Русский English
Գլխավոր էջ | Հետադարձ կապ | Հետևեք դիմումի ընթացքին
  • Դատական գործերի որոնում
  • Նիստերի ժամանակացույց
  • Վճռաբեկ դատարանի նախադեպային որոշումների շտեմարան
  • ՀՀ օրենքների որոնում
  • ՄԻԵԴ գործերի որոնում
  • Խելացի որոնում
  • Ինֆոգրաֆիկա
  • Նմանատիպ գործերի որոնում
  • Քաղաքացիական
  • Քրեական
  • Վարչական
  • Վճարման կարգադրություններով
  • Սնանկության

Գործի համարի ձևաչափը ճիշտ չէ
Դատական ակտեր
Ընդլայնված որոնում
* Արդյունքների դասավորվածությունը կատարվում է ըստ գործերի արդիականության
  • Հակիրճ
  • Դատական գործ

Հիմնական

Գործի համար: ԵԴ/13273/02/21

Վիճակագրական տողի համար: 12.3

Հայցվոր



Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյան

Պատասխանող



Նիկոլ Վովայի Փաշինյան

Հայաստանի Հանրապետություն

Դատավոր

Երևան քաղաքի դատարան:

Արթուր Միշայի Մկրտչյան

Քաղաքացիական վերաքննիչ:

Հարություն Վոլոդյայի Ենոքյան

Պահանջ: Հայցվորի արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պ/մ


  • Նիստեր
  • Ակտեր
  • Երևան քաղաքի դատարան
  • Քաղաքացիական վերաքննիչ

Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/13273/02/21


Վ Ճ Ի Ռ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ


10-ը հունվարի 2023 թվական քաղաք Երևան


ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քաղաքացիական դատարանը`

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒԹՅԱՄԲ ԴԱՏԱՎՈՐ Ս. ՍԱՀԱԿՅԱՆԻ,

մասնակցությամբ՝
հայցվորի ներկայացուցիչ՝ Հ. Ալումյանի,
պատասխանողների ներկայացուցիչ՝ Դ. Հունանյանի,


դռնբաց դատական նիստում քննելով քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին՝

ՊԱՐԶԵՑ

1.Գործի դատավարական նախապատմությունը.
ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 14․04․2021 թվականի որոշմամբ քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին ընդունվել է վարույթ։
ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 06․05․2021թ. որոշմամբ թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է։
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 30․07․2021թ. որոշմամբ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշումը վերացվել է և գործն ուղարկվել է նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ս․ Սահակյանի/ 23.09.2021թ. որոշմամբ քաղաքացիական գործն ընդունվել է վարույթ:

2.Հայցադիմումի հակիրճ բովանդակությունը, հայցվորի դիրքորոշումը.
Դիմելով դատարան` հայցվորի ներկայացուցիչը հայտնել է, որ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանը 1998-2008 թվականներին հանդիսացել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ: 2021 թվականի մարտի 1-ի դրությամբ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանում քննվում էր թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը, որով հայցվորը մեղադրվում էր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1- րդ հոդվածի 1-ին մասով (Սահմանադրական կարգը տապալելը) և 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով (Առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք ստանալը):
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով մեղադրանքն ուներ հետևյալ ձևակերպումը.
<<2008 թվականի փետրվարի 19-ին անցկացվել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ընտրությունը, որի նախապատրաստումը և անցկացումը մեծ դժգոհություններ են առաջացրել բազմաթիվ քաղաքացիների մոտ: Տարբեր հասարակական կազմակերպություններ, իրավապաշտպան կառույցներ, որոնց թվում Հայաստանի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանը, Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը, Եվրոպայի խորհրդի՝ Մարդու իրավունքների հանձնակատարը և բազմահազար քաղաքացիներ ընտրությունների ընթացքում արձանագրված խախտումները վերագրել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և նույն ժամանակ գործող վարչապետ, Նախագահի թեկնածու Սերժ Սարգսյանի կողմնակիցներին: Ըստ նրանց՝ ընտրությունների ընթացքում տեղի ունեցած ապօրինությունները խախտել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Սահմանադրության 4-րդ հոդվածում ամրագրված՝ ընտրական իրավունքի հիմնական սկզբունքները, որի արդյունքում ժողովուրդը զրկվել է ազատ ընտրությունների միջոցով իր իշխանությունն իրականացնելու հնարավորությունից, ինչով պայմանավորված, 2008 թվականի փետրվարի 20-ից սկսած, Երևանի Ազատության հրապարակում կազմակերպվել և անցկացվել են քաղաքացիների՝ այդ ժամանակ գործող ՀՀ Սահմանադրության 29-րդ հոդվածով երաշխավորված խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ:
Հավաքների դուրս եկած բազմահազար քաղաքացիները պահանջել են անվավեր ճանաչել, իրենց կարծիքով՝ կեղծված ընտրությունները, չեղարկել ընտրական տեղամասերից ստացված արդյունքները: Միաժամանակ, ՀՀ գործող իշխանություններից ակնկալել են, որ կպահպանվի սահմանադրական կարգը, այն է՝ կապահովվի մարդու և քաղաքացու սահմանադրական իրավունքների իրացման հնարավորությունը և պետական մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք կգործեն ՀՀ Սահմանադրությանն ու օրենքներին համապատասխան:
Հասարակության լայն շրջանակներում աճող դժգոհությունը և խաղաղ հավաքներին մարդկանց նոր զանգվածների ներգրավումը լուրջ անհանգստություն է պատճառել գործող իշխանություններին: Այն բանից հետո, երբ հավաքների թվացյալ ոչ իրավաչափ լինելու մասին ոստիկանության հայտարարություններով և կոչերով հնարավոր չի եղել խոչընդոտել շուրջօրյա խաղաղ հավաքների անցկացումը, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու համար՝ իշխանությունն իր մտերիմ Սերժ Սարգսյանին ցանկացած եղանակով հանձնելու, ընթացող իրավական, քաղաքական գործընթացների վրա բազմամարդ հավաքների ազդեցության՝ իր համար անցանկալի հետևանքները ցանկացած եղանակով կանխելու, ընտրության արդյունքների վիճարկման իրավական գործընթացներն ապօրինի վերահսկելու նպատակով, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի օժանդակությամբ իրականացրել են Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողություններ՝ զինված ուժերի /հանցավոր ներգրավմամբ/, ապօրինի զինված քաղաքացիական անձանց հետընտրական քաղաքական հարցերում հանցավոր ներգրավմամբ, ինչպես նաև ակնհայտորեն իրենց լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ գործողություններով, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ երկրում փաստացի վերացրել են սահմանադրական կարգի համապատասխան հիմնադրույթները՝ յուրացնելով իշխանությունը:
Սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները հանգեցրել են 2008 թվականին գործող Սահմանադրության 1-ին հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունը ժողովրդավարական և իրավական պետություն է, 2-րդ հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, 3-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան, 5-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով և 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված՝ Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն, նորմերը փաստացի վերացնելով, այդ ժամանակահատվածում իրավական համակարգում դրանց գործողության դադարեցմամբ, որն արտահայտվել է ՀՀ Նախագահի ընտրություններին հաջորդող՝ 2008թ. փետրվարի 23-ից մարտի 20-ն ընկած ժամանակահատվածում ժողովրդավարական և իրավական պետությունում ժողովրդին պատկանող իշխանության իրացման միջոցներ հանդիսացող՝ ՀՀ-ում քաղաքացու՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան երաշխավորված՝ իր կարծիքն ազատ արտահայտելու, խոսքի ազատության, լրատվամիջոցների և տեղեկատվական այլ միջոցների ազատության, խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ անցկացնելու, իրավական և դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքները՝ վերը նշված պաշտոնատար անձանց կողմից իրենց լիազորությունների սահմանազանցմամբ խախտելով:>>:
Պատասխանողը, ով 01.03.2021 թվականի դրությամբ աշխատում էր որպես ՀՀ վարչապետ, 01.03.2021 թվականին, մոտ 17.000 մարդկանց մասնակցությամբ, Երևանի Հանրապետության հրապարակում ելույթ է ունեցել, որի ժամանակ, ի թիվս այլնի, հայտարարել է.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն այնընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի՞ համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ սպացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաարի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:
Պատասխանողի այս հայտարարությունը կարելի է գտնել ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում՝ հետևյալ հղումով.
https://www.primeminister.am/hy/statements-and-messages/item/2021/03/01/Nikol-Pashinyan-Speech/?fbclid=IwAR30d5uL1y8ekXdotsmXCRg7WM8xgouBPFK54ddLrbmPtWu0hDOjrq8LNFs
Նույն ելույթը Պատասխանողը տեղադրել է նաև իր ֆեյսբուքյան էջին: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութը ունեցել է 833 հազար դիտում.
https://www.facebook.com/watch/live/?v=273974464121312&ref=watchpermalink
Նույն ելույթը հրապարակվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 234 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=50jrymrqYHI
Նույն ելույթը հրապարակվել է նաև մի շարք զանգվածային լրատվամիջոցներով, այն է.
1. Հանրային հեռուստաընկերության <<Լուրեր>>-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 4228 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=d59vr90ctu4
2. 1in TV-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 1325 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v-xnEF7oF8iqk
3. <<Ազատություն>> TV-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 137632 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=Ns7smvzJZOg
4. armeniasputnik.am էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 99 դիտում.
https://armeniasputnik.am/politics/20210301/26641686/marti-1-in-ishxanutyuny-banaky-hanec-sepakan-joxovrdi-dem-nikol-pashinyan.html
5. armtimes.com էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 482 դիտում.
https://armtimes.com/hy/article/207878
6. armtimes.com էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 1227 դիտում.
https://armtimes.com/hy/article/207859
7. news. am էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով.
https://news.am/arm/news/631424.html
8. 168. am -ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 694 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v-og2F-YaQ08
9. 168.am էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 886 դիտում.
https://168.am/2021/03/01/1472185.html
10. PastinfoTV-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 26 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=biRPS4gqmXM

Ինչպես կարելի է տեսնել գործի հանգամանքներից, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը, լինելով Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ, 01.03.2021 թվականին, խոսելով 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների մասին՝ անդրադարձել է այդ ժամանակվա իշխանությունների գործողություններին և շուրջ 17.000 ներկաներին ու բազմաթիվ ունկնդիրներին հայտնել, որ դրանք (իշխանությունները) այդ ժամանակ <<բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին>>: Ընդ որում, նա մասնավորեցրել է, որ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Այս արտահայտություններից հետևում է, որ Պատասխանողն ուղղակիորեն մատնանշում է Հայցվորին՝ որպես բանակը ժողովրդի դեմ հանողներից և քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացնողներից մեկի:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը հայցվորին մեղադրել է այն բանում, որ ինքն ու իր թիմը գործադրում են հնարավոր և անհնար միջոցները, որպեսզի Մարտի 1-ի գործով դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Ընդ որում, որպես այդ ձգձգումների ևս մեկ նպատակ, Նիկոլ Փաշինյանը մատնանշել է հայցվորի կողմից իշխանության բռնազավթման նպատակը:
Ն. Փաշինյանն իր խոսքում ևս մեկ անգամ պնդել է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Ավելին, նա պնդել է, որ <<այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ>>:
Դրանից հետո Նիկոլ Փաշինյանը պնդում է արել, որ այն ժամանակ (2008 թվականի մարտի մեկի դրությամբ գործող) իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը պնդել է, որ <<այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:
Այսպիսով, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի՝ վերևում մեջբերված հայտարարություններից երևում է, որ նրա խոսքը վերաբերում է, ի թիվս այլոց, հայցվորին: Ընդ որում, այդ խոսքի միջոցով տարածվել են այնպիսի փաստական տվյալներ, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը և արատավորում են հայցվորի պատիվն ու արժանապատվությունը:
Պատասխանողի վերը մեջբերված հայտարարությունները հանդիսանում են զրպարտություն:
Հայցվորը պնդմամբ պատասխանողը, լինելով ՀՀ վարչապետ, վերը նշված իր ելույթով խախտել է նաև հայցվորի անմեղության կանխավարկածը, որը արդար դատաքննության բաղկացուցիչ մասն է: Չսպասելով հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի ավարտին, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Ն. Փաշինյանը արել է այնպիսի հայտարարություններ, որոնցից աներկբա հետևում է, որ ինքը հաստատված է համարում հայցվորին վերագրվող մեղադրանքի մի շարք դրույթների հաստատված լինելը: Վարչապետ Փաշինյանը նաև հայտարարել է, որ մարտի 1-ի գործը բացահայտված է, քանի որ <<սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է>>: Կանխորոշելով գործի ելքը, նա հայտարարել է, որ կարծում է, որ հանրությանը դա ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում: Այլ կերպ ասած, Պատասխանողի հայտարարություններից հետևում է, որ, նրա կարծիքով, նախաքննական մարմնի կողմից դատարան ներկայացրած՝ մարտի 1-ի իրադարձությունների վարկածը հաստատված է և դա աներկբա կերևա դեռևս դատաքննության փուլում:
Անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը չի արգելում իշխանական մարմիններին՝ քննվող քրեական գործերի վերաբերյալ տեղեկություններ հայտնել հասարակությանը, սակայն, դրանով հանդերձ, պահանջում է նրանցից լինել առավելագույնս շրջահայաց և զգոն, որպեսզի պահպանել անմեղության կանխավարկածը:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ նա, խոսելով Հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի մասին, չի պահպանել առավելագույն շրջահայացությունը և զգոնությունը, այլ՝ իր արտահայտություններում և պնդումներում եղել է առավելագույնս կատեգորիկ: Դրանով Հայաստանի վարչապետը խախտել է անմեղության կանխավարկածի վերաբերյալ Եվրոպական դատարանի կողմից սահմանված ևս մեկ չափանիշ՝ հանրային իշխանությունների պաշտոնական հայտարարություններում ձևակերպումների մանրակրկիտ ընտրության կարևորությունը:
Տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ՝ հայցվորի անմեղության կանխավարկածը խախտող տեղեկություններ հրապարակողը այդ պահին աշխատել է որպես ՀՀ վարչապետ, և այդ տեղեկությունները տարածվել են, ի թիվս այլնի, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական էլեկտրոնային էջում, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության Յութուբյան էջում: Հետևաբար, անմեղության կանխավարկածի խախտող պետք ճանաչվի Նիկոլ Փաշինյանը, իսկ դրա արդյունքում հասցված ոչ նյութական վնասը պետք է հատուցվի Հայաստանի Հանրապետության կողմից:
Ինչպես զրպարտությամբ, այնպես էլ անմեղության կանխավարկածի խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի չափը որոշելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել Նիկոլ Փաշինյանի այդ հայտարարությունը դիտած կամ կարդացած անձանց աննախադեպ մեծ քանակը, այն, որ հայտարարության հեղինակը զբաղեցնում է ՀՀ բարձրագույն՝ վարչապետի պաշտոնը, ինչպես նաև այն, որ նրա խոսքը հեղինակավոր է շատերի համար ինչպես Հայաստանի Հանրապետությունում, այնպես էլ՝ ՀՀ սահմաններից դուրս:

Ելնելով վերը շարադրվածից, խնդրել է՝
1. Հաստատել, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի կողմից արված հետևյալ հայտարարություններով.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մերադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, քանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հայրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք:>>
խախտվել է հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և <<Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին>> եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված՝ արդար դատաքննության իրավունքը,
2. Հայաստանի Հանրապետությունից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես արդար դատաքննության իրավունքի խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար,
3. պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին՝ հրապարակայնորեն հերքել 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված՝ վերը մեջբերված արտահայտությունները, հերքումը տարածելով Հայաստանի կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջի միջոցով, Հանրային հեռուստաընկերության <<Լուրեր>>-ի Youtube ալիքով, lin TV-ի Youtube ալիքով, <<Ազատություն>> TV-ի Youtube ալիքով, 168.am -ի Youtube ալիքով, PastinfoTV-ի Youtube ալիքով, armeniasputnik.am, armtimes.com , armtimes.com , news.am, 168.am էլեկտրոնային լրատվության միջոցներով:
4. պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում:

16.12.2022թ. կայացած դատական նիստի ընթացքում հայցվորի ներկայացուցիչը ներկայացրել է գրավոր դիրքորոշում, որով հայտնել է, որ Նիկոլ Փաշինյանի ներկայացուցչի հնչեցված դիրքորոշումից, հայցի՝ զրպարտությանը վերաբերող մասով պատասխանող կողմի առարկություններից պարզ է դարձել մի շատ կարևոր հանգամանք. պատասխանող կողմը չի պնդում, որ Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի հայտարարությունը համապատասխանում է իրականությանը:
Պատասխանողի առարկությունները (ինչպես հայցի՝ զրպարտությանը վերաբերող, այնպես էլ՝ անմեղության կանխավարկածի խախտման մասով) հանգում են այն բանին, որ հայցվոր կողմը չի ապացուցել, որ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքը վերաբերում էր հայցվորին: Համապատասխանաբար, հայցվոր կողմի վրա է ընկնում այն փաստի ապացուցման պարտականությունը, որ Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի խոսքի այն հատվածը, որը մեջբերված է հայցադիմումում, վերաբերել է հայցվորին կամ առնվազն՝ սովորական քաղաքացին, ով լսել կամ կարդացել է այդ խոսքը, կարող էր հանգել այդպիսի հետևության:
Այս կապակցությամբ կարևոր է համարել զուգահեռներ անցկացնել մեկ այլ քաղաքացիական գործի հետ, որով կայացված վերջնական որոշումը մտել է օրինական ուժի մեջ: Խոսքը թիվ ԵԴ/20035/02/18 գործի մասին է, որում հայցվոր էր հանդիսանում պարոն Ռոբերտ Քոչարյանը, իսկ պատասխանող՝ պարոն Նիկոլ Փաշինյանը: Նշված գործը նույնպես վերաբերում էր զրպարտության հետ կապված իրավահարաբերություններին. Հայցվորը պնդում էր, որ Պատասխանողը զրպարտչական տեղեկություններ է տարածել իր մասին: Նշված գործի քննության ընթացքում, ինչպես և այժմ, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանն իր առարկությունների հիմքում դրել էր այն պնդումը, որ այդ գործով քննարկման առարկա դարձած հրապարակային հայտարարություններում նկատի չի ունեցել պարոն Ռ. Քոչարյանին: Այն բանից հետո, երբ դատական նիստի ընթացքում պարոն Փաշինյանի ներկայացուցիչը հրապարակայնորեն հայտարարեց, որ իր վստահորդը նկատի չի ունեցել պարոն Ռոբերտ Քոչարյանին, հայցվոր կողմը հայցից հրաժարվեց: Թեև ԵԴ/20035/02/18 գործով քննարկվող՝ պարոն Փաշինյանի արած հրապարակային արտահայտություններից ակնհայտորեն երևում էր, որ դրանք վերաբերում են պարոն Քոչարյանին, սակայն այն հանգամանքը, որ դատարանի առջև, մոտ մեկ տասնյակ լրատվամիջոցների ներկայությամբ պարոն Փաշինյանն իր ներկայացուցչի միջոցով հայտարարեց, որ նկատի չի ունեցել պարոն Քոչարյանին՝ հավասարազոր էր կամավոր հրապարակային հերքման:
Ինչպես և թիվ ԵԴ/20035/02/18 գործով, այս գործով ևս պատասխանողը փորձում է ոչ թե հիմնավորել իր խոսքերի ճշմարտացիությունը, այլ ասում <<դե ապացուցեք, որ Ռոբերտ Քոչարյանին եմ նկատի ունեցել>>: Ընդ որում, երբ ուղիղ հարց ենք տալիս՝ ու՞մ է նկատի ունեցել պատասխանողը, ապա որևէ անգամ ուղիղ պատասխան չի տրվում: Ուղիղ պատասխան չի տրվում նաև այն դեպքում, երբ պատասխանող կողմին մեկ այլ ուղիղ հարց է տրվում. <<ի վերջո, խնդրում ենք ասել՝ պարոն Փաշինյանը իր խոսքում պարոն Քոչարյանին է նկատի ունեցել, թե ոչ>>:
Նման պայմաններում հայցվոր կողմն, իհարկե, կկրի իր վրա օրենքով դրված պարտականությունն՝ ապացուցելու, որ Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի խոսքի այն հատվածը, որը մեջբերված է հայցադիմումում, վերաբերել է հայցվորին կամ առնվազն՝ սովորական քաղաքացին, ով լսել կամ կարդացել է այդ խոսքը, կարող էր հանգել այդպիսի հետևության: Այսպես.
Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի ելույթի այն հատվածը, որը քննարկվում է սույն գործով, սկսվում է այսպես.
2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ:
Ինչպես հայտնի է, 2008 թվականի մարտի 1-ի դրությամբ ՀՀ Նախագահն է հանդիսացել պարոն Ռոբերտ Քոչարյանը, սույն գործով հայցվորը: Այսինքն, <<այդ ժամանակվա կառավարողները>> արտահայտությունն ուղղակիորեն վերաբերում է պարոն Քոչարյանին: Առնվազն, պարոն Քոչարյանն այն անձանցից մեկն է, ում <<այդ ժամանակվա կառավարողները>> արտահայտությունն ուղղակիորեն վերաբերում է:
Ավելին, հենց դրա հաջորդ նախադասության մեջ ասված է, որ անձիք, ում մասին գնում է խոսքը, Պատասխանողի խոսելու օրվա՝ 01.03.2021 թվականի դրությամբ մեղադրվում են Մարտի 1-ի գործով և այդ օրվա դրությամբ գործը քննվում է դատարանում: Ինչպես երևում է մեր կողմից սույն դատարան ներկայացրած նյութերից, նշված օրվա դրությամբ Հայցվորը թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով ամբաստանվում էր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածով, նշված մեղադրանքը վերաբերում էր 2008 թվականի Մարտի 1-ի գործին: Նշված քրեական գործով պարոն Քոչարյանից բացի ամբաստանվում էր ևս երեք հոգի: Այսինքն, պարոն Քոչարյանն այն անձանցից մեկն է, ում <<Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ>> արտահայտությունն ուղղակիորեն վերաբերում է:
Եթե Պատասխանողի խոսքը բացի Հայցվորից վերաբերվել է նաև այլ անձանց, ապա դա ոչինչ չի փոխում. Հայցվորն իր մասով պահանջ է ներկայացրել և Պատասխանողը պարտավոր է կամ ապացուցել իր ասածը, կամ՝ հրապարակայնորեն ներողություն խնդրել ու հատուցել ոչ նյութական վնասը:
Նախնական դատական նիստերի ընթացքում քննարկվել է նաև այն հարցը, թե ինչ կարգավիճակով է Պատասխանողը հանդես եկել 01.03.2021 թվականի հանրահավաքի ընթացքում:
Այդ կապակցությամբ նշել է, որ նախնական դատական նիստի ընթացքում տեղի ունեցած հարցուպատասխանի ընթացքում հայցվորի ներկայացուցչի կողմից տրված պատասխանները չեն կարող դիտվել որպես հայցի հիմքի և/կամ առարկայի փոփոխություն:
Դրա հետ մեկտեղ, նշել է, որ ելույթի օրը՝ 01.03.2021 թվականին պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը զբաղեցրել է ՀՀ վարչապետի պաշտոնը, ինչը հանրաճանաչ փաստ է: Սակայն հանրահավաքի հրավիրելը, այդ հանրահավաքի ընթացքում ելույթ ունենալը, դատարաններում քննվող քրեական գործերը քննարկելը, այդ գործով անցնող անձանց գործողություններին գնահատական տալը ընդգրկված չէ ՀՀ վարչապետի լիազորությունների շրջանակների մեջ, ինչը նույնպես անվիճելի փաստ է:
Հետևաբար, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ելույթում հնչեցված մտքերը չեն կարող վերագրվել ՀՀ վարչապետին՝ որպես պաշտոնատար անձի և չեն կարող քաղաքացիաիրավական հետևանքներ առաջացնել որևիցե մեկի համար, բացի ֆիզիկական անձ Նիկոլ Փաշինյանի: Այդ է պատճառը, որ հայցադիմումում ֆիզիկական անձ Նիկոլ Փաշինյանը մատնանշված է որպես պատասխանող:
Այլ է իրավիճակը հայցադիմումի մյուս մասի հետ կապված, որը վերաբերում է անմեղության կանխավարկածին: Այդ մասով հայցը ուղղված է ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության ելնելով Եվրոպական Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետի առանձնահատկություններից: Այսպես.
166. [Եվրոպական] Դատարանն ընդգծում է, որ անձի անմեղության կանխավարկածը կխախտվի, եթե հանցագործության կատարման մեջ մեղադրվող անձի վերաբերյալ դատական ակտը կամ պաշտոնատար անձի հայտարարությունը պարունակի կարծիք, որ տվյալ անձը մեղավոր է՝ նախքան նա մեղավոր կճանաչվի օրենքով նախատեսված կարգով: Նույնիսկ որևիցե ֆորմալ ձևակերպման բացակայության պայմաններում, բավարար կլինի որևիցե հիմնավորում, որը կվկայեր այն մասին, որ դատարանը կամ պաշտոնատար անձը մեղադրյալին մեղավոր են համարում: (...)
Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի ելույթի՝ հայցադիմումում մեջբերված հատվածից հստակորեն երևում է, որ նա մեղավոր է համարում այն անձանց, ում մասին խոսում է իր ելույթում: Այդ մասին է վկայում ինչպես ելույթի այդ հատվածն ամբողջությամբ, այնպես էլ, մասնավորապես, դրա հետևյալ հատվածները. <<եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում>», <<իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար>>, <<այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան»>:
Պատասխանող կողմի գրավոր պատասխանի տեքստում առկա են պնդումներ, թե՝ պարոն Ն. Փաշինյանի հրապարակային խոսքը պաշտպանվում է Մահմանադրության 42-րդ, 78-րդ, 79-րդ և 81-րդ հոդվածներով, ինչպես նաև Եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածով, քանի որ համապատասխան արտահայտություններն իրենցից ներկայացում են կարծիք: Մինչդեռ, ինչպես երևաց Եվրոպական դատարանի մեջբերված դիրքորոշումներից, բարձրաստիճան պաշտոնատար անձիք պետք է ձեռնպահ մնան հենց հատկապես այդպիսի կարծիքներ արտահայտելուց:
Նախնական դատական նիստում հարց բարձրացվեց նաև այն հանգամանքի վերաբերյալ, թե ինչ կարգավիճակում է պարոն Փաշինյանը գտնվել՝ իր արտահայտությունները կատարելիս: Այս հարցն առաջացել է, մասնավորապես, այն բանի հետ կապված, թե որքանով է Հայաստանի Հանրապետությունը պատասխանատու հանրահավաքի ընթացքում ՀՀ վարչապետի կողմից արված հայտարարությունների համար: Այս հարցի պատասխանը ևս կարելի է գտնել Եվրոպական դատարանի վճիռներում արտահայտված իրավական դիրքորոշումներում: Այսպես.
Եվրոպական դատարանում Կուզմինն ընդդեմ Ռուսաստանի (Kouzmin v. Russia) գործով առաջացել էր հետևյալ իրավական խնդիրը: Դիմողը՝ պարոն Կուզմինը, ով Կրասնոյարսկի մարզի նախկին դատախազն էր, 1998 թվականի մայիս ամսվա դրությամբ մեղադրվում էր ծանր հանցագործության կատարման մեջ և դեռ առկա չէր գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ: Կրասնոյարսկի մարզի նահանգապետի թեկնածու Ալեկսանդր Լեբեդը 1998 թվականի մայիսի 07-ին, 12-ին և 13-ին իր նախընտրական ելույթներում Կուզմինին անվանել էր հանցագործ, ով պետք է նստի ճաղերի ետևում: Եվրոպական դատարանում Ռուսաստանի Դաշնության ներկայացուցիչը պնդում էր, որ պետությունը չի կարող պատասխանատվություն կրել անմեղության կանխավարկածի խախտման համար, քանի որ պարոն Լեբեդը այդ պահին դեռ չի հանդիսացել Կրասնոյարսկի նահանգապետ այլ ընդամենը նախընտրական արշավ է իրականացրել: Պարոն Լեբեդը նահանգապետ էր ընտրվել միայն 17.05.1999 թվականին, ինչը հիմք էր տալիս ՌԴ ներկայացուցչին պնդելու, որ հարցազրույցներ տալու պահին նա հանդիսացել է մասնավոր անձ, հետևաբար Պետությունը, ըստ ՌԴ ներկայացուցչի, այդ հայտարարությունների համար պատասխանատու չէ: Այս կապակցությամբ Եվրոպական դատարանը նշել է.
62. Տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ Ա. Լեբեդը այդ պահին հանդիսացել է ոչ միայն Կրասնոյարսկի տարածաշրջանի նահանգապետի թեկնածու, այլ նաև պաշտոնաթող գեներալ, ակնառու դեմք ռուսաստանյան հասարակությունում, ով զբաղեցրած է եղել պետական բարձր պաշտոններ և շատ հայտնի քաղաքական գործիչ: Ի տարբերություն Ռուսաստանի Դաշնության իշխանությունների, Եվրոպական Դատարանը չի համարում, որ մայիսի 07-ին, 12-ին և 13-ին հանդես գալով հեռուստատեսությամբ, Ա. Լեբեդն իր վիճելի արտահայտությունները կատարել է որպես <<մասնավոր անձ>>: (...) Եվրոպական դատարանն այդ առնչությամբ հիշեցնում է, որ զանգվածային լրատվության միջոցներում այդպիսի ագրեսիվ արշավը առանձին դեպքերում կարող է խանգարել գործի արդարացի քննությանը, ազդեցություն գործելով հասարակական կարծիքի վրա և, այդպիսով, մեղադրյալի մեղավորության հարցի վերաբերյալ դատարանի որոշման վրա: (...) Սակայն այս վաղ փուլերում, նախքան դիմողի վերաբերյալ քրեական գործով նրա դատի տալը, հատկապես կարևոր էր չանել այնպիսի հրապարակային հայտարարություններ, որոնք կարող էին մեկնաբանվել որպես այն բանի հաստատում, որ որոշ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձիք դիմողին մեղավոր են համարում:
63. Այսպիսով, հաշվի առնելով այն հատուկ հանգամանքները, որոնցում հեռուստատեսային հարցազրույցի ընթացքում արվել էին Ա. Լեբեդի վիճելի հայտարարությունները, Եվրոպական Դատարանը եզրակացնում է, որ խոսքը գնացել է պաշտոնատար անձի հայտարարությունների մասին, որոնք դրդում էին հասարակությանը հավատալ դիմողի մեղավորությանը և նախապես կանխորոշում էին իրավասու մարմինների կողմից կատարվելիք փաստերի գնահատականը:
64. Վերը նշված փաստարկների հիման վրա Եվրոպական Դատարանը չի համարում, որ քննարկվող հայտարարություններն ընդգրկվում էին <<մասնավոր անձանց» կողմից տարածվող տեղեկություններից պատվի, արժանապատվության ու գործարար համբավի պաշտպանությամբ, չբացառելով իհարկե, որ այդպիսի պաշտպանության միջոց գոյություն է ունեցել ազգային օրենսդրությունում:
Հետևաբար, Պետությունը կրում է պատասխանատվություն անձի անմեղության կանխավարկածի խախտման համար նաև այն դեպքում, երբ անմեղության կանխավարկածը խախտող արտահայտություններ թույլ տված պաշտոնատար անձը արտահայտությունները կատարելու պահին չի գործել որպես պաշտոնատար անձ:
Եվրոպական դատարանում քննված՝ Բուտկևիչուսն ընդդեմ Լիտվայի գործով առաջացել էր հետևյալ իրավական խնդիրը. դիմողին, ով Լիտվայում հայտնի քաղաքական գործիչ էր, մեղադրանք էր առաջադրվել կաշառք ստանալու համար: Լիտվայի Սեյմի (պարլամենտի) նախագահը, պատասխանելով լրագրողների այն հարցի, թե ինքն արդյո՞ք կասկածում է, որ Բուտկևիչուսը կաշառք է ստացել, պատասխանել էր այսպես. <<հիմնվելով ինձ մոտ առկա նյութերի վրա, ես չունեմ կասկածներ»>: Մեկ այլ անգամ Սեյմի նախագահը նույն գործի հետ կապված հայտարարել էր. <<եղել և մնում է մեկ կամ երկու համոզիչ փաստ. /դիմողը/ վերցրել է գումարներ, խոստանալով կրիմինալ ծառայություններ>>: Վերջապես երրորդ դեպքում Սեյմի նախագահն իր հարցազրույցում ասել էր, որ <<Կենտրոնը և Նոր Միությունը /կուսակցություններ/ համակարգում են կաշառակերի պաշտպանությունը>> և որ այդ կուսակցությունները ձգձգում են դատավարությունը և գիտակցաբար դիմողից <<զոհ>> են սարքում: Այդ գործով Եվրոպական դատարանն արտահայտել է մի շարք դիրքորոշումներ, որոնք կարևոր են սույն գործի համար: Այսպես.
49. (...) [անմեղության կանխավարկածը] խախտվում է, եթե պաշտոնատար անձի կողմից մեղադրյալի վերաբերյալ արված արտահայտությունը կարծիք է պարունակում, որ վերջինս մեղավոր է՝ նախքան մեղավորությունը կհաստատվի օրենքով սահմանված կարգով: Բավարար է, նույնիսկ ֆորմալ հաստատումների բացակայության պայմաններում, որոշ հիմքեր ենթադրելու, որ տվյալ պաշտոնատար անձը մեղադրյալին մեղավոր է համարում: Ավելին, անմեղության կանխավարկածը կարող է խախտվել ոչ միայն դատավորի կամ դատարանի, այլ նաև իշխանության այլ մարմինների կողմից: (...)
50. [Եվրոպական] Դատարանը նշում է, որ վիճարկվող հայտարարությունները արվել են գլխավոր դատախազի և Սեյմի նախագահի կողմից՝ բուն քրեանան գործով վարույթի հետ չկապված կոնտեքստում, այսինքն, ազգային լրատվամիջոցներին տրված հարցազրույցների ձևով:
[Եվրոպական] Դատարանն ընդունում է, որ այն հանգամանքը, որ իրեն հանցագործություն մեղսագրելու պահին դիմողը հանդիսանում էր կարևոր քաղաքական գործիչ, պահանջում էր պետության բարձրագույն պաշտոնատար անձանցից, այդ թվում՝ նաև գլխավոր դատախազից ու Սեյմի նախագահից, տեղեկատվություն տրամադրել հասարակությանը ենթադրյալ իրավախախտման և կայանալիք քրեական դատավարության մասին: Սակայն [Եվրոպական] Դատարանը չի կարող համաձայնել կառավարության այն փաստարկներին, որ այդ հանգամանքը կարող է արդարացնել պաշտոնատար անձանց կողմից մամուլին տրված իրենց հարցազրույցներում ցանկացած ձևակերպումների օգտագործումը:
53. (...) [Եվրոպական] Դատարանը համամիտ չէ, որ Սեյմի նախագահի կողմից արված՝ <<կաշառքի>> հիշատակումները կապ չունեին այդ որոշման հետ: Անվիճելի է, որ դիմողի կողմից կատարված հանցագործությունները թեև հետագայում դատախազության ու դատարանների կողմից որակվել են որպես խարդախության փորձ, նախքան դիմողի դատապարտումը հաճախ հիշատակվել են և լայն հասարակության կողմից ընկալվել են որպես <<կաշառք>>: Կառավարությունը չէր վիճարկում, որ Սեյմի նախագահի խոսքերն այն մասին, որ դիմումատուն <<կաշառակեր է>> կապ չունեն այն դատավարության հետ, որի մասին գնում է խոսքը: [Եվրոպական] Դատարանի կարծիքով, դրա համար էլ այդ հայտարարությունը կարելի է մեկնաբանել իբրև այն բանի հաստատում, որ Սեյմի նախագահի տեսակետից, դիմողը կատարել է այն հանցագործությունները, որոնցում իրեն մեղադրում են:
Թեև Սեյմի նախագահի՝ վիճարկվող հայտարարություններն ամեն անգամ կարճ են եղել և արվել են այնպիսի հանգամանքներում, որոնք իրար հետ փոխկապակցված չեն, [Եվրոպական] Դատարանի կարծիքով, դրանք հավասարազոր են պաշտոնատար անձի հայտարարությանը, որ դիմողը մեղավոր է, ինչը դրդում էր հասարակությանը նրան մեղավոր համարել, ինչպես նաև՝ նրան վաղաժամ դատապարտել՝ նախքան իրավասու դատական մարմնի կողմից հանգամանքների քննությունը:
Տվյալ դեպքում պարոն Ռոբերտ Քոչարյանը 01.03.2021 թվականի դրությամբ մեղադրվում էր 2008 թվականի մարտի 1-ին սահմանադրական կարգի տապալման մեջ, որը [ըստ մեղադրանքի] դրսևորվել է, ի թիվս այլի, ՀՀ զինված ուժերը ապօրինի օգտագործելու միջոցով, ինչպես նաև ակնհայտորեն իր լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ այլ գործողություններով, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ:
Այն դեպքում, երբ նշված մեղադրանքով քրեական գործը քննվում էր դատարանում, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Հանրապետության հրապարակում բազմամարդ հանրահավաքի մասնակիցների և մեծաթիվ լրատվամիջոցների ներկայությամբ արել է հետևյալ հայտարարությունը.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի՞ համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը: Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատաախանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:
Համադրելով այս հայտարարության բովանդակությունը Եվրոպական դատարանի վերը մեջբերված իրավական դիրքորոշումների հետ հեշտ է կռահել, որ՝
- այս հայտարարությամբ խախտվում է պարոն Քոչարյանի անմեղության կանխավարկածը (տես՝ վերը մեջբերված՝ Իսմոիլովն ու այլք. Ընդդեմ Ռուսաստանի (Ismoilov and Others v. Russia) գործով 24.04.2008 թվականի վճիռը, գանգատ թիվ 2947/05,
- այս հայտարարության համար այնքանով, որքանով այն խախտում է պարոն Քոչարյանի անմեղության կանխավարկածը, պատասխանատվություն է կրում Հայաստանի Հանրապետությունը՝ անկախ այն բանից, թե ինչ կարգավիճակով (որպես ՀՀ վարչապետ, թե որպես ֆիզիկական անձ) է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հանդես եկել (տես՝ վերը մեջբերված՝ Կուզմինն ընդդեմ Ռուսաստանի (Kouzmin v. Russia) գործով 18.03.2010 թվականի վճիռը, գանգատ N 58939/00),
- ՀՀ վարչապետը (ինչպես և այլ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձիք) չի օգտվում Եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածով սահմանված՝ իր կարծիքն ազատորեն արտահայտելու իրավունքից, եթե այդ կարծիքը կայանում է նրանում, որ քննվող քրեական գործով մեղադրյալը իրականում մեղավոր է (տես՝ վերը մեջբերված՝ Իսմոիլովն ու այլք. ընդդեմ Ռուսաստանի (Ismoilov and Others v. Russia) գործով 24.04.2008 թվականի վճիռը, գանգատ թիվ 2947/06, Բուտկևիչուսն ընդդեմ Լիտվայի գործով 26.03.2002 թվականի վճիռը, գանգատ N 48297/99),
- անմեղության կանխավարկածը խախտվում է նաև այն դեպքում, եթե մեղադրյալի կողմից հանցանք կատարած լինելու մասին պաշտոնյայի կարծիքը ոչ ամբողջական կերպով է համընկնում մեղադրանքի բովանդակության հետ, սակայն ակնհայտ է, որ խոսքը այն գործի մասին է, որը տվյալ պահին քննվում է տվյալ անձի վերաբերյալ (տես՝ վերը մեջբերված՝ Բուտկևիչուսն ընդդեմ Լիտվայի գործով 26.03.2002 թվականի վճիռը, գանգատ N 48297/99):
Վերը շարադրվածը վկայում է այն մասին, որ հայցը ենթակա է բավարարման ամբողջությամբ: Ինչ վերաբերում է պահանջվող դրամական փոփհատուցման չափին, ապա այն պայմանավորված է նրանով, որ զրպարտությունը և անմեղության կանխավարկածի խախտումը դրսևորվել են առանձնապես ծանր հանցագործություն կատարելու մեջ մեղադրելով և Պատասխանողի խոսքը ունեցել է մեծ տարածում, ինչը կանխատեսելի է եղել Պատասխանողի համար:
Ելնելով վերոգրյալից՝ հայցվորի ներկայացուցիչը խնդրել է ներկայացված հայցը բավարարել:

