| Դատական Գործ N: ԵԴ/0253/01/19 |
| Երևան քաղաքի դատարան |
| Երբ է գործը ստացվել: | 29-04-2019 |
|---|
|
| Ինչ կարգով է գործը ստացվել: | Առաջին անգամ |
|---|
|
| Դատախազություն: | ՀՀ Գլխավոր դատախազություն |
|---|
|
| Նախաքննական գործի համարը: | 62202919 |
|---|
|
|
|---|
| Մեղադրական եզրակացության համառոտ բովանդակություն: | Ռոբերտ Քոչարյանին մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա 1998թ․ ապրիլի 9-ից մինչև 2008 թվականի ապրիլի 9-ը զբաղեցնելով ՀՀ Նախագահի պաշտոնը, ՀՀ Սահմանադրության ուժով հանդիսանալով պետության գլուխը և կրելով ՀՀ Սահմանադրությանը հետևելու, օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունն ապահովելու պարտականություններ, ինչպես նաև օժտված լինելով մշտապես կազմակերպչական-տնօրինչական և վարչատնտեսական, գործառույթներ իականացնող պաշտոնատար անձի լիազորություններով, այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, տապալել է ՀՀ սահմանադրական կարգը, ինչպես նաև իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով <<Թի Էս Էս Սի Արմենիա>> ՍՊ ընկերության միակ մասնակից և տնօրեն Սիլվա Համբարձումյանի օգտին գործողություններ կատարելուն նպաստելու, այն է՝ այդ ընկերությանը տրամադրված ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության հատուկ լիցենզիաներով ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասը ՀՀ-ում ոչ ռեզիդենտ ընկերությանը վաճառելու գործարքին չխոչընդոտելու համար, 2008 թվականի փետրվարին և մայիսին Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ նրանից ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 927․000․000 ՀՀ դրամին համարժեք 3․000․000 ԱՄՆ դոլար կաշառք։
Սեյրան Օհանյանին մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա 2008 թվականին հանդիսանալով Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետը, այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, տապալել է ՀՀ սահմանադրական կարգը։
Յուրի Խաչատուրովին մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա 2008 թվականին հանդիսանալով Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանույան նախարարի տեղակալը-Երևանի կայազորի պետը, այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, տապալել է սահմանադրական կարգը։
Արմեն Գևորգյանին մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա, 2006 թվականի փետրվարից մինչև 2008 թվականի ապրիլի 21-ը զբաղեցնելով ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի և Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնները, օգտագործելով իր պաշտոնեական դիրքը, խոչընդոտներ վերացնելու և ցուցումներ տալու եղանակով օժանդակել է ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին՝ տապալելու ՀՀ սահմանադրական կարգը։ Բացի այդ, Արմեն Գևորգյանը, հանդիսանալով պետական մարմնում մշտապես կազմակերպչական-տնօրինչական գործառույթներ իրականացնող պաշտոնատար անձ, <<Թի Էս Էս Սի Արմենիա>> ՍՊ ընկերության միակ մասնակից ու տնօրեն Սիլվա Համբարձումյանի օգտին գործողություններ կատարելուն նպաստելու, այն է՝ այդ ընկերությանը տրամադրված ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության հատուկ լիցենզիաներով ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասը ՀՀ-ում ոչ ռեզիդենտ ընկերությանը վճարելու գործարքին չխոչընդոտելու համար, 2008թ․ ապրիլին Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ նրանից ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 309․000․000 ՀՀ դրամին համարժեք 1․000․000 ԱՄՆ դոլար կաշառք, ինչպես նաև նույն ժամանակ թաքցնելով ու խեղաթյուրելով նշված գումարի իրական բնույթն ու ծագումը՝ օրինականացրել է առանձնապես խոշոր չափերով հանցավոր ճանապարհով ստացված եկամուտները։ |
|---|
|
Անձ | | Անուն | Ռոբերտ |
|---|
| Ազգանուն | Քոչարյան |
|---|
| Հայրանուն | Սեդրակի |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
| Ծննդյան ամսաթիվ | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
Պաշտպան | | Անուն | |
|---|
| Ազգանուն | |
|---|
| Հասցե | |
|---|
|
Անձ | | Անուն | Սեյրան |
|---|
| Ազգանուն | Օհանյան |
|---|
| Հայրանուն | Մուշեղի |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
| Ծննդյան ամսաթիվ | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
Պաշտպան | | Անուն | |
|---|
| Ազգանուն | |
|---|
| Հասցե | |
|---|
|
Անձ | | Անուն | Յուրի |
|---|
| Ազգանուն | Խաչատուրով |
|---|
| Հայրանուն | Գրիգորի |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
| Ծննդյան ամսաթիվ | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
Պաշտպան | | Անուն | |
|---|
| Ազգանուն | |
|---|
| Հասցե | |
|---|
|
Անձ | | Անուն | Արմեն |
|---|
| Ազգանուն | Գևորգյան |
|---|
| Հայրանուն | Անդրանիկի |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
| Ծննդյան ամսաթիվ | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
Պաշտպան | | Անուն | |
|---|
| Ազգանուն | |
|---|
| Հասցե | |
|---|
|
| Վիճակագրական տողի համարը: | 13․2․1 |
|---|
|
| Լրացուցիչ վիճակագրական տողի համար: | 19.46 |
|---|
|
| Երբ է ստացվել դատարան: | 29-04-2019 |
|---|
|
|---|
| Իրեղեն ապացույցի անվանումը: | 5 փաթեթ |
|---|
| Իրեղեն ապացույցի պահպանման փաստացի տեղը: | քր. գործի հետ հանձնվում է դատավորին |
|---|
|
| Խափանման միջոց: | Կալանավորում |
|---|
|
| Խափանման միջոց: | Ստորագրություն չհեռանալու մասին |
|---|
|
| Խափանման միջոց: | Ստորագրություն չհեռանալու մասին |
|---|
|
Նախագահող դատավոր | | Դատարանի անվանում: | Երևան քաղաքի դատարան |
|---|
Դատավորի անուն: | Վարդան Լեւոնի Գրիգորյան |
|
Դատավոր | | Դատարանի անվանում: | Երևան քաղաքի դատարան |
|---|
Դատավորի անուն: | |
|
| Որոշումը ուղարկվել է կողմերին: | 02-05-2019 |
|---|
|
| Ուղարկվել է հուշաթերթիկ/որոշումը: | 02-05-2019 |
|---|
|
| Հիմքը: | Գործի քննության մասնակցություն |
|---|
|
| Ինքնաբացարկի նախաձեռնողը: | Դատավորի նախաձեռնություն |
|---|
|
|
|---|
| Որոշման բովանդակություն (Դատական ակտ): | Գործ ԵԴ/0253/01/19
Ո Ր Ո Շ Ո Ւ Մ
ՔՐԵԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՎ ԻՆՔՆԱԲԱՑԱՐԿ ՀԱՅՏՆԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
06 մայիսի 2019թ. ք.Երևան
Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վ.Լ.Գրիգորյանս, ուսումնասիրելով թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործի նյութերն ըստ մեղադրանքի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, Սեյրան Մուշեղի Օհանյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, Յուրի Գրիգորիի Խաչատուրովի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, Արմեն Անդրանիկի Գևորգյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 190-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով,
Պ Ա Ր Զ Ե Ց Ի
Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանում 2019 թվականի ապրիլի 29-ին` ըստ էության քննելու համար հաստատված մեղադրական եզրակացությամբ ստացվել է քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, Սեյրան Մուշեղի Օհանյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, Յուրի Գրիգորիի Խաչատուրովի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, Արմեն Անդրանիկի Գևորգյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 190-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով:
Նույն օրը քրեական գործը մակագրվել է Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վ.Լ.Գրիգորյանիս, որը 2019 թվականի ապրիլի 30-ին ընդունվել է վարույթ:
Ուսումնասիրելով գործի նյութերը պարզեցի, որ սույն գործն անջատվել է դեռևս 2008 թվականին հարուցված և ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունում քննվող թիվ 62202608 քրեական գործից, իսկ այդ գործով նախաքննության ընթացքում, ինչես նաև այդ գործից հետագայում անջատված մասերով նաև դատարաններում, իրականացրել եմ երկու մեղադրյալների շահերի պաշտպանություն: Պարզեցի նաև, որ դեռևս 2018 թվականի դեկտեմբերի 28-ին Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի նախագահի կողմից ինձ էր մակագրվել ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հր.Մուշեղյանի միջնորդությունը` թիվ 62202608 քրեական գործով մեղադրյալ Վահագն Ստյոպայի Հարությունյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց կալանավորումը կիրառելու վերաբերյալ, որով ես` դատախազի միջնորդության հիման վրա, 29.12.2018թ-ին հայտնել էի ինքնաբացարկ:
Գործի նյութերի ուսումնասիրությամբ պարզեցի նաև, որ սույն գործով մեղադրյալներից Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի շահերի պաշտպան, ի թիվս այլոց, հանդիսանում է նաև ՀՀ փաստաբանների պալատի անդամ Ռուբեն Սահակյանը, ով 2005 թվականից մինչև 2013 թվականը հանդիսացել է ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահը: Ես 2007 թվականից մինչև 2014 թվականը աշխատել եմ ՀՀ փաստաբանների պալատի հանրային պաշտպանի գրասենյակում և ինձ հետ աշխատանքային պայմանագիրը, որպես գործատու, 2007 թվականին կնքվել է, ինչպես նաև հետագայում այդ պայմանագարի ժամկետը երկարացվել է ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահ Ռ.Սահակյանի կողմից:
Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 88-րդ հոդվածի`
ՙ1. Բացարկները, ինքնաբացարկները և գործով վարույթից հեռացնելու մասին միջնորդությունները հայտարարվում են քրեական դատավարությանը համապատասխան անձանց մասնակցությունը բացառող հանգամանքների հիման վրա:
2. Դատավորը ..., որոնց հայտնի են քրեական դատավարությանն իրենց մասնակցությունը բացառող հանգամանքներ, պարտավոր են դրանց մասին հայտնել դատավարության շահագրգռված մասնակիցներին ..., իսկ այն դեպքում, երբ նրանք կասկածում են իրենց մասնակցությամբ գործի նորմալ քննության հնարավորությանը` հայտարարել ինքնաբացարկ ...:՚:
Համաձայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի 1-ին մասի`
ՙ1. Դատավորի ինքնաբացարկի հիմքերը սահմանվում են ՙՀայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք՚ Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքով: (…)՚:
ՙՀայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք՚ սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածի համաձայն`
ՙ1. Դատավորը պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել, եթե նա տեղյակ է այնպիսի հանգամանքների մասին, որոնք անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող են ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով նրա անաչառության մեջ:
2. Ինքնաբացարկի հիմքերը ներառում են, ի թիվս այլնի, այն դեպքերը, երբ`
1) դատավորը կանխակալ վերաբերմունք ունի որպես կողմ հանդես եկող անձի, նրա ներկայացուցչի, փաստաբանի, դատավարության այլ մասնակիցների նկատմամբ.