3.Պատասխանողների դիրքորոշումը.
Պատասխանողների ներկայացուցիչը ներկայացված հայցադիմումի պատասխանով նշել է, որ ելույթի՝ հայցադիմումի մեջ առանձնացված հատվածում ոչ մի տեղ չկա հայցվորի՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի անունը, ելույթի՝ հայցադիմումի մեջ առանձնացված հատվածը (զուտ դրա բովանդակության վերլուծության հիման վրա) ուղղված է անորոշ հասցեատերերի, օրինակ՝ ինչպես շարադրված է՝ հայցադիմումի մեջ ելույթի այդ հատվածում՝ ա. «Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողներ», բ. «մարտի մեկի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմ», գ. «2008 թվականի իշխանություններ», դ. «քննչական մարմիններ» և այլն, որոնցից ոչ ոք չի նույնացվում կոնկրետ իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձի հետ:
Տվյալ արտահայտությունն ուղղված է ոչ թե կոնկրետ հայցվորին, այլ անորոշ հասցեատիրոջ, զրպարտություն չկա և չի էլ կարող լինել, քանի որ հակառակ իրավական գնահատականն անհիմն սահմանափակում է խոսքի ազատության սահմանադրական իրավունքը: Այլ կերպ ասած, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանին վերագրվող արտահայտությունները լիովին իրավաչափ են, քանի որ չեն պարունակում զրպարտության հատկանիշներ:
Զրպարտություն համարվող արտահայտություններին ծանոթանալիս, ակնհայտ է, որ կասկածելի են՝ դրանք հասցեագրված են հենց հայցվոր Ռոբերտ Քոչարյանի՞ն, թե՞ այլ ֆիզիկական անձի: Ընդ որում, այդ կասկածի առկայությունն հաստատվում է հենց հայցի հիմքում վկայակոչված փաստերով ու փաստարկներով, քանի որ Հայցվորը ո՛չ թե մատնանշում է կոնկրետ իրեն ուղղված արտահայտություն, այլ վերլուծում է, որ տվյալ արտահայտությունն ուղղված կոնկրետ իրեն՝ ի թիվս այլ անձանց՝ առանց հստակեցնելու կոնկրետ ովքեր են այդ այլ անձինք՝ չնշելով որևիցե անուն: Ի դեպ, հնարավոր չէ նշել այդ այլ անձանց որևիցէ անուն, քանի որ ինչպես նշվեց, այդ արտահայտությունների հասցեատերերն անորոշ են, քանի որ չեն նույնացվում որևիցե ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի հետ:
Պատասխանողի դեմ ներկայացված հայցը ենթակա է մերժման, քանի որ վերջինիս վերագրվող արտահայտությունները չեն պարունակում զրպարտության հատկանիշներ, իրավաչափ են, խոսքի ազատության իրավունքի սահմաններում են։
Հայցվորի պնդմամբ՝ պատասխանողն իր խոսքի ընթացքում արատավորել է հայցվորի պատիվն ու արժանապատվությունը զրպարտության եղանակով, որի վերաբերյալ իրավահարաբերությունը նախատեսված է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածով, ինչպես նաև հաշվի առնելով՝ հայցվորի կողմից պատասխանողին որպես զրպարտություն վերագրվող արտահայտությունները չեն պարունակում ինչպես 1087.1-րդ հոդվածով նախատեսված, այնպես էլ Վճռաբեկ և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանների որոշումներով այդ հոդվածով նախատեսված իրավունքի նորմերի մեկնաբանություններով դուրս բերված զրպարտության հատկանիշները՝ պատասխանողին վերագրվող արտահայտություններով պատասխանողը չի զրպարտել հայցվորին, ավելին՝ պատասխանողը կենսագործել է իր կարծիքն ազատ արտահայտելու սահմանադրական իրավունքը և նրան վերագրվող գործողությունները՝ այդպիսի արտահայտություններ կատարելը, իրավաչափ է և խոսքի ազատության իրավունքի սահմաններում է:
Ինչ վերաբերում է անմեղության կանխավարկածի խախտման հարցին, ապա պատասխանողների ներկայացուցիչը, հայտնել է, որ անհասկանալի է ինչու է Հայցվորը պնդում՝ Պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը խախտել է Հայցվորի անմեղության կանխավարկածը այն պայմաններում, երբ ինչպես նշվեց սույն պատասխանի նախորդ կետերում, Պատասխանողին վերագրվող արտահայտություններն ունեն անորոշ հասցեատեր:
Բացի դրանից, անմեղության կանխավարկածի իրավունքի խախտման բացակայությունը հիմնավորվորվել է նաև հենց հայցադիմումի բովանդակությամբ, քանի որ թեև հայցադիմումի 8-րդ էջում շարադրված է. «Չսպասելով հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի ավարտին, Հայաստանի Հանրապետությն վարչապետ Ն. Փաշինյանը արել է այնպիսի հայտարարություններ, որոնցից աներկբա հետևում է, որ ինքը հաստատված է համարում Հայցվորին վերագրվող մեղադրանքի մի շարք դրույթների հաստատված լինելը: Վարչապետ Փաշինյանը նաև հայտարարել է, որ մատրի 1-ի գործը բացահայտված է, քանի որ <<սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է>>: Կանխորոշելով գործի ելքը, նա հայտարարել է, որ կարծում է, որ հանրությանը դա ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում: Այլ կերպ ասած, Պատասխանողի հայտարարություններից հետևում է, որ [նրա կարծիքով] նախաքննական մարմնի կողմից դատարան ներկայացրած՝ մարտի 1-ի իրադարձությունների վարկածը հաստատված է և դա աներկբա կերևա դեռևս դատաքննության փուլում»։
Հայցվորն այդպես էլ չի հստակեցրել՝ որ արտահայտությամբ է խախտված իր անմեղության կանխավարկածը՝ առանձնացնելով ընդամենը երկու արտահայտություն, դրանք են «սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է», «Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում»: Միննույն ժամանակ, Հայցվորը չի հստակեցրել բացի այս արտահայտություններից, իր կարծիքով, ուրիշ ինչ արտահայտություններով է խախտվել իր անմեղության կանխավարկածը՝ ընդամենը նշելով, որ «Ն. Փաշինյան արել է այնպիսի հայտարարություններ, որոնցից աներկբա հետևում է, որ ինքը հաստատված է համարում Հայցվորին վերագրվող մեղադրանքի մի շարք դրույթների հաստատված լինելը»:
Խոսելով Հայցվորի կողմից առանձնացված արտահայտությունների մասին՝ պետք է նաև ուշադրություն դարձնել Հայցվորի կողմից հայցադիմումի մեջ շարադրված և հայցի հիմքում վկայակոչված իր մեղադրանքի ձևակերպմանը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, որի բովանդակությունից, սակայն, ակնհայտ է, որ Հայցվորը մեղադրվել է ոչ թե սպանության (հանցագործության դիսպոզիցիան նախատեսված է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածով), այլ սահմանադրական կարգը տապալելու մեջ (հանցագործության դիսպոզիցիան նախատեսված է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածով, որն ի դեպ ճանաչվել է ՀՀ սահմանադրության 78-րդ և 79-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր՝ Սահմանադրական դատարանի 26.03.2021թ.-ի թիվ ՍԴՈ-1586 որոշմամբ): Այս տեսանկյունից, ինչպե՞ս կարող է խախտվել սահմանադրական կարգի տապալման մեջ մեղադրվող անձի անմեղության կանխավարկածը Պատասխանողին վերագրվող վերը նշված արտահայտություններով, որտեղ խոսվում է սպանությունների մասին:
Բացի դրանից, Պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին վերագրվող ելույթի՝ հայցադիմումի մեջ առանձնացված հատվածում խոսվում է, ընդամենը, այսպես կոչված «մարտի մեկի գործի» բացահայտված լինելու մասին: Մինչդեռ, որևիցե հանցագործության վերաբերյալ քրեական գործը կարող է բացահայտվել տարբեր կերպ, այլ ոչ թե միայն կոնկրետ անձի մեղքի հաստատմամբ:

Պատասխանողների ներկայացուցչի կողմից 25.02.2022թ. ներկայացվել է առարկություն, որի համաձայն՝ Նիկոլ Փաշինյանին վերագրվող հայտարարության ոչ մի նախադասություն չի պարունակում զրպարտության հատկանիշները՝ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի իմաստով և Վճռաբեկ դատարանի ու Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումներով՝ զրպարտության վերաբերյալ իրավունքի նորմերին տրված մեկնաբանության համաձայն:
Մասնավորապես, ինչպես հստակ է հայցադիմումի մեջ շարադրված հայտարարության բովանդակությունից, այն կարծիք է. «Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում»: Այլ կերպ ասած, ողջ հայտարարությունը ոչ թե փաստական տվյալների ներկայացում է, այլ՝ կարծիք:
Ողջ հայտարարությունն ուղղված է անորոշ թվով անձանց քննադատությանը, ովքեր Հայաստանում եղել են իշխանություն 2008 թվականին՝ կարծիք ներկայացնելու միջոցով:
Ամփոփելով վերոգրյալը նշել է որ, հայտարարությունը չունի հստակ հասցեատեր, այն կարծիք է, այլ ոչ թե փաստացի տվյալների ներկայացում, ավելին՝ այն նույնիսկ գնահատողական դատողություն չէ, քանի որ, ինչպես նշվեց, չունի հստակ հասցեատեր, այսինքն՝ չի պարունակում հստակ տեղեկություն կամ դատողություն՝ որևիցե կոնկրետ անձի կողմից գործողություն, անգործություն դրսևորելու մասին:
Ինչ վերաբերում է անմեղության կանխավարկածի խախտմանը, Պատասխանող կողմի համար անհասկանալի է՝ ինչպես կարող է հայտարարությամբ այն խախտվել, երբ դարձյալ հայտարարությունը չունի հստակ հասցեատեր և նման պայմաններում անհասկանալի է՝ ինչ ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է կրել որևիցե մեկը, այդ թվում՝ Հայցվորն այդ հայտարարության հետևանքով, ինչն ունի իրավական նշանակություն, քանի որ Հայցվոր կողմը, որպես կիրառելի իրավունքի նորմ, վկայակոչել է Քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածը՝ պնդելով, որ հայտարարությամբ իրեն պատճառվել է ոչ նյութական վնաս այդ հոդվածի իմաստով: Մինչդեռ, այդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ոչ նյութական վնասը ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է, որն առաջացել է անձին ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող նյութական կամ ոչ նյութական բարիքների դեմ ոտնձգող կամ նրա անձնական գույքային կամ ոչ գույքային իրավունքները խախտող որոշմամբ, գործողությամբ կամ անգործությամբ: Ի վերջո, նկատի ունենալով, որ Հայցվորը ողջ Հայտարարությունն է վկայակոչում իր հայցի հիմքում՝ անհասկանալի է, թե հայտարարությունը ինչ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրանց պաշտոնատար անձի որոշում է, գործողություն կամ անգործություն, ինչը նույնպես ունի իրավական նշանակություն՝ ըստ Քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն:
Ելնելով վերոգրյալից՝ պատասխանողների ներկայացուցիչը խնդրել է ներկայացված հայցը մերժել:

4. Գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.
1․ 01.03.2021թ. Հանրապետության հրապարակում Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը ելույթ է ունեցել, որի ժամանակ, ի թիվս այլնի, հայտարարել է հետևյալը.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն այնընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի՞ համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՝, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ սպացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաարի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:

5.Դատարանի իրավական վերլուծությունը, պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.
Գնահատելով գործում առկա ապացույցները՝ Դատարանը գալիս է հետևյալ եզրահանգմանը․

Զրպարտություն համարվող փաստացի տվյալները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու և զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով․

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ անձի պատիվը, արժանապատվությունը, գործարար համբավը ենթակա են պաշտպանության այլ անձի կողմից հրապարակայնորեն արտահայտված վիրավորանքից և զրպարտությունից` սույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով սահմանված դեպքերում ու կարգով:
Նույն օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ անձը, որի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավն արատավորվել են վիրավորանքի կամ զրպարտության միջոցով, կարող է դիմել դատարան՝ վիրավորանք հասցրած կամ զրպարտություն կատարած անձի դեմ:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ նույն օրենսգրքի իմաստով` զրպարտությունը անձի վերաբերյալ այնպիսի փաստացի տվյալներ (statement օf fact) հրապարակային ներկայացնելն է, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը և արատավորում են նրա պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը:
Անդրադառնալով կոնկրետ արտահայտության` զրպարտություն գնահատելու չափանիշներին` ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 27.04.2012թ. թիվ ԼԴ/0749/02/10 որոշմամբ արձանագրել է, որ`
1. անձի վերաբերյալ պետք է ներկայացված լինեն փաստացի տվյալներ, այսինքն` ներկայացվածն իր մեջ պետք է պարունակի կոնկրետ, հստակ տեղեկություններ որոշակի գործողության կամ անգործության վերաբերյալ, այն չպետք է լինի վերացական,
2. անձի վերաբերյալ փաստացի տվյալները պետք է ներկայացված լինեն հրապարակային,
3. ներկայացված փաստացի տվյալները պետք է չհամապատասխանեն իրականությանը, այսինքն` պետք է լինեն սուտ, անհիմն, ոչ հավաստի,
4. ներկայացված փաստացի տվյալներն իրականում պետք է արատավորեն անձի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը:

Տվյալ դեպքում, ըստ հայցվորի, պատասխանողի կողմից հայցվորին վերաբերող զրպարտող արտահայտություններ են արվել Երևանի Հանրապետության հրապարակում 2021թ․ մարտի 1-ին տեղի ունեցած ելույթի ընթացքում։
Դատարանը նախ հաստատված և անվիճելի է համարում այն փաստը, որ 2021թ․ մարտի 1-ին պատասխանողը հայցում նշված բովանդակությամբ հրապարակային ելույթ է ունեցել Երևանի Հանրապետության հրապարակում։
Դատարանը հետազոտելով այդ ելույթը գտնում է, որ այն հիմնականում իրենից ներկայացնում է քաղաքական խոսք, քանի որ պարունակում է քաղաքական խոսքին բնորոշ հատկանիշներ և քաղաքական գնահատականներ, բացի այդ այն միևնույն ժամանակ պարունակում է նաև հանրությանը հետաքրքրող հարցերի շուրջ կարծիքներ և դատողություններ։
Այստեղ հարկ է նկատել, որ Եվրոպական դատարանն ընդգծել է, որ քաղաքական խոսքը կամ հանրությանը հետաքրքրող հարցերի շուրջ բանավեճը սահմանափակելու առումով Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի 2-րդ կետը կիրառման նեղ ոլորտ ունի (տե՛ս Ուինգրովն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության գործով Եվրոպական դատարանի 25.11.1996 թվականի վճիռը, կետ 58), ինչը դատարանի գնահատմամբ սույն գործի լուծման համար ունի ելակետային նշանակություն։

Սահմանադրական դատարանը 15․11․2011թ․ թիվ ՍԴՈ-997 որոշմամբ նաև գտել է, որ իր վարույթում քննվող գործի քննության համար ելակետային նշանակություն ունի «զրպարտություն» և «վիրավորանք» հասկացությունների սահմանադրաիրավական բովանդակության բացահայտումը:
Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությունը դեռևս 2005 թվականին անդրադառնալով այդ հասկացությունների մեկնաբանմանը, առանձնացրել է երեք արտահայտություն` անվանարկում (defamatiօn), գրավոր արտահայտություն, որը վնասում է անձին (libel), ինչպես նաև հայտարարություն կամ գործողություն, որ ասվել կամ արվել է այլ անձի վիրավորելու նպատակով (insսlt): Անվանարկումը լինելով երևույթի ընդհանրական բնութագրում` իրավական հստակության տեսանկյունից պահանջում է որոշակիացնել դրա դրսևորումները` անցողիկ կամ մնայուն բնույթը, արտահայտման ձևը, դիտավորության ու կեղծ փաստի առկայությունը և այլն, ինչը կարևոր է փոխհատուցման կանոնակարգման առումով:

Վերոգրյալի համատեքստում դատարանը նաև հաստատված է համարում, որ ելույթի ընթացքում պատասխանողը որևէ կոնկրետ անձի՝ մասնավորապես հայցվորին, չի անվանարկել, չի զրպարտել, այլ, ելույթի վիճելի հատվածը վերաբերել է <<այն ժամանակվա կառավարողներին, իշխանություններին>>, <<մեղադրվող անձանց>>, <<ոմանց>>, <<կրակողներին>>, <<սպանություններ կատարողներին>>, այլ կեպ ասած, դատարանի գնահատմամբ, քննադատության են ենթարկվել խմբեր։
Եվրոպական դատարանը կրկին վերահաստատել է, որ զրպարտության վերաբերյալ իրավական նորմերի հիմնարար պահանջներից մեկն այն է, որ զրպարտության կապակցությամբ հայցի հարուցման հիմք պետք է հանդիսանա կոնկրետ անձի վերաբերյալ փաստական տվյալի վկայակոչումը (տե՛ս Դյուլդին և Կիսլովը ընդդեմ Ռուսաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 31.10.2007 թվականի վճիռը, կետ 43):

Այս կապակցությամբ դատարանը ավելորդ չի համարում նշել նաև, որ, օրինակ, ԱՄՆ-ում իրավունքը վաղուց ապահովում է պաշտպանություն քննադատված խմբի չանվանարկված /չվկայակոչված/ ներկայացուցիչների կողմից զրպարտության վերաբերյալ ներկայացված հայցերից (տե՛ս Դյուլդին և Կիսլովը ընդդեմ Ռուսաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 31.10.2007 թվականի վճիռը, կետ 32, որով հղում է կատարվել Աբրամսոնն ընդդեմ Պատակիի գործով ԱՄՆ դաշնային վերաքննիչ դատարանի որոշմանը, ԱՄՆ դաշնային վերաքննիչ դատարանների որոշումների Ժողովածու, հատոր 248, էջ 93):

ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր կարծիքն ազատ արտահայտելու իրավունք: Այս իրավունքը ներառում է սեփական կարծիք ունենալու, ինչպես նաև առանց պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջամտության և անկախ պետական սահմաններից` տեղեկատվության որևէ միջոցով տեղեկություններ ու գաղափարներ փնտրելու, ստանալու և տարածելու ազատությունը:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ կարծիքի արտահայտման ազատությունը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` պետական անվտանգության, հասարակական կարգի, առողջության և բարոյականության կամ այլոց պատվի ու բարի համբավի և այլ հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասի առաջին պարբերության համաձայն՝ քաղաքացին իրավունքներ և պարտականություններ է ձեռք բերում ու իրականացնում իր անվամբ, որը ներառում է նրա ազգանունը և անունը, նրա ցանկությամբ` նաև հայրանունը:
Նույն հոդվածի 5-րդ մասի երկրորդ պարբերության համաձայն՝ քաղաքացու պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը շոշափող եղանակով կամ ձևով նրա անունն աղավաղելու կամ օգտագործելու դեպքում կիրառվում են նույն օրենսգրքի 1087.1 հոդվածով նախատեսված կանոնները:

Վերոգրյալից ելնելով դատարանը եզրահանգում է, որ պատասխանողը կոնկրետ հայցվորի վերաբերյալ փաստացի տվյալներ չի ներկայացրել, հայցվորի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը շոշափող եղանակով կամ ձևով նրա անունը չի աղավաղել կամ օգտագործել։
Նման պայմաններում դատարանը գտնում է, որ զրպարտություն համարվող փաստացի տվյալները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու և զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով հայցն անհիմն է և ենթակա է մերժման։


Արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով․

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162․1-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ նույն օրենսգրքի իմաստով ոչ նյութական վնասը ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է, որն առաջացել է անձին ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող նյութական կամ ոչ նյութական բարիքների դեմ ոտնձգող կամ նրա անձնական գույքային կամ ոչ գույքային իրավունքները խախտող որոշմամբ, գործողությամբ կամ անգործությամբ:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ անձը, իսկ նրա մահվան կամ անգործունակության դեպքում նրա ամուսինը, ծնողը, որդեգրողը, երեխան, որդեգրվածը, խնամակալը, հոգաբարձուն իրավունք ունեն դատական կարգով պահանջելու պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում, եթե նախաքննության մարմինը, դատախազը կամ դատարանը հաստատել է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի որոշման, գործողության կամ անգործության հետևանքով խախտվել են այդ անձի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը։
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087․2-րդ հոդվածի 9-րդ մասի համաձայն՝ ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջը դատարան կարող է ներկայացվել ինչպես սույն օրենսգրքի 162.1 հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված իրավունքի խախտումը հաստատելու պահանջի հետ՝ խախտման մասին անձին հայտնի դառնալու պահից, այնպես էլ այդ իրավունքի խախտումը հաստատող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո կամ ոչ ռեաբիլիտացնող հիմքով քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ այն դադարեցնելու կամ քրեական վարույթը կարճելու մասին չվերացված կամ չբողոքարկված որոշման մասին այդ անձին հայտնի դառնալու պահից մեկ տարվա ընթացքում:

Տվյալ դեպքում, ըստ հայցվորի, պատասխանողի կողմից հայցվորի անմեղության կանխավարկածը խախտող արտահայտություններ են արվել Երևանի Հանրապետության հրապարակում 2021թ․ մարտի 1-ին տեղի ունեցած ելույթի ընթացքում։
Դատարանը նախ հաստատված և անվիճելի է համարում այն փաստը, որ 2021թ․ մարտի 1-ին պատասխանողը հայցում նշված բովանդակությամբ հրապարակային ելույթ է ունեցել Երևանի Հանրապետության հրապարակում։
Դատարանը հետազոտելով այդ ելույթը գտնում է, որ այն հիմնականում իրենից ներկայացնում է քաղաքական խոսք, քանի որ պարունակում է քաղաքական խոսքին բնորոշ հատկանիշներ և քաղաքական գնահատականներ, բացի այդ այն միևնույն ժամանակ պարունակում է նաև հանրությանը հետաքրքրող հարցերի շուրջ կարծիքներ և դատողություններ՝ կապված նաև 2008թ․ մարտի 1-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած հայտնի իրադարձությունների հետ։
Դատարանը հաստատված և անվիճելի է համարում նաև այն փաստերը, որ 2021թ․ մարտի 1- դրությամբ պատասխանողը ՀՀ վարչապետն էր, իսկ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանում քննվում էր թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը, որով հայցվորը մեղադրվում էր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1- րդ հոդվածի 1-ին մասով (Սահմանադրական կարգը տապալելը) և 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով (Առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք ստանալը):

Եվրոպական դատարանը վերահաստատել է, որ որ 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված անմեղության կանխավարկածը քրեական գործերով արդար դատաքննության այն բաղադրիչներից մեկն է, որը պահանջվում է 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով (տե՛ս Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռը, կետ 185):
Եվրոպական դատարանը նաև նշել է, որ անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը կարող է խախտվել ոչ միայն դատավորի կամ դատարանի կողմից, այլ նաև այլ պետական մարմինների կողմից, այդ թվում՝ դատախազների կողմից (տե՛ս Ալլենե դե Ղիբեմոն ընդդեմ Ֆրանսիայի [Allenet de Ribemont v. France], 1995 թվականի փետրվարի 10, § 36, շարք Ա, թիվ 308):

Վերոգրյալից ելնելով դատարանը գտնում է, որ անձի անմեղության կանխավարկածի սկզբունքի խախտումը կարող է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162․1-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի իմաստով ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի հիմք լինել և այդ սկզբունքը կարող է խախտվել ոչ միայն դատավորի կամ դատարանի կողմից, այլ նաև այլ պետական մարմինների կողմից։

Եվրոպական դատարանը նաև նշել է, որ անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը կխախտվի, եթե քրեական իրավախախտման մեջ մեղադրվող անձի վերաբերյալ պետական պաշտոնյայի հայտարարության մեջ կարծիք արտահայտվի այն մասին, որ նա մեղավոր է, նախքան դա ապացուցված կլինի օրենքի համաձայն: Նույնիսկ որևէ պաշտոնական եզրակացության բացակայության պայմաններում, դա բավարար պատճառ կարող է հանդիսանալ կարծելու, որ պաշտոնյան գտնում է, որ մեղադրյալը մեղավոր է (տե՛ս Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռը, կետ 185):

Շարունակելով միտքը, Եվրոպական դատարանը նշել է, որ բացի այդ, հայտարարությունն այն մասին, որ անձին պարզապես կասկածում են հանցագործություն կատարելու մեջ, պետք է հստակորեն տարբերակվի այն բացահայտ արված հայտարարությունից, որ անհատը, թեպետ դեռ չի կայացվել վերջնական մեղադրական եզրակացություն, կատարել է տվյալ հանցագործությունը (տե՛ս Մատյաշևիչն ընդդեմ Սերբիայի [Matijašević v. Serbia], թիվ 23037/04, § 48, ՄԻԵԴ 2006-X, և Խայդարովն ընդդեմ Ռուսաստանի [Khaydarov v. Russia], թիվ 21055/09, § 149, 2010 թվականի մայիսի 20): Վերջինով խախտվում է անմեղության կանխավարկածի դրույթը, մինչդեռ առաջին տեսակի հայտարարությունը Դատարանի կողմից քննված տարբեր իրավիճակներում համարվել է անվիճարկելի (տե՛ս Գարիցկին ընդդեմ Լեհաստանի [Garycki v. Poland], թիվ 14348/02, § 67, 2007 թվականի փետրվարի 6): Այն հարցը, թե արդյոք պետական պաշտոնյայի կողմից արված հայտարարությամբ խախտվել է անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը, պետք է որոշվի այն կոնկրետ հանգամանքների համատեքստում, որոնց պայմաններում արվել է վիճարկվող հայտարարությունը (տե՛ս Դակտարասի գործը՝ վերևում հիշատակված, § 43): (տե՛ս Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռը, կետ 186):

Վերոգրյալի համատեքստում դատարանը նախ հաստատված է համարում, որ ելույթի ընթացքում պատասխանողը որևէ կոնկրետ անձի՝ մասնավորապես հայցվորին, ընդհանրապես չի անդրադարձել, ուստիև հնարավոր չէր խախտել նրա անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը՝ ինչն արդեն իսկ բավարար է արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջն անհիմն գնահատելու համար /այստեղ առկա են ակնհայտ զուգահեռներ արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի անհիմն լինելու պատճառաբանությունների և զրպարտություն համարվող փաստացի տվյալները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու ու զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի անհիմն լինելու պատճառաբանությունների միջև/։

Այնուամենայնիվ, հիմք ընդունելով վերը հիշատակված՝ Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռի 185-րդ, 186-րդ կետերը, դատարանը նաև հաստատված է համարում, որ պատասխանողն իր ելույթում որևէ անձի մեղավորության մասին կարծիք չի հայտնել, որևէ անձի կողմից հանցագործություն կատարելու վերաբերյալ հայտարարություն չի արել, այլ ընդհակառակը՝ հայտարարել է, որ <<կան մեղադրվող անձինք>>, <<գործի հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն և գնահատվեն դատարանի կողմից>>։
Ինչ վերաբերում է <<Մարտի 1-ի գործի բացահայտված լինելու>> եզրույթին, ապա այդ հայտարարությունը բառացիորեն հնչել է այսպես․ <<Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է։ Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:>>։
Նշված արտահայտության մասով դատարանը գտնում է, որ այդ արտահայտությունը պետք է գնահատել դրան նախորդող և հաջորդող արտահայտությունների համատեքստում, մասնավորապես՝ դրան նախորդած <<կան մեղադրվող անձինք>> և հաջորդած՝ <<գործի հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն և գնահատվեն դատարանի կողմից>> արտահայտությունների, որոնք համակցության մեջ գնահատելու արդյունքում դատարանը գտնում է, որ այդ արտահայտությունը, Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռի 186-րդ կետի իմաստով, բացահայտ արված հայտարարություն չէ այն մասին, որ որևէ անձ կատարել է հանցագործություն։

Բացի այդ, Եվրոպական դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 07․04․2018թ․ կայացված թիվ ԵԿԴ/4689/02/15 որոշմամբ արձանագրել է, որ ոչ նյութական վնասի հատուցման հիմք հանդիսացող տառապանքի, մասնավորապես` հոգեկան տառապանքի հաստատման համար պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ նման տառապանքը հաստատելու համար ուղղակի ապացույցներ (օրինակ` բժշկական փաստաթղթեր, փորձագետի եզրակացություն) կարող են և չներկայացվել: Տառապանքի առկայությունը կարող է հաստատվել ցանկացած ապացույցով, այդ թվում` կողմի, նրա հարազատների ցուցմունքներով: Այլ կերպ ասած` հոգեկան տառապանքի առկայությունը հիմնավորելու համար չափից ավելի ֆորմալ պահանջները չեն բխի հոգեկան տառապանքի առանձնահատկություններից: Ուստի ցանկացած ապացույց, որը կարող է վկայել հոգեկան տառապանքի առկայության մասին (օրինակ` ձերբակալվածին պահելու պայմանները, տևողությունը, անձի անհատական հատկանիշները` դյուրագրգիռությունը, ներշնչվողականությունը և այլն), պետք է գնահատվի դատարանի կողմից:
Վերոգրյալի լույսի ներքո դատարանը փաստում է, որ պատասխանողի հոգեկան տառապանքի առկայության մասին վկայող որևէ ապացույց դատարան չի ներկայացվել։

Նման պայմաններում դատարանը գտնում է, որ արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով ևս հայցն անհիմն է և ենթակա է մերժման։

Անդրադառնալով դատական ծախսերի փոխհատուցմանը և գործին մասնակցող անձանց միջև դրանց բաշխելուն` Դատարանը գալիս է հետևյալ եզրահանգմանը.
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից։
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:
Տվյալ դեպքում, հաշվի առնելով, որ հայցը մերժվում է, իսկ հայցադիմումի համար օրենքով սահմանված չափով պետական տուրքը նախապես վճարվել է հայցվորի կողմից՝ դատարանը գտնում է, որ պետական տուրքի հարցը պետք է համարել լուծված։
Վերոգրյալի հիման վրա և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-189-րդ և 191-192-րդ հոդվածներով` Դատարանը

ՎՃՌԵՑ

Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի հայցն ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին, մերժել:
Պետական տուրքի հարցը համարել լուծված։
Վճիռը կարող է բողոքարկվել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան` հրապարակման պահից մեկամսյա ժամկետում:


ԴԱՏԱՎՈՐ Ս. ՍԱՀԱԿՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության Քաղաքացիական գործ թիվ
դատարանի 06.05.2021 թվականի որոշման դեմ ԵԴ/13273/02/21
Նախագահող դատավոր` Ա. Մկրտչյան

Հրապարակվում է 2021 թվականի հուլիսի 30-ին, Երևան քաղաքում

ՈՐՈՇՈՒՄ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ

Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը (այսուհետ նաև` Վերաքննիչ դատարան)

նախագահությամբ դատավոր՝ Հ.ԵՆՈՔՅԱՆԻ
մասնակցությամբ դատավորներ՝ Ն.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆԻ
Կ. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ

գրավոր ընթացակարգով քննելով թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ ըստ հայցի Ռոբերտ Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին, Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ նաև` Դատարան) «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշման դեմ Ռոբերտ Քոչարյանի (ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյան) կողմից բերված վերաքննիչ բողոքը,

ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը․
Ռոբերտ Քոչարյանը հայցադիմում է ներկայացրել Դատարան ընդդեմ Նիկոլ Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին։
Դատարանի 14․04․2021 թվականի որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ։
Դատարանը թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով 06.05.2021 թվականին կայացված որոշմամբ քաղաքացիական գործի վարույթը կարճել է։
Նշված որոշման դեմ վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել Ռոբերտ Քոչարյանը (ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյան)։
Վերաքննիչ դատարանի 22․06․2021 թվականին կայացված որոշմամբ վերաքննիչ բողոքն ընդունվել է վարույթ, իսկ 15․07․2021 թվականի որոշմամբ որոշվել է վերաքննիչ բողոքի քննությունն իրականացնել գրավոր ընթացակարգով:
Վերաքննիչ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը․
Ըստ բողոքաբերի՝ Դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ կետերը, ՀՀ Սահմանադրությունը և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիան։
Նշել է, որ Դատարանի որոշումից հետևում է, որ 01.03.2021 թվականին ելույթ ունենալով Հանրապետության Հրապարակում, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն իրականացրել է վարչարարություն։ Մինչդեռ Դատարանը չի նշել, թե ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքով ՀՀ վարչապետին վերապահված ո՞ր լիազորությունն է այդ ընթացքում իրականացրել ՀՀ վարչապետը։ Ոչ Սահմանադրությամբ, և ոչ էլ ՀՀ օրենքներով նախատեսված չէ նման բովանդակությամբ վարչարարություն առհասարակ և մասնավորապես ՀՀ վարչապետի կողմից։
Տվյալ դեպքում, Նիկոլ Փաշինյանը, զբաղեցնելով ՀՀ վարչապետի պաշտոնը, 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների վերաբերյալ ելույթ ունենալով վարչարարություն չի իրականացրել, հանրահավաքի ելույթը չի կարող համարվել «Վարչական մարմնի գործունեություն» «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի իմաստով։ Ավելին, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը 2008 թվականի մարտի մեկի դեպքերի հետ կապված այդ դեպքերի ընթացքում հանցագործություն կատարած և այդ հանցագործության համար օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով դատապարտված անձ է, ով իր սեփական (օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռին տրամագծորեն հակասող) վարկածն է հնչեցրել այդ հանրահավաքի ժամանակ։
Ինչ վերաբերում է Դատարանի կողմից վկայակոչված և գրեթե ամբողջությամբ մեջբերված ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից թիվ ԵԿԴ/0441/02/16 քաղաքացիական գործով 07.04.2018 թվականին կայացված որոշմանը, ապա այդ որոշմամբ սահմանված են իրավահարաբերության հանրային լինելու և դրանից բխող վեճը վարչական դատարանին ենթակա լինելու հանգամանքը պարզելու նպատակով գնահատման ենթակա երեք հանգամանքները.
1․ արդյո՞ք իրավահարաբերության կողմերից մեկը հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ է, թե ոչ,
2․ արդյո՞ք այդ իրավահարաբերության բովանդակությունը կազմում է հանրային իշխանական լիազորությամբ օժտված սուբյեկտի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը, թե ոչ,
3․ արդյո՞ք այդ իրավահարաբերությունը ծագել է հանրային շահի իրացման կապակցությամբ (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի՝ սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և աոարկայացմանը), թե ոչ։
Նշել է, որ տվյալ դեպքում ակնհայտորեն բացակայում է վերը նշված 2-րդ կետը, իրավահարաբերության բովանդակությունը (հանրահավաքի ընթացքում 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձություններին գնահատականներ տալը, այդ իրադարձությունների մեղավորների հարցի վերաբերյալ հրապարակային հայտարարությունները) չի կազմում ՀՀ վարչապետի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը։
Վերը շարադրված հիմնավորումներն ամբողջապես վերաբերում են ինչպես զրպարտության, այնպես էլ անմեղության կանխավարկածի խախտման հետ կապված պահանջներին, որոնք երկուսն էլ բխում են Նիկոլ Փաշինյանի կողմից 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում տեղի ունեցած հանրահավաքի ժամանակ հրապարակայնորեն հնչեցված խոսքից։
Ելնելով վերոգրյալից խնդրել է թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընղհանուր իրավասության դատարանի 06.05.2021 թվականի որոշումը վերացնել և գործն ուղարկել նույն դատարան ամբողջ ծավալով նոր քննության։

3. Վերաքննիչ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը․
1․ Սույն գործի շրջանակներում հայցադիմումով հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչ Հայկ Ալումյանը խնդրել է՝
1/ Հաստատել, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի կողմից արված հետևյալ հայտարարություններով.
«2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի աոաջ: Ու պիտի, այո, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ զնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ, որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ագգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքնª այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչո ւ: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհորդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք:», խախտվել է հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի՝ Հայաստանի Հանրապետւթյան Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը:
2/ Հայաստանի Հանրապետությունից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես արդար դատաքննության իրավունքի խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար:
3/ Պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին հրապարակայնորեն հերքել 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված վերը մեջբերված արտահայտությունները, հերքումը տարածելով Հայաստանի կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջի միջոցով, հանրային հեռուստաընկերության «Լուրեր»-ի Youtube ալիքով, 1in TV-ի Youtube ալիքով, «Ազատություն» TV-ի Youtube ալիքով, 168.am-ի Youtube ալիքով, PastinfoTV-ի Youtube ալիքով, armeniasputnik.am, armtimes.com, armtimes.com, news.am, 168.am էլեկտրոնային լրատվության միջոցներով:
4/ Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում» (գ․թ․6-17)։
2․ Հայցվոր՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյանն իր պահանջների հիմքում, մասնավորապես հայցադիմումի «Հայցապահանջների հիմնավորումները» մասում նշել է այն մասին, որ.
«Հայցվորը պնդում է, որ պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը զրպարտել է իրեն:
Այսպես. Ինչպես կարելի է տեսնել գործի հանգամանքներից, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը, լինելով Հայաստանի հանրապետության վարչապետ, 01.03.2021 թվականին, խոսելով 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների մասին՝ անդրադարձել է այդ ժամանակվա իշխանությունների գործողություններին և շուրջ 17.000 ներկաներին ու բազմաթիվ ունկնդիրներին հայտնել, որ դրանք (իշխանությունները) այդ ժամանակ «բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին»: Ընդ որում, նա մասնավորեցրել է, որ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Այս արտահայտություններից հետևում է, որ Պատասխանողն ուղղակիորեն մատնանշում է հայցվորին՝ որպես բանակը ժողովրդի դեմ հանողներից և քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացնողներից մեկի:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը Պատասխանողին մեղադրել է այն բանում, որ ինքն ու իր թիմը գործադրում են հնարավոր և անհնար միջոցները, որպեսզի Մարտի 1-ի գործով դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ, որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Ընդ որում, որպես այդ ձգձգումների ևս մեկ նպատակ, Նիկոլ Փաշինյանը մատնանշել է Պատասխանողի կողմից իշխանության բռնազավթման նպատակը:
Ն. Փաշինյանն իր խոսքում ևս մեկ անգամ պնդել է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Ավելին, նա պնդել է, որ «այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ»:
Դրանից հետո Նիկոլ Փաշինյանը պնդում է արել, որ այն ժամանակ (2008 թվականի մարտի մեկի դրությամբ գործող) իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը պնդել է, որ «այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք» (գ․թ․6-17)։

4. Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը․
Վերաքննիչ դատարանն անհրաժեշտ է համարում հիշատակել, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված դեպքերի:
Վերաքննիչ դատարանն սույն վերաքննիչ բողոքի շրջանակներում անհրաժեշտ է համարում պարզել՝ տվյալ դեպքում գործը ենթակա է քննության վարչական թե քաղաքացիական դատավարության կարգով։ Ըստ այդմ՝ հարկ է համարում նշել հետևյալը․
ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:
ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում է նրա քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները կամ նրան ներկայացրած ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 18-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ քաղաքացիական գործերը ենթակա են քննության առաջին ատյանի դատարանում, բացառությամբ «Սնանկության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված դեպքերի: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ քաղաքացիական են համարվում իրավունքի մասին վեճի հետ կապված բոլոր գործերը, բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի (...) կամ Սահմանադրական դատարանի իրավասությանը վերապահված գործերի:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ` խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (...), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները (...):
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վարչական դատարանին ընդդատյա են հանրային իրավահարաբերություններից ծագող բոլոր գործերը, (․․․)։
ՀՀ սահմանադրական դատարանը 03.02.2009 թվականի թիվ ՍԴՈ-787 որոշմամբ արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ դատական պաշտպանության իրավունքի բաղկացուցիչ տարրն է հանդիսանում անձի՝ այն դատարանում իր գործի քննության իրավունքը, որի ընդդատությանն օրենքով հանձնված է տվյալ գործը։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ արդարադատության մատչելիության իրավունքը սերտորեն փոխկապակցված է այս կամ այն գործի՝ դատարանի քննությանը ենթակա լինելու կամ չլինելու հարցի հետ, (...) (տե՛ս Լուսակերտ Սարգսյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի թիվ ՎԴ/7047/05/16 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 18.04.2018 թվականի որոշումը):
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը փաստել է, որ ինչպես ցանկացած հարաբերություն, այնպես էլ իրավական նորմերի միջոցով կարգավորվող հասարակական հարաբերությունը՝ իրավահարաբերությունը, որոշակի փոխկապակցված տարրերի (սուբյեկտ, օբյեկտ և բովանդակություն) ամբողջություն (համակարգ) է, որոնց բովանդակային-որակական տարբերությունը հնարավորություն է տալիս իրավահարաբերությունները տարանջատելու միմյանցից։ Մասնավորապես` հանրային իրավահարաբերությունը մասնավոր հարաբերությունից տարանջատվում է թե՛ սուբյեկտային կազմով, թե՛ բովանդակությամբ և թե՛ օբյեկտով: Այդ տարրերն առանձին-առանձին անհրաժեշտ են, իսկ իրենց համակցության մեջ բավարար են, որպեսզի փաստվի իրավահարաբերության հանրային լինելու հանգամանքը:
Իրավահարաբերությունը հանրային հատկանիշով բնութագրելու համար նախևառաջ անհրաժեշտ է, որ հարաբերության կողմ հանդես գա հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտը (վարչական մարմիններ, դրանց պաշտոնատար անձինք, այդ թվում` պետական և համայնքային ծառայողներ): Մինչդեռ հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտի` իրավահարաբերության կողմ լինելը դեռևս չի նշանակում, որ իրավահարաբերությունը հանրային բնույթի է, քանի որ հանրային բնույթը` որպես իրավահարաբերության բնութագրիչ, ծավալային առումով ներառում է իրավահարաբերության թե՛ սուբյեկտային կազմը, թե՛ օբյեկտը, թե՛ բովանդակությունը և ի հայտ է գալիս միայն վերոնշյալ երեք տարրերի համակցությամբ:
Իրավահարաբերության բովանդակությունը տվյալ հարաբերության սուբյեկտների փոխադարձ իրավունքների և պարտականությունների ամբողջությունն է, որը հանրային բնույթի իրավահարաբերության պարագայում հանգում է հետևյալին. այդ հարաբերության կողմ հանդիսացող հանրային իշխանության սուբյեկտն ունի օրենքով սահմանված իր իշխանական լիազորություններն իրականացնելու պարտականություն, ինչն էլ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց հանրային սուբյեկտիվ իրավունքների իրացման անհրաժեշտ ու բավարար պայմանն է։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ հանրային իրավահարաբերության սուբյեկտ հանդիսացող իշխանության մարմինը հանրային իրավահարաբերության շրջանակներում կարող է օժտված լինել ոչ թե իրավունքներով, այլ մի քանի հնարավոր իրավաչափ լուծումներից որևէ մեկն ընտրելու, այսինքն՝ օրենքով սահմանված որոշակի դեպքերում և բավարար փաստական հիմքերի առկայության պայմաններում վարչական հայեցողություն դրսևորելու հնարավորությամբ։ Միևնույն ժամանակ հանրային իրավահարաբերության` իշխանական լիազորություններով չօժտված կողմը, բացի իր հանրային սուբյեկտիվ իրավունքներից, կարող է կրել նաև այդ հարաբերության բովանդակության մեջ ներառված պարտականություններ, քանի որ ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք իրենց հանրային սուբյեկտիվ իրավունքներն իրացնելիս պետք է պահպանեն նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված ընթացակարգային իրավական կարգավորումներն ու օրենսդրական բոլոր պահանջները:
Իրավահարաբերության օբյեկտն այն նյութական և (կամ) հոգևոր արժեքն է, ինչի կապակցությամբ որոշակի իրավաբանական փաստի (փաստական կազմի) հիման վրա կողմերի միջև ծագում է իրավահարաբերությունը: Հանրային իրավահարաբերությունները ծագում են հանրային շահը սպասարկող սուբյեկտների` պետության և համայնքի կողմից այն իրացնելու ու կյանքի կոչելու, սոցիալական ոլորտում այն առարկայացնելու կապակցությամբ, քանի որ հանրային իրավունքով կարգավորվող հարաբերության շրջանակներում սուբյեկտը գործում է ոչ թե իր, այլ հանրային շահերի վերհանման և ապահովման նպատակով:
Ամփոփելով վերոգրյալը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ հանրային է այն իրավահարաբերությունը, որում կողմերից մեկի դերում անպայմանորեն հանդես է գալիս հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտը, որն այդ հարաբերության ընթացքում հանրային շահի իրացման կապակցությամբ իրացնում է օրենքով սահմանված իր հանրային իշխանական լիազորությունները:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ իրավահարաբերության հանրային լինելու և դրանից բխող վեճը վարչական դատարանին ընդդատյա լինելու հանգամանքը պարզելու նպատակով պետք է գնահատման առարկա դարձվեն հետևյալ հանգամանքները.
1. արդյո՞ք իրավահարաբերության կողմերից մեկը հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ է, թե՝ ոչ,
2. արդյո՞ք այդ իրավահարաբերության բովանդակությունը կազմում է հանրային իշխանական լիազորությամբ օժտված սուբյեկտի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը, թե՝ ոչ,
3. արդյո՞ք այդ իրավահարաբերությունը ծագել է հանրային շահի իրացման կապակցությամբ (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի` սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և առարկայացմանը), թե՝ ոչ (տե՛ս Գոռիշխան Իշիկյանն ընդդեմ ««ԱՐՄԵՆԻԱ» ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆՆԵՐ» ՓԲԸ-ի թիվ ԵՄԴ/1029/02/14 քաղաքացիական գործով 22․04․2016 թվականի որոշումը)։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ միայն վերոգրյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում է հնարավոր փաստել իրավահարաբերության հանրային լինելու հանգամանքը, ինչպես նաև այդ հարաբերությունից բխող վեճերի ընդդատության հարցը (տե՛ս «Վեստ» ՍՊԸ-ն ընդդեմ ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության մտավոր սեփականության գործակալության թիվ ՎԴ/0823/05/14, թիվ ՎԴ/0830/05/14 և թիվ ՎԴ/1621/05/14 վարչական գործերով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.04.2016 թվականի որոշումները):
Սույն գործի փաստերը համադրելով վերը նշված նորմերի և Վճռաբեկ դատարանի վերը նշված որոշումներում արտահայտած իրավական դիրքորոշումների վերլուծությունների հետ Վերաքննիչ դատարանը նշում է, որ տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է պարզել սույն գործի սուբյեկտային կազմը, իրավահարաբերությունը և օբյեկտը։
Ըստ այդմ՝ տվյալ դեպքում Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանը հայց է հարուցել ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության դեմ։
Այսինքն՝ պատասխանող կողմում հանդես են գալիս ՀՀ վարչապետ՝ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը և Հայաստանի Հանրապետությունը, որոնք ի թիվս այլ, այդ թվում՝ մասնավոր իրավահարաբերությունների ոլորտում սուբյեկտ հանդիսանալով օժտված են նաև հանրային իշխանական լիազորություններով։ Սակայն հարկ է նշել, որ միայն վերջիններիս հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ հանդիսանալու հանգամանքը դեռևս բավարար չէ, որպեսզի Դատարանը հետևության հանգեր սույն գործը վարչական դատարանին ընդդատյա լինելու մասին, քանի որ և Հայաստանի Հանրապետությունը և ՀՀ վարչապետը մասնավոր իրավահարաբերության ոլորտում ևս ունեն բազմաթիվ լիազորություններ և կատարում են դրանցից բխող գործողություններ։ Խնդիրը կայանում է նրանում, որ հարցի լուծման համար ոչ պակաս կարևոր նշանակություն ունի նաև իրավահարաբերության բովանդակությունը կամ այլ կերպ ասած բնույթը։ Մասնավորապես հանրային իրավահարաբերության ոլորտում կողմերից մեկը՝ պետական վերահսկող և/կամ կարգադրիչ գործառույթներով օժտված մարմինը, մյուսի նկատմամբ օժտված է վերահսկողական և իրավասու է խախտումներ հայտնաբերելիս հարուցել համապատասխան վարույթներ և ընդհուպ՝ հարկադրանքի միջոցներ կիրառել մյուսի նկատմամբ։ Մինչդեռ մասնավոր իրավահարաբերությունների մասնակիցները հանդես են գալիս կողմերի հավասարության, կամքի ինքնավարության և քաղաքացիական շրջանառությանը բնորոշ այլ սկզբունքների հիման վրա։
Հետևաբար անդրադառնալով սույն գործով իրավահարաբերության բովանդակությանը, Վերաքննիչ դատարանը նշում է, որ տվյալ դեպքում հայցվորը հայցադիմումով պահանջել է պարտավորեցնել պատասխանողին հերքել իր հասցեին հնչեցված զրպարտություն պարունակող տեղեկությունները, ինչպես նաև հաստատել, որ կատարված արտահայտություններով խախտվել է իր արդար դատաքննության իրավունքը։
Վերաքննիչ դատարանն անդրադառնալով նշված պահանջի, ըստ այդմ՝ կողմերի միջև ծագած իրավահարաբերության բնույթին, արձանագրում է, որ այն իր բնույթով քաղաքացիաիրավական է, քանի որ որևէ կերպ չի ասոցացվում հանրային իշխանական լիազորություններին և դրանց իրականացմանը։ Դատարանի այն հետևությունները, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն այդ արտահայտություններն անելիս հանդես է եկել որպես հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված մարմին և իրականացրել է վարչարարություն, որը դրսևորվել է որոշակի գործողությունների տեսքով, Վերաքննիչ դատարանը գնահատում է ոչ ճիշտ, քանի որ հանրահավաքի ընթացքում հնչեցված արտահայտությունները չեն կարող համարվել վարչարարություն հետևյալ պատճառաբանությամբ․
Իրավահարաբերությունները որպես հանրային իրավահարաբերություններ պետք է դիտարկվեն ոչ միայն այդ իրավահարաբերությունների սոսկ սուբյեկտային կազմը հաշվի առնելով, այլ առաջին հերթին բուն իրավահարաբերության բնույթը հաշվի առնելով․ միայն սուբյեկտի կարգավիճակը դեռևս բավարար չէ պնդելու, որ իրավահարաբերությունը հանրային իրավահարաբերություն է։
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի համաձայն՝ վարչարարությունը վարչական մարմինների արտաքին ներգործություն ունեցող գործունեություն է, որը եզրափակվում է վարչական կամ նորմատիվ ակտերի ընդունմամբ, ինչպես նաև գործողություն կամ անգործություն, որն անձանց համար առաջացնում է փաստական հետևանքներ:
Տվյալ դեպքում, հնչեցված արտահայտությունները չեն կարող որակվել այնպիսի գործողություններ, որոնք իրենցից ենթադրում են վարչարարություն, քանի որ հանրահավաքի ժամանակ ելույթ ունենալիս վարչապետը որևէ վարչարարություն չի իրականացնում։ Նույն տրամաբանությամբ՝ հանրահավաքի ցանկացած մասնակից ելույթ ունենալիս չի կարող համարվել վարչարարություն իրականացնող անձ։
Սույն պարագայում, կողմերի միջև ծագած իրավահարաբերությունները քաղաքացիաիրակավական տիրույթում են, քանի որ անձի պատիվը, արժանապատվությունը և բարի համբավն արատավորելու հետ կապված վեճերն իրենց բնույթով քաղաքացիաիրավական են և կարգավորվում են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի նորմերով։
Այլ կերպ ասած՝ սույն իրավահարաբերությունը առնչվում է անձի պատվին, արժանապատվությանը և բարի համբավին հասցված վնասի հատուցմանը, ուստի, անկախ սուբյեկտային կազմից, այն իր բնույթով վարչական իրավահարաբերություն չէ և նշված եղանակով անձին ենթադրաբար զրպարտելը կամ վիրավորելը հանրահավաքի ժամանակ հնչեցված արտահայտություններով, չի կարող որակվել որպես վարչարարություն և այդպիսի վեճը ենթակա է քննության ընդհանուր իրավասության դատարանում։
Ինչ վերաբերում է սույն իրավահարաբերությունը հանրային շահի իրացման կապակցությամբ ծագելուն (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի` սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և առարկայացմանը), ապա Վերաքննիչ դատարանը նշում է հետևյալը․
Շահերի տեսության համաձայն, այն իրավանորմերը, որոնք ծառայում են հանրային կամ ընդհանուր շահին, պատկանում են հանրային իրավունքին։ Իսկ եթե իրավանորմերը նախատեսված են պաշտպանելու մասնավոր կամ անհատական շահերը, ապա գործ ունենք մասնավոր իրավունքի հետ։
Նշվածի համատեքստում, հաշվի առնելով նաև Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները, ակնառու է, որ Ռոբերտ Քոչարյանի և ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության հարաբերություններում գործ ունենք ոչ թե հանրային շահի, այլ մասնավոր շահի հետ, քանի որ Ռոբերտ Քոչարյանը ներկայացված հայցով նպատակ է հետապնդել ոչ թե հանրային, այլ սեփական՝ մասնավոր շահերի, մասնավորապես՝ իր պատվին, արժանապատվությանը և բարի համբավին հասցված վնասի, ըստ այդմ՝ իր արդար դատաքննության իրավունքը խաթարելու հետևանքով կրած վնասի հատուցում ստանալ։
Մինչդեռ, վարչական դատավարության սկզբունքների, կանոնների և երաշխիքների առաջնային նպատակը հանրային իշխանության (իրավազորության) իրացման ընթացքում հնարավոր ոչ իրավաչափ գործողություններից ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց պաշտպանությունն է, ինչն էլ բովանդակային դրսևորում է ստանում դատավարական այնպիսի սկզբունքների մեջ, ինչպիսիք են, օրինակ, գործի հանգամանքների ex officio պարզումը դատարանի կողմից (ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ հոդված), վիճարկման հայցով ապացուցման բեռի ամբողջական փոխանցումը պատասխանողին (ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետ)։
Հետևաբար, տվյալ դեպքում բացակայում է այն դեպքը, երբ կողմերի միջև վեճը ծագել է հանրային իշխանության (իրավազորության) իրացման ընթացքում դրսևորած ոչ իրավաչափ գործողությունից, հակառակը՝ ըստ հայցվորի ընկալման՝ վիրավորական կամ զրպարտչական արտահայտություններ անելիս ՀՀ վաչրապետ Նիկոլ Փաշինյանը չի իրականացրել վարչարարություն, սույն իրավահարաբերությունն իր բնույթով քաղաքացիաիրավական է և չի կարող ընկալվել որպես՝ վարչական, իսկ միայն այն հանգամանքը, որ պատասխանողները ՀՀ վարչապետը և Հայաստանի Հանրապետությունն են, չի կարող հիմք հանդիսանալ սույն գործի՝ վարչական դատավարության կարգով քննության ենթակա լինելուն, քանի որ նույն մարմինները, կապված իրենց գործառույթների և իրավական կարգավիճակի հետ, այլ անձանց հետ իրավահարաբերություններում կարող են հանդես գալ նաև որպես մասնավոր իրավահարաբերության կոմղմեր, ինչպես սույն պարագայում։
Այսինքն՝ նույն ՀՀ վարչապետն իր պարտականությունների իրականացման ընթացքում կարող է հանդես գալ որպես հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ, սակայն այդ պարտականությունների իրականացման սահմաններից դուրս վերջինս հանդես է գալիս որպես անհատ, անձ, ով քաղաքացիաիրավական առումով հանդիսանում է նաև մասնավոր իրավահարաբերության սուբյեկտ։ Նույն տրամանաբությամբ նաև Հայաստանի Հանրապետությունը, կախված իրավահարաբերության բնույթից, կարող է հանդես գալ տարբեր կարգավիճակներով։
Ըստ այդմ՝ Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված լինելը, դեռևս չի նշանակում, որ սույն վեճը ենթակա է քննության հանրային իրավունքի նորմերով, հետևաբար պետք է ուշադրություն դարձնել իրավահարաբերության բնույթին, որը տվյալ դեպքում զուտ քաղաքացիաիրավական է և կապված է մասնավոր շահի հետ։
Ամփոփելով վերոգրյալը Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ բողոքաբերի փաստարկները հիմնավոր են, սույն դեպքում գործը ենթակա է քննության քաղաքացիական դատավարության կարգով։
Վերոգրյալի հիման վրա Վերաքննիչ դատարանը հիմնավոր համարելով վերաքննիչ բողոքի հիմքերը և հիմնավորումները՝ արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում բողոքարկված դատական ակտը ենթակա է վերացման։
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 380-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ որոշման դեմ բերված վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքով վերաքննիչ դատարանը մերժում է վերաքննիչ բողոքը` որոշումը թողնելով օրինական ուժի մեջ կամ բավարարելով բողոքը` վերացնում է որոշումը և (կամ) կայացնում է նոր որոշում։

5․Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ․
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են սույն գլխի կանոններին համապատասխան:
Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ գործն ուղարկվում է քննության, Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ դատական ծախսերի բաշխման հարցը ենթակա է լուծման այդ փուլում:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ, 380-րդ և 387-րդ հոդվածներով` Վերաքննիչ դատարանը.

Ո Ր Ո Շ Ե Ց
1. Վերաքննիչ բողոքը բավարարել: Վերացնել Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշումը և գործն ուղարկել նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության արդյունքում կայացվելիք դատական ակտով:
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից տասնհինգ օր հետո և նույն ժամկետում կարող է բողոքարկվել վճռաբեկության կարգով:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ ԴԱՏԱՎՈՐ ԴԱՏԱՎՈՐ
Հ.ԵՆՈՔՅԱՆ Ն.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ Կ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

Դատական Գործ N: ԵԴ/13273/02/21
Դատական Գործ N: ԵԴ/13273/02/21
Երևան քաղաքի դատարան
Նոր քաղաքացիական գործ    
Հայցադիմումը /դիմումը/ ստացվել է: 07-04-2021
Հայցվոր/դիմող
ԱնունՌոբերտ   
ԱզգանունՔոչարյան   
ՀայրանունՍեդրակի
Հասցե▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒   
Ներկայացուցիչ
ԱնունՀայկ   
ԱզգանունԱլումյան   
Հասցե▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒   
Պատասխանող
ԱնունՆիկոլ   
ԱզգանունՓաշինյան   
ՀայրանունՎովայի
Հասցե▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒   
Պատասխանող
Անվանում:Հայաստանի Հանրապետություն   
Հասցե:ք.Երևան, Հանրապետության հրապարակ, Կառավարական շենք 1   
Ինքնուրույն պահանջ ներկայացնող:
3-րդ անձ
Անուն   
Ազգանուն   
Հասցե   
Պահանջ:Հայցվորի արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պ/մ
Հիմնական պահանջի վիճակագրության տողի համարը: 12.3
Պատասխանի ստացման ամսաթիվը: 04-05-2021
Լրացուցիչ պահանջի վիճակագրության տողի համարը:
Այլ նշումներ:
Պահանջն անհատականացնող տվյալ:
Ստացման եղանակ: Փոստով
Պետական տուրք    
Անդորրագիրը/Միջնորդությունը դատարան ներկայացնելու ամսաթիվ: 07-04-2021
Ներկայացվել է: Անդորրա(գրեր)գիր
Վճարված պետ. տուրքի չափը (ՀՀ դրամ): 88000
Պետ. տուրքի վճարման ամսաթիվը: 01-04-2021
Պետ. տուրքի վճարման անդորրագրի համարը: 42859188
Այլ նշումներ:
Մակագրել    
Ամսաթիվ: 07-04-2021
Նախագահող դատավոր
Դատարանի անվանում: Երևան քաղաքի դատարան
Դատավորի անուն: Արթուր Միշայի Մկրտչյան
Դատավոր
Դատարանի անվանում: Երևան քաղաքի դատարան
Դատավորի անուն:   
Ընդունվել է վարույթ Ստեղծման ամսաթիվ:2021-04-14 14:49:11 Խմբագրման ամսաթիվ:2021-04-14 14:49:11    
Որոշման ամսաթիվ: 14-04-2021
Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-04-14 14:49:11
Որոշման բովանդակություն:Գործ թիվ ԵԴ/13273/02/21

ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ
Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ
ՀԱՅՑԱԴԻՄՈՒՄԸ ՎԱՐՈՒՅԹ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

14.04.2021թ. ք. Երևան

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր` Արթուր Մկրտչյանս, ծանոթանալով հայցվորª Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանի կողմից ներկայացված հայցադիմումին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց Ի

07.04.2021թ.-ին Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի ՙԿենտրոն՚ նստավայրի գրասենյակում մուտքագրվել է Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանի կողմից ներկայացված հայցադիմումն ընդդեմ համապատասխանողներª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի ՙՔանաքեռ՚ նստավայրի գրասենյակում հայցադիմումը մուտքագրվել է 08.04.2021թ.-ին:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի ՙՔանաքեռ՚ նստավայրում իր լիազորություններն իրականացնող դատավոր` Արթուր Մկրտչյանին հայցադիմումը հանձնվել է 09.04.2021թ.-ին:
Սույն հայցադիմումով հայցվորª Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանը խնդրել էª
1. հաստատել, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի կողմից արված հետևյալ հայտարարություններով.
ՙ2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի աոաջ: Ու պիտի, այո, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ զնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ, որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքնª չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ագգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքնª այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչո ւ: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհորդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք:՚
խախտվել է հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանիª Հայաստանի Հանրապետւթյան Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և ՙՄարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին՚ եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը:
2. Հայաստանի Հանրապետությունից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամª որպես արդար դատաքննության իրավունքի խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար:
3. Պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին հրապարակայնորեն հերքել 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված վերը մեջբերված արտահայտությունները, հերքումը տարածելով Հայաստանի կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջի միջոցով, հանրային հեռուստաընկերության ՙԼուրեր՚-ի Youtube ալիքով, 1in TV-ի Youtube ալիքով, ՙԱզատություն՚ TV-ի Youtube ալիքով, 168.am֊ի Youtube ալիքով, PastinfoTV-ի Youtube ալիքով, armeniasputnik.am, armtimes.com, armtimes.com, news.am, 168.am էլեկտրոնային լրատվության միջոցներով:
4. Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամª որպես զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում:


Հայցադիմումում պահպանվել են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 121-րդ հոդվածով նախատեսված հայցադիմումին ներկայացվող պահանջները, ուստի, գտնում եմ, որ հայցադիմումը պետք է վարույթ ընդունել:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 199-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայնª առաջին ատյանի դատարանն առանձին ակտի ձևով կայացնում է այն որոշումները, որոնք կայացվում են դատական նիստից դուրս:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայնª առաջին ատյանի դատարանի որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, եթե սույն օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չէ:
Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայնª առաջին ատյանի դատարանի առանձին ակտի ձևով կայացված որոշումը գործին մասնակցող անձանց հանձնվում է առձեռն, իսկ դրա անհնարինության դեպքում նրանց է ուղարկվում կայացման պահից եռօրյա ժամկետում, եթե սույն օրենսգրքով այլ ժամկետ սահմանված չէ:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 125-րդ, 199-րդ և 200-րդ հոդվածներով

Ո Ր Ո Շ Ե Ց Ի

Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանի կողմից ներկայացված հայցադիմումն ընդդեմ համապատասխանողներª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության ընդունել վարույթ:
Որոշումն ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից և բողոքարկման ենթակա չէ:
Որոշումը կայացման պահից եռօրյա ժամկետում ուղարկել գործին մասնակցող անձանց:

ԴԱՏԱՎՈՐª ԱՐԹՈՒՐ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
Այլ նշումներ:
Պարզեցված վարույթ    
Ամսաթիվ:
Պարզեցված վարույթ: Ոչ
Որոշումը:
Դատական ակտի հրապարակման օր    
Ամսաթիվ: 06-05-2021
Այլ նշումներ:
Գործի վարույթը կարճվել է Ստեղծման ամսաթիվ:2021-05-06 14:57:28 Խմբագրման ամսաթիվ:2021-05-06 14:57:28    
Ամսաթիվ: 06-05-2021
Հոդված
Հոդված199,200
Կարճման հիմքը: գործը ենթակա չէ քննության քաղաքացիական դատավարության կարգով
Այլ նշումներ:
Օրենսգիրք: Քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրք
Հակընդդեմ հայցի լուծման ամսաթիվ:
Հակընդդեմ հայցի լուծումը:
Դատական ակտ Ստեղծման ամսաթիվ:2021-05-06 14:59:32    
Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-05-06 14:59:32
Դատական ակտ (վճիռ, որոշում):Գործ թիվ ԵԴ/13273/02/21

ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ
Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ
ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԳՈՐԾԻ ՎԱՐՈՒՅԹԸ ԿԱՐՃԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

06.05.2021թ. ք. Երևան

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր` Արթուր Մկրտչյանս, ծանոթանալով քաղաքացիական գործի նյութերին
Պ Ա Ր Զ Ե Ց Ի