2) դատավորը` որպես մասնավոր անձ, ականատես է եղել այն հանգամանքներին, որոնք վիճարկվում են գործի քննության ընթացքում.
3) դատավորը մասնակցել է տվյալ գործի քննությանն այլ դատարանում.
4) դատավորի մերձավոր ազգականը հանդիսացել է, հանդիսանում է կամ ողջամտորեն կհանդիսանա գործին մասնակցող անձ.
5) դատավորը գիտի կամ ողջամտորեն պետք է իմանա, որ նա անձամբ կամ նրա մերձավոր ազգականը տնտեսական շահ ունի` կապված վեճի էության կամ կողմերից մեկի հետ.
6) դատավորը պաշտոն է զբաղեցնում ոչ առևտրային կազմակերպությունում, և գործով կարող են շոշափվել այդ կազմակերպության շահերը: ¥…)՚:
ՙՄարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների մասին՚ Եվրոպական կոնվեցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն`
ՙ1. Յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք: (...)՚:
ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի համաձայն`
ՙ1. Յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք: (...)՚:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի համաձայն`
ՙ1. Յուրաքանչյուր ոք ունի արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր շահերին առնչվող քրեական գործի քննության իրավունք:
2. Դատավորը, դատախազը, քննիչը, հետաքննության մարմնի աշխատակիցը չեն կարող մասնակցել քրեական գործով վարույթին, եթե նրանք ուղղակի կամ անուղղակի շահագրգռված են գործի ելքով: (...)՚:
Վերոշարադրյալ իրավանորմերում ամրագրված է անձի իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությանն ուղղված կարևորագույն սկզբունքներից մեկը` գործի արդարացի քննության սկզբունքը, որի բաղկացուցիչ տարրերից է օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի առկայությունը, որն էլ պետք է իրականացնի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննություն: Այլ խոսքով` ցանկացած դատավոր, որի անաչառության վերաբերյալ օրինական կասկածներ կան, պետք է դուրս գա դատարանի կազմից: Նշված կասկածները պետք է ստուգվեն տարբեր ճանապարհներով: Առաջինը` սուբյեկտիվ մոտեցումն է, որը փորձում է պարզել տվյալ դատավորի անձնական համոզմունքները քննվող գործի կապակցությամբ և երկրորդը` օբյեկտիվ մոտեցումը, որը սահմանում է, թե արդյոք դատավորի կողմից առաջարկվող երաշխիքները բավարար են այդ կապակցությամբ առաջացած ցանկացած օրինաչափ կասկած բացառելու համար:
Թեպետ իմ սուբյեկտիվ ընկալմամբ ես որևէ նախատրամադրվածություն չունեմ սույն գործի վերաբերյալ, սակայն դատավորն անաչառ պետք է լինի ոչ միայն սուբյեկտիվ, այլ նաև օբյեկտիվ տեսանկյունից, այն է` առկա լինեն բավարար երաշխիքներ, որոնք այս առումով կբացառեն որևէ իրավաչափ կասկած: Յուրաքանչյուր դատավոր, ում առնչությամբ օրինական կասկած կա, թե նա անաչառ չէ, պետք է ինքնաբացարկ հայտնի:
Դատարանները պետք է վստահություն ներշնչեն հասարակությանը, իսկ այդպիսինը ստուգելու դեպքում պետք է գնահատվի ոչ միայն դատավորի անձնական պահվածքով, այլ նաև պետք է ուշադրության արժանանա, թե արդյոք կան արժանահավատ այլ փաստեր, որոնք կարող են կասկածներ առաջացնել դատավորի անկանխակալության վերաբերյալ: Եթե դատավորը իր նախկին աշխատանքի բնույթով կարող է առնչված լինել տվյալ գործին, հասարակությունն իրավունք ունի զգուշանալ անաչառության բավարար երաշխիքների բացակայությունից (տե°ս Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի` Պյերսակն ընդդեմ Բելգիայի գործով վճիռը):
Այսպիսով, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ թիվ 62202608 քրեական գործով ես հանդիսացել եմ այդ գործով երկու մեղադրյալների պաշտպան, հանդես եմ եկել պաշտպանության կողմում, բացի այդ` գործով մեղադրյալներից Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի շահերի պաշտպան, ի թիվս այլոց, հանդիսանում է նաև ՀՀ փաստաբանների պալատի անդամ Ռուբեն Սահակյանը, ով նակինում տարիներ շարունակ հանդես է եկել որպես իմ գործատու, իսկ այդ հանգամանքները դատավարության մասնակիցների կամ օբյեկտիվ և անաչառ դիտորդի մոտ կարող են ողջամիտ կասկած հարուցել դատավորի անկողմնակալության և անաչառության վերաբերյալ, ըստ դրա էլ կասկածի տակ կարող է դրվել քրեական գործի ողջ դատական քննության օբյեկտիվությունը, ինչպես նաև քրեական գործի քննության շրջանակներում կայացվելիք դատական ակտերի արդարացիությունը, հետևաբար արդարադատության շահերից ելնելով գտնում եմ, որ անհրաժեշտ է հայտնել ինքնաբացարկ:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՙՀայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք՚ սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածով, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 88-րդ, 90-րդ հոդվածներով
Ո Ր Ո Շ Ե Ց Ի
Թիվ ԵԴ/0253/01/19 գործով, ըստ մեղադրանքի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, Սեյրան Մուշեղի Օհանյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, Յուրի Գրիգորիի Խաչատուրովի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, Արմեն Անդրանիկի Գևորգյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 190-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով, հայտնել ինքնաբացարկ:
Որոշումը ենթակա չէ բողոքարկման:
ԴԱՏԱՎՈՐ Վ. Լ. ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ |
|---|
|
| Փոփոխության հիմքը: | Դատավորը հայտնել է ինքնաբացարկ |
|---|
|
Նախագահող դատավոր | | Դատարանի անվանում: | Երևան քաղաքի դատարան |
|---|
Դատավորի անուն: | Դավիթ Մարատի Գրիգորյան |
|
Դատավոր | | Դատարանի անվանում: | Երևան քաղաքի դատարան |
|---|
Դատավորի անուն: | |
|
| Որոշումը ուղարկվել է կողմերին: | |
|---|
|
| Ուղարկվել է հուշաթերթիկ/որոշումը: | 08-05-2019 |
|---|
|
|
Գործը դատական քննության նախապատրաստելիս խափանման միջոցի հարցի լուծում
|
| Նիստերի դահլիճի համարը: | 1 |
|---|
|
|
|---|
| Այլ նշումներ: | 13.05.2019թ. ներկայացվել է ինքնաբացարկի միջնորդություն |
|---|
|
| Ինքնաբացարկի նախաձեռնողը: | Կողմի միջնորդություն |
|---|
|
|
|---|
| Այլ նշումներ: | 13.05.2019թ. դատավորը հեռացավ խորհրդակցական սենյակ |
|---|
|
|
|---|
| Որոշման բովանդակություն (Դատական ակտ): | Ո Ր Ո Շ Ո Ւ Մ ԵԴ/0253/01/19
ԻՆՔՆԱԲԱՑԱՐԿԻ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԱՌՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը հետևյալ կազմով`
Նախագահությամբ դատավոր` Դ. Գրիգորյան
քարտուղարությամբ` Գ.Վարդանյանի
Մասնակցությամբ
դատախազներ` Ա.Դավթյանի,
Գ.Բաղդասարյանի,
Կ.Բիշարյանի,
Պ.Պետրոսյանի
պաշտպաններ` Հ.Ալումյանի,
Ռ.Սահակյանի,
Ա.Օրբելյանի
Հ.Խուդոյանի
մեղադրյալ` Ռ.Քոչարյանի
Դռնբաց դատական նիստում, Երևան քաղաքում, 2019 թվականի մայիսի 14-ին քննության առնելով թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով մեղադրյալ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի ներկայացրած միջնորդությունը` դատավոր Դ.Գրիգորյանին ինքնաբացարկ հայտնելու մասին.
Պ Ա Ր Զ Ե Ց
Թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի պաշտպաններ Հ.Ալումյանը, Ռ.Սահակյանը, Ա.Օրբելյանը և Հ.Խուդոյանը դատավոր Դ.Գրիգորյանի դեմ ներկայացրեցին ինքնաբացարկի միջնորդություն` հետևյալ բովանդակությամբ.
<<Գտնում ենք, որ առկա են թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով Ձեր` որպես նախագահող դատավորի մասնակցությունը բացառող մի շարք հանգամանքներ: Այսպես.
1. Դատական նիստերի դահլիճ Ձեր մտնելուց և նիստը նախագահողի տեղը զբաղեցնելուց հետո, Ձեր ծառայողական դռնից, դատարանի արգելված գոտուց, նիստերի դահլիճ մուտք գործեց ՀՀ գլխավոր դատախազը, ով սույն գործով ունի մեղադրողի դատավարական կարգավիճակ: Պաշպանի կողմից փորձ կատարվեց ճշտել` ինչ կերպ և ի՞նչ իրավական հիմքով է սույն գործով մեղադրողը օգտվում նման արտոնությունից: Դրա հետ մեկտեղ մեղադրողի և Ձեր` նույն տեղում գտնվելը և նույն դռնից մտնելը ցույց է տալիս, որ չի բացառվել նախքան դատական նիստը Ձեր արտադատական շփումները: Բոլոր դեպքում, սույն կետում նշված փաստը կարող է, առնվազն անկողմնակալ դիտորդի մոտ կասկած առաջացնել, որ սույն գործով դատավարական կողմերի հավասարության սկզբունքը Ձեր կողմից չի պահպանվում և Դուք նախապատվություն եք տալիս մեղադրանքի կողմին:
2. Դուք քրեական գործը վարույթ եք ընդունել 07.05.2019թ. և այդ նույն ժամանակ ստացել եք քրեական գործի նյութերը: Ակնհայտորեն, եթե Դուք օժտված չեք գերբնական հատկություններով, Դուք հնարավորություն չունեիք ծանոթանալու քրեական գործի ողջ նյութերին: Ամբողջ գործը (միայն թղթային կրիչները) բաղկացած է 80 հատորից, մինչդեռ 6 օրվա ընթացքում հնարավոր չէր լինի ծանոթանալ անգամ դրա կեսին:
Պաշտպանի կողմից փորձ կատարվեց պարզել, թե քրեական գործի նյութերից որքանին եք հասցրել Դուք ծանոթանալ այսօրվա դրությամբ: Դուք, չժխտելով հանդերձ, որ ծանոթ չեք գործի ողջ նյութերին, հրաժարվեցիք հայտնել, թե դրանցից ո՞ր մասին եք ծանոթ և հատկապես որոնք են այդ նյութերը:
Դրա հետ մեկտեղ, Դուք հայտնեցիք, որ ծանոթ եք բոլոր այն նյութերին, որոնք նշանակություն ունեն պարոն Ռ.Քոչարյանի կալանավորման հարցի համար: Դրանով Դուք անլուծելի կացության մեջ դրեցիք պաշտպանության կողմին, քանի որ մենք տեղյակ չենք, թե քրեական գործի ո՞ր նյութերն եք Դուք հաշվի առնելու պարոն Ռ.Քոչարյանի խափանման միջոցի հարցը լուծելիս: Փաստացի, Դուք մեզ զրկել եք արդյունավետ եղանակով պարոն Ռ.Քոչարյանի պաշտպանությունը իրականացնելու հնարավորությունից:
3. Ներկայում ՀՀ Բարձրագույն դատական խորհուրդը քննում է Ձեր վերաբերյալ հարուցված կարգապահական վարույթը: Վարույթ հարուցված է եղել Ձեր և ևս 2 դատավորի նկատմամբ, ովքեր սույն քրեական գործի միչդատական վարույթում ինքնաբացարկներ են հայտնել պարոն Ռ.Քոչարյանի կալանավորման (կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացնելու) վերաբերյալ միջնորդությունների քննության վարույթների ընթացքում:
Մյուս 2 դատավորների վերաբերյալ ԲԴԽ-ն արդեն կայացրել է որոշումներ, մինչդեռ Ձեր վերաբերյալ որոշում մինչև օրս կայացված չէ: Այս հանգամանքը հիմք է տալիս մտավախություն ունենալու, որ այդ վարույթի առկայությունը կօգտագործվի Ձեր դեմ որպես լծակ` Ձեր անկախությունը սույն գործով սահմանափակելու համար: Մյուս կողմից, այդ նույն փաստը կարող է կաշկանդել Ձեզ նաև այլ առումով. Հնարավոր է, որ Դուք ունենաք Ձեր մասնակցությունը բացառող հիմքի մասին տեղեկություն, որը կաշկանդված լինեք ներկայացնել կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վտանգի տակ: Վերջապես, պաշտպանական կողմը ունի մտավախություն, որ այդ վարույթի ելքը կարող է կախված լինել (պայմանավորված լինի) այս գործով Ձեր կայացվելիք որոշմամբ>>:
Բացի այդ, պաշտպանները ինքնաբացարկի միջնորդությանը զուգահեռ դատարան ներկայացրեցին նաև այլ միջնորդություններ` նշելով, որ թիվ ՍԴՈ-1421 որոշման կիրառելիության հարցի կապակցությամբ առաջացած ընթացակարգային հանգամանքների շուրջ դատարանը պետք է դիմի ՍԴ, քանի որ առկա է օրենքի բաց: Մասնավորապես, Սահմանադրական դատարանի թիվ ՍԴՈ-1421 որոշումը նախատեսում է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 285-րդ հոդվածով և միաժամանակ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 312-րդ հոդվածով նախատեսված ընթացակարգի մասին, ընդ որում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 285-րդ հոդվածով նախաքննության ընթացքում քննարկվում է կալանքի հարցի կամ երկարացման հարցի քննարկման ընթացակարգերը, ապա ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 312-րդ հոդվածը նախատեսում է զուտ դատաքննության ընթացքում, որի ժամանակ մասնակցության և կարծիքի իրավունք ունեն բոլոր կողմերը:
Դատարանի պարզաբանումից պարզ չէ, թե արդյոք դատարանը ղեկավարվում է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 285-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերով, որպիսի պայմաններում պարզ չէ մյուս կողմերի մասնակցությունը և նման պայմաններում հնարավոր է շահերի բախում առաջանա: Այս պարագայում իրավաչափորեն է սույն դատական նիստին մասնակցեն թե մյուս ամբաստանյալները, թե տուժողները:
Մյուս կողմից տրամաբանական հարց է առաջանում, եթե դատարանը գտնում է, որ ինքնաբացարկի հիմքեր կան, ապա ինչպես պետք է կալանքի հարցին անդրադառնալ, քանի որ հիշյալ հանգամանքների շուրջ առկա է օրենքի բաց և դատարանը պետք է դիմի ՍԴ:
Ընդ որում, դատարանը այդ դեպքում պետք է անդրադառնա քրեական գործի վարույթը կասեցնելու հարցին, իսկ եթե քրեական գործի վարույթը կասեցվի, ապա դատարանը միաժամանակ պետք է անդրադառնա կալանքի հարցին:
Մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանը միացավ պաշտպանների միջնորդությանը:
Դատախազներ Ա.Դավթյանը, Գ.Բաղդասարյանը, Կ.Բիշարյանը և Պ.Պետրոսյանն առարկեցին միջնորդության դեմ, նշելով, որ այն անհիմն է և ենթակա է մերժման: Միաժամանակ Գ.Բաղդասարյանը նշեց, որ դատարանին ներկայացվել է երկու միջնորդություն: Առաջինը ինքնաբացարկի միջնորդությունն է` հարց է դրվում դատարանի պատշաճ լինելու հանգամանքի, իսկ երկրորդը` դատական նիստի հետագա ընթացքը որոշելու և շարունակելու վերաբերյալ է, այլ խոսքով դրանք տրամաբանորեն հակասում են միմյանց:
Տվյալ դեպքում դատական նիստում քննվում է Ռ.Քոչարյանի որպես խափանման միջոց կիրառված կալանավորման պահպանման, փոփոխման և վերացման հարցը, որը վարվում է ՍԴ թիվ ՍԴՈ-1421 որոշման հիման վրա, որպիսի պայմաններում կողմնակի` այլ որոշումներ կայացնելը կխոչընդոտի դատական նիստին:
ՀՀ գլխավոր դատախազի կողմից նախագահողի հետ նույն մուտքով դատական նիստերի դահլիճ նեկայանալը պայմանավորված է եղել տեխնիկական խնդիրներով և այն չի կարող ողջամտորեն կասկած հարուցել նախագահող դատավորի և ՀՀ գլխավոր դատախազի արտադատական շփումների` անկողմնակալ դիտորդի մոտ նախագահող դատավորի անկողմնակալության և անաչառության մասին:
Բացի այդ, նշեց նաև, որ ԲԴԽ որոշումը որևէ կերպ չի կարող խոչընդոտել կամ ազդել դատարանի անկողմնակալության և անաչառության վրա, քանի որ պաշտպանների կողմից այդ կապակցությամբ որևէ ողջամիտ փաստարկ չներկայացվեց:
Քննարկելով միջնորդությունը, լսելով դատական նիստի մասնակիցների կարծիքները, դատարանը գտնում է, որ ինքնաբացարկի միջնորդությունն ենթակա է մերժման հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 88-րդ հոդվածի 1-ի մասի համաձայն բացարկները, ինքնաբացարկները և գործով վարույթից հեռացնելու մասին միջնորդությունները հայտարարվում են քրեական դատավարությանը համապատասխան անձանց մասնակցությունը բացառող հանգամանքների հիման վրա:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն դատավորին ինքնաբացարկի միջնորդություն կարող է ներկայացվել միայն մինչև դատաքննությունն սկսվելը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ միջնորդություն ներկայացնողը կապացուցի, որ ինքնաբացարկի հիմքն իրեն հայտնի է դարձել դատաքննությունն սկսվելուց հետո և մինչ այդ չէր կարող հայտնի լինել:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի համաձայն.