07.04.2021թ.-ին Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի ՙԿենտրոն՚ նստավայրի գրասենյակում մուտքագրվել է Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանի կողմից ներկայացված հայցադիմումն ընդդեմ համապատասխանողներª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի ՙՔանաքեռ՚ նստավայրի գրասենյակում հայցադիմումը մուտքագրվել է 08.04.2021թ.-ին:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի ՙՔանաքեռ՚ նստավայրում իր լիազորություններն իրականացնող դատավոր` Արթուր Մկրտչյանին հայցադիմումը հանձնվել է 09.04.2021թ.-ին:
Սույն հայցադիմումով հայցվորª Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանը խնդրել էª
1. հաստատել, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի կողմից արված հետևյալ հայտարարություններով.
ՙ2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի աոաջ: Ու պիտի, այո, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ զնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ, որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքնª չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ագգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքնª այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչո ւ: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհորդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք:՚
խախտվել է հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանիª Հայաստանի Հանրապետւթյան Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և ՙՄարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին՚ եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը:
2. Հայաստանի Հանրապետությունից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամª որպես արդար դատաքննության իրավունքի խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար:
3. Պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին հրապարակայնորեն հերքել 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված վերը մեջբերված արտահայտությունները, հերքումը տարածելով Հայաստանի կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջի միջոցով, հանրային հեռուստաընկերության ՙԼուրեր՚-ի Youtube ալիքով, 1in TV-ի Youtube ալիքով, ՙԱզատություն՚ TV-ի Youtube ալիքով, 168.am֊ի Youtube ալիքով, PastinfoTV-ի Youtube ալիքով, armeniasputnik.am, armtimes.com, armtimes.com, news.am, 168.am էլեկտրոնային լրատվության միջոցներով:
4. Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամª որպես զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում:
Հայցվորª Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանն իր պահանջների հիմքում, մասնավորապես հայցադիմումի ՙՀայցապահանջների հիմնավորումները.՚ մասում նշել է այն մասին, որ.
ՙՀայցվորը պնդում է, որ պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը զրպարտել է իրեն: Այսպես.
Ինչպես կարելի է տեսնել գործի հանգամանքներից, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը, լինելով Հայաստանի հանրապետության վարչապետ, 01.03.2021 թվականին, խոսելով 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների մասինª անդրադարձել է այդ ժամանակվա իշխանությունների գործողություններին և շուրջ 17.000 ներկաներին ու բազմաթիվ ունկնդիրներին հայտնել, որ դրանք (իշխանությունները) այդ ժամանակ ՙբանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին՚: Ընդ որում, նա մասնավորեցրել է, որ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի աոաջ: Այս արտահայտություններից հետևում է, որ Պատասխանողն ուղղակիորեն մատնանշում է հայցվորինª որպես բանակը ժողովրդի դեմ հանողներից և քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացնողներից մեկի:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը Պատասխանողին մեղադրել է այն բանում, որ ինքն ու իր թիմը գործադրում են հնարավոր և անհնար միջոցները, որպեսզի Մարտի 1-ի գործով դատավարությունն անընդհատ ձգձգվիª ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ, որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքնª չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Ընդ որում, որպես այդ ձգձգումների ևս մեկ նպատակ, Նիկոլ Փաշինյանը մատնանշել է Պատասխանողի կողմից իշխանության բռնազավթման նպատակը:
Ն. Փաշինյանն իր խոսքում ևս մեկ անգամ պնդել է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Ավելին, նա պնդել է, որ ՙայս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ՚:
Դրանից հետո Նիկոլ Փաշինյանը պնդում է արել, որ այն ժամանակ (2008 թվականի մարտի մեկի դրությամբ գործող) իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը պնդել է, որ ՙայդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք՚:
Այսպիսով, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի վերևում մեջբերված հայտարարություններից երևում է, որ նրա խոսքը վերաբերում է, ի թիվս այլոց, հայցվորին: Ընդ որում, այդ խոսքի միջոցով տարածվել են այնպիսի փաստական տվյալներ, որոնք (1) չեն համապատասխանում իրականությանը և (2) արատավորում են հայցվորի պատիվն ու արժանապատվությունը:
/ … /:
Օրենքի սահմանումից պարզ է դաոնում, որ Պատասխանողի վերը մեջբերված հայտարարությունները հանդիսանում են զրպարտություն:
/ … /:
Հայցվորը պնդում է, որ Պատասխանողը, լինելով ՀՀ վարչապետ, վերը նշված իր ելույթով խախտել է նաև իր (Հայցվորի) անմեղության կանխավարկածը, որը արդար դատաքննության բաղկացուցիչ մասն է:
/ … /:
Ինչպես նշել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանըª
Անմեղության կանխավարկածը կարող է խախտվել ոչ միայն դատարանի կամ դատավորի, այլ նաև պետական իշխանության այլ մարմինների կողմից (Ալլենե դե Ռիբեմոնն ընդդեմ Ֆրանսիայի (Allenet de Ribemont v. France) 38-րդ կետ, Դակտարասն ընդդեմ Լիտվայի (Daktaras v. Lithuania) 42-րդ կետ, Պետրո Պետկովն ընդդեմ Բուլղարիայի (Petyo Petkov v. Bulgaria) 91-րդ կետ):
[Կոնվենցիայի] 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետն արգելում է չավարտված քրեական գործերի քննության վերաբերյալ պետական պաշտոնատար անձանց հայտարարությունները, որոնք նպաստում են մեղադրյալի մեղավորության վերաբերյալ հասարակական կարծիքի ձևավորմանը և կանխորոշում են իրավասու դատական մարմնի կողմից փաստերի գնահատումը (Իսմոիլովն ու այլք ընդդեմ Ռուսաստանի (Ismoilov and Others V. Russia) 161 կետ, Բուտկեվիչուսն ընդդեմ Լիտվայի (Butkevicius v. Lithuania) 53 կետ):
Չսպասելով հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի ավարտին, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Ն.Փաշինյանը արել է այնպիսի հայտարարություններ, որոնցից աներկբա հետևում է, որ ինքը հաստատված է համարում հայցվորին վերագրվող մեղադրանքի մի շարք դրույթների հաստատված լինելը: Վարչապետ Փաշինյանը նաև հայտարարել է, որ մարտի 1-ի գործը բացահայտված է, քանի որ ՙսպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է՚: Կանխորոշելով գործի ելքը, նա հայտարարել է, որ կարծում է, որ հանրությանը դա ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում: Այլ կերպ ասած, Պատասխանողի հայտարարություններից հետևում է, որ [նրա կարծիքով] նախաքննական մարմնի կողմից դատարան ներկայացրած մարտի 1-ի իրադարձությունների վարկածը հաստատված է և դա աներկբա կերևա դեռևս դատաքննության փուլում:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նշել է.
Անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը չի արգելում իշխանական մարմիններին քննվող քրեական գործերի վերաբերյալ տեղեկություններ հայտնել հասարակությանը, սակայն, դրանով հանդերձ, պահանջում է նրանցից լինել առավելագույնս շրջահայաց և զգոն, որպեսզի պահպանել անմեղության կանխավարկածը (Ֆաթուլլաևն ընդդեմ Ադրբեջանի (Fatullayev v. Azerbaijan) 159 կետ, Ալլենե դե Ռիբեմոնն ընդդեմ Ֆրանսիայի (Alienee de Ribemont v. France) 38 կետ, Գարիցկին ընդդեմ Լեհաստանի (Garycki V. Poland) 69 կետ):
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ նա, խոսելով հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի մասին, չի պահպանել առավելագույն շրջահայացությունը և զգոնությունը, այլ իր արտահայտություններում և պնդումներում եղել է առավելագույնս կատեգորիկ: Դրանով Հայաստանի վարչապետը խախտել է անմեղության կանխավարկածի վերաբերյալ Եվրոպական դատարանի կողմից սահմանված ևս մեկ չափանիշ:
[Եվրոպական] դատարանն ընդգծում է հանրային իշխանությունների պաշտոնական հայտարարություններում ձևակերպումների մանրակրկիտ ընտրության կարևորությունը նախքան դատական քննության ընթացքում հանցագործություն կատարելու մեջ անձին մեղավոր ճանաչելը (Դակտարասն ընդդեմ Լիտվայի {Daktaras у. Lithuania) 41 կետ, Արրիգոն և Վելլան ընդդեմ Սալթայի (Arrigo and Vella v. Malta), ւսուժինն ու այլոք ընդդեմ Ռուսաստանի({Khuzhin and Others v. Russia) 94 կետ):
/ … /:
Տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ հայցվորի անմեղության կանխավարկածը խախտող տեղեկություններ հրապարակողը այդ պահին աշխատել է որպես ՀՀ վարչապետ, և այդ տեղեկությունները տարածվել են, ի թիվս այլնի, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական էլեկտրոնային էջում, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության Յութուբյան էջում: Հետևաբար, անմեղության կանխավարկածի խախտող պետք է ճանաչվի Նիկոլ Փաշինյանը, իսկ դրա արդյունքում հասցված ոչ նյութական վնասը պետք է հատուցվի Հայաստանի Հանրապետության կողմից:
/ … /:
Ինչպես զրպարտությամբ, այնպես էլ անմեղության կանխավարկածի խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի չափը որոշելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել Նիկոլ Փաշինյանի այդ հայտարարությունը դիտած կամ կարդացած անձանց աննախադեպ մեծ քանակը, այն, որ հայտարարության հեղինակը զբաղեցնում է ՀՀ բարձրագույնª վարչապետի պաշտոնը, ինչպես նաև այն, որ նրա խոսքը հեղինակավոր է շատերի համար ինչպես Հայաստանի Հանրապետությունում, այնպես էլ ՀՀ սահմաններից դուրս՚:
Ուսումնասիրելով քաղաքացիական գործի նյութերըª գտնում եմ, որ դատարանի վարույթում գտնվող թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը ենթակա է կարճման, քանի որ.
ՀՀ Սահմանադրության 62-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª յուրաքանչյուր ոք ունի պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ, իսկ օրենքով սահմանված դեպքերում` նաև իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցման իրավունք: Վնասի հատուցման պայմանները և կարգը սահմանվում են օրենքով:
ՙՀայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք՚ սահմանադրական օրենքի ՙԱՌԱՋԻՆ ԱՏՅԱՆԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅՈՒՆԸ՚ վերտառությամբ 20-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը քննում է դատական կարգով քննության ենթակա բոլոր գործերը, բացառությամբ մասնագիտացված դատարանների ենթակայությանը վերապահված գործերի:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի ՙՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐԻ ԵՆԹԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ՚ վերտառությամբ 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª քաղաքացիական գործերը ենթակա են քննության առաջին ատյանի դատարանում, բացառությամբ ՙՍնանկության մասին՚ Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված դեպքերի:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայնª քաղաքացիական են համարվում իրավունքի մասին վեճի հետ կապված բոլոր գործերը, բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի (այսուհետ` վարչական դատարան) կամ Սահմանադրական դատարանի իրավասությանը վերապահված գործերի:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի ՙՈչ նյութական վնասի հասկացությունը և դրա հատուցումը՚ վերտառությամբ 162.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª սույն օրենսգրքի իմաստով ոչ նյութական վնասը ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է, որն առաջացել է անձին ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող նյութական կամ ոչ նյութական բարիքների դեմ ոտնձգող կամ նրա անձնական գույքային կամ ոչ գույքային իրավունքները խախտող որոշմամբ, գործողությամբ կամ անգործությամբ:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայնª անձը, իսկ նրա մահվան կամ անգործունակության դեպքում նրա ամուսինը, ծնողը, որդեգրողը, երեխան, որդեգրվածը, խնամակալը, հոգաբարձուն իրավունք ունեն դատական կարգով պահանջելու պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում, եթե քրեական հետապնդման մարմինը կամ դատարանը հաստատել է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի որոշման, գործողության կամ անգործության հետևանքով խախտվել են այդ անձի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և ՙՄարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին՚ կոնվենցիայով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը.
Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայնª ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով պատճառված ոչ նյութական վնասը ենթակա է հատուցման ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով:
ՙՀայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք՚ սահմանադրական օրենքի ՙՄԱՍՆԱԳԻՏԱՑՎԱԾ ԴԱՏԱՐԱՆՆԵՐԻ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅՈՒՆԸ՚ վերտառությամբ 24-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª վարչական դատարանին են ենթակա Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված գործերը:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի համաձայնª
1. Յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ`
1) խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (այսուհետ` Սահմանադրություն), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները, ներառյալ, եթե`
ա. խոչընդոտներ են հարուցվել այդ իրավունքների և ազատությունների իրականացման համար,
բ. չեն ապահովվել անհրաժեշտ պայմաններ այդ իրավունքների իրականացման համար, սակայն դրանք պետք է ապահովվեին Սահմանադրության, միջազգային պայմանագրի, օրենքի կամ այլ իրավական ակտի ուժով.
2) … .
3) … :
( … ):
ՙՀայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք՚ սահմանադրական օրենքի ՙՀԱՎԱՍԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՕՐԵՆՔԻ ԵՎ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԱՌՋԵՎ՚ վերտառությամբ 10-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայնª նույնանման փաստերով այլ գործով Վճռաբեկ դատարանի կողմից իրավական նորմի մեկնաբանությունից տարբերվող մեկնաբանության դեպքում դատարանը պետք է հիմնավորի օրենքի և այլ նորմատիվ իրավական ակտի` Վճռաբեկ դատարանի մեկնաբանությունից շեղվելը:
Թիվ ԵԿԴ/0441/02/16 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից 07.04.2018թ.-ին կայացված որոշման ՙ4.Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը՚ մասի համաձայն.
ՙՎճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 234-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` բողոքում բարձրացված հարցի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, և գտնում է, որ Վճռաբեկ դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումներըª ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման իրավունքի իրացման կառուցակարգի վերաբերյալ, կարևոր նշանակություն կունենան նմանատիպ գործերով միասնական և կանխատեսելի դատական պրակտիկա ձևավորելու համար:
Սույն վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետևյալ իրավական հարցադրումներին.
1) ինչպիսի՞ վարչական և դատավարական գործողությունների միջոցով անձը կարող է իրացնել ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման իր իրավունքը,
2) ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման հայցապահանջի հիման վրա հարուցված գործն ընդդատյա է արդյո՞ք ընդհանուր իրավասության դատարանին:
2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 62-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª յուրաքանչյուր ոք ունի պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ, իսկ օրենքով սահմանված դեպքերում` նաև իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցման իրավունք: Վնասի հատուցման պայմանները և կարգը սահմանվում են օրենքով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայնª անձը, ում իրավունքը խախտվել է, կարող է պահանջել իրեն պատճառված վնասների լրիվ հատուցում, եթե վնասների հատուցման ավելի պակաս չափ նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով: Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայնª վնասներ են իրավունքը խախտված անձի ծախսերը, որ նա կատարել է կամ պետք է կատարի խախտված իրավունքը վերականգնելու համար, նրա գույքի կորուստը կամ վնասվածքը (իրական վնաս), չստացված եկամուտները, որոնք այդ անձը կստանար քաղաքացիական շրջանառության սովորական պայմաններում, եթե նրա իրավունքը չխախտվեր (բաց թողնված օգուտ), ինչպես նաև ոչ նյութական վնասը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի համաձայնª պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների կամ դրանց պաշտոնատար անձանց ապօրինի գործողությունների (անգործության)` ներառյալ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի` օրենքին կամ այլ իրավական ակտին չհամապատասխանող ակտի հրապարակման հետևանքով քաղաքացուն կամ իրավաբանական անձին պատճառված վնասները հատուցում է Հայաստանի Հանրապետությունը կամ համապատասխան համայնքը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª նույն օրենսգրքի իմաստով ոչ նյութական վնասը ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է, որն առաջացել է անձին ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող նյութական կամ ոչ նյութական բարիքների դեմ ոտնձգող կամ նրա անձնական գույքային կամ ոչ գույքային իրավունքները խախտող որոշմամբ, գործողությամբ կամ անգործությամբ:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայնª անձը, իսկ նրա մահվան կամ անգործունակության դեպքում նրա ամուսինը, ծնողը, որդեգրողը, երեխան, որդեգրվածը, խնամակալը, հոգաբարձուն իրավունք ունեն դատական կարգով պահանջելու պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում, եթե քրեական հետապնդման մարմինը կամ դատարանը հաստատել է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի որոշման, գործողության կամ անգործության հետևանքով խախտվել են այդ անձիª Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և Կոնվենցիայով երաշխավորված հետևյալ հիմնարար իրավունքները. (1) կյանքի իրավունքը. (2) խոշտանգման, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի չենթարկվելու իրավունքը. (3) անձնական ազատության և անձեռնմխելիության իրավունքը. (4) արդար դատաքննության իրավունքը. (5) անձնական և ընտանեկան կյանքը հարգելու, բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը. (6) մտքի, խղճի և կրոնի ազատության, սեփական կարծիքն ազատ արտահայտելու իրավունքը. (7) հավաքների և միավորման ազատության իրավունքը. (8) իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքը. (9) սեփականության իրավունքը:
Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայնª ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով պատճառված ոչ նյութական վնասը ենթակա է հատուցման ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով:
Վերը նշված իրավական նորմերի բովանդակությունից հետևում է, որ 2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրությունը մարդու հիմնարար իրավունքների շարքում ամրագրել է նաև պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ, այդ թվում նաևª վարչարարությամբ, պատճառված վնասի հատուցման իրավունքըª այդ վնասի հատուցման պայմանները և կարգը սահմանելու իրավասությունը վերապահելով օրենսդրին:
ՀՀ սահմանադրական դատարանը, դեռևս 05.11.2013 թվականի թիվ ՍԴՈ-1121 որոշմամբ անդրադառնալով պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման իրավունքի երաշխավորված իրացման անհրաժեշտության հարցին, արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ բարոյական վնասը և բարոյական վնասի նյութական հատուցման հնարավորությունը բխում են մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցում որդեգրված սահմանադրաիրավական մոտեցումներից: Մարդու արժանապատվության առանցքային բաղադրատարրերից մեկը, ի թիվս այլնի, հանդիսանում է անհատական հատկանիշներով պայմանավորված բարոյական տառապանքներից զերծ մնալը: Ազատությունից ապօրինի զրկելու կամ ապօրինի խուզարկության դեպքում անձին պատճառված վնասը չի կարող մեխանիկորեն հանգեցվել սոսկ կրած ֆիզիկական կամ նյութական վնասի փոխհատուցմանը, քանզի տվյալ դեպքում տուժած անձին տրամադրված փոխհատուցումը համարժեք չի լինի վերջինիս կրած հոգեկան տառապանքներին: Միաժամանակ ելնելով մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության և դրանցով պայմանավորված` բարոյական վնասի ինստիտուտին առնչվող կանոնակարգումների լիարժեքությունն ապահովելու անհրաժեշտությունից` ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտել է, որ բարոյական վնասի նյութական փոխհատուցման ընդհանուր չափանիշներն ու կարգը պետք է օրենսդրորեն հստակ ամրագրվեն, որպեսզի երաշխավորվի համապատասխան դեպքերում և կարգով անձին պատճառված բարոյական վնասի ողջամիտ և արդարացի փոխհատուցումը, ապահովվի ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված մարդու իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ իրականացումը և չխոչընդոտվի Հայաստանի Հանրապետության կողմից ստանձնված միջազգային պարտավորությունների բարեխիղճ կատարումը:
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ օրենսդիրը պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման հետ կապված հարաբերությունների ընդհանուր իրավակարգավորումները նախատեսել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ոչ նյութական վնասի հատուցման իրավունքի վերաբերյալ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի վերոնշյալ իրավակարգավորումների մեկնաբանությանը, արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ ոչ նյութական վնասի հատուցում կարելի է պահանջել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածի 2-րդ մասում թվարկված հիմնարար իրավունքներից որևէ մեկի կամ միաժամանակ մի քանիսի խախտման դեպքում. դրանցից է անձնական ազատության և անձեռնմխելիության իրավունքը: ՀՀ վճռաբեկ դատարանն ընդգծել է, որ հատուցման է ենթակա միայն պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ պաշտոնատար անձի կողմից պատճառված ոչ նյութական վնասը: Ընդ որում, վերոնշյալ անձանց կողմից կատարված խախտումը չպետք է լինի ենթադրյալ խախտում. այն պետք է հաստատված լինի դատարանի կամ քրեական հետապնդման մարմնի կողմից (տե՛ս, Մամիկոն Ստեփանյանն ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության թիվ ԵԿԴ/3296/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.12.2017 թվականի որոշումը):
Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի վկայակոչված իրավադրույթների բովանդակությունից հետևում է, որ ընդհանուր կանոնի համաձայնª ոչ նյութական վնասի հատուցումը տեղի է ունենում դատական կարգով: Այլ կերպ ասած, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջով շահագրգիռ անձը, որպես ընդհանուր կանոն, կարող է անմիջապես դիմել դատարան: Միևնույն ժամանակ օրենսդիրը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածի 5-րդ մասում այդ ընդհանուր կանոնից կատարել է բացառությունª սահմանելով, որ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանցª վարչարարություն հանդիսացող ոչ իրավաչափ գործողությունների կամ անգործության հետևանքով պատճառված ոչ նյութական վնասը ենթակա է հատուցման ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով: Այլ կերպ ասած, եթե ոչ նյութական վնասը պատճառվել է պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով, ապա այդ դեպքում կիրառվում են ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքիª վարչարարությամբ հասցված վնասի հատուցման հետ կապված վարչական մարմինների և մասնավոր անձանց միջև ծագող հարաբերությունները կարգավորող կանոնները:
Այսպես, ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայնª նույն օրենքը (...) կարգավորում է (...) վարչարարությամբ հասցված վնասի հատուցման հետ կապված` վարչական մարմինների և ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց (...) միջև ծագած հարաբերությունները:
ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայնª նույն օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացություններն ենª վարչական մարմիններ` (ա) Հայաստանի Հանրապետության գործադիր իշխանության հանրապետական մարմիններª Հայաստանի Հանրապետության նախարարություններ, ինչպես նաև Հանրապետության ողջ տարածքում վարչարարություն իրականացնող պետական այլ մարմիններ. (բ) տարածքային կառավարման մարմիններ` մարզպետներ. (գ) տեղական ինքնակառավարման մարմիններ` համայնքի ավագանի և համայնքի ղեկավար:
ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 95-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª վարչական մարմինների կողմից իրականացվող վարչարարության հետևանքով անձանց պատճառված վնասը ենթակա է հատուցման նույն օրենքի 7-րդ բաժնի դրույթներին համապատասխան: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայնª ոչ իրավաչափ վարչարարության (...) հետևանքով անձանց պատճառված վնասի համար պատասխանատվությունը կրում է` (ա) Հայաստանի Հանրապետությունը` նույն օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի ՙա՚ և ՙբ՚ ենթակետերում նշված վարչական մարմինների դեպքում. (բ) համապատասխան համայնքը` նույն օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի ՙգ՚ ենթակետում նշված վարչական մարմինների դեպքում:
ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 96-րդ հոդվածի համաձայն` վնասի հատուցում չի իրականացվում, քանի դեռ վարչական մարմնի իրավական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը, որով անձին վնաս է հասցվել, սահմանված կարգով ոչ իրավաչափ չի ճանաչվել (...):
ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 100-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վնասի հատուցման պահանջը պետք է ներկայացվի այն վարչական մարմին, որի վարչարարության հետևանքով պատճառվել է դա: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայնª վնասի հատուցման պահանջը ներկայացվում է դիմումի միջոցով, որի նկատմամբ կիրառվում են նույն օրենքի 31-րդ հոդվածի կանոնները:
ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 102-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` վարչական մարմնում վնասի հատուցման պահանջը քննարկվում և լուծվում է դիմումի քննարկման համար` նույն օրենքով սահմանված ընդհանուր կանոններին համապատասխան: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայնª վնաս կրած անձը վարչական մարմնի կողմից հատուցման պահանջն ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն մերժելու կամ դիմումը չքննարկելու դեպքում կարող է դա բողոքարկել` վարչական ակտը, վարչական մարմնի գործողությունը կամ անգործությունը բողոքարկելու համար` նույն օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով:
ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 104-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ ֆիզիկական անձի ազատությունը սահմանափակելու, նրա անձեռնմխելիությունը, բնակարանի անձեռնմխելիությունը, անձնական կամ ընտանեկան կյանքի անձեռնմխելիությունը խախտելու, նրա պատիվը, բարի համբավը կամ արժանապատվությունն արատավորելու միջոցով ոչ գույքային վնաս պատճառելու դեպքերում այդ անձն իրավունք ունի պահանջելու դրամական միջոցներով հատուցում կամ առաջացած հետևանքների վերացում` պատճառված ոչ գույքային վնասին համարժեք չափով:
ՀՀ սահմանադրական դատարանը, 07.11.2017 թվականի թիվ ՍԴՈ-1383 որոշմամբ անդրադառնալով հանրային իշխանության մարմինների ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում անձանց պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման իրավունքի սահմանադրաիրավական բովանդակությանը, արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ անձանց հասցված վնասի (գույքային և ոչ գույքային բնույթի) հետ կապված հարաբերություններըª պայմանավորված հանրային իշխանության մարմինների գործունեությամբ, իրավակարգավորման ենթարկելիս առաջնահերթ հիմք են ընդունվել ՀՀ Սահմանադրության 62-րդ հոդվածով երաշխավորվածª այդպիսի վնասի հատուցման իրավունքի բովանդակությունը և դրա իրացման ու պաշտպանության իրավական ընդհանուր սկզբունքները, մասնավորապես. անձն ունի պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ, իսկ օրենքով սահմանված դեպքերումª նաև իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցման իրավունք, վնասի հատուցման պայմանները և կարգը սահմանվում են օրենքով, անձինք իրենց իրավունքները պաշտպանելու նպատակով իրավունք ունեն բողոքարկելու վարչական ակտերը, վարչական ակտը կարող է բողոքարկվել վարչական կամ դատական կարգով:
Ըստ ՀՀ սահմանադրական դատարանիª օրենսդիրը նախատեսել է ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցում պահանջելու նախապայման, այն էª ոչ իրավաչափ ճանաչել վարչական մարմնի իրավական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը, որին ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 100-րդ հոդվածի իրավակարգավորումների համաձայն կարող է հետևել վարչարարության հետևանքով վնաս պատճառած մարմնին հատուցման պահանջ ներկայացնելը: Այսինքնª պահանջի իրավունքն անձը ձեռք է բերում վարչական մարմնի իրավական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը, որով անձին վնաս է հասցվել, սահմանված կարգով ոչ իրավաչափ ճանաչվելու դեպքում: ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտել է, որ նման նորմատիվ պայմանը հետապնդում է իրավական հիմնավոր նպատակ և միտված է պատճառված վնասի հատուցման (վարչական կամ դատական կարգով) Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքի իրացման համար իրավական բարենպաստ պայմաններ (նախադրյալներ) ստեղծելուն:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով պատճառված վնասի հատուցման իրավունքի իրականացման կառուցակարգին, իր նախկին որոշումներում ձևավորել է այն կայուն նախադեպային դիրքորոշումը, որի համաձայնª ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով վնասի հատուցման պահանջով անհրաժեշտ է, որպեսզի առաջին հերթին ոչ իրավաչափ ճանաչված լինի անձին վնաu հաuցրած վարչական մարմնի իրավական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը: Դրանից հետո միայն անձը պարտավոր է ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով վնասի հատուցման պահանջով նախ դիմել վնասը պատճառած վարչական մարմին, որի կողմից հատուցման պահանջն ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն մերժելու կամ դիմումը չքննարկելու դեպքում կարող է վարչական ակտը, գործողությունը կամ անգործությունը բողոքարկել վերադասության կամ դատական կարգով (տե՛ս, Ժորա Սարգսյանն ընդդեմ Երևանի Քանաքեռ-Զեյթուն թաղապետարանի թիվ ՎԴ/0277/05/09 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 03.12.2009 թվականի որոշումը):
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 18-րդ հոդվածով և ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 95-րդ հոդվածով ու նույն օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված իրավադրույթների համակարգային վերլուծությունը վկայում է այն մասին, որ նշված օրենսդրական ակտերը պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ պատճառված վնասի (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցման պարտականություն կրող սուբյեկտների հարցում նախատեսել են նույնանման իրավական կարգավորումներ: Այսպես, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը սահմանում է, որ պետական մարմինների ու պաշտոնատար անձանց ոչ իրավաչափ գործողություններով կամ անգործությամբ պատճառված վնասի (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցման պարտականություն կրող սուբյեկտը Հայաստանի Հանրապետությունն է, իսկ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց դեպքումª համապատասխան համայնքը: Իր հերթին ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքը սահմանում է, որ Հայաստանի Հանրապետության գործադիր իշխանության հանրապետական և տարածքային կառավարման մարմինների ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով պատճառված վնասի (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցման պարտականություն կրող սուբյեկտը Հայաստանի Հանրապետությունն է, իսկ տեղական ինքնակառավարման մարմինների դեպքումª համապատասխան համայնքը:
Միևնույն ժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառված վնասը (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցելու պարտականությունը Հայաստանի Հանրապետությունը կամ համայնքը կատարում են այն վարչական մարմինների միջոցով, որոնց դրսևորած ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պետության կամ համայնքի մոտ առաջացել է վնասի (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցման պարտականությունը, քանի որ ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 100-րդ հոդվածի 1-ին մասում օրենսդիրը նախատեսել է, որ վնասի հատուցման պահանջը պետք է ներկայացվի այն վարչական մարմին, որի վարչարարության հետևանքով պատճառվել է այդ վնասը: Այլ կերպ ասած, Հայաստանի Հանրապետությունից կամ համայնքից ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառված վնասի (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցումը կարող է պահանջվել այն վարչական մարմնից, որի ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառվել է այդ վնասը: Տվյալ դեպքում ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառված վնասը (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցելու պարտականությունը կրող սուբյեկտը Հայաստանի Հանրապետությունն է կամ համայնքը, որոնք այդ պարտականությունը կատարում են համապատասխան վարչական մարմնին ներկայացվածª ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում պատճառված վնասը (այդ թվում նաևª ոչ նյութական) հատուցելու դիմումի հիման վրա հարուցված վարչական վարույթի շրջանակներում նշված դիմումը քննարկելու և օրենքով նախատեսված հիմքերի առկայության դեպքում այն բավարարելու մասին որոշում ընդունելու միջոցով:
Նախկինում կայացված որոշումներից մեկում ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 100-րդ և 102-րդ հոդվածների վկայակոչված իրավադրույթների վերլուծությունից հետևում է, որ վնասի հատուցման պահանջի մասին անձի դիմումի նկատմամբ կիրառելի են օրենքով վարչական վարույթի հարուցման համար հիմք հանդիսացող դիմումի ձևին և բովանդակությանը ներկայացվող ընդհանուր պահանջները, իսկ վնասի հատուցման պահանջի մասին անձի դիմումը վարչական մարմինը քննարկում և լուծում է վարչական վարույթի հարուցման համար հիմք հանդիսացող դիմումների քննարկման համար օրենքով սահմանված ընդհանուր կանոններին համապատասխան: Փաստորեն, վարչարարությամբ պատճառված վնասի հատուցման պահանջի մասին անձի դիմումըª ուղղված իրավասու վարչական մարմնին (այն վարչական մարմնին, որի վարչարարության հետևանքով պատճառվել է այդ վնասը), ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքով սահմանված ընդհանուր կարգով վարչական վարույթ հարուցելու հիմք է (տե՛ս, Էրիկ Վարդանյանն ընդդեմ ՀՀ ոստիկանության ՙՃանապարհային ոստիկանություն՚ ծառայության թիվ ՎԴ/0528/05/16 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 25.04.2017 թվականի որոշումը):
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջով դիմելով համապատասխան վարչական մարմնինª շահագրգիռ անձը հայցում է իր պահանջի բավարարման վերաբերյալ բարենպաստ վարչական ակտի ընդունում: Մյուս կողմից, իրավակիրառ պրակտիկայում հնարավոր են այնպիսի իրավիճակներ, երբ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասին շահագրգիռ անձի դիմումը լրիվ կամ մասնակիորեն մերժվում է համապատասխան վարչական մարմնի կողմից: Վճռաբեկ դատարանն ընդգծում է, որ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասին շահագրգիռ անձի դիմումը լրիվ կամ մասնակիորեն մերժելու մասին որոշումը Հայաստանի Հանրապետության իրավական համակարգում հանդիսանում է միջամտող վարչական ակտ, քանի որ այն համապատասխանում է ՙՎարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 53-րդ հոդվածով սահմանվածª վարչական ակտի հասկացությանը բնորոշ բոլոր հատկանիշներին (վարչական ակտի հասկացության մասին առավել մանրամասն տե՛ս Ռոբերտ Հովհաննիսյանն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի թիվ ՎԴ/4651/05/12 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.04.2015 թվականի որոշումը):
Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասին շահագրգիռ անձի դիմումը վարչական մարմնի կողմից լրիվ կամ մասնակիորեն մերժվելու դեպքում շահագրգիռ անձը կարող է դիմել իր խախտված իրավունքների ինչպես վարչական, այնպես էլ դատական պաշտպանությանª մասնավորապես, դատարանի առջև բարձրացնելով ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասին շահագրգիռ անձի դիմումը լրիվ կամ մասնակիորեն մերժելու մասին վարչական մարմնի որոշման իրավաչափության հարցը, ինչպես նաև պահանջելով պարտավորեցնել համապատասխան վարչական մարմնին ընդունելու շահագրգիռ անձի դիմումով հայցվող համապատասխան բարենպաստ վարչական ակտը:
Այս համատեքստում Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման հետ կապված նմանատիպ վեճերը բխում են հանրային իրավահարաբերություններից և ընդդատյա են վարչական դատարանի քննությանը հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ դատական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ընդհանուր իրավասության դատարանին են ենթակա բոլոր գործերը, բացառությամբ վարչական դատարանի ենթակայությանը վերապահված գործերի: Նույն օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª վարչական դատարանն ըստ էության քննում է Վարչական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված վարչական գործերը:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի համաձայնª վարչական դատարանին ընդդատյա են հանրային իրավահարաբերություններից ծագող բոլոր գործերը (...):
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայնª քաղաքացիական բոլոր գործերն ընդդատյա են առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանին:
Վկայակոչված իրավադրույթների համակարգային վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ընդդատությունըª որպես դատավարական ինստիտուտ, դատավարական նորմերի այնպիսի համակցություն է, որոնք կարգավորում են դատարանի քննությանը ենթակա բոլոր գործերի բաշխումը ՀՀ դատական իշխանության առաջին ատյանի կոնկրետ դատարանների միջև: Հայաստանի Հանրապետությունում ընդհանուր իրավասության դատարանի ընդդատության շրջանակն ընդգրկում է բոլոր գործերըª բացառությամբ վարչական դատարանի քննությանը վերապահված գործերի, իսկ վարչական դատարանի ընդդատության շրջանակը ներառում է հանրային իրավահարաբերություններից բխող վեճերից ծագող գործերը: Փաստորեն, դատական գործերի տարանջատումը քաղաքացիականի և վարչականի պայմանավորված է այդ գործերով վիճելի իրավահարաբերության բնույթով. կոնկրետ գործիª առարկայական ընդդատության հարցը բացահայտելու համար անհրաժեշտ է պարզել այդ գործով վիճելի իրավահարաբերության բնույթը, այսինքնª այն հարցը, թե արդյոք տվյալ գործը ծագում է հանրային, թե մասնավոր իրավահարաբերություններից բխող վեճից: Այսպիսով, իրավունքների պաշտպանության հայցի կամ դիմումի հիման վրա հարուցված գործերի առարկայական ընդդատության հարցը որոշվում էª ելնելով այն հանգամանքից, թե ինչպիսի (հանրային կամ մասնավոր) իրավահարաբերություններից ծագող վեճից է բխում այդ գործերի հարուցման համար հիմք հանդիսացած պահանջը:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը մի շարք որոշումներում անդրադարձել է հանրային և մասնավոր իրավահարաբերությունների տարբերակման և դրա հիման վրա դատական գործերի ընդդատության տարանջատման հարցին: Այսպես, ըստ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի բնորոշմանª հանրային է այն իրավահարաբերությունը, որում կողմերից մեկի դերում անպայմանորեն հանդես է գալիս հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտը, որն այդ հարաբերության ընթացքում հանրային շահի իրացման կապակցությամբ իրացնում է օրենքով սահմանված իր հանրային իշխանական լիազորությունները: Իրավահարաբերության հանրային լինելու և դրանից բխող վեճը վարչական դատարանին ընդդատյա լինելու հանգամանքը պարզելու նպատակով պետք է գնահատման առարկա դարձվեն հետևյալ հանգամանքները.
1. արդյո՞ք իրավահարաբերության կողմերից մեկը հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ է, թեª ոչ,
2. արդյո՞ք այդ իրավահարաբերության բովանդակությունը կազմում է հանրային իշխանական լիազորությամբ օժտված սուբյեկտի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը, թեª ոչ,
3. արդյո՞ք այդ իրավահարաբերությունը ծագել է հանրային շահի իրացման կապակցությամբ (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի` սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և առարկայացմանը), թեª ոչ:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ միայն վերոգրյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում է հնարավոր փաստել իրավահարաբերության հանրային լինելու հանգամանքը, ինչպես նաև այդ հարաբերությունից բխող վեճերի ընդդատության հարցը (տե՛ս, ՙՎեստ՚ ՍՊԸ-ն ընդդեմ ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության մտավոր սեփականության գործակալության թիվ ՎԴ/0823/05/14, թիվ ՎԴ/0830/05/14 և թիվ ՎԴ/1621/05/14 վարչական գործերով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.04.2016 թվականի որոշումները):
Հաշվի առնելով վերը նշված իրավական դիրքորոշումներըª Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման հետ կապված իրավահարաբերության կողմերից մեկը հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ էª այն վարչական մարմինը, որի ոչ իրավաչափ վարչարարության արդյունքում անձանց պատճառվել է ոչ նյութական վնաս: Քննարկվող իրավահարաբերության բովանդակությունն այդ վարչական մարմնի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման, այն էª ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պարտականությունն է, որը ծագում է պատշաճ վարչարարության ապահովման միջոցով մարդու հիմնարար իրավունքների երաշխավորված իրացմանն ուղղված հանրային շահի կենսագործման կապակցությամբ: Հետևաբար ոչ իրավաչափ վարչարարությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման հետ կապված իրավահարաբերությունից բխող վեճերն ընդդատյա են վարչական դատարանին և ենթակա են քննության ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով:
/ … /՚:
Սույն դատական ակտի հիմնավորումների ուժով գտնում եմ, որ թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով իրավահարաբերության հանրային լինելու և դրանից բխող վեճը վարչական դատարանին ընդդատյա լինելու ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից թիվ ԵԿԴ/0441/02/16 քաղաքացիական գործով 07.04.2018թ.-ին կայացված որոշմամբ մատնանշված երեք վավերապայմաններն առկա են, այն էª
1. Թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի շրջանակներում հայցվորª Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանի կողմից ընդդեմ համապատասխանողներª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության ներկայացված հայցադիմումով իրավահարաբերության կողմերից մեկըª համապատասխանողª ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ է,
2. թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով իրավահարաբերության բովանդակությունըª հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ՀՀ Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և ՙՄարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին՚ Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը կազմում է հանրային իշխանական լիազորությամբ օժտված սուբյեկտիª համապատասխանողª ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը,
3. այդ իրավահարաբերությունըª հայցվորի ներկայացուցչի պնդմամբ հայցվորª Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ՀՀ Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և ՙՄարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին՚ Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը և դրա արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի Հայաստանի Հանրապետության հատուցման պարտականությունը, ծագել է հանրային շահի իրացման կապակցությամբ (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի` սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և առարկայացմանը):
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայնª առաջին ատյանի դատարանը դատավարության ցանկացած փուլում կարճում է գործի վարույթը, եթե գործը ենթակա չէ քննության քաղաքացիական դատավարության կարգով:
Վերոգրյալի հիման վրա գտնում եմ, որ թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործը ենթակա է չէ քննության քաղաքացիական դատավարության կարգով, ուստի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթըª ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի ուժով, ենթակա է կարճման:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 183-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայնª գործի վարույթը կարճելու մասին դատական ակտով լուծվում են նաև դատավարության մասնակիցների միջև դատական ծախսերի բաշխման և հայցի ապահովման միջոցների վերացման հարցերը:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայնª գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերն են` գործի քննության հետ կապված փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումարները:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 107-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª փաստաբանի ծախսը վճարում է նրան ներգրաված գործին մասնակցող անձը, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայնª գործի քննության հետ կապված փաստաբանի խելամիտ վարձատրության ծախսեր են համարվում նաև փաստաբանական կազմակերպություններին վճարված կամ վճարման ենթակա գումարները:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:
Հայցադիմումը դատարանում քննության առնելու համար հայցվորը վճարել է պետական տուրք ՙՊետական տուրքի մասին՚ ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով և չափով:
Համապատասխանողներª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետությանª ի դեմս Հայաստանի Հանրապետության վարչապետª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի ներկայացուցիչª փաստաբան Դավիթ Հունանյանը ներկայացրել է հայցադիմումի պատասխան և հայցադիմումի պատասխանում նշված հիմքերի ուժով խնդրել է հայցադիմումը մերժել: Միաժամանակ համապատասխանողների ներկայացուցիչը միջնորդել է 540,000 ՀՀ դրամը և 250,000 ՀՀ դրամըª որպես փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումար, ներառել դատական ծախսերի կազմում և դրանք բաշխել բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:
Փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումարի հարցը դատական ծախսերի կազմում ներառելու և դրանք բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն բաշխելու մասին միջնորդության հիմքում համապատասխանողների ներկայացուցիչը դրել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ, 107-րդ և 109-րդ հոդվածները, սույն միջնորդությամբ այն մասին, որ համապատասխանողներª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետությանª ի դեմս Հայաստանի Հանրապետության վարչապետª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և վերջիններիս ներկայացուցիչª փաստաբան Դավիթ Հունանյանի միջև կնքվել է փաստաբանական ծառայություններ մատուցելու մասին պայմանագիր, ոչինչ ասված չէ, ինչպես մաև միջնորդությանը կից փաստաբանական ծառայություններ մատուցելու մասին պայմանագիր կամ համապատասխանողների կողմից իրենց փաստաբան ներկայացուցչին վճարված կամ վճարման ենթակա գումարների մասին որևէ այլ ապացույց չի ներկայացվել, ընդամենը ներկայացվել են համապատասխանողների կողմից իրենց ներկայացուցչին 09.02.2021թ.-ին և 21.04.2021թ.-ին տրված լիազորագրերն ու Դավիթ Հունանյանի փաստաբանական գործունեության թիվ 1217 արտոնագրի պատճենը:
Սույն դատական ակտի հիմնավորումների ուժով թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթըª ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի ուժով, ենթակա է կարճման, հայցադիմումը չի բավարարվել, այն չի էլ մերժվել, դատական ծախսերըª ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի ուժով, գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:
Ուստի, գտնում եմ, որ դատական ծախսերի բաշխման` պետական տուրքի և փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումարի հարցը պետք է համարել լուծված:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 183-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª գործի վարույթը կարճելու մասին առաջին ատյանի դատարանը կայացնում է որոշում, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետով և սույն հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված դեպքերի:
Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայնª գործի վարույթը կարճելու մասին որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո, եթե դրա դեմ վերաքննիչ բողոք չի բերվել:
Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայնª գործի վարույթը կարճելու մասին որոշումը ոչ ուշ, քան դրա հրապարակման հաջորդ օրն ուղարկվում է գործին մասնակցող անձանց, եթե մինչ այդ առձեռն նրանց չի հանձնվել:
Նույն հոդվածի 6-րդ մասի համաձայնª գործին մասնակցող անձինք գործի վարույթը կարճելու մասին առաջին ատյանի դատարանի որոշումը կարող են բողոքարկել սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 361-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի համաձայնª վերաքննության կարգով բողոքարկման է ենթակա առաջին ատյանի դատարանի գործի վարույթը կարճելու մասին որոշումը:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 362-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայնª վճռի, ինչպես նաև գործի վարույթը կարճելու մասին որոշման դեմ վերաքննիչ բողոք կարող է բերվել այն հրապարակվելու օրվանից մեկամսյա ժամկետում:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 199-րդ և 200-րդ հոդվածներով