1. Դատավորի ինքնաբացարկի հիմքերը սահմանվում են «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքով:
2. Դատավորի կողմից գործը դատական քննության նախապատրաստելն առաջին ատյանի դատարանի կազմում համապատասխան գործի հետագա քննությանը նրա մասնակցությունը բացառող հանգամանք չէ: Վճռաբեկ դատարանի դատավորի մասնակցությունը գործի քննությանը, վճռաբեկ դատարանում նույն գործի քննությանը նրա հետագա մասնակցությունը բացառող հանգամանք չեն:
3. Դատավարության մասնակիցները սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված հիմքերի առկայության դեպքում իրավունք ունեն դատավորին, իսկ եթե գործը քննվում է կամ պետք է քննվի կոլեգիալ՝ դատավորներին կամ դատարանի ամբողջ կազմին ինքնաբացարկի միջնորդություն ներկայացնելու:
Միջնորդությունը պետք է լինի պատճառաբանված և նույն հիմքով կարող է ներկայացվել մեկ անգամ:
4. Դատավորին ինքնաբացարկ հայտնելու միջնորդության հարցը լուծում է այն դատավորը, որին ինքնաբացարկ հայտնելու միջնորդություն է ներկայացվել: Դատավորների կոլեգիալ կազմով գործը քննելու ժամանակ, եթե ինքնաբացարկի միջնորդություն է ներկայացվել մեկից ավելի դատավորների կամ դատարանի ամբողջ կազմին, ապա յուրաքանչյուր դատավոր լուծում է իր ինքնաբացարկի հարցը:
5. Ինքնաբացարկի միջնորդության քննության արդյունքում կայացվում է որոշում, որում նշվում են այն բավարարելու կամ մերժելու հիմքերը:
6. Դատավորը, որը ինքնաբացարկ է հայտնել, պարտավոր է կողմերին բացահայտել ինքնաբացարկի հիմքերը, ինչը ենթակա է բառացի արձանագրման: Ինքնաբացարկ հայտնած դատավորը, եթե համարում է, որ ինքը կարող է տվյալ գործով լինել անկողմնակալ, կարող է դիմել կողմերին` առաջարկելով իր բացակայությամբ քննարկելու ինքնաբացարկի անտեսման հարցը: Եթե կողմերը դատավորի բացակայությամբ որոշում են կայացնում դատավորի ինքնաբացարկը անտեսելու մասին, ապա այդ որոշումն արձանագրելուց հետո դատավորն իրականացնում է գործի դատաքննությունը:
7. Ինքնաբացարկի մասին որոշումն անհապաղ ուղարկվում է դատավարության կողմերին:
8. Դատավորը պարտավոր չէ կայացնել ինքնաբացարկն ընդունելու մասին որոշում, եթե դատական ակտ կայացնելու համար չի կարող ստեղծվել արդարադատության մեկ այլ մարմին, կամ գործի լուծման հրատապության առումով անգործությունը կարող է հանգեցնել ծանր հետևանքների:
«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածի համաձայն.
1. Դատավորը պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել, եթե նա տեղյակ է այնպիսի հանգամանքների մասին, որոնք անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող են ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով նրա անաչառության մեջ:
2. Ինքնաբացարկի հիմքերը ներառում են, ի թիվս այլնի, այն դեպքերը, երբ`
1) դատավորը կանխակալ վերաբերմունք ունի որպես կողմ հանդես եկող անձի, նրա ներկայացուցչի, փաստաբանի, դատավարության այլ մասնակիցների նկատմամբ.
2) դատավորը` որպես մասնավոր անձ, ականատես է եղել այն հանգամանքներին, որոնք վիճարկվում են գործի քննության ընթացքում.
3) դատավորը մասնակցել է տվյալ գործի քննությանն այլ դատարանում.
4) դատավորի մերձավոր ազգականը հանդիսացել է, հանդիսանում է կամ ողջամտորեն կհանդիսանա գործին մասնակցող անձ.
5) դատավորը գիտի կամ ողջամտորեն պետք է իմանա, որ նա անձամբ կամ նրա մերձավոր ազգականը տնտեսական շահ ունի` կապված վեճի էության կամ կողմերից մեկի հետ.
6) դատավորը պաշտոն է զբաղեցնում ոչ առևտրային կազմակերպությունում, և գործով կարող են շոշափվել այդ կազմակերպության շահերը:
3. Սույն հոդվածի իմաստով` տնտեսական շահ հասկացությունը չի ընդգրկում`
1) ներդրումային կամ կենսաթոշակային ֆոնդի կամ այլ անվանական սեփականատիրոջ միջոցով բաց բաժնետիրական ընկերության բաժնետոմսեր կառավարելը, եթե դատավորը չգիտի այդ մասին,
2) բանկում ավանդ ունենալը, ապահովագրական կազմակերպությունում ապահովագրական պոլիս ունենալը, վարկային կամ խնայողական միության մասնակից հանդիսանալը, եթե գործի ելքի արդյունքով այդ կազմակերպության վճարունակությանն էական վտանգ չի սպառնա,
3) Հայաստանի Հանրապետության, համայնքի կամ Կենտրոնական բանկի կողմից թողարկված արժեթղթեր ունենալը:
4. Դատավորը պարտավոր է կողմերին բացահայտել ինքնաբացարկի հիմքերը, որը ենթակա է արձանագրման: Տվյալ գործով անաչառ լինելու վերաբերյալ համոզմունք ունե-նալու դեպքում դատավորը կարող է դիմել կողմերին` առաջարկելով իր բացակայությամբ քննարկելու ինքնաբացարկի անտեսման հարցը: Եթե կողմերը դատավորի բացակայությամբ որոշում են կայացնում դատավորի ինքնաբացարկն անտեսելու մասին, ապա այդ որոշումն արձանագրելուց հետո դատավորն իրականացնում է գործի քննությունը:
Դատարանն անդրադառնալով մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպանների ներկայացրած ինքնաբացարկի միջնորդության հիմքում դրված պատճառաբանություններին, գտնում է, որ դրանք անհիմն են ներքոհիշյալ փաստարկումներով.
Դատական նիստի ընթացքում ՀՀ գլխավոր դատախազի կողմից դատավարության կողմերի համար նախատեսված մուտքից դատական նիստերի դահլիճ մուտք գործելը տեղի է ունեցել նախագահող դատավորի համար անսպասելիորեն, ըստ գլխավոր դատախազի մեկնաբանության` պայմանավորված է եղել տվյալ պահին օբյեկտիվորեն ստեղծված իրավիճակով, այլ կերպ ընդհանուր մուտքով դատական նիստերի դահլիճ մուտք գործելու ժամանակավոր դժվարություններով: Նշված հանգամանքն որևէ կերպ չի կարող ողջամտորեն կասկած հարուցել նախագահող դատավորի և ՀՀ գլխավոր դատախազի արտադատական շփումների, այլ խոսքով` դատավարության կողմերի հավասարության սկզբունքը խախտելու և դրանով իսկ անկողմնակալ դիտորդի մոտ նախագահող դատավորի անկողմնակալության և անաչառության մասին:
Թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը 2019 թվականի մայիսի 7-ին վարույթ ընդունելուց հետո դատարանը մինչ Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցի հարցը քննարկելու նպատակով դատական նիստ հրավիրելը ունեցել է բավարար ժամանակ` հետազոտելու քրեական գործի նյութերը, այնքանով, որքանով դրանք վերաբերելի են հատկապես հիշյալ հարցի քննարկմանը` կալանավորման հիմքերին և պայմաներին: Նշված հանգամանքը նախագահող դատավորի կողմից բավարար խորությամբ և հանգամանալից պարզաբանվեց նաև դատական նիստի ընթացքում, ավելին` պաշտպանական կողմը զրկված չէ տվյալ հարցի քննարկման ժամանակ հղում կատարելու քրեական գործի նյութերում առկա ցանկացած տվյալի և ապացույցի վրա, ինչը չի խոչընդոտում դատարանի` տվյալ ապացույցը կամ փաստական տվյալը խորհրդակցական սենյակում հետազոտելու կամ լրացուցիչ հետազոտելու, հիմնավորված և պատճառաբանված դատական ակտ կայացնելու հնարավորությունը (դատարանը, ըստ ՀՀ քրեական դատավարական օրենսգրքի 292-րդ հոդվածի, իրավասու է քրեական գործի նյութերի հետազոտությունը շարունակել մինչև 2019թ. մայիսի 21-ը, այլ կերպ`մինչև գործը դատական քննության նախապատրաստելիս ընդունվող որոշումներից մեկի կայացումը):
Ռ.Քոչարյանի և մյուսների վերաբերյալ սույն քրեական գործը նախագահող դատավոր Դ.Գրիգորյանին մակագրվել է ներպետական օրենսդրությամբ նախատեսված կարգով` դատավորների միջև գործերի բաշխման համակարգչային ծրագրի միջոցով, հետևաբար` ՀՀ դատավորների միության կարգապահական հանձնաժողովի կողմից դատավոր Դ.Գրիգորյանին կարգապահական տույժի ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդության քննարկման օբյեկտիվ պատճառներով հետաձգումը, ինչպես նաև այլ դատավորներին ավելի վաղ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելը նախագահող դատավորի դեմ ինքնաբացարկ ներկայացնելու բավարար և հիմնավոր փաստարկ չէ, առավել ևս, որ Բարձրագույն դատական խորհուրդը որոշել է նախագահող դատավոր Դ.Գրիգորյանին ենթարկել կարգապահական պատասխանատվության:
Միաժամանակ, դատարանը ՀՀ Սահմանադրական դատարանի թիվ ՍԴՈ-1421 որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո փաստում է, որ անձի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված կալանավորումը վերացնելու, փոփոխելու կամ ընտրելու հարցի քննարկումն ու լուծումը հնարավոր է ինչպես մինչև գործը դատական քննության նշանակելու որոշման կայացումը (որի դեպքում անձը ունի մեղադրյալի կարգավիճակը), այնպես էլ այդպիսի որոշում կայացնելուց հետո առաձին նիստ նշանակելու և տվյալ հարցով որոշում կայացնելու եղանակով (որի դեպքում անձը արդեն իսկ ձեռք է բերում ամբաստանյալի կարգավիճակ: Տվյալ պայմաններում պաշտպանական կողմի վիճարկումները` քրեադատավարական օրենքի և Սահմանադրական դատարանի որոշման դրույթների հակասության (կոլիզիայի) վերաբերյալ, օրենքի յուրովի ընկալման և մեկնաբանման հետևանք են: Դատարանը նաև փաստում է, որ կողմերը զրկված չեն ինչպես սույն դատական գործողության ընթացքում, այնպես էլ գործն ըստ էության քննության առնելիս նախագահող դատավորի դեմ ինքաբացարկ հայտնելու հնարավորությունից:
Դատարանն արձանագրում է, որ պաշտպանների կողմից` ինքնաբացարկի միջնորդությանը զուգահեռ ներկայացված մյուս միջնորդությունների քննարկումը գտնվում է սույն հարցի քննարկման սահմաններից դուրս, հետևաբար` դրանց, որպես առանձին միջնորդությունների, անդրադարձ կկատարվի և լուծում կտրվի դատական քննության հետագա փուլերում` գործը դատական քննության նախապատրաստելիս (միանձնյա) որոշում կայացնելու (հնարավոր համարելու դեպքում) կամ հերթական դատական նիստի ընթացքում` դատական նիստին մասնակցող պաշտպանական և մեղադրող կողմերի բոլոր ներկայացուցիչների` վերոնշյալ միջնորդությունների վերաբերյալ կարծիքները լսելու պայմաններում:
Այսպիսով, դատարանը գտնում է, որ դատավոր Դ.Գրիգորյանի դեմ մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի ինքնաբացարկ հայտնելու միջնորդությունն անհիմն է, քանի որ հիմնված է բացառապես օրենքի յուրովի մեկնաբանությունների և սուբյեկտիվ ընկալման արդյունքում ձևավորված անհիմն ենթադրությունների վրա:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 41-րդ, 42-րդ, 88-րդ, 90-րդ, 313-րդ, ՀՀ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածներով, ինչպես նաև Հ.Հովսեփյանի վերաբերյալ թիվ ԵԿԴ/0547/06/09/ քրեական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2010թ. փետրվարի 12-ի որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշմամբ, դատարանը
Ո Ր Ո Շ Ե Ց
Թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով մեղադրյալ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի ներկայացրած միջնորդությունը` դատավոր Դ.Գրիգորյանին ինքնաբացարկ հայտնելու մասին` մերժել:
Որոշման օրինակները տրամադրել կողմերին` պարզաբանելով, որ այն բողոքարկման ենթակա չէ:
ԴԱՏԱՎՈՐ` Դ. ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ |
|---|
|
|
Նշանակվել է դատական նիստ/դատական քննություն
|
| Նիստերի դահլիճի համարը: | 1 |
|---|
|
|
Նշանակվել է դատական նիստ/դատական քննություն
|
| Նիստերի դահլիճի համարը: | 1 |
|---|
|
|
|---|
| Այլ նշումներ: | Դատարանը խափանման միջոցի հարցի վերաբերյալ դատական ակտ կայացնելու համար հեռացավ խորհրդակցական սենյակ:
Դատական ակտը կհրապարակվի 18.05.2019թ. ժամը 16:00-ին: |
|---|
|
|
Քրեական գործի վարույթը կասեցվել է
|
| Կասեցման ամսաթիվը: | 20-05-2019 |
|---|
|
| | Հոդված | ՀՀ Սահմանադրության 169 Մաս 4 |
|---|
|
| | Հոդված | ՀՀ քր.դատ. օր-ի 31 Մաս 2 |
|---|
|
| | Հոդված | ՀՀ քր.դատ. օր-ի 292 Կետ 3 |
|---|
|
| | Հոդված | ՀՀ քր.դատ. օր-ի 295 |
|---|
|
| Օրենսգիրք: | Սահմանադրություն |
|---|
|
| Օրենսգիրք: | Քրեական դատավարության օրենսգիրք |
|---|
|
|
|---|
| Որոշման բովանդակություն: | ԵԴ/0253/01/19
ՈՐՈՇՈՒՄ
ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ ԴԻՄԵԼՈՒ ԵՎ ԳՈՐԾԻ
ՎԱՐՈՒՅԹԸ ԿԱՍԵՑՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
«20» մայիսի 2019թ. ք.Երևան
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Դ.Գրիգորյանս, հետազոտելով 2019 թվականի մայիսի 7-ին վարույթ ընդունված թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործի նյութերն ըստ մեղադրանքի՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, Սեյրան Մուշեղի Օհանյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, Յուրի Գրիգորիի Խաչատուրովի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով և Արմեն Անդրանիկի Գևորգյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով, 190-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով.
Պ Ա Ր Զ Ե Ց Ի
Գործի դատավարական նախապատմությունը.
2008 թվականի մարտի 2-ին 2008 թվականի մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Երևան քաղաքում տեղի ունեցած՝ հրազենի, պայթուցիկ նյութերի գործադրմամբ, սպանություններով զուգորդված զանգվածային անկարգություններ հրահրելու և կազմակերպելու փաստի առթիվ հարուցվել է թիվ 62202608 քրեական գործը:
2008 թվականի մարտի 24-ին 2008 թվականի մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ժամանակ անհայտ անձանց կողմից Դավիթ Պետրոսյանի, Գրիգոր Գևորգյանի, Տիգրան Խաչատրյանի, Արմեն Ֆարմանյանի, Գոռ Քլոյանի, Հովհաննես Հովհաննիսյանի, Զաքար Հովհաննիսյանի, Սամվել Հարությունյանի, Համլետ Թադևոսյանի և Տիգրան Աբգարյանի մահվան դեպքերի առթիվ հարուցվել է թիվ 62202608/1 քրեական գործը և միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին:
2009 թվականի հուլիսի 13-ին 2008թ. մարտի 1-ին և 2-ին ՀՀ ոստիկանության զորքերի զինծառայողների կողմից զենքի` հատուկ միջոց հանդիսացող ԿՍ-23 տեսակի հատուկ միջոցների հետ վարվելու կանոնները խախտելու, դրա հետևանքով անզգուշությամբ Գոռ Քլոյանին, Արմեն Ֆարմանյանին, Տիգրան Խաչատրյանին մահ և ևս երեք անձի՝ ծանրության տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ պատճառելու դեպքի առթիվ հարուցվել է թիվ 62203909 քրեական գործը և միացվել թիվ 62202608 քրեական գործին:
2018 թվականի հուլիսի 3-ին 2008 թվականի փետրվարի 23-ից մինչև նույն թվականի մարտի 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Հայաստանի Հանրապետության գործադիր մարմնի ղեկավար անձի՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարի կողմից, այլ անձանց հետ նախնական համաձայնությամբ, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը տապալելու դեպքի առթիվ հարուցվել է թիվ 62220218 քրեական գործը և նույն օրը միացվել թիվ 62202608 քրեական գործին:
2018 թվականի օգոստոսի 3-ին պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով, արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու նպատակով դատարանի գործունեությանը միջամտելու դեպքի առթիվ հարուցվել է թիվ 62224618 քրեական գործը և նույն օրը միացվել թիվ 62202608 քրեական գործին:
2018 թվականի օգոստոսի 31-ին պետական ծառայություն իրականացնող պաշտոնատար անձանց կողմից պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու, բռնություն և հատուկ միջոցներ գործադրելով զուգորդված պաշտոնեական լիազորություններն անցնելու, ինչպես նաև պաշտոնեական կեղծիք կատարելու դեպքերի առթիվ հարուցվել է թիվ 62228418 քրեական գործը և նույն օրը միացվել թիվ 62202608 քրեական գործին:
2018 թվականի հոկտեմբերի 1-ին ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Արմեն Գևորգյանի և այլ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց կողմից առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք ստանալու դեպքի առթիվ հարուցվել է թիվ 62232018 քրեական գործը և նույն օրը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին:
2018 թվականի հուլիսի 26-ին Ռոբերտ Քոչարյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2018 թվականի հուլիսի 27-ի որոշմամբ նախաքննական մարմնի միջնորդությունը բավարարվել է, և մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է կիրառվել կալանավորումը` 2 /երկու/ ամիս ժամկետով: Միաժամանակ մերժվել է կալանավորումը գրավով փոխարինելու մասին պաշտպանների միջնորդությունը:
Դատարանը նշված որոշմամբ գտել է, որ առկա են մեղադրյալ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումն որպես խափանման միջոց կիրառելու պայմանները (ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով իրեն մեղսագրվող ենթադրյալ հանրորեն վտանգավոր արարքը կատարած լինելու հիմնավոր կասկած) և հիմքերը (թաքնվել վարույթն իրականացնող մարմնից, խոչընդոտել մինչդատական վարույթում գործի քննությանը՝ քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու, ինչպես նաև գործի համար նշանակություն ունեցող նյութերը թաքցնելու կամ կեղծելու ճանապարհով):
Մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի պաշտպաններ Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի, Հ.Խուդոյանի և Հ.Ալումյանի վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքում ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը 2018թ. օգոստոսի 13-ի որոշմամբ բողոքները բավարարել է և առաջին ատյանի դատարանի 2018թ. հուլիսի 27-ի որոշումը բեկանել է և վերացրել մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու մասին որոշումը և նա ազատ է արձակվել:
Դատարանը գտել է, որ դատարաններն իրավասու չեն և չեն կարող քննարկել կարգավիճակից բխող արարքների համար Նախագահին, այդ թվում՝ պաշտոնաթող, կալանավորելու հարցը, քանի դեռ նա սահմանված ընթացակարգերի պահպանմամբ զրկված չէ անձեռնմխելիությունից:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը, հաշվի առնելով, որ Ռոբերտ Քոչարյանը Նախագահին քրեական պատասխանատվության ենթարկելու օրենքով սահմանված հատուկ ընթացակարգի պահպանմամբ չի զրկվել անձեռնմխելիությունից, չի անդրադարձել կալանավորման պայմանների և հիմքերի առկայության կամ բացակայության հարցին և գտել է, որ Առաջին ատյանի դատարանի 2018թ. հուլիսի 27-ի որոշումը պետք է բեկանել և Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց կիրառված կալանավորումը պետք է վերացնել:
2018 թվականի նոյեմբերի 2-ին Ռոբերտ Քոչարյանին առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի 2018 թվականի նոյեմբերի 15-ի որոշմամբ ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա.Դավթյանի վճռաբեկ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն, իսկ պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վճռաբեկ բողոքը մերժվել է: ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2018 թվականի օգոստոսի 13-ի որոշումը բեկանվել և գործն ուղարկվել է նույն դատարան` նոր քննության:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2018 թվականի դեկտեմբերի 7-ի որոշմամբ մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպաններ Ռուբեն Սահակյանի, Արամ Օրբելյանի, Հովհաննես Խուդոյանի և Հայկ Ալումյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել է:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի՝ մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու և կալանքից գրավով ազատելն անթույլատրելի ճանաչելու մասին 2018 թվականի հուլիսի 27-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է անփոփոխ:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի` 2018 թվականի հուլիսի 27-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ սահմանված կալանավորման 2 (երկու) ամիս ժամկետին հաշվակցվել է այդ որոշման հիման վրա արգելանքի վերցվելու պահից մինչև 2018 թվականի օգոստոսի 13-ը մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի անազատության մեջ գտնվելու ժամկետը:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանն արձանագրել է, որ Առաջին ատյանի դատարանն էության մեջ ճիշտ հետևության է հանգել մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի կողմից առերևույթ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ենթադրյալ հանցագործություն կատարված լինելու հիմնավոր կասկածի առկայության մասին, որպիսի հետևության հետ չհամաձայնելու իրավաչափ հիմքեր չկան:
Բացի այդ, վերաքննիչ քրեական դատարանն արձանագրել է նաև, որ Ռ.Քոչարյանի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու հիմքերի մասով ևս Առաջին ատյանի դատարանի հետևությունները բխում են ներկայացված նյութերից, և դրանց հետ չհամաձայնելու իրավաչափ հիմքեր չկան:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2019 թվականի հունվարի 18-ի որոշմամբ նախաքննական մարմնի միջնորդությունը բավարարվել է, և մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացվել է 2 /երկու/ ամիս ժամանակով` մինչև 2019 թվականի մարտի 19-ը: Միաժամանակ մերժվել է կալանավորումը գրավով փոխարինելու մասին պաշտպանների միջնորդությունը:
Դատարանը նշված որոշմամբ գտել է, որ առկա են մեղադրյալ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումն որպես խափանման միջոց կիրառելու պայմանները (ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով իրեն մեղսագրվող ենթադրյալ հանրորեն վտանգավոր արարքը կատարած լինելու հիմնավոր կասկած) և հիմքերը (թաքնվել վարույթն իրականացնող մարմնից, խոչընդոտել մինչդատական վարույթում գործի քննությանը` քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու, գործի համար նշանակություն ունեցող նյութերը և առարկաները թաքցնելու ճանապարհով):
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2019 թվականի փետրվարի 7-ի որոշմամբ մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպաններ Ռուբեն Սահակյանի, Արամ Օրբելյանի, Հովհաննես Խուդոյանի և Հայկ Ալումյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել է:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2019 թվականի հունվարի 18-ի <<Մեղադրյալին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացնելու և որպես կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց գրավ կիրառելու վերաբերյալ միջնորդությունները քննության առնելու մասին>> թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:
2019 թվականի փետրվարի 12-ին Ռոբերտ Քոչարյանին առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2019 թվականի մարտի 15-ի որոշմամբ մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացվել է 2 /երկու/ ամիս ժամանակով` մինչև 2019 թվականի մայիսի 19-ը: Միաժամանակ մերժվել է կալանավորումը գրավով փոխարինելու մասին պաշտպանի միջնորդությունը:
Դատարանը նշված որոշմամբ գտել է, որ բացակայում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով մեղսագրվող ենթադրյալ հանրորեն վտանգավոր արարքը կատարած լինելու հիմնավոր կասկածը, ինչպես նաև վարույթն իրականացնող մարմնից թաքնվելու հիմքը:
Միևնույն ժամանակ դատարանը գտել է, որ առկա են մեղադրյալ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումն որպես խափանման միջոց կիրառելու պայմանները (ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով իրեն մեղսագրվող ենթադրյալ հանրորեն վտանգավոր արարքը կատարած լինելու հիմնավոր կասկած) և հիմքը (ազատության մեջ գտնվելով և ծանոթ լինելով քրեական գործի ամբողջ նյութերին կարող է անօրինական ազդեցություն գործադրել դատավարությանը մասնակցող անձանց վրա):
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2019 թվականի ապրիլի 11-ի որոշմամբ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2019 թվականի մարտի 15-ի` «Մեղադրյալի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու և մեղադրյալին կալանքից գրավով ազատելու վերաբերյալ միջնորդությունները քննության առնելու մասին» թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը` թողնվել է օրինական ուժի մեջ՝ մերժվել է ՀՀ գլխավոր դատախազության ՀԿԳ քննության նկատմամբ հսկողության վարչության ավագ դատախազ Պ. Պետրոսյանի, մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպաններ Հայկ Ալումյանի, Արամ Օրբելյանի, Հովհաննես Խուդոյանի, Ռուբեն Սահակյանի և Հայկ Ալումյանի վերաքննիչ բողոքները:
2018 թվականի հուլիսի 26-ին Յուրի Խաչատուրովին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2018 թվականի հուլիսի 28-ի որոշմամբ Յուրի Խաչատուրովի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է կիրառվել կալանավորումը 2 /երկու/ ամիս ժամկետով: Յուրի Խաչատուրովի նկատմամբ որպես կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց է կիրառվել գրավը և գրավի չափ է սահմանվել ՀՀ նվազագույն աշխատավարձի հինգհազարապատիկի /5.000.000 ՀՀ դրամ/ չափով:
2018 թվականի օգոստոսի 3-ին Արմեն Գևորգյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 332-րդ հոդվածի 3-րդ մասով և նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց է կիրառվել չհեռանալու մասին ստորագրությունը:
2018 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Արմեն Գևորգյանին առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով և 190-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով:
2018 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Սեյրան Օհանյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով և նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց է կիրառվել չհեռանալու մասին ստորագրությունը:
2019 թվականի փետրվարի 12-ին Սեյրան Օհանյանին առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
2019 թվականի փետրվարի 12-ին Արմեն Գևորգյանին առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով և 190-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով:
2019 թվականի փետրվարի 13-ին Յուրի Խաչատուրովին առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
2019 թվականի փետրվարին 14-ին թիվ 62202608 քրեական գործից առանձին վարույթում է անջատվել Ռոբերտ Քոչարյանի, Սեյրան Օհանյանի, Յուրի Խաչատուրովի և Արմեն Գևորգյանի մասը, որին շնորհվել է թիվ 62202919 քրեական գործի համարը:
2019 թվականի ապրիլի 29-ին Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի, Սեյրան Մուշեղի Օհանյանի, Յուրի Գրիգորիի Խաչատուրովի և Արմեն Անդրանիկի Գևորգյանի վերաբերյալ թիվ 62202919 քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարան, որտեղ քրեական գործին շնորհվել է թիվ ԵԴ/0253/01/19 համարը:
2019 թվականի մայիսի 7-ին վարույթ եմ ընդունել Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի, Սեյրան Մուշեղի Օհանյանի, Յուրի Գրիգորիի Խաչատուրովի և Արմեն Անդրանիկի Գևորգյանի վերաբերյալ թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը, որի համաձայն` Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով և 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա «1998 թվականի ապրիլի 9-ից մինչև 2008 թվականի ապրիլի 9-ը զբաղեցնելով ՀՀ Նախագահի պաշտոնը, ՀՀ Սահմանադրության ուժով հանդիսանալով պետության գլուխը և կրելով ՀՀ Սահմանադրությանը հետևելու, օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունն ապահովելու պարտականություններ, ինչպես նաև օժտված լինելով մշտապես կազմակերպչական-տնօրինչական և վարչատնտեսական գործառույթներ իրականացնող պաշտոնատար անձի լիազորություններով, այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, տապալել է ՀՀ սահմանադրական կարգը, ինչպես նաև իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով «Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության միակ մասնակից և տնօրեն Սիլվա Համբարձումյանի օգտին գործողություններ կատարելուն նպաստելու, այն է՝ այդ ընկերությանը տրամադրված ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության հատուկ լիցենզիաներով ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասը ՀՀ-ում ոչ ռեզիդենտ ընկերությանը վաճառելու գործարքին չխոչընդոտելու համար, 2008 թվականի փետրվարին և մայիսին Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ նրանից ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 927.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 3.000.000 ԱՄՆ դոլար կաշառք, որոնք արտահայտվել են հետևյալում.
2008 թվականի փետրվարի 19-ին անցկացվել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ընտրությունը, որի նախապատրաստումը և անցկացումը մեծ դժգոհություններ են առաջացրել բազմաթիվ քաղաքացիների մոտ: Տարբեր հասարակական կազմակեր-պություններ, իրավապաշտպան կառույցներ, որոնց թվում՝ Հայաստանի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանը, Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը, Եվրոպայի խորհրդի՝ Մարդու իրավունքների հանձնակատարը և բազմահազար քաղաքացիներ ընտրությունների ընթացքում արձանագրված խախտումները վերագրել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և նույն ժամանակ գործող վարչապետ, Նախագահի թեկնածու Սերժ Սարգսյանի կողմնակիցներին: Ըստ նրանց՝ ընտրությունների ընթացքում տեղի ունեցած ապօրինությունները խախտել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Սահմանադրության 4-րդ հոդվածում ամրագրված՝ ընտրական իրավունքի հիմնական սկզբունքները, որի արդյունքում ժողովուրդը զրկվել է ազատ ընտրությունների միջոցով իր իշխանությունն իրականացնելու հնարավորությունից, ինչով պայմանավորված, 2008 թվականի փետրվարի 20-ից սկսած, Երևանի Ազատության հրապարակում կազմակերպվել և անցկացվել են քաղաքացիների՝ այդ ժամանակ գործող ՀՀ Սահմանադրության 29-րդ հոդվածով երաշխավորված խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ:
Հավաքների դուրս եկած բազմահազար քաղաքացիները պահանջել են անվավեր ճանաչել, իրենց կարծիքով՝ կեղծված ընտրությունները, չեղարկել ընտրական տեղամասերից ստացված արդյունքները: Միաժամանակ, ՀՀ գործող իշխանություններից ակնկալել են, որ կպահպանվի սահմանադրական կարգը, այն է՝ կապահովվի մարդու և քաղաքացու սահմանադրական իրավունքների իրացման հնարավորությունը և պետական մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք կգործեն ՀՀ Սահմանադրությանն ու օրենքներին համապատասխան:
Հասարակության լայն շրջանակներում աճող դժգոհությունը և խաղաղ հավաքներին մարդկանց նոր զանգվածների ներգրավումը լուրջ անհանգստություն է պատճառել գործող իշխանություններին: Այն բանից հետո, երբ հավաքների թվացյալ ոչ իրավաչափ լինելու մասին ոստիկանության հայտարարություններով և կոչերով հնարավոր չի եղել խոչընդոտել շուրջօրյա խաղաղ հավաքների անցկացումը, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու համար՝ իշխանությունն իր մտերիմ Սերժ Սարգսյանին ցանկացած եղանակով հանձնելու, ընթացող իրավական, քաղաքական գործընթացների վրա բազմամարդ հավաքների ազդեցության՝ իր համար անցանկալի հետևանքները ցանկացած եղանակով կանխելու, ընտրության արդյունքների վիճարկման իրավական գործընթացներն ապօրինի վերահսկելու նպատակով, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարութ-յունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի օժանդակությամբ իրականացրել են Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողություններ՝ զինված ուժերի, ապօրինի զինված քաղաքացիական անձանց հետընտրական քաղաքական հարցերում հանցավոր ներգրավմամբ, ինչպես նաև ակնհայտորեն իրենց լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ այլ գործողություններով, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ երկրում փաստացի վերացրել են սահմանադրական կարգի համապատասխան հիմնադրույթները՝ յուրացնելով իշխանությունը:
Սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները հանգեցրել են 2008 թվականին գործող Սահմանադրության 1-ին հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունը ժողովրդավարական և իրավական պետություն է, 2-րդ հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, 3-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան, 5-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով և 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված՝ Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն, նորմերը փաստացի վերացնելով, այդ ժամանակահատվածում իրավական համակարգում դրանց գործողության դադարեցմամբ, որն արտահայտվել է ՀՀ Նախագահի ընտրություններին հաջորդող՝ 2008թ. փետրվարի 23-ից մարտի 20-ն ընկած ժամանակահատվածում ժողովրդավարական և իրավական պետությունում ժողովրդին պատկանող իշխանության իրացման միջոցներ հանդիսացող՝ ՀՀ-ում քաղաքացու՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան երաշխավորված՝ իր կարծիքն ազատ արտահայտելու, խոսքի ազատության, լրատվամիջոցների և տեղեկատվական այլ միջոցների ազատության, խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ անցկացնելու, իրավական և դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքները՝ վերը նշված պաշտոնատար անձանց կողմից իրենց լիազորությունների սահմանազանցմամբ խախտելով:
Այսպես.