Ո Ր Ո Շ Ե Ց Ի

Թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթն ըստ հայցիª Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչª Հայկ Ալումյանի ընդդեմ համապատասխանողներª Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության, կարճելª գործը ենթակա չէ քննության քաղաքացիական դատավարության կարգով հիմքով:
Դատական ծախսերի բաշխման` պետական տուրքի և փաստաբանի խելամիտ վարձատրության հարցը համարել լուծված:
Որոշումը կարող է բողոքարկվել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան այն հրապարակվելու օրվանից մեկամսյա ժամկետում:
Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո, եթե դրա դեմ վերաքննիչ բողոք չի բերվել:
Որոշումը ոչ ուշ, քան դրա հրապարակման հաջորդ օրն ուղարկել գործին մասնակցող անձանց, եթե մինչ այդ առձեռն նրանց չի հանձնվել:


ԴԱՏԱՎՈՐª ԱՐԹՈՒՐ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
Դատական ակտի ամսաթիվը: 06-05-2021
Ակտով հօգուտ պետ. բյուջեի բռնագանձման ենթակա պետ. տուրքի չափը (ՀՀ դրամ): 0
Այլ նշումներ:
Գործը, Որոշումը հանձնվել է գրասենյակ    
Գործը, որոշումը հանձնվել է գրասենյակ: 11-06-2021
Էջերի քանակը: 160
Գործին կից նյութեր:
Այլ նշումներ:
Բողոքարկվել է    
Բողոքարկվել է: Ըստ էության լուծող դատական ակտը
Ամսաթիվ: 10-06-2021
Այլ նշումներ:
Գործը, որոշումը ուղարկվել է    
Ամսաթիվ: 14-06-2021
Էջերի քանակը: 160
Գործին կից նյութերը:
Որ դատարան է ուղարկվել: Քաղաքացիական վերաքննիչ
Ուր է ուղարկվել:
Ելքի գրության համար: 126449
Գործը ստացվել է բեկանումից հետո նոր քննության համար    
Ամսաթիվ: 15-09-2021
Գործը ստացվել է: Գործը ստացվել է բեկանումից հետո նոր քննության համար
Այլ նշումներ:
Մակագրել (Նախագահի կողմից)    
Գործի համար:
Ամսաթիվ: 15-09-2021
Նախագահող դատավոր
Դատարանի անվանում: Երևան քաղաքի դատարան
Դատավորի անուն: Սերգեյ Ժորայի Սահակյան
Այլ նշումներ:
Ընդունվել է վարույթ Ստեղծման ամսաթիվ:2021-09-24 13:29:51 Խմբագրման ամսաթիվ:2021-09-24 13:29:51    
Որոշման ամսաթիվ: 23-09-2021
Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-09-24 13:29:51
Որոշման բովանդակություն:Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/13273/02/21
ՀՀ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ԱՌԱՋԻՆ ԱՏՅԱՆԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ
ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸ ՎԱՐՈՒՅԹ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

23-ը սեպտեմբերի 2021 թվական քաղաք Երևան

ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը` նախագահությամբ դատավոր Ս. Սահակյանի, քննության առնելով Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին քաղաքացիական գործը վարույթ ընդունելու հարցը,

ՊԱՐԶԵՑ

ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 14․04․2021 թվականի որոշմամբ քաղաքացիական գործը՝ ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին ընդունվել է վարույթ։
ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 06․05․2021թ. որոշմամբ թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է։
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 30․07․2021թ. որոշմամբ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշումը վերացվել է և գործն ուղարկվել է նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
Քաղաքացիական գործը 15․09.2021թ. բաշխվել է ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ս. Սահակյանին և հանձնվել է դատավորի աշխատակազմին 17․09․2021թ․։
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 166-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ առաջին ատյանի դատարանը պատասխանողից հայցադիմումի պատասխան ստանալու, իսկ այն չներկայացվելու դեպքում պատասխան ուղարկելու համար սահմանված ժամկետն ավարտվելու, ինչպես նաև վերադաս դատարանից գործն ստանալու օրվան հաջորդող եռօրյա ժամկետում որոշում է կայացնում նախնական դատական նիստ նշանակելու վերաբերյալ, որն ուղարկվում է գործին մասնակցող անձանց:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 166-րդ, 199-րդ և 200-րդ հոդվածներով դատարանը,

ՈՐՈՇԵՑ

Թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործը՝ ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին, ընդունել վարույթ:
Նախնական դատական նիստ նշանակել 29․10.2021թ.-ին, ժամը 12։20-ին` ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանում /նստավայրը` Քանաքեռ, հասցեն` ՀՀ, ք.Երևան, Թբիլիսյան խճ. 3/9, նիստերի դահլիճ 8/:

ԴԱՏԱՎՈՐ Ս. ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Այլ նշումներ:
Պարզեցված վարույթ    
Ամսաթիվ:
Պարզեցված վարույթ: Ոչ
Որոշումը:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 29-10-2021 Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-09-24 13:30:22
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 23-09-2021
Ժամ: 12:20 Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-09-24 13:30:22
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Նախնական դատական նիստ
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 10-01-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-11-02 16:45:29
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 02-11-2021
Ժամ: 12:00 Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-11-02 16:45:29
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Նախնական դատական նիստ
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/13273/02/21

ՀՀ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ԱՌԱՋԻՆ ԱՏՅԱՆԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ
ԲԱՑԱՐԿ ՀԱՅՏՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՄԵՐԺԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

02-ը նոյեմբերի 2021 թվական քաղաք Երևան

ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը նախագահությամբ դատավոր Ս. Սահակյանի, քննության առնելով թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով հայցվորի ներկայացուցչի միջնորդությունը՝ բացարկ հայտնելու մասին՝

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 14․04․2021 թվականի որոշմամբ քաղաքացիական գործը՝ ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին ընդունվել է վարույթ։
ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 06․05․2021թ. որոշմամբ թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է։
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 30․07․2021թ. որոշմամբ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշումը վերացվել է և գործն ուղարկվել է նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
Քաղաքացիական գործը 15․09.2021թ. բաշխվել է ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ս. Սահակյանին:
29․10․2021թ. կայացած դատական նիստի ընթացքում հայցվորի ներկայացուցիչը ներկայացրել է միջնորդություն` դատավորին բացարկ հայտնելու մասին, որով հայտնել է, որ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա. Մկրտչյանն, իր 14.04.2021 թվականի որոշմամբ, վարույթ է ընդունել Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի հայցադիմումն ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության՝ արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, Ռոբերտ Քոչարյանի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին: 06.05.2021 թվականին նույն դատարանի կողմից որոշում է կայացվել նշված թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն իր 30.07.2021 թվականի որոշմամբ, վերացրել է <<Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին>> Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի 06.05.2021 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել է նույն դատարան գործի քննությունը նորից սկսելու համար: 15.09.2021 թվականին թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործը Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի նախագահի կողմից մակագրվել է դատավոր Սերգեյ Սահակյանին (հանձնարարել է քննել): 23.09.2021 թվականին դատավոր Սերգեյ Սահակյանը որոշում է կայացրել քաղաքացիական գործը վարույթ ընդունելու մասին:
Գտել է, որ դատավոր Սերգեյ Սահակյանի մասնակցությամբ ձևավորված դատարանը <<Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին>> Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի իմաստով չի կարող համարվել <<օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարան>>:
Մեջբերելով <<Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին>> եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը՝ նշել է, որ նույն հոդվածով երաշխավորված իրավունքները, այդ թվում՝ իրավունքը, որպեսզի քաղաքացիական իրավունքներին ու պարտականություններին վերաբերող գործը քննվի օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարանի կողմից, պարտավոր է ապահովել Պետությունը:
Մեջբերել է Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով սահմանված <<օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարան>> հասկացության, <<Օրենքի հիման վրա ստեղծված>> արտահայտության և <<օրենք>> հասկացության մեկնաբանությունները և նշել է, որ տվյալ դեպքում հայցվոր կողմը կասկածի տակ է դնում այս կազմով դատարանի՝ <<օրենքի հիման վրա ստեղծված>> լինելու հանգամանքը և նշել, որ 22.07.2021 թվականին Զանգվածային լրատվության միջոցներով տեղեկատվություն էր տարածվել, որ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունը համակարգիչներ է առգրավել դատարաններից, որի հետևանքով գործերի բաշխման և մակագրման համակարգը սկսել է չգործել, իսկ գործերը դատավորների միջև բաշխում են դատարանների նախագահները: 02.08.2021 թվականին լրագրողներին տրված հարցազրույցի ժամանակ ՀՀ բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատար Գագիկ Ջհանգիրյանը հաստատել է այդ հանգամանքները: Սույն թվականի հուլիս ամսից մինչև օրս անցել է արդեն 3 ամիս, սակայն սույն գործի, ինչպես և մյուս գործերի, բաշխումը տեղի է ունեցել դատարանի նախագահի որոշմամբ, մինչդեռ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության կողմից համակարգիչների առգրավված լինելը չի կարող համարվել գործերի բաշխումը համակարգչային եղանակով կազմակերպելուն խոչընդոտող <<անհաղթահարելի ուժ>>: Գտել է, որ այս հարցի լուծումը՝ գործերի համակարգչային բաշխման վերականգնումը կախված է Հայաստանի Հանրապետությունից, որն այս գործով պատասխանող է հանդիսանում:
Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ նշել է, որ սույն դատարանը ոչ միայն չի կարող համարվել <<օրենքի հիման վրա ստեղծված>>, այլ, հաշվի առնելով Եվրոպայի Խորհրդի Նախարարների Կոմիտեի <<Դատավորների անկախության, թիվ (2010)12 արդյունավետության և պատասխանատվության մասին>> Հանձնարարականի (հաստատվել է 17․11․2010թ․) 24-րդ կետում տեղ գտած դիրքորոշումը՝ չի համապատասխանում նաև անկախ և անկողմնակալ դատարանի չափանիշներին:
Ելնելով վերը շարադրվածից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 32-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով՝ բացարկ է հայտնել դատավոր Սերգեյ Սահակյանին։
Քննության առնելով միջնորդությունը՝ գտնում եմ, որ այն անհիմն է և ենթակա է մերժման՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավորին կարող է բացարկ հայտնվել, կամ դատավորը սեփական նախաձեռնությամբ պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել <<Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք>> սահմանադրական օրենքով սահմանված հիմքերով:
<<Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք>> սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավորը պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել, եթե նա տեղյակ է այնպիսի հանգամանքների մասին, որոնք անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող են ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով նրա անաչառության մեջ:
ՀՀ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված յուրաքանչյուրի՝ անկողմնակալ դատարանի կողմից իր գործի քննության իրավունքն արդար դատաքննության իրավունքի բաղկացուցիչ տարրն է։ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան) իր բազմաթիվ որոշումներում բացահայտել է դատարանի անկողմնակալության գնահատման չափանիշները: Այսպես՝ Եվրոպական դատարանն ընդգծել է, որ դատարանի անաչառությունը ենթադրում է գործը քննող դատավորի մոտ կանխակալ կարծիքի բացակայություն, իսկ ցանկացած դատավոր, որի անաչառության վերաբերյալ ողջամիտ կասկածներ կան, պետք է դուրս գա դատարանի կազմից: Նշված կասկածները պետք է ստուգվեն տարբեր ճանապարհներով: Առաջինը սուբյեկտիվ չափանիշն է, որը վերաբերում է քննվող գործի կապակցությամբ տվյալ դատավորի անձնական համոզմունքներին և վարքագծին, իսկ երկրորդը՝ օբյեկտիվ չափանիշը, վերաբերում է առաջարկվող այն երաշխիքներին, որոնք պետք է բավարար լինեն դատավորի անաչառության կապակցությամբ առաջացած ցանկացած ողջամիտ կասկած բացառելու համար: Սուբյեկտիվ չափանիշի համաձայն` դատարանի կամ դատավորի անկողմնակալությունը հանդես է գալիս որպես կանխավարկած, հետևաբար, քանի դեռ հակառակն ապացուցված չէ, դատավորը համարվում է սուբյեկտիվորեն անկողմնակալ: Հակառակ դրան` օբյեկտիվ անկողմնակալությունը կախված է արտաքին գործոններից, և այս դեպքում դատավորի վարքագիծը երկրորդական նշանակություն է ստանում: Մասնավորեցնելով օբյեկտիվ չափանիշը` Եվրոպական դատարանն արձանագրել է, որ այն հիմնականում վերաբերում է դատավորի և վարույթի մյուս մասնակիցների միջև աստիճանակարգային կամ մյուս կապերին կամ դատական գործընթացի շրջանակներում միևնույն անձի կողմից տարբեր գործառույթների իրականացմանը: Հետևաբար յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում պետք է որոշել՝ արդյոք տվյալ հարաբերությունների բնույթը և սերտության աստիճանը վկայում են այն մասին, որ դատարանն անկողմնակալ չէ (տե՛ս, օրինակ, Piersack v. Belgium գործով Եվրոպական դատարանի 01.10.1982 թվականի վճիռը, կետ 30, Grieves v. the United Kingdom գործով Եվրոպական դատարանի 16.12.2003 թվականի վճիռը, կետ 69, Kyprianou v. Cyprus գործով Եվրոպական դատարանի 15.12.2005 թվականի վճիռը, կետեր 118, 121, Nicholas v. Cyprus գործով Եվրոպական դատարանի 09.01.2018 թվականի վճիռը, կետեր 49, 53, Ghulyan v. Armenia գործով Եվրոպական դատարանի 24.01.2019 թվականի վճիռը, կետ 45):
Օբյեկտիվ չափանիշի տեսանկյունից Եվրոպական դատարանը կարևորել է կոնկրետ գործի քննությանը դատավորի ունեցած դերը, դատավորի կողմից իրականացված գործողությունների շրջանակն ու բնույթը և գտել է, որ դատավորի կողմից գործի նյութերին պարզապես ծանոթ լինելը չի հանգեցնում վերջինիս անաչառության վերաբերյալ ծագած կասկածների ողջամտությանը (տե՛ս, Morel v.Fazli France գործով Եվրոպական դատարանի 06.06.2000 թվականի վճիռը, կետ 45, Fazlı Aslaner v. Turkey գործով Եվրոպական դատարանի 04.03.2014 թվականի վճիռը, կետ 31): Վերադաս դատարաններում նույնիսկ երկու այլ դատավորների հետ գործի քննությունն իրականացնող և գործի քննությունը նախագահող դատավորը չպետք է քննի իր իսկ որոշման դեմ ներկայացված բողոքները (տե՛ս, De Haan v. the Netherlands գործով Եվրոպական դատարանի 26.08.1997 թվականի վճիռը, կետ 51):
Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի համաձայն՝ նույնիսկ արտաքին հատկանիշները կարող են որոշակի նշանակություն ունենալ, կամ, այլ կերպ ասած, <<պետք է ոչ միայն արդարությունը հաստատվի, այլև տեսանելի լինի դրա հաստատումը>>։ Նժարին դրված է այն վստահությունը, որը ժողովրդավարական հասարակությունում դատարանները պետք է ներշնչեն հանրությանը: Այսպիսով, ցանկացած դատավոր, որի անկողմնակալության մասով կա մտահոգվելու հիմնավոր պատճառ, պետք է գործի քննությունից հեռացվի (տե՛ս, Micallef v. Malta գործով Եվրոպական դատարանի 15.10.2009 թվականի վճիռը, կետ 98):
Անկողմնակալության ապահովման մասով ազգային ընթացակարգերի, մասնավորապես՝ դատավորներին գործի քննությունից հեռացնելը կարգավորող կանոնների առկայությունն էական գործոն է: Այդպիսի կանոնները վկայում են այն մասին, որ ազգային օրենսդիրները հատուկ ուշադրություն են դարձնում տվյալ դատավորի կամ դատարանի անկողմնակալության հետ կապված հիմնավոր բոլոր կասկածները վերացնելուն և այդպիսի կասկածների պատճառները վերացնելու միջոցով փորձում են անկողմնակալություն ապահովել: Որպես այդպիսին կողմնակալության բացակայությունն ապահովելուց բացի՝ դրանք ուղղված են կողմնակալության ցանկացած արտաքին հատկանիշ վերացնելուն և այդպիսով նպաստում են, որ ժողովրդավարական հասարակությունում դատարանները հանրությանը վստահություն ներշնչեն: Իրավիճակից կամ կապից է կախված դատավորի անկողմնակալության վերաբերյալ կասկածների առաջացումը: Այդ կասկածների օբյեկտիվորեն հիմնավորված լինելը կամ չլինելն առավելապես կախված է կոնկրետ գործի հանգամանքներից և այն գործոններից, որոնք այդ իմաստով պետք է հաշվի առնվեն (տե՛ս, Ghulyan v. Armenia գործով Եվրոպական դատարանի 24.01.2019 թվականի վճիռը, կետեր 47, 51):
ՀՀ Վճռաբեկ դատարանը, Եվրոպական դատարանի արտահայտած դիրքորոշումների լույսի ներքո անդրադառնալով ինքնաբացարկ հայտնելու հիմքերից` տվյալ գործի քննությանն այլ դատարանում դատավորի մասնակցության հիմքին, նախկինում կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ որպես դատարանի անաչառությունն ապահովող կառուցակարգ` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը սահմանում է ինքնաբացարկի և բացարկի ինստիտուտը, որի հիմքերն ամրագրված են <<Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք>> սահմանադրական օրենքում: Յուրաքանչյուր դեպքում դատավորի կողմից ստորադաս դատական ատյանում նույն գործով ունեցած մասնակցությունը` որպես ինքնաբացարկի հիմք, ենթակա է գնահատման՝ հաշվի առնելով ստորադաս դատարանում դատավորի կողմից կատարված գործողությունների շրջանակը և բնույթը, կոնկրետ գործի հանգամանքներն ու առանձնահատկությունները: Ընդ որում, <<Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք>> սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի ,դատավորը մասնակցել է տվյալ գործի քննությանն այլ դատարանումե արտահայտությունը կիրառելի է քաղաքացիական դատավարության յուրաքանչյուր փուլի նկատմամբ: Միաժամանակ ՀՀ Վճռաբեկ դատարանն ընդգծել է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ վերաքննիչ ատյանում օրենքով սահմանված կարգով տվյալ գործով քննությունը պետք է իրականացվի և տվյալ հարցով որոշումը պետք է կայացվի կոլեգիալ` երեք դատավորի կազմով, ապա կոլեգիալ կազմում ընդգրկված դատավորներից առնվազն մեկի կողմից ինքնաբացարկ հայտնելու անհրաժեշտությունը բավարար է արձանագրելու համար, որ դատարանը գործը քննել է ոչ օրինական կազմով: Դրա արդյունքում ՀՀ Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ.
1. յուրաքանչյուր դեպքում դատավորը չպետք է մասնակցի իր իսկ կողմից կայացված դատական ակտերի դեմ բերված բողոքների քննությանը, նույնիսկ այն պարագայում, երբ այդ բողոքը քննվում է կոլեգիալ կարգով, քանի որ իր իսկ որոշումների դեմ բերված բողոքները քննելով՝ դատավորն իր անաչառության վերաբերյալ առաջացնում է օբյեկտիվ կասկած թե´ գործի մասնակցի, և թե´ օբյեկտիվ դիտորդի մոտ,
2. այն դեպքում, երբ բողոքարկված չէ նույն դատավորի կողմից նախկինում կայացված դատական ակտը, սակայն բողոքում բարձրացվում է տվյալ գործին այլ դատարանում մասնակցելու հիմքով այդ դատավորի ինքնաբացարկի վերաբերյալ հարց, հարկավոր է գնահատել դատավորի մասնակցությունը, ստորադաս դատական ատյանում նրա կողմից կատարված դատավարական գործողությունները, վերադաս դատական ատյանում կոլեգիալ կազմում տվյալ դատավորի դերակատարությունը (տե՛ս, <<Հարութ Մեգերյան>> ՍՊԸ-ն ընդդեմ <<Մարսարմետ>> ՍՊԸ-ի և մյուսների թիվ ԱՎԴ/1405/02/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի 10.06.2019 թվականի որոշումը):
Տվյալ դեպքում պետք է փաստել, որ հայցվորի ներկայացուցիչը բացարկի միջնորդությամբ չի վկայակոչել դատարանի անկողմնակալության գնահատման սուբյեկտիվ չափանիշ և Դատարանի գնահատմամբ ևս այն առկա չէ։
Ինչ վերաբերում է դատարանի անկողմնակալության գնահատման օբյեկտիվ չափանիշին, ապա Դատարանն արձանագրում է, որ Դատարանը չի հանդիսանում այն իրավասու անձը, ով կարող է գնահատական տալ դատավորների միջև գործերի բաշխման կարգի իրավաչափությանը և դրա իրականացման գործընթացում անհաղթահարելի ուժի առկայությանը կամ բացակայությանը։
Նման պայմաններում Դատարանը գտնում է, որ բացարկի միջնորդությունը չի պարունակում այնպիսի հանգամանք, որն անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող է ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով դատավորի անաչառության և կանխակալ լինելու մեջ, ուստի ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է մերժման:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ, 29-րդ, 199-րդ, 200-րդ հոդվածներով՝

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

Թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցչի կողմից դատավոր Ս. Սահակյանին ներկայացված բացարկի միջնորդությունը մերժել:
Որոշումն ուժի մեջ է մտնում ընդունման պահից:

ԴԱՏԱՎՈՐ Ս. ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Անավարտ գործեր    
Հաշվետու ժամանակահատված: 2021 թվական
Տեսակը: Անավարտ գործեր, որոնք գտնվում են քննության փուլում
Այլ նշումներ:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 13-01-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-01-14 12:41:38
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 10-01-2022
Ժամ: 11:30 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-01-14 12:41:38, Վերջին փոփոխության ամսաթիվ: 2022-01-14 12:48:28
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Նախնական դատական նիստ
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:
Ինքնաբացարկ    
Երբ: 10-01-2022
Հիմքը: Կանխակալ վերաբերմունք
Ինքնաբացարկի նախաձեռնողը: Կողմի միջնորդություն
Այլ նշումներ:
Մերժել    
Ամսաթիվ: 13-01-2022
Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-01-14 12:52:01
Որոշում:Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/13273/02/21

ՀՀ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ԱՌԱՋԻՆ ԱՏՅԱՆԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ
ԲԱՑԱՐԿ ՀԱՅՏՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՄԵՐԺԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ


13-ը հունվարի 2022 թվական քաղաք Երևան


ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ս. Սահակյանս, քննության առնելով թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով հայցվորի ներկայացուցչի միջնորդությունը՝ բացարկ հայտնելու մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց Ի


ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 14․04․2021 թվականի որոշմամբ քաղաքացիական գործը՝ ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին ընդունվել է վարույթ։
ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի 06․05․2021թ. որոշմամբ թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է։
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 30․07․2021թ. որոշմամբ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշումը վերացվել է և գործն ուղարկվել է նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
Քաղաքացիական գործը ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի նախագահի կողմից 15․09.2021թ. բաշխվել է ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ս. Սահակյանին:
10․01․2022թ․ կայացած դատական նիստի ընթացքում հայցվորի ներկայացուցիչը ներկայացրել է միջնորդություն` դատավորին բացարկ հայտնելու մասին, որով հայտնել է, որ նույն օրը կայացած դատական նիստի ժամանակ դատավորը հայտարարել է, որ հայցվորի կողմից հայցը ներկայացվել է <<սխալ>> պատասխանողի դեմ և ի հիմնավորումն այս հայտարարության նշել է, որ հայցվորը ոչ միայն պարտավոր էր նշել պատասխանողին, այլ նաև նշել, թե կոնկրետ որ մարմինն է այս դատավարությունում հանդես գալու այդ պատասխանողի (տվյալ դեպքում՝ Հայաստանի Հանրապետության) անունից։
Նշել է, որ դրանով դատավորը հայցվորի վրա դրել է մի պարտականություն, որն օրենքով հայցվոր կողմի վրա դրված չէ։ Այսպես, Հայաստանի Հանրապետության անունից հանդես են գալիս պետական մարմինները և այն նույն տրամաբանությամբ, ինչպես, օրինակ, իրավաբանական անձանց կողմից տնօրենը կամ կառավարման մարմի այլ անդամ, սակայն հայցվորը չէ, որ պետք է որոշի, թե կոնկրետ որ մարմինը դա կանի։ Առավելևս, հայցադիմումում չի նշվում, որ հայցը հարուցվում է X ՍՊ ընկերության՝ ի դեմս տնօրենի, այլ պարզապես պատասխանող է նշվում ՍՊԸ-ն։
Գտել է, որ այս հայտարարությունն ուղղակիորեն հակասում է սույն գործով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից 30․07․2021 թվականին կայացված որոշմանը։
Հայցվորի ներկայացուցչի պնդմամբ, այդ ակնհայտ օրենքից և ՀՀ դատական պրակտիկայից չբխող պնդումը դատարանն արել է պատասխանող ՀՀ վարչապետի կողմից տրված լիազորագիրը (ոչ օրինական) լեգիտիմացնելու միտումով։ Հետևաբար, դատավորն այս կանխակալ մոտեցումն ունի սույն գործով կողմերից մեկի՝ ՀՀ վարչապետի նկատմամբ, որը դրսևորվում է նրա նկատմամբ ոչ քննադատական վերաբերմունքով։ Արտաքին տպավորությունն այնպիսին է, որ դատավորն ի վիճակի չէ կասկածի տակ դնելու նրա՝ նույնիսկ ակնհայտ անօրինական գործողությունը։
Ելնելով վերոգրյալից՝ բացարկ է հայտնել դատավոր Սերգեյ Սահակյանին։
Քննության առնելով միջնորդությունը՝ գտնում եմ, որ այն անհիմն է և ենթակա է մերժման՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավորին կարող է բացարկ հայտնվել, կամ դատավորը սեփական նախաձեռնությամբ պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել <<Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք>> սահմանադրական օրենքով սահմանված հիմքերով:
<<Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք>> սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավորը պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել, եթե նա տեղյակ է այնպիսի հանգամանքների մասին, որոնք անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող են ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով նրա անաչառության մեջ:
<<Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք>> սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ ինքնաբացարկի հիմքերը ներառում են, ի թիվս այլնի, այն դեպքերը, երբ դատավորը կանխակալ վերաբերմունք ունի որպես կողմ հանդես եկող անձի, նրա ներկայացուցչի, փաստաբանի, դատավարության այլ մասնակիցների նկատմամբ։
ՀՀ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված յուրաքանչյուրի՝ անկողմնակալ դատարանի կողմից իր գործի քննության իրավունքն արդար դատաքննության իրավունքի բաղկացուցիչ տարրն է։ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ՝ Եվրոպական դատարան) իր բազմաթիվ որոշումներում բացահայտել է դատարանի անկողմնակալության գնահատման չափանիշները: Այսպես՝ Եվրոպական դատարանն ընդգծել է, որ դատարանի անաչառությունը ենթադրում է գործը քննող դատավորի մոտ կանխակալ կարծիքի բացակայություն, իսկ ցանկացած դատավոր, որի անաչառության վերաբերյալ ողջամիտ կասկածներ կան, պետք է դուրս գա դատարանի կազմից: Նշված կասկածները պետք է ստուգվեն տարբեր ճանապարհներով: Առաջինը սուբյեկտիվ չափանիշն է, որը վերաբերում է քննվող գործի կապակցությամբ տվյալ դատավորի անձնական համոզմունքներին և վարքագծին, իսկ երկրորդը՝ օբյեկտիվ չափանիշը, վերաբերում է առաջարկվող այն երաշխիքներին, որոնք պետք է բավարար լինեն դատավորի անաչառության կապակցությամբ առաջացած ցանկացած ողջամիտ կասկած բացառելու համար: Սուբյեկտիվ չափանիշի համաձայն` դատարանի կամ դատավորի անկողմնակալությունը հանդես է գալիս որպես կանխավարկած, հետևաբար, քանի դեռ հակառակն ապացուցված չէ, դատավորը համարվում է սուբյեկտիվորեն անկողմնակալ: Հակառակ դրան` օբյեկտիվ անկողմնակալությունը կախված է արտաքին գործոններից, և այս դեպքում դատավորի վարքագիծը երկրորդական նշանակություն է ստանում: Մասնավորեցնելով օբյեկտիվ չափանիշը` Եվրոպական դատարանն արձանագրել է, որ այն հիմնականում վերաբերում է դատավորի և վարույթի մյուս մասնակիցների միջև աստիճանակարգային կամ մյուս կապերին կամ դատական գործընթացի շրջանակներում միևնույն անձի կողմից տարբեր գործառույթների իրականացմանը: Հետևաբար յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում պետք է որոշել՝ արդյոք տվյալ հարաբերությունների բնույթը և սերտության աստիճանը վկայում են այն մասին, որ դատարանն անկողմնակալ չէ (տե՛ս, օրինակ, Piersack v. Belgium գործով Եվրոպական դատարանի 01.10.1982 թվականի վճիռը, կետ 30, Grieves v. the United Kingdom գործով Եվրոպական դատարանի 16.12.2003 թվականի վճիռը, կետ 69, Kyprianou v. Cyprus գործով Եվրոպական դատարանի 15.12.2005 թվականի վճիռը, կետեր 118, 121, Nicholas v. Cyprus գործով Եվրոպական դատարանի 09.01.2018 թվականի վճիռը, կետեր 49, 53, Ghulyan v. Armenia գործով Եվրոպական դատարանի 24.01.2019 թվականի վճիռը, կետ 45):

Վերոգրյալի համատեքստում արձանագրում եմ, որ հայցվորի ներկայացուցչի կողմից վկայակոչված և բացարկի միջնորդության հիմքում դրված հանգամանքների հետ կապված դատարանի հայտարարություններն ու գործողությունները բացառապես բխել են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 128-րդ, 129-րդ հոդվածների, <<Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին>> ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի և ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգքրի բովանդակությունից ու պատճառաբանվել են դատական նիստի ընթացքում, և որևէ լիազորագիր <<լեգիտիմացնելու>> միտում չեմ ունեցել և չեմ կարող ունենալ, ուստիև փաստում եմ, որ հայցվորի ներկայացուցչի այն պնդումը, թե կանխակալ մոտեցում ունեմ սույն գործով կողմերից մեկի՝ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ՝ առնվազն փաստական հիմքից զուրկ ենթադրություն է։
Այսպիսով գտնում եմ, որ բացարկի միջնորդությունը չի պարունակում և առհասարակ առկա չէ այնպիսի հանգամանք, որն անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող է ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով իմ անաչառության մեջ։
Նման պայմաններում գտնում եմ, որ ներկայացված միջնորդությունն անհիմն է և ենթակա է մերժման:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ, 29-րդ, 199-րդ, 200-րդ հոդվածներով՝

Ո Ր Ո Շ Ե Ց Ի

Թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցչի կողմից դատավոր Ս. Սահակյանին ներկայացված բացարկի միջնորդությունը մերժել:
Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից:

ԴԱՏԱՎՈՐ Ս. ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 28-02-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-01-14 12:52:25
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 13-01-2022
Ժամ: 11:00 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-01-14 12:52:25
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Նախնական դատական նիստ
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 13-04-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-02-28 18:15:47
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 28-02-2022
Ժամ: 11:00 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-02-28 18:15:47
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Նախնական դատական նիստ
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 15-06-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-04-18 15:37:23
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 13-04-2022
Ժամ: 16:00 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-04-18 15:37:23
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Դատաքննություն
Նիստը: Չի կայացվել
Պատճառը:ՀՀ բարձրագույն դատական խորհրդի 14.04.2022թ. թիվ ԲԴԽ-39-Ն-11 որոշմամբ` ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ս.Սահակյանի նստավայրը փոփոխվել է, և դատավոր Ս. Սահակյանը 10.05.2022թ.-ից սկսած շարունակում է պաշտոնավարել ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Աջափնյակ-2» նստավայրում:
Այլ նշումներ:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 22-08-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-05-18 15:10:06
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 18-05-2022
Ժամ: 16:00 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-05-18 15:10:06
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Դատաքննություն
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 05-10-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-08-22 18:17:00
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 22-08-2022
Ժամ: 16:00 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-08-22 18:17:00
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Դատաքննություն
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:
Նշանակվել է դատաքննություն    
Դատաքննության ամսաթիվ: 16-12-2022 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-10-05 19:08:43
Ծանուցագիրը ուղարկվել է: 05-10-2022
Ժամ: 10:30 Ստեղծման ամսաթիվ: 2022-10-05 19:08:49
Նիստերի դահլիճի համար: 8
Նշանակվել է: Դատաքննություն
Նիստը: Կայացվել է
Պատճառը:
Այլ նշումներ:
Դատական ակտի հրապարակման օր    
Ամսաթիվ: 10-01-2023
Այլ նշումներ:
Անավարտ գործեր    
Հաշվետու ժամանակահատված: 2022 թվական
Տեսակը: Անավարտ գործեր, որոնք գտնվում են քննության փուլում
Այլ նշումներ:
Հայցի/հակընդդեմ հայցի լուծումը    
Հայցի լուծման ամսաթիվ: 10-01-2023
Հայցի լուծումը: Մերժվել է
Հոդված
Հոդված191, 192, 302
Հակընդդեմ հայցի լուծումը:
Հակընդդեմ հայցի լուծման ամսաթիվ:
Այլ նշումներ:
Օրենսգիրք: Քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրք
Դատական ակտ Ստեղծման ամսաթիվ:2023-01-10 17:28:14    
Ստեղծման ամսաթիվ: 2023-01-10 17:28:14
Դատական ակտ (վճիռ, որոշում):Քաղաքացիական գործ թիվ ԵԴ/13273/02/21


Վ Ճ Ի Ռ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ


10-ը հունվարի 2023 թվական քաղաք Երևան


ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քաղաքացիական դատարանը`

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒԹՅԱՄԲ ԴԱՏԱՎՈՐ Ս. ՍԱՀԱԿՅԱՆԻ,

մասնակցությամբ՝
հայցվորի ներկայացուցիչ՝ Հ. Ալումյանի,
պատասխանողների ներկայացուցիչ՝ Դ. Հունանյանի,


դռնբաց դատական նիստում քննելով քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին՝

ՊԱՐԶԵՑ

1.Գործի դատավարական նախապատմությունը.
ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 14․04․2021 թվականի որոշմամբ քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին ընդունվել է վարույթ։
ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ա․ Մկրտչյանի/ 06․05․2021թ. որոշմամբ թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճվել է։
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 30․07․2021թ. որոշմամբ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշումը վերացվել է և գործն ուղարկվել է նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
ՀՀ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի /նախագահությամբ՝ դատավոր Ս․ Սահակյանի/ 23.09.2021թ. որոշմամբ քաղաքացիական գործն ընդունվել է վարույթ:

2.Հայցադիմումի հակիրճ բովանդակությունը, հայցվորի դիրքորոշումը.
Դիմելով դատարան` հայցվորի ներկայացուցիչը հայտնել է, որ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանը 1998-2008 թվականներին հանդիսացել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ: 2021 թվականի մարտի 1-ի դրությամբ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանում քննվում էր թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը, որով հայցվորը մեղադրվում էր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1- րդ հոդվածի 1-ին մասով (Սահմանադրական կարգը տապալելը) և 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով (Առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք ստանալը):
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով մեղադրանքն ուներ հետևյալ ձևակերպումը.
<<2008 թվականի փետրվարի 19-ին անցկացվել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ընտրությունը, որի նախապատրաստումը և անցկացումը մեծ դժգոհություններ են առաջացրել բազմաթիվ քաղաքացիների մոտ: Տարբեր հասարակական կազմակերպություններ, իրավապաշտպան կառույցներ, որոնց թվում Հայաստանի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանը, Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը, Եվրոպայի խորհրդի՝ Մարդու իրավունքների հանձնակատարը և բազմահազար քաղաքացիներ ընտրությունների ընթացքում արձանագրված խախտումները վերագրել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և նույն ժամանակ գործող վարչապետ, Նախագահի թեկնածու Սերժ Սարգսյանի կողմնակիցներին: Ըստ նրանց՝ ընտրությունների ընթացքում տեղի ունեցած ապօրինությունները խախտել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Սահմանադրության 4-րդ հոդվածում ամրագրված՝ ընտրական իրավունքի հիմնական սկզբունքները, որի արդյունքում ժողովուրդը զրկվել է ազատ ընտրությունների միջոցով իր իշխանությունն իրականացնելու հնարավորությունից, ինչով պայմանավորված, 2008 թվականի փետրվարի 20-ից սկսած, Երևանի Ազատության հրապարակում կազմակերպվել և անցկացվել են քաղաքացիների՝ այդ ժամանակ գործող ՀՀ Սահմանադրության 29-րդ հոդվածով երաշխավորված խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ:
Հավաքների դուրս եկած բազմահազար քաղաքացիները պահանջել են անվավեր ճանաչել, իրենց կարծիքով՝ կեղծված ընտրությունները, չեղարկել ընտրական տեղամասերից ստացված արդյունքները: Միաժամանակ, ՀՀ գործող իշխանություններից ակնկալել են, որ կպահպանվի սահմանադրական կարգը, այն է՝ կապահովվի մարդու և քաղաքացու սահմանադրական իրավունքների իրացման հնարավորությունը և պետական մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք կգործեն ՀՀ Սահմանադրությանն ու օրենքներին համապատասխան:
Հասարակության լայն շրջանակներում աճող դժգոհությունը և խաղաղ հավաքներին մարդկանց նոր զանգվածների ներգրավումը լուրջ անհանգստություն է պատճառել գործող իշխանություններին: Այն բանից հետո, երբ հավաքների թվացյալ ոչ իրավաչափ լինելու մասին ոստիկանության հայտարարություններով և կոչերով հնարավոր չի եղել խոչընդոտել շուրջօրյա խաղաղ հավաքների անցկացումը, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու համար՝ իշխանությունն իր մտերիմ Սերժ Սարգսյանին ցանկացած եղանակով հանձնելու, ընթացող իրավական, քաղաքական գործընթացների վրա բազմամարդ հավաքների ազդեցության՝ իր համար անցանկալի հետևանքները ցանկացած եղանակով կանխելու, ընտրության արդյունքների վիճարկման իրավական գործընթացներն ապօրինի վերահսկելու նպատակով, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի օժանդակությամբ իրականացրել են Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողություններ՝ զինված ուժերի /հանցավոր ներգրավմամբ/, ապօրինի զինված քաղաքացիական անձանց հետընտրական քաղաքական հարցերում հանցավոր ներգրավմամբ, ինչպես նաև ակնհայտորեն իրենց լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ գործողություններով, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ երկրում փաստացի վերացրել են սահմանադրական կարգի համապատասխան հիմնադրույթները՝ յուրացնելով իշխանությունը:
Սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները հանգեցրել են 2008 թվականին գործող Սահմանադրության 1-ին հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունը ժողովրդավարական և իրավական պետություն է, 2-րդ հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, 3-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան, 5-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով և 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված՝ Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն, նորմերը փաստացի վերացնելով, այդ ժամանակահատվածում իրավական համակարգում դրանց գործողության դադարեցմամբ, որն արտահայտվել է ՀՀ Նախագահի ընտրություններին հաջորդող՝ 2008թ. փետրվարի 23-ից մարտի 20-ն ընկած ժամանակահատվածում ժողովրդավարական և իրավական պետությունում ժողովրդին պատկանող իշխանության իրացման միջոցներ հանդիսացող՝ ՀՀ-ում քաղաքացու՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան երաշխավորված՝ իր կարծիքն ազատ արտահայտելու, խոսքի ազատության, լրատվամիջոցների և տեղեկատվական այլ միջոցների ազատության, խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ անցկացնելու, իրավական և դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքները՝ վերը նշված պաշտոնատար անձանց կողմից իրենց լիազորությունների սահմանազանցմամբ խախտելով:>>:
Պատասխանողը, ով 01.03.2021 թվականի դրությամբ աշխատում էր որպես ՀՀ վարչապետ, 01.03.2021 թվականին, մոտ 17.000 մարդկանց մասնակցությամբ, Երևանի Հանրապետության հրապարակում ելույթ է ունեցել, որի ժամանակ, ի թիվս այլնի, հայտարարել է.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն այնընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի՞ համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ սպացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաարի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:
Պատասխանողի այս հայտարարությունը կարելի է գտնել ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում՝ հետևյալ հղումով.
https://www.primeminister.am/hy/statements-and-messages/item/2021/03/01/Nikol-Pashinyan-Speech/?fbclid=IwAR30d5uL1y8ekXdotsmXCRg7WM8xgouBPFK54ddLrbmPtWu0hDOjrq8LNFs
Նույն ելույթը Պատասխանողը տեղադրել է նաև իր ֆեյսբուքյան էջին: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութը ունեցել է 833 հազար դիտում.
https://www.facebook.com/watch/live/?v=273974464121312&ref=watchpermalink
Նույն ելույթը հրապարակվել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 234 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=50jrymrqYHI
Նույն ելույթը հրապարակվել է նաև մի շարք զանգվածային լրատվամիջոցներով, այն է.
1. Հանրային հեռուստաընկերության <<Լուրեր>>-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 4228 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=d59vr90ctu4
2. 1in TV-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 1325 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v-xnEF7oF8iqk
3. <<Ազատություն>> TV-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 137632 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=Ns7smvzJZOg
4. armeniasputnik.am էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 99 դիտում.
https://armeniasputnik.am/politics/20210301/26641686/marti-1-in-ishxanutyuny-banaky-hanec-sepakan-joxovrdi-dem-nikol-pashinyan.html
5. armtimes.com էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 482 դիտում.
https://armtimes.com/hy/article/207878
6. armtimes.com էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 1227 դիտում.
https://armtimes.com/hy/article/207859
7. news. am էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով.
https://news.am/arm/news/631424.html
8. 168. am -ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 694 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v-og2F-YaQ08
9. 168.am էլեկտրոնային էջում: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս նյութն ունեցել է 886 դիտում.
https://168.am/2021/03/01/1472185.html
10. PastinfoTV-ի Youtube ալիքով: Դա կարելի է տեսնել հետևյալ հղումով, այս տեսանյութն ունեցել է 26 դիտում.
https://www.youtube.com/watch?v=biRPS4gqmXM

Ինչպես կարելի է տեսնել գործի հանգամանքներից, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը, լինելով Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ, 01.03.2021 թվականին, խոսելով 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների մասին՝ անդրադարձել է այդ ժամանակվա իշխանությունների գործողություններին և շուրջ 17.000 ներկաներին ու բազմաթիվ ունկնդիրներին հայտնել, որ դրանք (իշխանությունները) այդ ժամանակ <<բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին>>: Ընդ որում, նա մասնավորեցրել է, որ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Այս արտահայտություններից հետևում է, որ Պատասխանողն ուղղակիորեն մատնանշում է Հայցվորին՝ որպես բանակը ժողովրդի դեմ հանողներից և քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացնողներից մեկի:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը հայցվորին մեղադրել է այն բանում, որ ինքն ու իր թիմը գործադրում են հնարավոր և անհնար միջոցները, որպեսզի Մարտի 1-ի գործով դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Ընդ որում, որպես այդ ձգձգումների ևս մեկ նպատակ, Նիկոլ Փաշինյանը մատնանշել է հայցվորի կողմից իշխանության բռնազավթման նպատակը:
Ն. Փաշինյանն իր խոսքում ևս մեկ անգամ պնդել է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Ավելին, նա պնդել է, որ <<այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ>>:
Դրանից հետո Նիկոլ Փաշինյանը պնդում է արել, որ այն ժամանակ (2008 թվականի մարտի մեկի դրությամբ գործող) իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը պնդել է, որ <<այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:
Այսպիսով, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի՝ վերևում մեջբերված հայտարարություններից երևում է, որ նրա խոսքը վերաբերում է, ի թիվս այլոց, հայցվորին: Ընդ որում, այդ խոսքի միջոցով տարածվել են այնպիսի փաստական տվյալներ, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը և արատավորում են հայցվորի պատիվն ու արժանապատվությունը:
Պատասխանողի վերը մեջբերված հայտարարությունները հանդիսանում են զրպարտություն:
Հայցվորը պնդմամբ պատասխանողը, լինելով ՀՀ վարչապետ, վերը նշված իր ելույթով խախտել է նաև հայցվորի անմեղության կանխավարկածը, որը արդար դատաքննության բաղկացուցիչ մասն է: Չսպասելով հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի ավարտին, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Ն. Փաշինյանը արել է այնպիսի հայտարարություններ, որոնցից աներկբա հետևում է, որ ինքը հաստատված է համարում հայցվորին վերագրվող մեղադրանքի մի շարք դրույթների հաստատված լինելը: Վարչապետ Փաշինյանը նաև հայտարարել է, որ մարտի 1-ի գործը բացահայտված է, քանի որ <<սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է>>: Կանխորոշելով գործի ելքը, նա հայտարարել է, որ կարծում է, որ հանրությանը դա ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում: Այլ կերպ ասած, Պատասխանողի հայտարարություններից հետևում է, որ, նրա կարծիքով, նախաքննական մարմնի կողմից դատարան ներկայացրած՝ մարտի 1-ի իրադարձությունների վարկածը հաստատված է և դա աներկբա կերևա դեռևս դատաքննության փուլում:
Անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը չի արգելում իշխանական մարմիններին՝ քննվող քրեական գործերի վերաբերյալ տեղեկություններ հայտնել հասարակությանը, սակայն, դրանով հանդերձ, պահանջում է նրանցից լինել առավելագույնս շրջահայաց և զգոն, որպեսզի պահպանել անմեղության կանխավարկածը:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ նա, խոսելով Հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի մասին, չի պահպանել առավելագույն շրջահայացությունը և զգոնությունը, այլ՝ իր արտահայտություններում և պնդումներում եղել է առավելագույնս կատեգորիկ: Դրանով Հայաստանի վարչապետը խախտել է անմեղության կանխավարկածի վերաբերյալ Եվրոպական դատարանի կողմից սահմանված ևս մեկ չափանիշ՝ հանրային իշխանությունների պաշտոնական հայտարարություններում ձևակերպումների մանրակրկիտ ընտրության կարևորությունը:
Տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ՝ հայցվորի անմեղության կանխավարկածը խախտող տեղեկություններ հրապարակողը այդ պահին աշխատել է որպես ՀՀ վարչապետ, և այդ տեղեկությունները տարածվել են, ի թիվս այլնի, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական էլեկտրոնային էջում, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության Յութուբյան էջում: Հետևաբար, անմեղության կանխավարկածի խախտող պետք ճանաչվի Նիկոլ Փաշինյանը, իսկ դրա արդյունքում հասցված ոչ նյութական վնասը պետք է հատուցվի Հայաստանի Հանրապետության կողմից:
Ինչպես զրպարտությամբ, այնպես էլ անմեղության կանխավարկածի խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի չափը որոշելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել Նիկոլ Փաշինյանի այդ հայտարարությունը դիտած կամ կարդացած անձանց աննախադեպ մեծ քանակը, այն, որ հայտարարության հեղինակը զբաղեցնում է ՀՀ բարձրագույն՝ վարչապետի պաշտոնը, ինչպես նաև այն, որ նրա խոսքը հեղինակավոր է շատերի համար ինչպես Հայաստանի Հանրապետությունում, այնպես էլ՝ ՀՀ սահմաններից դուրս:

Ելնելով վերը շարադրվածից, խնդրել է՝
1. Հաստատել, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի կողմից արված հետևյալ հայտարարություններով.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մերադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, քանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հայրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք:>>
խախտվել է հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և <<Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին>> եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված՝ արդար դատաքննության իրավունքը,
2. Հայաստանի Հանրապետությունից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես արդար դատաքննության իրավունքի խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար,
3. պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին՝ հրապարակայնորեն հերքել 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված՝ վերը մեջբերված արտահայտությունները, հերքումը տարածելով Հայաստանի կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջի միջոցով, Հանրային հեռուստաընկերության <<Լուրեր>>-ի Youtube ալիքով, lin TV-ի Youtube ալիքով, <<Ազատություն>> TV-ի Youtube ալիքով, 168.am -ի Youtube ալիքով, PastinfoTV-ի Youtube ալիքով, armeniasputnik.am, armtimes.com , armtimes.com , news.am, 168.am էլեկտրոնային լրատվության միջոցներով:
4. պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում:

16.12.2022թ. կայացած դատական նիստի ընթացքում հայցվորի ներկայացուցիչը ներկայացրել է գրավոր դիրքորոշում, որով հայտնել է, որ Նիկոլ Փաշինյանի ներկայացուցչի հնչեցված դիրքորոշումից, հայցի՝ զրպարտությանը վերաբերող մասով պատասխանող կողմի առարկություններից պարզ է դարձել մի շատ կարևոր հանգամանք. պատասխանող կողմը չի պնդում, որ Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի հայտարարությունը համապատասխանում է իրականությանը:
Պատասխանողի առարկությունները (ինչպես հայցի՝ զրպարտությանը վերաբերող, այնպես էլ՝ անմեղության կանխավարկածի խախտման մասով) հանգում են այն բանին, որ հայցվոր կողմը չի ապացուցել, որ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքը վերաբերում էր հայցվորին: Համապատասխանաբար, հայցվոր կողմի վրա է ընկնում այն փաստի ապացուցման պարտականությունը, որ Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի խոսքի այն հատվածը, որը մեջբերված է հայցադիմումում, վերաբերել է հայցվորին կամ առնվազն՝ սովորական քաղաքացին, ով լսել կամ կարդացել է այդ խոսքը, կարող էր հանգել այդպիսի հետևության:
Այս կապակցությամբ կարևոր է համարել զուգահեռներ անցկացնել մեկ այլ քաղաքացիական գործի հետ, որով կայացված վերջնական որոշումը մտել է օրինական ուժի մեջ: Խոսքը թիվ ԵԴ/20035/02/18 գործի մասին է, որում հայցվոր էր հանդիսանում պարոն Ռոբերտ Քոչարյանը, իսկ պատասխանող՝ պարոն Նիկոլ Փաշինյանը: Նշված գործը նույնպես վերաբերում էր զրպարտության հետ կապված իրավահարաբերություններին. Հայցվորը պնդում էր, որ Պատասխանողը զրպարտչական տեղեկություններ է տարածել իր մասին: Նշված գործի քննության ընթացքում, ինչպես և այժմ, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանն իր առարկությունների հիմքում դրել էր այն պնդումը, որ այդ գործով քննարկման առարկա դարձած հրապարակային հայտարարություններում նկատի չի ունեցել պարոն Ռ. Քոչարյանին: Այն բանից հետո, երբ դատական նիստի ընթացքում պարոն Փաշինյանի ներկայացուցիչը հրապարակայնորեն հայտարարեց, որ իր վստահորդը նկատի չի ունեցել պարոն Ռոբերտ Քոչարյանին, հայցվոր կողմը հայցից հրաժարվեց: Թեև ԵԴ/20035/02/18 գործով քննարկվող՝ պարոն Փաշինյանի արած հրապարակային արտահայտություններից ակնհայտորեն երևում էր, որ դրանք վերաբերում են պարոն Քոչարյանին, սակայն այն հանգամանքը, որ դատարանի առջև, մոտ մեկ տասնյակ լրատվամիջոցների ներկայությամբ պարոն Փաշինյանն իր ներկայացուցչի միջոցով հայտարարեց, որ նկատի չի ունեցել պարոն Քոչարյանին՝ հավասարազոր էր կամավոր հրապարակային հերքման:
Ինչպես և թիվ ԵԴ/20035/02/18 գործով, այս գործով ևս պատասխանողը փորձում է ոչ թե հիմնավորել իր խոսքերի ճշմարտացիությունը, այլ ասում <<դե ապացուցեք, որ Ռոբերտ Քոչարյանին եմ նկատի ունեցել>>: Ընդ որում, երբ ուղիղ հարց ենք տալիս՝ ու՞մ է նկատի ունեցել պատասխանողը, ապա որևէ անգամ ուղիղ պատասխան չի տրվում: Ուղիղ պատասխան չի տրվում նաև այն դեպքում, երբ պատասխանող կողմին մեկ այլ ուղիղ հարց է տրվում. <<ի վերջո, խնդրում ենք ասել՝ պարոն Փաշինյանը իր խոսքում պարոն Քոչարյանին է նկատի ունեցել, թե ոչ>>:
Նման պայմաններում հայցվոր կողմն, իհարկե, կկրի իր վրա օրենքով դրված պարտականությունն՝ ապացուցելու, որ Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի խոսքի այն հատվածը, որը մեջբերված է հայցադիմումում, վերաբերել է հայցվորին կամ առնվազն՝ սովորական քաղաքացին, ով լսել կամ կարդացել է այդ խոսքը, կարող էր հանգել այդպիսի հետևության: Այսպես.
Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի ելույթի այն հատվածը, որը քննարկվում է սույն գործով, սկսվում է այսպես.
2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ:
Ինչպես հայտնի է, 2008 թվականի մարտի 1-ի դրությամբ ՀՀ Նախագահն է հանդիսացել պարոն Ռոբերտ Քոչարյանը, սույն գործով հայցվորը: Այսինքն, <<այդ ժամանակվա կառավարողները>> արտահայտությունն ուղղակիորեն վերաբերում է պարոն Քոչարյանին: Առնվազն, պարոն Քոչարյանն այն անձանցից մեկն է, ում <<այդ ժամանակվա կառավարողները>> արտահայտությունն ուղղակիորեն վերաբերում է:
Ավելին, հենց դրա հաջորդ նախադասության մեջ ասված է, որ անձիք, ում մասին գնում է խոսքը, Պատասխանողի խոսելու օրվա՝ 01.03.2021 թվականի դրությամբ մեղադրվում են Մարտի 1-ի գործով և այդ օրվա դրությամբ գործը քննվում է դատարանում: Ինչպես երևում է մեր կողմից սույն դատարան ներկայացրած նյութերից, նշված օրվա դրությամբ Հայցվորը թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով ամբաստանվում էր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածով, նշված մեղադրանքը վերաբերում էր 2008 թվականի Մարտի 1-ի գործին: Նշված քրեական գործով պարոն Քոչարյանից բացի ամբաստանվում էր ևս երեք հոգի: Այսինքն, պարոն Քոչարյանն այն անձանցից մեկն է, ում <<Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ>> արտահայտությունն ուղղակիորեն վերաբերում է:
Եթե Պատասխանողի խոսքը բացի Հայցվորից վերաբերվել է նաև այլ անձանց, ապա դա ոչինչ չի փոխում. Հայցվորն իր մասով պահանջ է ներկայացրել և Պատասխանողը պարտավոր է կամ ապացուցել իր ասածը, կամ՝ հրապարակայնորեն ներողություն խնդրել ու հատուցել ոչ նյութական վնասը:
Նախնական դատական նիստերի ընթացքում քննարկվել է նաև այն հարցը, թե ինչ կարգավիճակով է Պատասխանողը հանդես եկել 01.03.2021 թվականի հանրահավաքի ընթացքում:
Այդ կապակցությամբ նշել է, որ նախնական դատական նիստի ընթացքում տեղի ունեցած հարցուպատասխանի ընթացքում հայցվորի ներկայացուցչի կողմից տրված պատասխանները չեն կարող դիտվել որպես հայցի հիմքի և/կամ առարկայի փոփոխություն:
Դրա հետ մեկտեղ, նշել է, որ ելույթի օրը՝ 01.03.2021 թվականին պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը զբաղեցրել է ՀՀ վարչապետի պաշտոնը, ինչը հանրաճանաչ փաստ է: Սակայն հանրահավաքի հրավիրելը, այդ հանրահավաքի ընթացքում ելույթ ունենալը, դատարաններում քննվող քրեական գործերը քննարկելը, այդ գործով անցնող անձանց գործողություններին գնահատական տալը ընդգրկված չէ ՀՀ վարչապետի լիազորությունների շրջանակների մեջ, ինչը նույնպես անվիճելի փաստ է:
Հետևաբար, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ելույթում հնչեցված մտքերը չեն կարող վերագրվել ՀՀ վարչապետին՝ որպես պաշտոնատար անձի և չեն կարող քաղաքացիաիրավական հետևանքներ առաջացնել որևիցե մեկի համար, բացի ֆիզիկական անձ Նիկոլ Փաշինյանի: Այդ է պատճառը, որ հայցադիմումում ֆիզիկական անձ Նիկոլ Փաշինյանը մատնանշված է որպես պատասխանող:
Այլ է իրավիճակը հայցադիմումի մյուս մասի հետ կապված, որը վերաբերում է անմեղության կանխավարկածին: Այդ մասով հայցը ուղղված է ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության ելնելով Եվրոպական Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետի առանձնահատկություններից: Այսպես.
166. [Եվրոպական] Դատարանն ընդգծում է, որ անձի անմեղության կանխավարկածը կխախտվի, եթե հանցագործության կատարման մեջ մեղադրվող անձի վերաբերյալ դատական ակտը կամ պաշտոնատար անձի հայտարարությունը պարունակի կարծիք, որ տվյալ անձը մեղավոր է՝ նախքան նա մեղավոր կճանաչվի օրենքով նախատեսված կարգով: Նույնիսկ որևիցե ֆորմալ ձևակերպման բացակայության պայմաններում, բավարար կլինի որևիցե հիմնավորում, որը կվկայեր այն մասին, որ դատարանը կամ պաշտոնատար անձը մեղադրյալին մեղավոր են համարում: (...)
Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի 01.03.2021 թվականի ելույթի՝ հայցադիմումում մեջբերված հատվածից հստակորեն երևում է, որ նա մեղավոր է համարում այն անձանց, ում մասին խոսում է իր ելույթում: Այդ մասին է վկայում ինչպես ելույթի այդ հատվածն ամբողջությամբ, այնպես էլ, մասնավորապես, դրա հետևյալ հատվածները. <<եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում>», <<իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար>>, <<այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան»>:
Պատասխանող կողմի գրավոր պատասխանի տեքստում առկա են պնդումներ, թե՝ պարոն Ն. Փաշինյանի հրապարակային խոսքը պաշտպանվում է Մահմանադրության 42-րդ, 78-րդ, 79-րդ և 81-րդ հոդվածներով, ինչպես նաև Եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածով, քանի որ համապատասխան արտահայտություններն իրենցից ներկայացում են կարծիք: Մինչդեռ, ինչպես երևաց Եվրոպական դատարանի մեջբերված դիրքորոշումներից, բարձրաստիճան պաշտոնատար անձիք պետք է ձեռնպահ մնան հենց հատկապես այդպիսի կարծիքներ արտահայտելուց:
Նախնական դատական նիստում հարց բարձրացվեց նաև այն հանգամանքի վերաբերյալ, թե ինչ կարգավիճակում է պարոն Փաշինյանը գտնվել՝ իր արտահայտությունները կատարելիս: Այս հարցն առաջացել է, մասնավորապես, այն բանի հետ կապված, թե որքանով է Հայաստանի Հանրապետությունը պատասխանատու հանրահավաքի ընթացքում ՀՀ վարչապետի կողմից արված հայտարարությունների համար: Այս հարցի պատասխանը ևս կարելի է գտնել Եվրոպական դատարանի վճիռներում արտահայտված իրավական դիրքորոշումներում: Այսպես.
Եվրոպական դատարանում Կուզմինն ընդդեմ Ռուսաստանի (Kouzmin v. Russia) գործով առաջացել էր հետևյալ իրավական խնդիրը: Դիմողը՝ պարոն Կուզմինը, ով Կրասնոյարսկի մարզի նախկին դատախազն էր, 1998 թվականի մայիս ամսվա դրությամբ մեղադրվում էր ծանր հանցագործության կատարման մեջ և դեռ առկա չէր գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ: Կրասնոյարսկի մարզի նահանգապետի թեկնածու Ալեկսանդր Լեբեդը 1998 թվականի մայիսի 07-ին, 12-ին և 13-ին իր նախընտրական ելույթներում Կուզմինին անվանել էր հանցագործ, ով պետք է նստի ճաղերի ետևում: Եվրոպական դատարանում Ռուսաստանի Դաշնության ներկայացուցիչը պնդում էր, որ պետությունը չի կարող պատասխանատվություն կրել անմեղության կանխավարկածի խախտման համար, քանի որ պարոն Լեբեդը այդ պահին դեռ չի հանդիսացել Կրասնոյարսկի նահանգապետ այլ ընդամենը նախընտրական արշավ է իրականացրել: Պարոն Լեբեդը նահանգապետ էր ընտրվել միայն 17.05.1999 թվականին, ինչը հիմք էր տալիս ՌԴ ներկայացուցչին պնդելու, որ հարցազրույցներ տալու պահին նա հանդիսացել է մասնավոր անձ, հետևաբար Պետությունը, ըստ ՌԴ ներկայացուցչի, այդ հայտարարությունների համար պատասխանատու չէ: Այս կապակցությամբ Եվրոպական դատարանը նշել է.
62. Տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ Ա. Լեբեդը այդ պահին հանդիսացել է ոչ միայն Կրասնոյարսկի տարածաշրջանի նահանգապետի թեկնածու, այլ նաև պաշտոնաթող գեներալ, ակնառու դեմք ռուսաստանյան հասարակությունում, ով զբաղեցրած է եղել պետական բարձր պաշտոններ և շատ հայտնի քաղաքական գործիչ: Ի տարբերություն Ռուսաստանի Դաշնության իշխանությունների, Եվրոպական Դատարանը չի համարում, որ մայիսի 07-ին, 12-ին և 13-ին հանդես գալով հեռուստատեսությամբ, Ա. Լեբեդն իր վիճելի արտահայտությունները կատարել է որպես <<մասնավոր անձ>>: (...) Եվրոպական դատարանն այդ առնչությամբ հիշեցնում է, որ զանգվածային լրատվության միջոցներում այդպիսի ագրեսիվ արշավը առանձին դեպքերում կարող է խանգարել գործի արդարացի քննությանը, ազդեցություն գործելով հասարակական կարծիքի վրա և, այդպիսով, մեղադրյալի մեղավորության հարցի վերաբերյալ դատարանի որոշման վրա: (...) Սակայն այս վաղ փուլերում, նախքան դիմողի վերաբերյալ քրեական գործով նրա դատի տալը, հատկապես կարևոր էր չանել այնպիսի հրապարակային հայտարարություններ, որոնք կարող էին մեկնաբանվել որպես այն բանի հաստատում, որ որոշ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձիք դիմողին մեղավոր են համարում:
63. Այսպիսով, հաշվի առնելով այն հատուկ հանգամանքները, որոնցում հեռուստատեսային հարցազրույցի ընթացքում արվել էին Ա. Լեբեդի վիճելի հայտարարությունները, Եվրոպական Դատարանը եզրակացնում է, որ խոսքը գնացել է պաշտոնատար անձի հայտարարությունների մասին, որոնք դրդում էին հասարակությանը հավատալ դիմողի մեղավորությանը և նախապես կանխորոշում էին իրավասու մարմինների կողմից կատարվելիք փաստերի գնահատականը:
64. Վերը նշված փաստարկների հիման վրա Եվրոպական Դատարանը չի համարում, որ քննարկվող հայտարարություններն ընդգրկվում էին <<մասնավոր անձանց» կողմից տարածվող տեղեկություններից պատվի, արժանապատվության ու գործարար համբավի պաշտպանությամբ, չբացառելով իհարկե, որ այդպիսի պաշտպանության միջոց գոյություն է ունեցել ազգային օրենսդրությունում:
Հետևաբար, Պետությունը կրում է պատասխանատվություն անձի անմեղության կանխավարկածի խախտման համար նաև այն դեպքում, երբ անմեղության կանխավարկածը խախտող արտահայտություններ թույլ տված պաշտոնատար անձը արտահայտությունները կատարելու պահին չի գործել որպես պաշտոնատար անձ:
Եվրոպական դատարանում քննված՝ Բուտկևիչուսն ընդդեմ Լիտվայի գործով առաջացել էր հետևյալ իրավական խնդիրը. դիմողին, ով Լիտվայում հայտնի քաղաքական գործիչ էր, մեղադրանք էր առաջադրվել կաշառք ստանալու համար: Լիտվայի Սեյմի (պարլամենտի) նախագահը, պատասխանելով լրագրողների այն հարցի, թե ինքն արդյո՞ք կասկածում է, որ Բուտկևիչուսը կաշառք է ստացել, պատասխանել էր այսպես. <<հիմնվելով ինձ մոտ առկա նյութերի վրա, ես չունեմ կասկածներ»>: Մեկ այլ անգամ Սեյմի նախագահը նույն գործի հետ կապված հայտարարել էր. <<եղել և մնում է մեկ կամ երկու համոզիչ փաստ. /դիմողը/ վերցրել է գումարներ, խոստանալով կրիմինալ ծառայություններ>>: Վերջապես երրորդ դեպքում Սեյմի նախագահն իր հարցազրույցում ասել էր, որ <<Կենտրոնը և Նոր Միությունը /կուսակցություններ/ համակարգում են կաշառակերի պաշտպանությունը>> և որ այդ կուսակցությունները ձգձգում են դատավարությունը և գիտակցաբար դիմողից <<զոհ>> են սարքում: Այդ գործով Եվրոպական դատարանն արտահայտել է մի շարք դիրքորոշումներ, որոնք կարևոր են սույն գործի համար: Այսպես.
49. (...) [անմեղության կանխավարկածը] խախտվում է, եթե պաշտոնատար անձի կողմից մեղադրյալի վերաբերյալ արված արտահայտությունը կարծիք է պարունակում, որ վերջինս մեղավոր է՝ նախքան մեղավորությունը կհաստատվի օրենքով սահմանված կարգով: Բավարար է, նույնիսկ ֆորմալ հաստատումների բացակայության պայմաններում, որոշ հիմքեր ենթադրելու, որ տվյալ պաշտոնատար անձը մեղադրյալին մեղավոր է համարում: Ավելին, անմեղության կանխավարկածը կարող է խախտվել ոչ միայն դատավորի կամ դատարանի, այլ նաև իշխանության այլ մարմինների կողմից: (...)
50. [Եվրոպական] Դատարանը նշում է, որ վիճարկվող հայտարարությունները արվել են գլխավոր դատախազի և Սեյմի նախագահի կողմից՝ բուն քրեանան գործով վարույթի հետ չկապված կոնտեքստում, այսինքն, ազգային լրատվամիջոցներին տրված հարցազրույցների ձևով:
[Եվրոպական] Դատարանն ընդունում է, որ այն հանգամանքը, որ իրեն հանցագործություն մեղսագրելու պահին դիմողը հանդիսանում էր կարևոր քաղաքական գործիչ, պահանջում էր պետության բարձրագույն պաշտոնատար անձանցից, այդ թվում՝ նաև գլխավոր դատախազից ու Սեյմի նախագահից, տեղեկատվություն տրամադրել հասարակությանը ենթադրյալ իրավախախտման և կայանալիք քրեական դատավարության մասին: Սակայն [Եվրոպական] Դատարանը չի կարող համաձայնել կառավարության այն փաստարկներին, որ այդ հանգամանքը կարող է արդարացնել պաշտոնատար անձանց կողմից մամուլին տրված իրենց հարցազրույցներում ցանկացած ձևակերպումների օգտագործումը:
53. (...) [Եվրոպական] Դատարանը համամիտ չէ, որ Սեյմի նախագահի կողմից արված՝ <<կաշառքի>> հիշատակումները կապ չունեին այդ որոշման հետ: Անվիճելի է, որ դիմողի կողմից կատարված հանցագործությունները թեև հետագայում դատախազության ու դատարանների կողմից որակվել են որպես խարդախության փորձ, նախքան դիմողի դատապարտումը հաճախ հիշատակվել են և լայն հասարակության կողմից ընկալվել են որպես <<կաշառք>>: Կառավարությունը չէր վիճարկում, որ Սեյմի նախագահի խոսքերն այն մասին, որ դիմումատուն <<կաշառակեր է>> կապ չունեն այն դատավարության հետ, որի մասին գնում է խոսքը: [Եվրոպական] Դատարանի կարծիքով, դրա համար էլ այդ հայտարարությունը կարելի է մեկնաբանել իբրև այն բանի հաստատում, որ Սեյմի նախագահի տեսակետից, դիմողը կատարել է այն հանցագործությունները, որոնցում իրեն մեղադրում են:
Թեև Սեյմի նախագահի՝ վիճարկվող հայտարարություններն ամեն անգամ կարճ են եղել և արվել են այնպիսի հանգամանքներում, որոնք իրար հետ փոխկապակցված չեն, [Եվրոպական] Դատարանի կարծիքով, դրանք հավասարազոր են պաշտոնատար անձի հայտարարությանը, որ դիմողը մեղավոր է, ինչը դրդում էր հասարակությանը նրան մեղավոր համարել, ինչպես նաև՝ նրան վաղաժամ դատապարտել՝ նախքան իրավասու դատական մարմնի կողմից հանգամանքների քննությունը:
Տվյալ դեպքում պարոն Ռոբերտ Քոչարյանը 01.03.2021 թվականի դրությամբ մեղադրվում էր 2008 թվականի մարտի 1-ին սահմանադրական կարգի տապալման մեջ, որը [ըստ մեղադրանքի] դրսևորվել է, ի թիվս այլի, ՀՀ զինված ուժերը ապօրինի օգտագործելու միջոցով, ինչպես նաև ակնհայտորեն իր լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ այլ գործողություններով, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ:
Այն դեպքում, երբ նշված մեղադրանքով քրեական գործը քննվում էր դատարանում, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Հանրապետության հրապարակում բազմամարդ հանրահավաքի մասնակիցների և մեծաթիվ լրատվամիջոցների ներկայությամբ արել է հետևյալ հայտարարությունը.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի՞ համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը: Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՛, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատաախանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:
Համադրելով այս հայտարարության բովանդակությունը Եվրոպական դատարանի վերը մեջբերված իրավական դիրքորոշումների հետ հեշտ է կռահել, որ՝
- այս հայտարարությամբ խախտվում է պարոն Քոչարյանի անմեղության կանխավարկածը (տես՝ վերը մեջբերված՝ Իսմոիլովն ու այլք. Ընդդեմ Ռուսաստանի (Ismoilov and Others v. Russia) գործով 24.04.2008 թվականի վճիռը, գանգատ թիվ 2947/05,
- այս հայտարարության համար այնքանով, որքանով այն խախտում է պարոն Քոչարյանի անմեղության կանխավարկածը, պատասխանատվություն է կրում Հայաստանի Հանրապետությունը՝ անկախ այն բանից, թե ինչ կարգավիճակով (որպես ՀՀ վարչապետ, թե որպես ֆիզիկական անձ) է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հանդես եկել (տես՝ վերը մեջբերված՝ Կուզմինն ընդդեմ Ռուսաստանի (Kouzmin v. Russia) գործով 18.03.2010 թվականի վճիռը, գանգատ N 58939/00),
- ՀՀ վարչապետը (ինչպես և այլ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձիք) չի օգտվում Եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածով սահմանված՝ իր կարծիքն ազատորեն արտահայտելու իրավունքից, եթե այդ կարծիքը կայանում է նրանում, որ քննվող քրեական գործով մեղադրյալը իրականում մեղավոր է (տես՝ վերը մեջբերված՝ Իսմոիլովն ու այլք. ընդդեմ Ռուսաստանի (Ismoilov and Others v. Russia) գործով 24.04.2008 թվականի վճիռը, գանգատ թիվ 2947/06, Բուտկևիչուսն ընդդեմ Լիտվայի գործով 26.03.2002 թվականի վճիռը, գանգատ N 48297/99),
- անմեղության կանխավարկածը խախտվում է նաև այն դեպքում, եթե մեղադրյալի կողմից հանցանք կատարած լինելու մասին պաշտոնյայի կարծիքը ոչ ամբողջական կերպով է համընկնում մեղադրանքի բովանդակության հետ, սակայն ակնհայտ է, որ խոսքը այն գործի մասին է, որը տվյալ պահին քննվում է տվյալ անձի վերաբերյալ (տես՝ վերը մեջբերված՝ Բուտկևիչուսն ընդդեմ Լիտվայի գործով 26.03.2002 թվականի վճիռը, գանգատ N 48297/99):
Վերը շարադրվածը վկայում է այն մասին, որ հայցը ենթակա է բավարարման ամբողջությամբ: Ինչ վերաբերում է պահանջվող դրամական փոփհատուցման չափին, ապա այն պայմանավորված է նրանով, որ զրպարտությունը և անմեղության կանխավարկածի խախտումը դրսևորվել են առանձնապես ծանր հանցագործություն կատարելու մեջ մեղադրելով և Պատասխանողի խոսքը ունեցել է մեծ տարածում, ինչը կանխատեսելի է եղել Պատասխանողի համար:
Ելնելով վերոգրյալից՝ հայցվորի ներկայացուցիչը խնդրել է ներկայացված հայցը բավարարել:

3.Պատասխանողների դիրքորոշումը.
Պատասխանողների ներկայացուցիչը ներկայացված հայցադիմումի պատասխանով նշել է, որ ելույթի՝ հայցադիմումի մեջ առանձնացված հատվածում ոչ մի տեղ չկա հայցվորի՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի անունը, ելույթի՝ հայցադիմումի մեջ առանձնացված հատվածը (զուտ դրա բովանդակության վերլուծության հիման վրա) ուղղված է անորոշ հասցեատերերի, օրինակ՝ ինչպես շարադրված է՝ հայցադիմումի մեջ ելույթի այդ հատվածում՝ ա. «Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողներ», բ. «մարտի մեկի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմ», գ. «2008 թվականի իշխանություններ», դ. «քննչական մարմիններ» և այլն, որոնցից ոչ ոք չի նույնացվում կոնկրետ իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձի հետ:
Տվյալ արտահայտությունն ուղղված է ոչ թե կոնկրետ հայցվորին, այլ անորոշ հասցեատիրոջ, զրպարտություն չկա և չի էլ կարող լինել, քանի որ հակառակ իրավական գնահատականն անհիմն սահմանափակում է խոսքի ազատության սահմանադրական իրավունքը: Այլ կերպ ասած, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանին վերագրվող արտահայտությունները լիովին իրավաչափ են, քանի որ չեն պարունակում զրպարտության հատկանիշներ:
Զրպարտություն համարվող արտահայտություններին ծանոթանալիս, ակնհայտ է, որ կասկածելի են՝ դրանք հասցեագրված են հենց հայցվոր Ռոբերտ Քոչարյանի՞ն, թե՞ այլ ֆիզիկական անձի: Ընդ որում, այդ կասկածի առկայությունն հաստատվում է հենց հայցի հիմքում վկայակոչված փաստերով ու փաստարկներով, քանի որ Հայցվորը ո՛չ թե մատնանշում է կոնկրետ իրեն ուղղված արտահայտություն, այլ վերլուծում է, որ տվյալ արտահայտությունն ուղղված կոնկրետ իրեն՝ ի թիվս այլ անձանց՝ առանց հստակեցնելու կոնկրետ ովքեր են այդ այլ անձինք՝ չնշելով որևիցե անուն: Ի դեպ, հնարավոր չէ նշել այդ այլ անձանց որևիցէ անուն, քանի որ ինչպես նշվեց, այդ արտահայտությունների հասցեատերերն անորոշ են, քանի որ չեն նույնացվում որևիցե ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի հետ:
Պատասխանողի դեմ ներկայացված հայցը ենթակա է մերժման, քանի որ վերջինիս վերագրվող արտահայտությունները չեն պարունակում զրպարտության հատկանիշներ, իրավաչափ են, խոսքի ազատության իրավունքի սահմաններում են։
Հայցվորի պնդմամբ՝ պատասխանողն իր խոսքի ընթացքում արատավորել է հայցվորի պատիվն ու արժանապատվությունը զրպարտության եղանակով, որի վերաբերյալ իրավահարաբերությունը նախատեսված է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածով, ինչպես նաև հաշվի առնելով՝ հայցվորի կողմից պատասխանողին որպես զրպարտություն վերագրվող արտահայտությունները չեն պարունակում ինչպես 1087.1-րդ հոդվածով նախատեսված, այնպես էլ Վճռաբեկ և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանների որոշումներով այդ հոդվածով նախատեսված իրավունքի նորմերի մեկնաբանություններով դուրս բերված զրպարտության հատկանիշները՝ պատասխանողին վերագրվող արտահայտություններով պատասխանողը չի զրպարտել հայցվորին, ավելին՝ պատասխանողը կենսագործել է իր կարծիքն ազատ արտահայտելու սահմանադրական իրավունքը և նրան վերագրվող գործողությունները՝ այդպիսի արտահայտություններ կատարելը, իրավաչափ է և խոսքի ազատության իրավունքի սահմաններում է:
Ինչ վերաբերում է անմեղության կանխավարկածի խախտման հարցին, ապա պատասխանողների ներկայացուցիչը, հայտնել է, որ անհասկանալի է ինչու է Հայցվորը պնդում՝ Պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը խախտել է Հայցվորի անմեղության կանխավարկածը այն պայմաններում, երբ ինչպես նշվեց սույն պատասխանի նախորդ կետերում, Պատասխանողին վերագրվող արտահայտություններն ունեն անորոշ հասցեատեր:
Բացի դրանից, անմեղության կանխավարկածի իրավունքի խախտման բացակայությունը հիմնավորվորվել է նաև հենց հայցադիմումի բովանդակությամբ, քանի որ թեև հայցադիմումի 8-րդ էջում շարադրված է. «Չսպասելով հայցվորի վերաբերյալ քրեական գործի ավարտին, Հայաստանի Հանրապետությն վարչապետ Ն. Փաշինյանը արել է այնպիսի հայտարարություններ, որոնցից աներկբա հետևում է, որ ինքը հաստատված է համարում Հայցվորին վերագրվող մեղադրանքի մի շարք դրույթների հաստատված լինելը: Վարչապետ Փաշինյանը նաև հայտարարել է, որ մատրի 1-ի գործը բացահայտված է, քանի որ <<սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է>>: Կանխորոշելով գործի ելքը, նա հայտարարել է, որ կարծում է, որ հանրությանը դա ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում: Այլ կերպ ասած, Պատասխանողի հայտարարություններից հետևում է, որ [նրա կարծիքով] նախաքննական մարմնի կողմից դատարան ներկայացրած՝ մարտի 1-ի իրադարձությունների վարկածը հաստատված է և դա աներկբա կերևա դեռևս դատաքննության փուլում»։
Հայցվորն այդպես էլ չի հստակեցրել՝ որ արտահայտությամբ է խախտված իր անմեղության կանխավարկածը՝ առանձնացնելով ընդամենը երկու արտահայտություն, դրանք են «սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է», «Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում»: Միննույն ժամանակ, Հայցվորը չի հստակեցրել բացի այս արտահայտություններից, իր կարծիքով, ուրիշ ինչ արտահայտություններով է խախտվել իր անմեղության կանխավարկածը՝ ընդամենը նշելով, որ «Ն. Փաշինյան արել է այնպիսի հայտարարություններ, որոնցից աներկբա հետևում է, որ ինքը հաստատված է համարում Հայցվորին վերագրվող մեղադրանքի մի շարք դրույթների հաստատված լինելը»:
Խոսելով Հայցվորի կողմից առանձնացված արտահայտությունների մասին՝ պետք է նաև ուշադրություն դարձնել Հայցվորի կողմից հայցադիմումի մեջ շարադրված և հայցի հիմքում վկայակոչված իր մեղադրանքի ձևակերպմանը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, որի բովանդակությունից, սակայն, ակնհայտ է, որ Հայցվորը մեղադրվել է ոչ թե սպանության (հանցագործության դիսպոզիցիան նախատեսված է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածով), այլ սահմանադրական կարգը տապալելու մեջ (հանցագործության դիսպոզիցիան նախատեսված է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածով, որն ի դեպ ճանաչվել է ՀՀ սահմանադրության 78-րդ և 79-րդ հոդվածներին հակասող և անվավեր՝ Սահմանադրական դատարանի 26.03.2021թ.-ի թիվ ՍԴՈ-1586 որոշմամբ): Այս տեսանկյունից, ինչպե՞ս կարող է խախտվել սահմանադրական կարգի տապալման մեջ մեղադրվող անձի անմեղության կանխավարկածը Պատասխանողին վերագրվող վերը նշված արտահայտություններով, որտեղ խոսվում է սպանությունների մասին:
Բացի դրանից, Պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին վերագրվող ելույթի՝ հայցադիմումի մեջ առանձնացված հատվածում խոսվում է, ընդամենը, այսպես կոչված «մարտի մեկի գործի» բացահայտված լինելու մասին: Մինչդեռ, որևիցե հանցագործության վերաբերյալ քրեական գործը կարող է բացահայտվել տարբեր կերպ, այլ ոչ թե միայն կոնկրետ անձի մեղքի հաստատմամբ:

Պատասխանողների ներկայացուցչի կողմից 25.02.2022թ. ներկայացվել է առարկություն, որի համաձայն՝ Նիկոլ Փաշինյանին վերագրվող հայտարարության ոչ մի նախադասություն չի պարունակում զրպարտության հատկանիշները՝ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի իմաստով և Վճռաբեկ դատարանի ու Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումներով՝ զրպարտության վերաբերյալ իրավունքի նորմերին տրված մեկնաբանության համաձայն:
Մասնավորապես, ինչպես հստակ է հայցադիմումի մեջ շարադրված հայտարարության բովանդակությունից, այն կարծիք է. «Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում»: Այլ կերպ ասած, ողջ հայտարարությունը ոչ թե փաստական տվյալների ներկայացում է, այլ՝ կարծիք:
Ողջ հայտարարությունն ուղղված է անորոշ թվով անձանց քննադատությանը, ովքեր Հայաստանում եղել են իշխանություն 2008 թվականին՝ կարծիք ներկայացնելու միջոցով:
Ամփոփելով վերոգրյալը նշել է որ, հայտարարությունը չունի հստակ հասցեատեր, այն կարծիք է, այլ ոչ թե փաստացի տվյալների ներկայացում, ավելին՝ այն նույնիսկ գնահատողական դատողություն չէ, քանի որ, ինչպես նշվեց, չունի հստակ հասցեատեր, այսինքն՝ չի պարունակում հստակ տեղեկություն կամ դատողություն՝ որևիցե կոնկրետ անձի կողմից գործողություն, անգործություն դրսևորելու մասին:
Ինչ վերաբերում է անմեղության կանխավարկածի խախտմանը, Պատասխանող կողմի համար անհասկանալի է՝ ինչպես կարող է հայտարարությամբ այն խախտվել, երբ դարձյալ հայտարարությունը չունի հստակ հասցեատեր և նման պայմաններում անհասկանալի է՝ ինչ ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է կրել որևիցե մեկը, այդ թվում՝ Հայցվորն այդ հայտարարության հետևանքով, ինչն ունի իրավական նշանակություն, քանի որ Հայցվոր կողմը, որպես կիրառելի իրավունքի նորմ, վկայակոչել է Քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածը՝ պնդելով, որ հայտարարությամբ իրեն պատճառվել է ոչ նյութական վնաս այդ հոդվածի իմաստով: Մինչդեռ, այդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ոչ նյութական վնասը ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է, որն առաջացել է անձին ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող նյութական կամ ոչ նյութական բարիքների դեմ ոտնձգող կամ նրա անձնական գույքային կամ ոչ գույքային իրավունքները խախտող որոշմամբ, գործողությամբ կամ անգործությամբ: Ի վերջո, նկատի ունենալով, որ Հայցվորը ողջ Հայտարարությունն է վկայակոչում իր հայցի հիմքում՝ անհասկանալի է, թե հայտարարությունը ինչ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրանց պաշտոնատար անձի որոշում է, գործողություն կամ անգործություն, ինչը նույնպես ունի իրավական նշանակություն՝ ըստ Քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն:
Ելնելով վերոգրյալից՝ պատասխանողների ներկայացուցիչը խնդրել է ներկայացված հայցը մերժել:

4. Գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը.
1․ 01.03.2021թ. Հանրապետության հրապարակում Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը ելույթ է ունեցել, որի ժամանակ, ի թիվս այլնի, հայտարարել է հետևյալը.
<<2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով՝ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Ու պիտի, այո՛, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն այնընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ. որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի՞ համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն՝ ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո՝, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ազգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքն՝ այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ սպացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչու՞: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհուրդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաարի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների՝ Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք>>:

5.Դատարանի իրավական վերլուծությունը, պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.
Գնահատելով գործում առկա ապացույցները՝ Դատարանը գալիս է հետևյալ եզրահանգմանը․

Զրպարտություն համարվող փաստացի տվյալները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու և զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով․

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ անձի պատիվը, արժանապատվությունը, գործարար համբավը ենթակա են պաշտպանության այլ անձի կողմից հրապարակայնորեն արտահայտված վիրավորանքից և զրպարտությունից` սույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով սահմանված դեպքերում ու կարգով:
Նույն օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ անձը, որի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավն արատավորվել են վիրավորանքի կամ զրպարտության միջոցով, կարող է դիմել դատարան՝ վիրավորանք հասցրած կամ զրպարտություն կատարած անձի դեմ:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ նույն օրենսգրքի իմաստով` զրպարտությունը անձի վերաբերյալ այնպիսի փաստացի տվյալներ (statement օf fact) հրապարակային ներկայացնելն է, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը և արատավորում են նրա պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը:
Անդրադառնալով կոնկրետ արտահայտության` զրպարտություն գնահատելու չափանիշներին` ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 27.04.2012թ. թիվ ԼԴ/0749/02/10 որոշմամբ արձանագրել է, որ`
1. անձի վերաբերյալ պետք է ներկայացված լինեն փաստացի տվյալներ, այսինքն` ներկայացվածն իր մեջ պետք է պարունակի կոնկրետ, հստակ տեղեկություններ որոշակի գործողության կամ անգործության վերաբերյալ, այն չպետք է լինի վերացական,
2. անձի վերաբերյալ փաստացի տվյալները պետք է ներկայացված լինեն հրապարակային,
3. ներկայացված փաստացի տվյալները պետք է չհամապատասխանեն իրականությանը, այսինքն` պետք է լինեն սուտ, անհիմն, ոչ հավաստի,
4. ներկայացված փաստացի տվյալներն իրականում պետք է արատավորեն անձի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը:

Տվյալ դեպքում, ըստ հայցվորի, պատասխանողի կողմից հայցվորին վերաբերող զրպարտող արտահայտություններ են արվել Երևանի Հանրապետության հրապարակում 2021թ․ մարտի 1-ին տեղի ունեցած ելույթի ընթացքում։
Դատարանը նախ հաստատված և անվիճելի է համարում այն փաստը, որ 2021թ․ մարտի 1-ին պատասխանողը հայցում նշված բովանդակությամբ հրապարակային ելույթ է ունեցել Երևանի Հանրապետության հրապարակում։
Դատարանը հետազոտելով այդ ելույթը գտնում է, որ այն հիմնականում իրենից ներկայացնում է քաղաքական խոսք, քանի որ պարունակում է քաղաքական խոսքին բնորոշ հատկանիշներ և քաղաքական գնահատականներ, բացի այդ այն միևնույն ժամանակ պարունակում է նաև հանրությանը հետաքրքրող հարցերի շուրջ կարծիքներ և դատողություններ։
Այստեղ հարկ է նկատել, որ Եվրոպական դատարանն ընդգծել է, որ քաղաքական խոսքը կամ հանրությանը հետաքրքրող հարցերի շուրջ բանավեճը սահմանափակելու առումով Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի 2-րդ կետը կիրառման նեղ ոլորտ ունի (տե՛ս Ուինգրովն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության գործով Եվրոպական դատարանի 25.11.1996 թվականի վճիռը, կետ 58), ինչը դատարանի գնահատմամբ սույն գործի լուծման համար ունի ելակետային նշանակություն։

Սահմանադրական դատարանը 15․11․2011թ․ թիվ ՍԴՈ-997 որոշմամբ նաև գտել է, որ իր վարույթում քննվող գործի քննության համար ելակետային նշանակություն ունի «զրպարտություն» և «վիրավորանք» հասկացությունների սահմանադրաիրավական բովանդակության բացահայտումը:
Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությունը դեռևս 2005 թվականին անդրադառնալով այդ հասկացությունների մեկնաբանմանը, առանձնացրել է երեք արտահայտություն` անվանարկում (defamatiօn), գրավոր արտահայտություն, որը վնասում է անձին (libel), ինչպես նաև հայտարարություն կամ գործողություն, որ ասվել կամ արվել է այլ անձի վիրավորելու նպատակով (insսlt): Անվանարկումը լինելով երևույթի ընդհանրական բնութագրում` իրավական հստակության տեսանկյունից պահանջում է որոշակիացնել դրա դրսևորումները` անցողիկ կամ մնայուն բնույթը, արտահայտման ձևը, դիտավորության ու կեղծ փաստի առկայությունը և այլն, ինչը կարևոր է փոխհատուցման կանոնակարգման առումով:

Վերոգրյալի համատեքստում դատարանը նաև հաստատված է համարում, որ ելույթի ընթացքում պատասխանողը որևէ կոնկրետ անձի՝ մասնավորապես հայցվորին, չի անվանարկել, չի զրպարտել, այլ, ելույթի վիճելի հատվածը վերաբերել է <<այն ժամանակվա կառավարողներին, իշխանություններին>>, <<մեղադրվող անձանց>>, <<ոմանց>>, <<կրակողներին>>, <<սպանություններ կատարողներին>>, այլ կեպ ասած, դատարանի գնահատմամբ, քննադատության են ենթարկվել խմբեր։
Եվրոպական դատարանը կրկին վերահաստատել է, որ զրպարտության վերաբերյալ իրավական նորմերի հիմնարար պահանջներից մեկն այն է, որ զրպարտության կապակցությամբ հայցի հարուցման հիմք պետք է հանդիսանա կոնկրետ անձի վերաբերյալ փաստական տվյալի վկայակոչումը (տե՛ս Դյուլդին և Կիսլովը ընդդեմ Ռուսաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 31.10.2007 թվականի վճիռը, կետ 43):

Այս կապակցությամբ դատարանը ավելորդ չի համարում նշել նաև, որ, օրինակ, ԱՄՆ-ում իրավունքը վաղուց ապահովում է պաշտպանություն քննադատված խմբի չանվանարկված /չվկայակոչված/ ներկայացուցիչների կողմից զրպարտության վերաբերյալ ներկայացված հայցերից (տե՛ս Դյուլդին և Կիսլովը ընդդեմ Ռուսաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 31.10.2007 թվականի վճիռը, կետ 32, որով հղում է կատարվել Աբրամսոնն ընդդեմ Պատակիի գործով ԱՄՆ դաշնային վերաքննիչ դատարանի որոշմանը, ԱՄՆ դաշնային վերաքննիչ դատարանների որոշումների Ժողովածու, հատոր 248, էջ 93):

ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր կարծիքն ազատ արտահայտելու իրավունք: Այս իրավունքը ներառում է սեփական կարծիք ունենալու, ինչպես նաև առանց պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջամտության և անկախ պետական սահմաններից` տեղեկատվության որևէ միջոցով տեղեկություններ ու գաղափարներ փնտրելու, ստանալու և տարածելու ազատությունը:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ կարծիքի արտահայտման ազատությունը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` պետական անվտանգության, հասարակական կարգի, առողջության և բարոյականության կամ այլոց պատվի ու բարի համբավի և այլ հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասի առաջին պարբերության համաձայն՝ քաղաքացին իրավունքներ և պարտականություններ է ձեռք բերում ու իրականացնում իր անվամբ, որը ներառում է նրա ազգանունը և անունը, նրա ցանկությամբ` նաև հայրանունը:
Նույն հոդվածի 5-րդ մասի երկրորդ պարբերության համաձայն՝ քաղաքացու պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը շոշափող եղանակով կամ ձևով նրա անունն աղավաղելու կամ օգտագործելու դեպքում կիրառվում են նույն օրենսգրքի 1087.1 հոդվածով նախատեսված կանոնները:

Վերոգրյալից ելնելով դատարանը եզրահանգում է, որ պատասխանողը կոնկրետ հայցվորի վերաբերյալ փաստացի տվյալներ չի ներկայացրել, հայցվորի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը շոշափող եղանակով կամ ձևով նրա անունը չի աղավաղել կամ օգտագործել։
Նման պայմաններում դատարանը գտնում է, որ զրպարտություն համարվող փաստացի տվյալները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու և զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով հայցն անհիմն է և ենթակա է մերժման։


Արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով․

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162․1-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ նույն օրենսգրքի իմաստով ոչ նյութական վնասը ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանք է, որն առաջացել է անձին ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող նյութական կամ ոչ նյութական բարիքների դեմ ոտնձգող կամ նրա անձնական գույքային կամ ոչ գույքային իրավունքները խախտող որոշմամբ, գործողությամբ կամ անգործությամբ:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի համաձայն՝ անձը, իսկ նրա մահվան կամ անգործունակության դեպքում նրա ամուսինը, ծնողը, որդեգրողը, երեխան, որդեգրվածը, խնամակալը, հոգաբարձուն իրավունք ունեն դատական կարգով պահանջելու պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում, եթե նախաքննության մարմինը, դատախազը կամ դատարանը հաստատել է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի որոշման, գործողության կամ անգործության հետևանքով խախտվել են այդ անձի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը։
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087․2-րդ հոդվածի 9-րդ մասի համաձայն՝ ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջը դատարան կարող է ներկայացվել ինչպես սույն օրենսգրքի 162.1 հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված իրավունքի խախտումը հաստատելու պահանջի հետ՝ խախտման մասին անձին հայտնի դառնալու պահից, այնպես էլ այդ իրավունքի խախտումը հաստատող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո կամ ոչ ռեաբիլիտացնող հիմքով քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ այն դադարեցնելու կամ քրեական վարույթը կարճելու մասին չվերացված կամ չբողոքարկված որոշման մասին այդ անձին հայտնի դառնալու պահից մեկ տարվա ընթացքում:

Տվյալ դեպքում, ըստ հայցվորի, պատասխանողի կողմից հայցվորի անմեղության կանխավարկածը խախտող արտահայտություններ են արվել Երևանի Հանրապետության հրապարակում 2021թ․ մարտի 1-ին տեղի ունեցած ելույթի ընթացքում։
Դատարանը նախ հաստատված և անվիճելի է համարում այն փաստը, որ 2021թ․ մարտի 1-ին պատասխանողը հայցում նշված բովանդակությամբ հրապարակային ելույթ է ունեցել Երևանի Հանրապետության հրապարակում։
Դատարանը հետազոտելով այդ ելույթը գտնում է, որ այն հիմնականում իրենից ներկայացնում է քաղաքական խոսք, քանի որ պարունակում է քաղաքական խոսքին բնորոշ հատկանիշներ և քաղաքական գնահատականներ, բացի այդ այն միևնույն ժամանակ պարունակում է նաև հանրությանը հետաքրքրող հարցերի շուրջ կարծիքներ և դատողություններ՝ կապված նաև 2008թ․ մարտի 1-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած հայտնի իրադարձությունների հետ։
Դատարանը հաստատված և անվիճելի է համարում նաև այն փաստերը, որ 2021թ․ մարտի 1- դրությամբ պատասխանողը ՀՀ վարչապետն էր, իսկ Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանում քննվում էր թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը, որով հայցվորը մեղադրվում էր ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1- րդ հոդվածի 1-ին մասով (Սահմանադրական կարգը տապալելը) և 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով (Առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք ստանալը):

Եվրոպական դատարանը վերահաստատել է, որ որ 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված անմեղության կանխավարկածը քրեական գործերով արդար դատաքննության այն բաղադրիչներից մեկն է, որը պահանջվում է 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով (տե՛ս Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռը, կետ 185):
Եվրոպական դատարանը նաև նշել է, որ անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը կարող է խախտվել ոչ միայն դատավորի կամ դատարանի կողմից, այլ նաև այլ պետական մարմինների կողմից, այդ թվում՝ դատախազների կողմից (տե՛ս Ալլենե դե Ղիբեմոն ընդդեմ Ֆրանսիայի [Allenet de Ribemont v. France], 1995 թվականի փետրվարի 10, § 36, շարք Ա, թիվ 308):

Վերոգրյալից ելնելով դատարանը գտնում է, որ անձի անմեղության կանխավարկածի սկզբունքի խախտումը կարող է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162․1-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի իմաստով ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի հիմք լինել և այդ սկզբունքը կարող է խախտվել ոչ միայն դատավորի կամ դատարանի կողմից, այլ նաև այլ պետական մարմինների կողմից։

Եվրոպական դատարանը նաև նշել է, որ անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը կխախտվի, եթե քրեական իրավախախտման մեջ մեղադրվող անձի վերաբերյալ պետական պաշտոնյայի հայտարարության մեջ կարծիք արտահայտվի այն մասին, որ նա մեղավոր է, նախքան դա ապացուցված կլինի օրենքի համաձայն: Նույնիսկ որևէ պաշտոնական եզրակացության բացակայության պայմաններում, դա բավարար պատճառ կարող է հանդիսանալ կարծելու, որ պաշտոնյան գտնում է, որ մեղադրյալը մեղավոր է (տե՛ս Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռը, կետ 185):

Շարունակելով միտքը, Եվրոպական դատարանը նշել է, որ բացի այդ, հայտարարությունն այն մասին, որ անձին պարզապես կասկածում են հանցագործություն կատարելու մեջ, պետք է հստակորեն տարբերակվի այն բացահայտ արված հայտարարությունից, որ անհատը, թեպետ դեռ չի կայացվել վերջնական մեղադրական եզրակացություն, կատարել է տվյալ հանցագործությունը (տե՛ս Մատյաշևիչն ընդդեմ Սերբիայի [Matijašević v. Serbia], թիվ 23037/04, § 48, ՄԻԵԴ 2006-X, և Խայդարովն ընդդեմ Ռուսաստանի [Khaydarov v. Russia], թիվ 21055/09, § 149, 2010 թվականի մայիսի 20): Վերջինով խախտվում է անմեղության կանխավարկածի դրույթը, մինչդեռ առաջին տեսակի հայտարարությունը Դատարանի կողմից քննված տարբեր իրավիճակներում համարվել է անվիճարկելի (տե՛ս Գարիցկին ընդդեմ Լեհաստանի [Garycki v. Poland], թիվ 14348/02, § 67, 2007 թվականի փետրվարի 6): Այն հարցը, թե արդյոք պետական պաշտոնյայի կողմից արված հայտարարությամբ խախտվել է անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը, պետք է որոշվի այն կոնկրետ հանգամանքների համատեքստում, որոնց պայմաններում արվել է վիճարկվող հայտարարությունը (տե՛ս Դակտարասի գործը՝ վերևում հիշատակված, § 43): (տե՛ս Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռը, կետ 186):

Վերոգրյալի համատեքստում դատարանը նախ հաստատված է համարում, որ ելույթի ընթացքում պատասխանողը որևէ կոնկրետ անձի՝ մասնավորապես հայցվորին, ընդհանրապես չի անդրադարձել, ուստիև հնարավոր չէր խախտել նրա անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը՝ ինչն արդեն իսկ բավարար է արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջն անհիմն գնահատելու համար /այստեղ առկա են ակնհայտ զուգահեռներ արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի անհիմն լինելու պատճառաբանությունների և զրպարտություն համարվող փաստացի տվյալները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու ու զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի անհիմն լինելու պատճառաբանությունների միջև/։

Այնուամենայնիվ, հիմք ընդունելով վերը հիշատակված՝ Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռի 185-րդ, 186-րդ կետերը, դատարանը նաև հաստատված է համարում, որ պատասխանողն իր ելույթում որևէ անձի մեղավորության մասին կարծիք չի հայտնել, որևէ անձի կողմից հանցագործություն կատարելու վերաբերյալ հայտարարություն չի արել, այլ ընդհակառակը՝ հայտարարել է, որ <<կան մեղադրվող անձինք>>, <<գործի հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն և գնահատվեն դատարանի կողմից>>։
Ինչ վերաբերում է <<Մարտի 1-ի գործի բացահայտված լինելու>> եզրույթին, ապա այդ հայտարարությունը բառացիորեն հնչել է այսպես․ <<Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ գնահատմամբ, բացահայտված է։ Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:>>։
Նշված արտահայտության մասով դատարանը գտնում է, որ այդ արտահայտությունը պետք է գնահատել դրան նախորդող և հաջորդող արտահայտությունների համատեքստում, մասնավորապես՝ դրան նախորդած <<կան մեղադրվող անձինք>> և հաջորդած՝ <<գործի հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն և գնահատվեն դատարանի կողմից>> արտահայտությունների, որոնք համակցության մեջ գնահատելու արդյունքում դատարանը գտնում է, որ այդ արտահայտությունը, Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի գործով Եվրոպական դատարանի 02.10.2012 թվականի վճիռի 186-րդ կետի իմաստով, բացահայտ արված հայտարարություն չէ այն մասին, որ որևէ անձ կատարել է հանցագործություն։

Բացի այդ, Եվրոպական դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 07․04․2018թ․ կայացված թիվ ԵԿԴ/4689/02/15 որոշմամբ արձանագրել է, որ ոչ նյութական վնասի հատուցման հիմք հանդիսացող տառապանքի, մասնավորապես` հոգեկան տառապանքի հաստատման համար պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ նման տառապանքը հաստատելու համար ուղղակի ապացույցներ (օրինակ` բժշկական փաստաթղթեր, փորձագետի եզրակացություն) կարող են և չներկայացվել: Տառապանքի առկայությունը կարող է հաստատվել ցանկացած ապացույցով, այդ թվում` կողմի, նրա հարազատների ցուցմունքներով: Այլ կերպ ասած` հոգեկան տառապանքի առկայությունը հիմնավորելու համար չափից ավելի ֆորմալ պահանջները չեն բխի հոգեկան տառապանքի առանձնահատկություններից: Ուստի ցանկացած ապացույց, որը կարող է վկայել հոգեկան տառապանքի առկայության մասին (օրինակ` ձերբակալվածին պահելու պայմանները, տևողությունը, անձի անհատական հատկանիշները` դյուրագրգիռությունը, ներշնչվողականությունը և այլն), պետք է գնահատվի դատարանի կողմից:
Վերոգրյալի լույսի ներքո դատարանը փաստում է, որ պատասխանողի հոգեկան տառապանքի առկայության մասին վկայող որևէ ապացույց դատարան չի ներկայացվել։

Նման պայմաններում դատարանը գտնում է, որ արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու և խախտմամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջի մասով ևս հայցն անհիմն է և ենթակա է մերժման։

Անդրադառնալով դատական ծախսերի փոխհատուցմանը և գործին մասնակցող անձանց միջև դրանց բաշխելուն` Դատարանը գալիս է հետևյալ եզրահանգմանը.
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից։
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:
Տվյալ դեպքում, հաշվի առնելով, որ հայցը մերժվում է, իսկ հայցադիմումի համար օրենքով սահմանված չափով պետական տուրքը նախապես վճարվել է հայցվորի կողմից՝ դատարանը գտնում է, որ պետական տուրքի հարցը պետք է համարել լուծված։
Վերոգրյալի հիման վրա և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 188-189-րդ և 191-192-րդ հոդվածներով` Դատարանը

ՎՃՌԵՑ

Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի հայցն ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին, մերժել:
Պետական տուրքի հարցը համարել լուծված։
Վճիռը կարող է բողոքարկվել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան` հրապարակման պահից մեկամսյա ժամկետում:


ԴԱՏԱՎՈՐ Ս. ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Դատական ակտի ամսաթիվը: 10-01-2023
Ակտով հօգուտ պետ. բյուջեի բռնագանձման ենթակա պետ. տուրքի չափը (ՀՀ դրամ): 0
Այլ նշումներ:
Դատական Գործ N: ԵԴ/13273/02/21
Քաղաքացիական վերաքննիչ
Ստացվել է վերաքննիչ բողոք    
Բողոքի ստացման ամսաթիվ: 08-06-2021
Բողոքի համարը: 2907
Ում կողմից է բերվել բողոքը: Հայցվորի ներկայացուցիչ
Բողոք բերող անձը
ԱնունՌոբերտ   
ԱզգանունՔոչարյան   
Հասցե▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒   
Ներկայացուցիչ
ԱնունՀայկ   
ԱզգանունԱլումյան   
Հասցե▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒   
Պատասխանի ստացման ամսաթիվը:
Պատասխան բերող անձը
Անուն   
Ազգանուն   
Հասցե   
Կայացվել է որոշում: Ընդունվել է վարույթ
Որոշման ամսաթիվը: 22-06-2021
Որոշում:
Երկշաբաթյա ժամկետում կրկին ներկայացվել է բողոք:
Բողոքի հերթական համարը:
Այլ նշումներ:
Պետական տուրք    
Ներկայացման ամսաթիվ: 08-06-2021
Բողոքի համարը: 2907
Ներկայացվել է: Միջնորդություն պետ. տուրքի գծով արտոնություն տրամադրելու վերաբերյալ
Պետ. տուրք (ՀՀ դրամ):
Պետ. տուրքի վճարման ամսաթիվ:
Պետ. տուրքի վճարման անդորրագրի համար:
Այլ նշումներ:
Գործը ստացվել է    
Ամսաթիվ: 16-06-2021
Վիճակագրական տողի համարը: 12.3
Գործը բաղկացած է (հատոոր / էջերի քանակ): 160
Գործը ստացվել է: Երևան քաղաքի դատարան
Այլ նշումներ:
Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ    
Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտեր: Այլ
Ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն բեկանելու և ... մասին դատական ակտ կայացրած դատավորների ցանկ
Դատարանի անվանում: Քաղաքացիական վերաքննիչ
Դատավորի անուն:   
Բողոքարկվել է միևնույն դատական ակտը:
Այլ նշումներ:Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին 06.05.21թվականի որոշման դեմ
Մակագրել    
Ամսաթիվ: 16-06-2021
Նախագահող դատավոր
Դատարանի անվանում: Քաղաքացիական վերաքննիչ
Դատավորի անուն: Հարություն Վոլոդյայի Ենոքյան
Դատավոր
Դատարանի անվանում: Քաղաքացիական վերաքննիչ
Դատավորի անուն: Նաիրա Արտեմի Մարգարյան
Դատավոր
Դատարանի անվանում: Քաղաքացիական վերաքննիչ
Դատավորի անուն: Կարեն Վաչիկի Համբարձումյան
Ընդունվել է վարույթ    
Երբ: 22-06-2021
Որոշումը:
Որոշումը ուղարկվել է կողմերին:
Ուղարկվել է հուշաթերթիկ/որոշումը:
Այլ նշումներ:
Բողոքի քննության կարգը    
Ամսաթիվ: 15-07-2021
Կայացվել է որոշում: բողոքը գրավոր ընթացակարգով քննելու վերաբերյալ
Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-07-15 12:29:22
Որոշում:Քաղաքացիական գործ թիվ
ԵԴ/13273/02/21


ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՈՐՈՇՈՒՄ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ԲՈՂՈՔԸ ԳՐԱՎՈՐ ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳՈՎ ՔՆՆԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

15 հուլիսի 2021թ. ք.Երևան
Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը (այսուհետ նաև` Վերաքննիչ դատարան),

նախագահությամբ Հ.ԵՆՈՔՅԱՆԻ
մասնակցությամբ դատավորներ Ն.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆԻ
Կ. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ


քննության առնելով Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքը դատական նիստում կամ գրավոր ընթացակարգով քննելու հարցը,


Պ Ա Ր Զ Ե Ց


Թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով` ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշման դեմ Ռոբերտ Քոչարյանի /ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյան/ կողմից բերված վերաքննիչ բողոքը Վերաքննիչ դատարանի 22.06.2021թվականի որոշումամբ ընդունվել է վարույթ:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 374-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` վերաքննիչ բողոքը դատական նիստում քննելու վերաբերյալ միջնորդությունը գործին մասնակցող անձը կարող է ներկայացնել վերաքննիչ բողոքում կամ վերաքննիչ բողոքի պատասխանում:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 374-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ վերաքննիչ բողոքը դատական նիստում կամ գրավոր ընթացակարգով քննելու մասին վերաքննիչ դատարանը կայացնում է որոշում վերաքննիչ բողոքի պատասխան ներկայացնելու վերջնաժամկետը լրանալուց հետո:
Նկատի ունենալով, որ տվյալ դեպքում գործին մասնակցող անձինք չեն միջնորդել վերաքննիչ բողոքը դատական նիստում քննելու վերաբերյալ, ինչպես նաև Վերաքննիչ դատարանը չի հանգել վերաքննիչ բողոքը դատական նիստում քննելու անհրաժեշտության մասին եզրակացության, Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ բողոքը պետք է քննվի ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 374-րդ հոդվածով նախատեսված բողոքի քննության ընդհանուր կարգին համապատասխան, այն է՝ գրավոր ընթացակարգով:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 200-րդ, 374-րդ և 376-րդ և 377-րդ հոդվածներով` Վերաքննիչ դատարանը



Ո Ր Ո Շ Ե Ց


1. Թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով` ՀՀ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշման դեմ Ռոբերտ Քոչարյանի /ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյան/ կողմից բերված վերաքննիչ բողոքի քննությունն իրականացնել գրավոր ընթացակարգով:
2. Վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում կայացվելիք դատական ակտի հրապարակումը նշանակել 2021 թվականի հուլիսի 30-ին:
Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման:



ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ ԴԱՏԱՎՈՐ ԴԱՏԱՎՈՐ
Հ.ԵՆՈՔՅԱՆ Ն.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ Կ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ
Այլ նշումներ:
Դատական ակտի հրապարակման օր    
Ամսաթիվ: 30-07-2021
Այլ նշումներ:
Վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է ամբողջությամբ կամ մասնակի    
Ամսաթիվ: 30-07-2021
Դատական ակտը բեկանվել է ամբողջությամբ: Այլ
Դատական ակտը բեկանվել է մասնակի: Այլ
Այլ նշումներ:Որոշումը վերացվել և գործն ուղարկվել է նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
Դատական ակտ Ստեղծման ամսաթիվ:2021-07-30 15:27:16    
Ստեղծման ամսաթիվ: 2021-07-30 15:27:16
Դատական ակտ:ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության Քաղաքացիական գործ թիվ
դատարանի 06.05.2021 թվականի որոշման դեմ ԵԴ/13273/02/21
Նախագահող դատավոր` Ա. Մկրտչյան

Հրապարակվում է 2021 թվականի հուլիսի 30-ին, Երևան քաղաքում

ՈՐՈՇՈՒՄ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ

Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը (այսուհետ նաև` Վերաքննիչ դատարան)

նախագահությամբ դատավոր՝ Հ.ԵՆՈՔՅԱՆԻ
մասնակցությամբ դատավորներ՝ Ն.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆԻ
Կ. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ

գրավոր ընթացակարգով քննելով թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ ըստ հայցի Ռոբերտ Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին, Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ նաև` Դատարան) «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշման դեմ Ռոբերտ Քոչարյանի (ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյան) կողմից բերված վերաքննիչ բողոքը,

ՊԱՐԶԵՑ
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը․
Ռոբերտ Քոչարյանը հայցադիմում է ներկայացրել Դատարան ընդդեմ Նիկոլ Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության` արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը հաստատելու, խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման, հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված արտահայտությունները հրապարակայնորեն հերքելուն պարտավորեցնելու, զրպարտությամբ պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջների մասին։
Դատարանի 14․04․2021 թվականի որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ։
Դատարանը թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով 06.05.2021 թվականին կայացված որոշմամբ քաղաքացիական գործի վարույթը կարճել է։
Նշված որոշման դեմ վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել Ռոբերտ Քոչարյանը (ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյան)։
Վերաքննիչ դատարանի 22․06․2021 թվականին կայացված որոշմամբ վերաքննիչ բողոքն ընդունվել է վարույթ, իսկ 15․07․2021 թվականի որոշմամբ որոշվել է վերաքննիչ բողոքի քննությունն իրականացնել գրավոր ընթացակարգով:
Վերաքննիչ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել:

2. Վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը․
Ըստ բողոքաբերի՝ Դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1-րդ հոդվածը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ կետերը, ՀՀ Սահմանադրությունը և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիան։
Նշել է, որ Դատարանի որոշումից հետևում է, որ 01.03.2021 թվականին ելույթ ունենալով Հանրապետության Հրապարակում, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն իրականացրել է վարչարարություն։ Մինչդեռ Դատարանը չի նշել, թե ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքով ՀՀ վարչապետին վերապահված ո՞ր լիազորությունն է այդ ընթացքում իրականացրել ՀՀ վարչապետը։ Ոչ Սահմանադրությամբ, և ոչ էլ ՀՀ օրենքներով նախատեսված չէ նման բովանդակությամբ վարչարարություն առհասարակ և մասնավորապես ՀՀ վարչապետի կողմից։
Տվյալ դեպքում, Նիկոլ Փաշինյանը, զբաղեցնելով ՀՀ վարչապետի պաշտոնը, 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների վերաբերյալ ելույթ ունենալով վարչարարություն չի իրականացրել, հանրահավաքի ելույթը չի կարող համարվել «Վարչական մարմնի գործունեություն» «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի իմաստով։ Ավելին, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը 2008 թվականի մարտի մեկի դեպքերի հետ կապված այդ դեպքերի ընթացքում հանցագործություն կատարած և այդ հանցագործության համար օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով դատապարտված անձ է, ով իր սեփական (օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռին տրամագծորեն հակասող) վարկածն է հնչեցրել այդ հանրահավաքի ժամանակ։
Ինչ վերաբերում է Դատարանի կողմից վկայակոչված և գրեթե ամբողջությամբ մեջբերված ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից թիվ ԵԿԴ/0441/02/16 քաղաքացիական գործով 07.04.2018 թվականին կայացված որոշմանը, ապա այդ որոշմամբ սահմանված են իրավահարաբերության հանրային լինելու և դրանից բխող վեճը վարչական դատարանին ենթակա լինելու հանգամանքը պարզելու նպատակով գնահատման ենթակա երեք հանգամանքները.
1․ արդյո՞ք իրավահարաբերության կողմերից մեկը հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ է, թե ոչ,
2․ արդյո՞ք այդ իրավահարաբերության բովանդակությունը կազմում է հանրային իշխանական լիազորությամբ օժտված սուբյեկտի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը, թե ոչ,
3․ արդյո՞ք այդ իրավահարաբերությունը ծագել է հանրային շահի իրացման կապակցությամբ (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի՝ սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և աոարկայացմանը), թե ոչ։
Նշել է, որ տվյալ դեպքում ակնհայտորեն բացակայում է վերը նշված 2-րդ կետը, իրավահարաբերության բովանդակությունը (հանրահավաքի ընթացքում 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձություններին գնահատականներ տալը, այդ իրադարձությունների մեղավորների հարցի վերաբերյալ հրապարակային հայտարարությունները) չի կազմում ՀՀ վարչապետի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը։
Վերը շարադրված հիմնավորումներն ամբողջապես վերաբերում են ինչպես զրպարտության, այնպես էլ անմեղության կանխավարկածի խախտման հետ կապված պահանջներին, որոնք երկուսն էլ բխում են Նիկոլ Փաշինյանի կողմից 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում տեղի ունեցած հանրահավաքի ժամանակ հրապարակայնորեն հնչեցված խոսքից։
Ելնելով վերոգրյալից խնդրել է թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընղհանուր իրավասության դատարանի 06.05.2021 թվականի որոշումը վերացնել և գործն ուղարկել նույն դատարան ամբողջ ծավալով նոր քննության։

3. Վերաքննիչ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը․
1․ Սույն գործի շրջանակներում հայցադիմումով հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչ Հայկ Ալումյանը խնդրել է՝
1/ Հաստատել, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի կողմից արված հետևյալ հայտարարություններով.
«2008 թվականի մարտի 1-ն ահա ժողովրդի իշխանության համար մղվող այդ պայքարի մի կարևոր հանգրվան էր: 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի այն ժամանակվա կառավարողները բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին: Շատ կարևոր է արձանագրել, որ այս գործով Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի աոաջ: Ու պիտի, այո, արձանագրեմ, որ Մարտի 1-ի գործը, ըստ էության, իմ զնահատմամբ, բացահայտված է: Շատերը հարց են տալիս, թե ինչպես կարելի է բացահայտված համարել Մարտի 1-ի գործը, երբ սպանությունները բացահայտված չեն: Իմ կարծիքն ու անձնական գնահատականն այն է, որ, ճիշտ է, կրակողները բացահայտված չեն, բայց սպանությունները, այն ֆոնը, որում դա տեղի է ունեցել, բացահայտված է: Եվ դա, կարծում եմ, հանրությանն ակնհայտ կերևա գործի դատաքննության ընթացքում:
Այս հանգամանքները պատշաճ իրավական գործընթացների շրջանակում պետք է ուսումնասիրվեն ու գնահատվեն դատարանի կողմից: Այս համոզմունքն է պատճառը, որ բոլոր հնարավոր և անհնար միջոցները Մարտի 1-ի գործով մեղադրվող անձանց պաշտպանական թիմի կողմից գործադրվում են, որ դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ, որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Նրանք ակնհայտորեն ժամանակ են ձգում: Ինչի համար են ձգում այդ ժամանակը: Որովհետև ոմանք հույս ունեն ինչպես նախկինում բռնազավթել են ժողովրդին պատկանող իշխանությունը, հիմա էլ հույս ունեն, որ այդ բռնազավթմանը կհասնեն: Բայց մեր ասելիքը կրկին ու կրկին շարունակում է մնալ նույնը:
Իսկ Մարտի 1-ի գործի բացահայտված ճշմարտության առանցքային դրույթն այն է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Եվ այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ: Ինչպես բազմիցս ասել եմ, սպանությունների հեղինակները կոնկրետ անուն-ագգանունով մարդկանց չեն թիրախավորել, այլ թիրախավորել են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, որ նա չունենա, մտքով անգամ չանցնի իշխանություն ունենալ Հայաստանի Հանրապետությունում: Իսկ սպանություններ կատարողները մինչև օրս բացահայտված չեն նաև այն պատճառով, որ հենց Մարտի 1-ի իրադարձություններից անմիջապես հետո քննչական մարմինները դեպքի վայրից հավաքել են կրակված պարկուճները և դրանք փոխարինել այլ տեղերում այլ անձանց կողմից կրակված փամփուշտներով, պարկուճներով: Այսինքնª այն ժամանակ գործող իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան: Ինչո ւ: Այս հարցերի պատասխանները թերևս կստանանք Մարտի 1-ի գործով դատաքննության փուլում: Այս պատճառով է, որ ամեն ինչ արվում է այդ փուլը ձգձգելու համար:
Այս ամենն ասում եմ ոչ միայն օրվա խորհորդն ընդգծելու համար, բայց ուզում եմ ասել, որ այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք:», խախտվել է հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի՝ Հայաստանի Հանրապետւթյան Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքը:
2/ Հայաստանի Հանրապետությունից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես արդար դատաքննության իրավունքի խախտման արդյունքում պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար:
3/ Պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին հրապարակայնորեն հերքել 01.03.2021 թվականին Հանրապետության հրապարակում հայցվորի վերաբերյալ հնչեցված վերը մեջբերված արտահայտությունները, հերքումը տարածելով Հայաստանի կառավարության պաշտոնական Youtube ալիքով, ՀՀ վարչապետի պաշտոնական կայքում, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջի միջոցով, հանրային հեռուստաընկերության «Լուրեր»-ի Youtube ալիքով, 1in TV-ի Youtube ալիքով, «Ազատություն» TV-ի Youtube ալիքով, 168.am-ի Youtube ալիքով, PastinfoTV-ի Youtube ալիքով, armeniasputnik.am, armtimes.com, armtimes.com, news.am, 168.am էլեկտրոնային լրատվության միջոցներով:
4/ Պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանից հօգուտ հայցվոր Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի բռնագանձել 2.000.000 (երկու միլիոն) ՀՀ դրամ՝ որպես զրպարտությամբ հայցվորին պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում» (գ․թ․6-17)։
2․ Հայցվոր՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ներկայացուցիչ՝ Հայկ Ալումյանն իր պահանջների հիմքում, մասնավորապես հայցադիմումի «Հայցապահանջների հիմնավորումները» մասում նշել է այն մասին, որ.
«Հայցվորը պնդում է, որ պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը զրպարտել է իրեն:
Այսպես. Ինչպես կարելի է տեսնել գործի հանգամանքներից, պատասխանող Նիկոլ Փաշինյանը, լինելով Հայաստանի հանրապետության վարչապետ, 01.03.2021 թվականին, խոսելով 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների մասին՝ անդրադարձել է այդ ժամանակվա իշխանությունների գործողություններին և շուրջ 17.000 ներկաներին ու բազմաթիվ ունկնդիրներին հայտնել, որ դրանք (իշխանությունները) այդ ժամանակ «բանակը հանեցին ժողովրդի դեմ, Հայաստանի քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացրին»: Ընդ որում, նա մասնավորեցրել է, որ Մարտի 1-ի գործով կան մեղադրվող անձինք, որոնք այսօր կանգնած են դատարանի առաջ: Այս արտահայտություններից հետևում է, որ Պատասխանողն ուղղակիորեն մատնանշում է հայցվորին՝ որպես բանակը ժողովրդի դեմ հանողներից և քաղաքացիներին գնդակահարելու որոշում կայացնողներից մեկի:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը Պատասխանողին մեղադրել է այն բանում, որ ինքն ու իր թիմը գործադրում են հնարավոր և անհնար միջոցները, որպեսզի Մարտի 1-ի գործով դատավարությունն անընդհատ ձգձգվի՝ ունենալով միայն ու միայն մեկ նպատակ, որպեսզի գործի ապացույցները չհետազոտվեն, այսինքն՝ չբացահայտվի, հրապարակային չդառնան բազմաթիվ նրբություններ և ճշմարտություններ: Ընդ որում, որպես այդ ձգձգումների ևս մեկ նպատակ, Նիկոլ Փաշինյանը մատնանշել է Պատասխանողի կողմից իշխանության բռնազավթման նպատակը:
Ն. Փաշինյանն իր խոսքում ևս մեկ անգամ պնդել է, որ 2008 թվականի իշխանությունները բանակը, այո, հանել են սեփական ժողովրդի դեմ, բանակն օգտագործել են սեփական ժողովրդի կամարտահայտումը թույլ չտալու համար: Ավելին, նա պնդել է, որ «այս համատեքստում է, որ տեղի են ունեցել սպանություններ»:
Դրանից հետո Նիկոլ Փաշինյանը պնդում է արել, որ այն ժամանակ (2008 թվականի մարտի մեկի դրությամբ գործող) իշխանությունը ինքը հոգ է տարել, որ սպանությունների և այլ ապօրինի գործողությունների պոտենցիալ ապացույցներն անհետանան, ոչնչանան:
Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանը պնդել է, որ «այդ նույն մարդիկ, բացարձակապես նույն մարդիկ, այսօր էլ փորձ են անում բանակը հանել ժողովրդի և ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական իշխանության և կառավարության դեմ: Եվ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հայտարարությունն այլ կերպ պարզապես չեմ կարող գնահատել: Ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների Գլխավոր շտաբի հայտարարությունը, այդ թվում 2008 թվականի իշխող շրջանակների կողմից զինվորականների վրա ազդեցություն գործադրելու արդյունք է: Սա ուզում եմ ասել առանց սեթևեթանքների: Սա ոչ թե կռահում է, այլ կոնկրետ հիմնավորված հանգամանք» (գ․թ․6-17)։

4. Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը․
Վերաքննիչ դատարանն անհրաժեշտ է համարում հիշատակել, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված դեպքերի:
Վերաքննիչ դատարանն սույն վերաքննիչ բողոքի շրջանակներում անհրաժեշտ է համարում պարզել՝ տվյալ դեպքում գործը ենթակա է քննության վարչական թե քաղաքացիական դատավարության կարգով։ Ըստ այդմ՝ հարկ է համարում նշել հետևյալը․
ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունք:
ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում է նրա քաղաքացիական իրավունքները և պարտականությունները կամ նրան ներկայացրած ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 18-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ քաղաքացիական գործերը ենթակա են քննության առաջին ատյանի դատարանում, բացառությամբ «Սնանկության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված դեպքերի: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ քաղաքացիական են համարվում իրավունքի մասին վեճի հետ կապված բոլոր գործերը, բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատարանի (...) կամ Սահմանադրական դատարանի իրավասությանը վերապահված գործերի:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ` խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (...), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները (...):
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վարչական դատարանին ընդդատյա են հանրային իրավահարաբերություններից ծագող բոլոր գործերը, (․․․)։
ՀՀ սահմանադրական դատարանը 03.02.2009 թվականի թիվ ՍԴՈ-787 որոշմամբ արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ դատական պաշտպանության իրավունքի բաղկացուցիչ տարրն է հանդիսանում անձի՝ այն դատարանում իր գործի քննության իրավունքը, որի ընդդատությանն օրենքով հանձնված է տվյալ գործը։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ արդարադատության մատչելիության իրավունքը սերտորեն փոխկապակցված է այս կամ այն գործի՝ դատարանի քննությանը ենթակա լինելու կամ չլինելու հարցի հետ, (...) (տե՛ս Լուսակերտ Սարգսյանն ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի թիվ ՎԴ/7047/05/16 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 18.04.2018 թվականի որոշումը):
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը փաստել է, որ ինչպես ցանկացած հարաբերություն, այնպես էլ իրավական նորմերի միջոցով կարգավորվող հասարակական հարաբերությունը՝ իրավահարաբերությունը, որոշակի փոխկապակցված տարրերի (սուբյեկտ, օբյեկտ և բովանդակություն) ամբողջություն (համակարգ) է, որոնց բովանդակային-որակական տարբերությունը հնարավորություն է տալիս իրավահարաբերությունները տարանջատելու միմյանցից։ Մասնավորապես` հանրային իրավահարաբերությունը մասնավոր հարաբերությունից տարանջատվում է թե՛ սուբյեկտային կազմով, թե՛ բովանդակությամբ և թե՛ օբյեկտով: Այդ տարրերն առանձին-առանձին անհրաժեշտ են, իսկ իրենց համակցության մեջ բավարար են, որպեսզի փաստվի իրավահարաբերության հանրային լինելու հանգամանքը:
Իրավահարաբերությունը հանրային հատկանիշով բնութագրելու համար նախևառաջ անհրաժեշտ է, որ հարաբերության կողմ հանդես գա հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտը (վարչական մարմիններ, դրանց պաշտոնատար անձինք, այդ թվում` պետական և համայնքային ծառայողներ): Մինչդեռ հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտի` իրավահարաբերության կողմ լինելը դեռևս չի նշանակում, որ իրավահարաբերությունը հանրային բնույթի է, քանի որ հանրային բնույթը` որպես իրավահարաբերության բնութագրիչ, ծավալային առումով ներառում է իրավահարաբերության թե՛ սուբյեկտային կազմը, թե՛ օբյեկտը, թե՛ բովանդակությունը և ի հայտ է գալիս միայն վերոնշյալ երեք տարրերի համակցությամբ:
Իրավահարաբերության բովանդակությունը տվյալ հարաբերության սուբյեկտների փոխադարձ իրավունքների և պարտականությունների ամբողջությունն է, որը հանրային բնույթի իրավահարաբերության պարագայում հանգում է հետևյալին. այդ հարաբերության կողմ հանդիսացող հանրային իշխանության սուբյեկտն ունի օրենքով սահմանված իր իշխանական լիազորություններն իրականացնելու պարտականություն, ինչն էլ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց հանրային սուբյեկտիվ իրավունքների իրացման անհրաժեշտ ու բավարար պայմանն է։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ հանրային իրավահարաբերության սուբյեկտ հանդիսացող իշխանության մարմինը հանրային իրավահարաբերության շրջանակներում կարող է օժտված լինել ոչ թե իրավունքներով, այլ մի քանի հնարավոր իրավաչափ լուծումներից որևէ մեկն ընտրելու, այսինքն՝ օրենքով սահմանված որոշակի դեպքերում և բավարար փաստական հիմքերի առկայության պայմաններում վարչական հայեցողություն դրսևորելու հնարավորությամբ։ Միևնույն ժամանակ հանրային իրավահարաբերության` իշխանական լիազորություններով չօժտված կողմը, բացի իր հանրային սուբյեկտիվ իրավունքներից, կարող է կրել նաև այդ հարաբերության բովանդակության մեջ ներառված պարտականություններ, քանի որ ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք իրենց հանրային սուբյեկտիվ իրավունքներն իրացնելիս պետք է պահպանեն նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված ընթացակարգային իրավական կարգավորումներն ու օրենսդրական բոլոր պահանջները:
Իրավահարաբերության օբյեկտն այն նյութական և (կամ) հոգևոր արժեքն է, ինչի կապակցությամբ որոշակի իրավաբանական փաստի (փաստական կազմի) հիման վրա կողմերի միջև ծագում է իրավահարաբերությունը: Հանրային իրավահարաբերությունները ծագում են հանրային շահը սպասարկող սուբյեկտների` պետության և համայնքի կողմից այն իրացնելու ու կյանքի կոչելու, սոցիալական ոլորտում այն առարկայացնելու կապակցությամբ, քանի որ հանրային իրավունքով կարգավորվող հարաբերության շրջանակներում սուբյեկտը գործում է ոչ թե իր, այլ հանրային շահերի վերհանման և ապահովման նպատակով:
Ամփոփելով վերոգրյալը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ հանրային է այն իրավահարաբերությունը, որում կողմերից մեկի դերում անպայմանորեն հանդես է գալիս հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտը, որն այդ հարաբերության ընթացքում հանրային շահի իրացման կապակցությամբ իրացնում է օրենքով սահմանված իր հանրային իշխանական լիազորությունները:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ իրավահարաբերության հանրային լինելու և դրանից բխող վեճը վարչական դատարանին ընդդատյա լինելու հանգամանքը պարզելու նպատակով պետք է գնահատման առարկա դարձվեն հետևյալ հանգամանքները.
1. արդյո՞ք իրավահարաբերության կողմերից մեկը հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ է, թե՝ ոչ,
2. արդյո՞ք այդ իրավահարաբերության բովանդակությունը կազմում է հանրային իշխանական լիազորությամբ օժտված սուբյեկտի կողմից իր հանրային իշխանական լիազորությունների իրականացման պարտականությունը, թե՝ ոչ,
3. արդյո՞ք այդ իրավահարաբերությունը ծագել է հանրային շահի իրացման կապակցությամբ (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի` սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և առարկայացմանը), թե՝ ոչ (տե՛ս Գոռիշխան Իշիկյանն ընդդեմ ««ԱՐՄԵՆԻԱ» ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆՆԵՐ» ՓԲԸ-ի թիվ ԵՄԴ/1029/02/14 քաղաքացիական գործով 22․04․2016 թվականի որոշումը)։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ միայն վերոգրյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում է հնարավոր փաստել իրավահարաբերության հանրային լինելու հանգամանքը, ինչպես նաև այդ հարաբերությունից բխող վեճերի ընդդատության հարցը (տե՛ս «Վեստ» ՍՊԸ-ն ընդդեմ ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության մտավոր սեփականության գործակալության թիվ ՎԴ/0823/05/14, թիվ ՎԴ/0830/05/14 և թիվ ՎԴ/1621/05/14 վարչական գործերով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 22.04.2016 թվականի որոշումները):
Սույն գործի փաստերը համադրելով վերը նշված նորմերի և Վճռաբեկ դատարանի վերը նշված որոշումներում արտահայտած իրավական դիրքորոշումների վերլուծությունների հետ Վերաքննիչ դատարանը նշում է, որ տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է պարզել սույն գործի սուբյեկտային կազմը, իրավահարաբերությունը և օբյեկտը։
Ըստ այդմ՝ տվյալ դեպքում Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանը հայց է հարուցել ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի և Հայաստանի Հանրապետության դեմ։
Այսինքն՝ պատասխանող կողմում հանդես են գալիս ՀՀ վարչապետ՝ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը և Հայաստանի Հանրապետությունը, որոնք ի թիվս այլ, այդ թվում՝ մասնավոր իրավահարաբերությունների ոլորտում սուբյեկտ հանդիսանալով օժտված են նաև հանրային իշխանական լիազորություններով։ Սակայն հարկ է նշել, որ միայն վերջիններիս հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ հանդիսանալու հանգամանքը դեռևս բավարար չէ, որպեսզի Դատարանը հետևության հանգեր սույն գործը վարչական դատարանին ընդդատյա լինելու մասին, քանի որ և Հայաստանի Հանրապետությունը և ՀՀ վարչապետը մասնավոր իրավահարաբերության ոլորտում ևս ունեն բազմաթիվ լիազորություններ և կատարում են դրանցից բխող գործողություններ։ Խնդիրը կայանում է նրանում, որ հարցի լուծման համար ոչ պակաս կարևոր նշանակություն ունի նաև իրավահարաբերության բովանդակությունը կամ այլ կերպ ասած բնույթը։ Մասնավորապես հանրային իրավահարաբերության ոլորտում կողմերից մեկը՝ պետական վերահսկող և/կամ կարգադրիչ գործառույթներով օժտված մարմինը, մյուսի նկատմամբ օժտված է վերահսկողական և իրավասու է խախտումներ հայտնաբերելիս հարուցել համապատասխան վարույթներ և ընդհուպ՝ հարկադրանքի միջոցներ կիրառել մյուսի նկատմամբ։ Մինչդեռ մասնավոր իրավահարաբերությունների մասնակիցները հանդես են գալիս կողմերի հավասարության, կամքի ինքնավարության և քաղաքացիական շրջանառությանը բնորոշ այլ սկզբունքների հիման վրա։
Հետևաբար անդրադառնալով սույն գործով իրավահարաբերության բովանդակությանը, Վերաքննիչ դատարանը նշում է, որ տվյալ դեպքում հայցվորը հայցադիմումով պահանջել է պարտավորեցնել պատասխանողին հերքել իր հասցեին հնչեցված զրպարտություն պարունակող տեղեկությունները, ինչպես նաև հաստատել, որ կատարված արտահայտություններով խախտվել է իր արդար դատաքննության իրավունքը։
Վերաքննիչ դատարանն անդրադառնալով նշված պահանջի, ըստ այդմ՝ կողմերի միջև ծագած իրավահարաբերության բնույթին, արձանագրում է, որ այն իր բնույթով քաղաքացիաիրավական է, քանի որ որևէ կերպ չի ասոցացվում հանրային իշխանական լիազորություններին և դրանց իրականացմանը։ Դատարանի այն հետևությունները, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն այդ արտահայտություններն անելիս հանդես է եկել որպես հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված մարմին և իրականացրել է վարչարարություն, որը դրսևորվել է որոշակի գործողությունների տեսքով, Վերաքննիչ դատարանը գնահատում է ոչ ճիշտ, քանի որ հանրահավաքի ընթացքում հնչեցված արտահայտությունները չեն կարող համարվել վարչարարություն հետևյալ պատճառաբանությամբ․
Իրավահարաբերությունները որպես հանրային իրավահարաբերություններ պետք է դիտարկվեն ոչ միայն այդ իրավահարաբերությունների սոսկ սուբյեկտային կազմը հաշվի առնելով, այլ առաջին հերթին բուն իրավահարաբերության բնույթը հաշվի առնելով․ միայն սուբյեկտի կարգավիճակը դեռևս բավարար չէ պնդելու, որ իրավահարաբերությունը հանրային իրավահարաբերություն է։
«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի համաձայն՝ վարչարարությունը վարչական մարմինների արտաքին ներգործություն ունեցող գործունեություն է, որը եզրափակվում է վարչական կամ նորմատիվ ակտերի ընդունմամբ, ինչպես նաև գործողություն կամ անգործություն, որն անձանց համար առաջացնում է փաստական հետևանքներ:
Տվյալ դեպքում, հնչեցված արտահայտությունները չեն կարող որակվել այնպիսի գործողություններ, որոնք իրենցից ենթադրում են վարչարարություն, քանի որ հանրահավաքի ժամանակ ելույթ ունենալիս վարչապետը որևէ վարչարարություն չի իրականացնում։ Նույն տրամաբանությամբ՝ հանրահավաքի ցանկացած մասնակից ելույթ ունենալիս չի կարող համարվել վարչարարություն իրականացնող անձ։
Սույն պարագայում, կողմերի միջև ծագած իրավահարաբերությունները քաղաքացիաիրակավական տիրույթում են, քանի որ անձի պատիվը, արժանապատվությունը և բարի համբավն արատավորելու հետ կապված վեճերն իրենց բնույթով քաղաքացիաիրավական են և կարգավորվում են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի նորմերով։
Այլ կերպ ասած՝ սույն իրավահարաբերությունը առնչվում է անձի պատվին, արժանապատվությանը և բարի համբավին հասցված վնասի հատուցմանը, ուստի, անկախ սուբյեկտային կազմից, այն իր բնույթով վարչական իրավահարաբերություն չէ և նշված եղանակով անձին ենթադրաբար զրպարտելը կամ վիրավորելը հանրահավաքի ժամանակ հնչեցված արտահայտություններով, չի կարող որակվել որպես վարչարարություն և այդպիսի վեճը ենթակա է քննության ընդհանուր իրավասության դատարանում։
Ինչ վերաբերում է սույն իրավահարաբերությունը հանրային շահի իրացման կապակցությամբ ծագելուն (իրավահարաբերությունն ուղղված է եղել հանրային շահի` սոցիալ-իրավական պրակտիկայում իրացմանը և առարկայացմանը), ապա Վերաքննիչ դատարանը նշում է հետևյալը․
Շահերի տեսության համաձայն, այն իրավանորմերը, որոնք ծառայում են հանրային կամ ընդհանուր շահին, պատկանում են հանրային իրավունքին։ Իսկ եթե իրավանորմերը նախատեսված են պաշտպանելու մասնավոր կամ անհատական շահերը, ապա գործ ունենք մասնավոր իրավունքի հետ։
Նշվածի համատեքստում, հաշվի առնելով նաև Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները, ակնառու է, որ Ռոբերտ Քոչարյանի և ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Հայաստանի Հանրապետության հարաբերություններում գործ ունենք ոչ թե հանրային շահի, այլ մասնավոր շահի հետ, քանի որ Ռոբերտ Քոչարյանը ներկայացված հայցով նպատակ է հետապնդել ոչ թե հանրային, այլ սեփական՝ մասնավոր շահերի, մասնավորապես՝ իր պատվին, արժանապատվությանը և բարի համբավին հասցված վնասի, ըստ այդմ՝ իր արդար դատաքննության իրավունքը խաթարելու հետևանքով կրած վնասի հատուցում ստանալ։
Մինչդեռ, վարչական դատավարության սկզբունքների, կանոնների և երաշխիքների առաջնային նպատակը հանրային իշխանության (իրավազորության) իրացման ընթացքում հնարավոր ոչ իրավաչափ գործողություններից ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց պաշտպանությունն է, ինչն էլ բովանդակային դրսևորում է ստանում դատավարական այնպիսի սկզբունքների մեջ, ինչպիսիք են, օրինակ, գործի հանգամանքների ex officio պարզումը դատարանի կողմից (ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ հոդված), վիճարկման հայցով ապացուցման բեռի ամբողջական փոխանցումը պատասխանողին (ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետ)։
Հետևաբար, տվյալ դեպքում բացակայում է այն դեպքը, երբ կողմերի միջև վեճը ծագել է հանրային իշխանության (իրավազորության) իրացման ընթացքում դրսևորած ոչ իրավաչափ գործողությունից, հակառակը՝ ըստ հայցվորի ընկալման՝ վիրավորական կամ զրպարտչական արտահայտություններ անելիս ՀՀ վաչրապետ Նիկոլ Փաշինյանը չի իրականացրել վարչարարություն, սույն իրավահարաբերությունն իր բնույթով քաղաքացիաիրավական է և չի կարող ընկալվել որպես՝ վարչական, իսկ միայն այն հանգամանքը, որ պատասխանողները ՀՀ վարչապետը և Հայաստանի Հանրապետությունն են, չի կարող հիմք հանդիսանալ սույն գործի՝ վարչական դատավարության կարգով քննության ենթակա լինելուն, քանի որ նույն մարմինները, կապված իրենց գործառույթների և իրավական կարգավիճակի հետ, այլ անձանց հետ իրավահարաբերություններում կարող են հանդես գալ նաև որպես մասնավոր իրավահարաբերության կոմղմեր, ինչպես սույն պարագայում։
Այսինքն՝ նույն ՀՀ վարչապետն իր պարտականությունների իրականացման ընթացքում կարող է հանդես գալ որպես հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտ, սակայն այդ պարտականությունների իրականացման սահմաններից դուրս վերջինս հանդես է գալիս որպես անհատ, անձ, ով քաղաքացիաիրավական առումով հանդիսանում է նաև մասնավոր իրավահարաբերության սուբյեկտ։ Նույն տրամանաբությամբ նաև Հայաստանի Հանրապետությունը, կախված իրավահարաբերության բնույթից, կարող է հանդես գալ տարբեր կարգավիճակներով։
Ըստ այդմ՝ Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված լինելը, դեռևս չի նշանակում, որ սույն վեճը ենթակա է քննության հանրային իրավունքի նորմերով, հետևաբար պետք է ուշադրություն դարձնել իրավահարաբերության բնույթին, որը տվյալ դեպքում զուտ քաղաքացիաիրավական է և կապված է մասնավոր շահի հետ։
Ամփոփելով վերոգրյալը Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ բողոքաբերի փաստարկները հիմնավոր են, սույն դեպքում գործը ենթակա է քննության քաղաքացիական դատավարության կարգով։
Վերոգրյալի հիման վրա Վերաքննիչ դատարանը հիմնավոր համարելով վերաքննիչ բողոքի հիմքերը և հիմնավորումները՝ արձանագրում է, որ տվյալ դեպքում բողոքարկված դատական ակտը ենթակա է վերացման։
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 380-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ որոշման դեմ բերված վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքով վերաքննիչ դատարանը մերժում է վերաքննիչ բողոքը` որոշումը թողնելով օրինական ուժի մեջ կամ բավարարելով բողոքը` վերացնում է որոշումը և (կամ) կայացնում է նոր որոշում։

5․Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ․
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են սույն գլխի կանոններին համապատասխան:
Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ գործն ուղարկվում է քննության, Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ դատական ծախսերի բաշխման հարցը ենթակա է լուծման այդ փուլում:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ, 380-րդ և 387-րդ հոդվածներով` Վերաքննիչ դատարանը.

Ո Ր Ո Շ Ե Ց
1. Վերաքննիչ բողոքը բավարարել: Վերացնել Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի թիվ ԵԴ/13273/02/21 քաղաքացիական գործով՝ «Քաղաքացիական գործի վարույթը կարճելու մասին» 06.05.2021 թվականին կայացված որոշումը և գործն ուղարկել նույն դատարան՝ գործի քննությունը նորից սկսելու համար:
2. Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության արդյունքում կայացվելիք դատական ակտով:
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից տասնհինգ օր հետո և նույն ժամկետում կարող է բողոքարկվել վճռաբեկության կարգով:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ ԴԱՏԱՎՈՐ ԴԱՏԱՎՈՐ
Հ.ԵՆՈՔՅԱՆ Ն.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ Կ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ
Դատական ակտի ամսաթիվը: 30-07-2021
Ակտով հօգուտ պետ. բյուջեի բռնագանձման ենթակա պետ. ( ՀՀ դրամ): 0
Ակտով հօգուտ պետ. բյուջեի բռնագանձ. ենթակա պետ (ԱՄՆ դոլլար):
Ակտով հօգուտ պետ. բյուջեի բռնագանձ. ենթակա պետ (Եվրո):
Ակտով հօգուտ պետ. բյուջեի բռնագանձ. ենթակա պետ (ՌԴ ռուբլի):
Ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն բեկանելու և ... մասին դատական ակտ կայացրած դատավորների ցանկ
Դատարանի անվանում: Քաղաքացիական վերաքննիչ
Դատավորի անուն:   
Գործը հանձնվել է գրասենյակ    
Ամսաթիվ: 17-08-2021
Գործի արխիվացում    
Ամսաթիվ: 17-08-2021
Էջերի քանակ: 205թ
Գործին կից նյութերը:
Գործն ուղարկվել է: 10-09-2021
Ուր: Երևան քաղաքի դատարան
Գրության համարը:
Այլ նշումներ:
Փաստաթուղթը գեներացվել է www.datalex.am պորտալի կողմից       11 Հունվար 2023

Տե՛ս «Անձնական տվյալների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ, 5-րդ, 8-րդ և 11-րդ հոդվածները Դիտել օրենքը

Դուք իրավասու չեք դիտելու տվյալ գործը:
  • Դատական գործերի որոնում
  • Նիստերի ժամանակացույց
  • Նմանատիպ գործերի որոնում
  • ՀՀ օրենքների որոնում
  • ՄԻԵԴ գործերի որոնում
  • Առցանց վճարումներ
  • Էլեկտրոնային հայցադիմումներ
  • Հարցուպատասխան