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, խախտելով 2008 թվականին գործող ՀՀ Սահմանադրության 8.2-րդ հոդվածն այն մասին, որ «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերն ապահովում են Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը, պաշտպանությունը և տարածքային ամբողջականությունը, նրա սահմանների անձեռնմխելիությունը, զինված ուժերը քաղաքական հարցերում պահպանում են չեզոքություն և գտնվում են քաղաքացիական վերահսկողության ներքո», ինչպես նաև Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 13-րդ կետն այն մասին, որ Հանրապետության վրա զինված հարձակման, դրա անմիջական վտանգի առկայության կամ պատերազմ հայտարարվելու դեպքերում կարող է ՀՀ Նախագահը հայտարարել ռազմական դրություն և որոշում ընդունել զինված ուժերի օգտագործման մասին, զինված ուժերն օգտագործել է քաղաքական հարցերում՝ խաղաղ հանրահավաքների մասնակից քաղաքացիների դեմ:
Մասնավորապես.
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, մտադրություն ունենալով ցանկացած եղանակով իշխանությունը փոխանցել Սերժ Սարգսյանին, օգտվելով այն հանգամանքից, որ ՀՀ Սահմանադրության 12-րդ հոդվածի համաձայն՝ զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատարն է և համակարգում է պաշտպանության բնագավառում պետական մարմինների գործունեությունը, 2008 թվականի փետրվարի 23-ին ՀՀ պաշտպանության նախարարության և Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ խորհրդակցություն է անցկացրել և, ակնհայտ անցնելով իր լիազորությունները, բանավոր հրահանգել է՝ զորքերը բերել մարտական պատրաստվածության՝ հաջորդ օրը՝ ժամը 00:00-ից, հայտարարելով արտակարգ դրություն սահմանելու մասին: Առաջադրված խնդիրների և տրված ակնհայտ ապօրինի հանձնարարության կատարումն ապահովելու նպատակով ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանը նույն օրը ստորագրել է հույժ գաղտնի թիվ 0038 ակնհայտ ապօրինի հրամանը: Չնայած այդ պահին ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի որոշմամբ ընտրության վերջնական արդյունքները դեռևս ամփոփված և հրապարակված չեն եղել, սակայն Միքայել Հարությունյանի արձակած հրամանում խաղաղ ցուցարարները բնորոշվել են որպես «ՀՀ նախագահական ընտրությունների արդյունքները չընդունող, իրավիճակն ապակայունացնող քաղաքական ուժեր»: Նույն հրամանով հանձնարարվել է «երկրի բնականոն զարգացումը» ապահովելու նպատակով ՀՀ զինված ուժերի ողջ անձնակազմը փետրվարի 23-ին՝ ժամը 18:00-ից, տեղափոխել զորանոցային վիճակի, ՀՀ ՊՆ կենտրոնական ապարատի վարչություններում, առանձին բաժիններում ստեղծել սպայական խմբեր, որոնց զինել տաբելային զենքերով, իսկ Երևանի կայազորի պետ, պաշտպանության նախարարի տեղակալ Յուրի Խաչատուրովի հետագա գործունեության ապահովման նպատակով ստեղծվել է կայազորի պետի վարչակազմ:
Նշված հրամանով ՀՀ պաշտպանության նախարարության և զինված ուժերի գլխավոր շտաբի վարչությունների պետերին, առանձին զորամասերի հրամանատարներին հանձնարարվել է ստեղծել բարձր շարժունակությամբ, բարդ իրավիճակներում արդյունավետ գործելու ունակ հավաքական ստորաբաժանումներ, այդ ստորաբաժանումները համալրել առավել պատրաստված, հոգեբանորեն կայուն ծառայողներով, նրանց զինել հրաձգային զենքերով: 2008 թվականի փետրվարի 23-ի դրությամբ ակնհայտ խաղաղ բնույթ կրող հավաքներ անցկացվելու պայմաններում հիշյալ հրամանով հանձնարարվել է նշանակված ստորաբաժանումներին հատկացնել զինամթերք, իսկ անձնակազմը հանդերձավորել սաղավարտներով և զրահաբաճկոններով: Նշված ուժերի և միջոցների՝ Երևանի կայազորի պետի ենթակայության տակ անցնելու ժամկետ է սահմանվել 2008 թվականի փետրվարի 24-ի՝ ժամը 11:00-ն: ՀՀ ՊՆ ռազմական ոստիկանության պետին էլ հանձնարարվել է՝ Երևանի կայազորի տարածքում տեղակայվող յուրաքանչյուր ստորաբաժանմանը հատկացնել անհրաժեշտ ուժեր և միջոցներ, ապահովել ժամանող ուժերի և միջոցների ուղեկցումը մինչև նշանակության վայրեր:
Դրանից հետո ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը 2008 թվականի փետրվարի 24-ին ամփոփել է ընտրության արդյունքները և ընդունել իր թիվ 24-Ա որոշումը, համաձայն որի՝ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ է ընտրվել Սերժ Սարգսյանը:
Երևան քաղաքում խաղաղ հանրահավաքները շարունակվել են, որոնց մասնակիցները պահանջել են քվեարկության արդյունքների վերահաշվարկ կատարել:
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հանձնարարությամբ և ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի՝ 2008 թվականի փետրվարի 23-ի թիվ 0038 հրամանի համաձայն՝ զինված ուժերի հակասահմանադրական օգտագործման շրջանակներում, այդ հրամանով ձևավորված զինվորական կառավարման ապօրինի նոր կառույցի կազմակերպմամբ, փետրվարի 24-ի գիշերն իրականացվել է բանակային ստորաբաժանումների տեղաշարժ. զինված ուժերի մի շարք ստորաբաժանումներ, զինված և զրահատեխնիկայով համալրված, դուրս են բերվել տեղակայման հիմնական վայրերից, այդ թվում՝ սահմանային մարտական հերթափոխ իրականացնող զորամասերից, և տեղափոխվել Երևան քաղաքում կամ մայրաքաղաքի մերձակայքում տեղակայված զորամասեր: Մասնավորապես, ՀՀ ԶՈՒ 2-րդ բանակային կորպուսի համապատասխան զորամասից 111 պայմանագրային զինծառայողներ, Մուրադ Աբրահամյանի հրամանատարությամբ, դեռևս 2008 թվականի փետրվարի 24-ի գիշերը և փետրվարի 25-ին դուրս են բերվել իրենց մշտական տեղակայման վայրից, տեղափոխվել են Երևանի մերձակայքում տեղակայված հրետանու բրիգադ, որտեղ իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ: Այնուհետև, 2008 թվականի փետրվարի 27-ից 28-ը նշված անձնակազմը տեղափոխվել է Երևան և տեղակայվել Հանրապետության հրապարակում՝ Մելիք-Ադամյան փողոցի երկայնքով: Նույն կերպ իրենց տեղակայման վայրերից դուրս են բերվել և Երևան քաղաք տեղափոխվել ՀՀ ԶՈՒ բանակային մյուս կորպուսների զորամասերից պայմանագրային և սպայական անձնակազմից կազմված հավաքական ստորաբաժանումներ, որոնք տեղակայվել են. 3-րդ բանակային կորպուսի 4 զորամասերից, ընդհանուր՝ շուրջ 100 /յուրաքանչյուր զորամասից 20-25/, այդ թվում՝ մարտական հերթապահություն իրականացնող, հանգստացող հերթափոխի մեջ գտնվող սպաները և պայմանագրային զինծառայողները՝ 2008 թվականի փետրվարի 24-ից՝ Աշտարակ-Երևան ավտոճանապարհին գտնվող ՀՀ ՊՆ թիկունքի զորամասում, որտեղ իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ, այնուհետև՝ մարտի 1-ին՝ ժամը 12-ից 14-ն ընկած ժամանակահատվածում, տեղափոխվել են Հանրապետության հրապարակ: 1-ին բանակային կորպուսի ստորաբաժանումները՝ ընդհանուր 114 հոգի, և 4-րդ բանակային կորպուսի ստորաբաժանումները՝ ընդհանուր 87 հոգի, 2008 թվականի փետրվարի 24-ի գիշերը տեղափոխվել են ՀՀ ՊՆ 5-րդ բանակային կորպուսի մշտական տեղակայման վայր՝ Երևան քաղաքի Նուբարաշեն վարչական շրջան, որտեղ վերջիններս նույնպես իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ, իսկ մարտի 1-ին՝ ժամը 14:00-ի սահմաններում, տեղափոխվել են Երևանի Հանրապետության հրապարակ: 4-րդ բանակային կորպուսի Արարատի գնդի ստորաբաժանումը՝ շուրջ 70 զինծառայողներով և 6 «ԲՌԴՄ» տեսակի զրահափոխադրիչներով, տեղակայվել են Երևան-Մասիս ավտոճանապարհին, իսկ 5-րդ բանակային կորպուսը՝ Երևան քաղաքի իրենց մշտական տեղակայման վայրերում:
Նույն ժամանակահատվածում Երևան քաղաք է տեղափոխվել Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի շուրջ 1000 պայմանագրային զինծառայողներից և սպաներից կազմված համահավաք գումարտակ: Նշված ծառայողների մի մասը տեղակայվել է ՀՀ Կառավարության վարչական շենքի նկուղային տարածքում, իսկ մյուս մասը՝ ՀՀ ՊՆ կենտրոնական հավաքակայանում: Երևան քաղաքում տեղակայվելուց հետո, Արցախի Հանրապետության ՊԲ զինծառայողներին տրամադրվել է ՀՀ ՊՆ համազգեստ, իսկ տրանսպորտային միջոցների «ՊԲ» համարանիշերը փոխարինվել են «ՊՆ» համարանիշերով՝ քողարկելով այդ ուժերի ապօրինի ներգրավման հանգամանքը:
Բացի այդ, Երևան քաղաք են տեղափոխվել և «Հրազդան» հյուրանոցում տեղակայվել Արցախի Հանրապետության ազգային անվտանգության ծառայության հատուկ նշանակության ջոկատի շուրջ 20 ծառայողներ:
Երևանի կայազորի ենթակայության տակ ժամանած վերը նշված համահավաք ստորաբաժանումները զինվել են մարտական գործողությունների ժամանակ յուրաքանչյուր զինծառայողին հասանելիք, տարբեր տեսակի հրազեններով և համապատասխան սպառազինությամբ՝ մեկ մարտական հաշվարկով:
2008 թվականի փետրվարին, հիշյալ ստորաբաժանումների՝ Երևան քաղաքում և մերձակա բնակավայրերում գտնվող զորամասերում տեղակայվելուց հետո, Սեյրան Օհանյանն այցելել է այդ զինծառայողներին, տեղում ստուգել է հանրահավաքները ցրելու պարապմունքների ընթացքը, միաժամանակ, արդարացնելով վերջիններիս ներգրավվածությունը ներքաղաքական գործընթացներին՝ անձնակազմերի հետ ունեցել է ոգևորիչ և խրախուսող կոչեր պարունակող ելույթներ: Մասնավորապես, Սեյրան Օհանյանը նշել է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի շուրջն են համախմբել թմրամոլներ, խառնակիչներ ու հանցավոր տարրեր, ովքեր ցանկանում են երկրում հեղաշրջում կատարել: Գերագույն գլխավոր հրամանատար Ռոբերտ Քոչարյանի հրամանն է՝ պահպանել Հայաստանի պետականությունը, բանակի խնդիրն է՝ մնալ գերագույն գլխավոր հրամանատարի կողքին, թույլ չտալ երկրում իրավիճակի ապակայունացումն և հեղաշրջումը, ապահովել կայունությունը:
ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ-Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովը և թիվ 0038 հրամանով ստեղծված վարչակազմը տեղակայվել են ՀՀ կառավարության շենքում: Նա վարչակազմում ընդգրկված՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարության և ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի կարևորագույն վարչությունների և առանձին բաժինների միջոցով կազմակերպել է կայազորի աշխատանքները, ապահովել զինվորական կարգապահությունը, անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծել զորքերի ամենօրյա կենսագործունեության և պատրաստության համար, անցկացրել զորքերի մասնակցությամբ կայազորային միջոցառումներ, ինչպես նաև հսկողություն սահմանել Երևան քաղաք տեղափոխված ռազմական տեխնիկայի, նյութական այլ միջոցների պահպանության նկատմամբ: Այդ նպատակով Յուրի Խաչատուրովը մշակել է ծրագրեր, արձակել կարգադրություններ և հրամաններ, որոնցով իր տրամադրության տակ անցած ՀՀ զինված ուժերի ստորաբաժանումների զինծառայողներից կազմել է առանձին դասակներ, յուրաքանչյուրը՝ 30 հոգի կազմով, նշանակել հրամանատարներ, որոնք տեղաբաշխվել են Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցներում, ինչպես նաև Երևան քաղաք մտնող ճանապարհներին՝ կոնկրետ խնդիրներ իրականացնելու համար: Մասնավորապես, Յուրի Խաչատուրովի հրահանգով ՀՀ ՊՆ 2-րդ և 4-րդ բանակային կորպուսների ստորաբաժանումները, որպես ոստիկանության զորքերին օգնական ուժեր, մարտի 1-ին՝ ժամը 20:00-ի սահմաններում տեղափոխվել են Պարոնյան և Լեո փողոցներ, իսկ 1-ին, 3-րդ և 5-րդ բանակային կորպուսների, ինչպես նաև ՊՆ կենտրոնական ապարատի տարբեր վարչություններից կազմավորված ստորաբաժանումները՝ Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցներում և Երևան քաղաք մտնող ավտոճանապարհներին տեղակայված «Ճանապարհային ոստիկանության» ծառայության պահակակետերում իրականացրել են պարեկապահակակետային ծառայություն: Իր գործունեության ընթացքում Յուրի Խաչատուրովը համագործակցել է ինչպես ՀՀ ոստիկանության, այնպես էլ այլ պետական մարմինների հետ:
Այդ ընթացքում տեղի ունեցող քաղաքացիների խաղաղ, առանց զենքի հավաքներին զուգահեռ Հանրապետության Նախագահի թեկնածուներ Տիգրան Կարապետյանը և Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, համապատասխանաբար՝ 2008 թվականի փետրվարի 27-ին և 29-ին, ՀՀ Նախագահի ընտրության արդյունքներն անվավեր ճանաչելու պահանջով դիմումներ են ներկայացրել ՀՀ Սահմանադրական դատարան՝ վիճարկելով ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի 2008 թվականի փետրվարի 24-ի՝ «Հանրապետության Նախագահ ընտրվելու մասին» թիվ 24-Ա որոշումը:
2008 թվականի փետրվարի 29-ին՝ Ռոբերտ Քոչարյանը Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների հետ հանդիպման ընթացքում, ընտրության արդյունքներից դժգոհ քաղաքացիների կողմից Երևանի Ազատության հրապարակում անցկացվող խաղաղ ցույցերը որակել է «թատերական բեմադրություն» և որպես այդ ցույցերը դադարեցնելու տարբերակ է նշել ոստիկանական գործողություններ կիրառելով՝ այդ հրապարակը մաքրելը:
Նույն օրը՝ երեկոյան, Ազատության հրապարակում խաղաղ հավաք անցկացնող քաղաքական ուժերի առաջնորդների ելույթներում անդրադարձ է կատարվել նաև գործող Նախագահի կողմից խաղաղ հավաքը, դրանով իսկ քաղաքացու ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքի իրացումը որպես թատերական բեմականացում որակելու հանգամանքին, ապա հայտարարվել, որ 2008 թվականի մարտի 1-ին նախատեսվում է ավելի բազմամարդ հավաքի անցկացում՝ նկատի ունենալով նաև, որ այն ոչ աշխատանքային օր է:
Ընտրությունների արդյունքներից բողոքող անձանց թվի շարունակական աճից վտանգ կանխազգալով՝ հավանական բազմամարդ հավաքի անցկացումը խոչընդոտելու, քաղաքական ոչ բռնի իրադարձությունները, ընտրությունների արդյունքները չեղարկելու քաղաքացիների պահանջը վերջնական ճնշելու և ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու նպատակով, ՀՀ քաղաքացու՝ սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքների /խաղաղ հավաք անցկացնելու, ազատ տեղաշարժման և այլն/ իրացումն արգելելու, դրանով իսկ ՀՀ Սահմանադրության՝ այդ իրավունքները նախատեսող նորմերը փաստացի վերացնելու դիտավորությամբ, Ռոբերտ Քոչարյանի գիտությամբ, 2008 թվականի մարտի 1-ին՝ ժամը 06:30-ի սահմաններում, ոստիկանության շուրջ 1200 ծառայողներ, Ազատության հրապարակում նստացույց իրականացնող հարյուրավոր խաղաղ ցուցարարներին բռնությամբ ցրելու նպատակով, ֆիզիկական ուժ և հատուկ միջոցներ ապօրինի գործադրելով, հարկադրաբար հիշյալ հրապարակից դուրս են հանել քաղաքացիներին: Նստացույց անող անձանց Ազատության հրապարակից բռնությամբ տարհանելուց հետո, ոստիկանական ուժերը շարունակել են բռնության գործադրմամբ հետապնդել նրանց քաղաքի կենտրոնական հատվածներում քաղաքացիների կուտակումները՝ հնարավոր ցույցերն ու հավաքները բացառելու համար: Դրա արդյունքում ցուցարարներն ստիպված հանգրվանել են Մյասնիկյանի արձանի հարակից տարածքում՝ որպես դեսպանատներով շրջապատված անվտանգ տարածք:
Հետագայում, ոստիկանության կողմից կատարված հիշյալ գործողությունների օրինական լինելու պատրանք ստեղծելու, այդ գործողությունները, իբրև իրավաչափ ներկայացնելու նպատակով, ոստիկանության մի խումբ ծառայողներ հետին ամսաթվով՝ 2008 թվականի փետրվարի 29-ի թվագրմամբ, կազմել, ստորագրել և շրջանառության մեջ են դրել ակնհայտ կեղծ, իրականությանը չհամապատասխանող բովանդակությամբ պաշտոնական փաստաթղթեր առ այն, իբրև ոստիկանության տարբեր ստորաբաժանումներում ստացվել են տեղեկություններ Ազատության հրապարակում նստացույցի մասնակցող անձանց մոտ զենքի, զինամթերքի, պայթուցիկ սարքերի առկայության մասին: Նույն ժամանակահատվածում կազմվել է «տեղանքի հետազոտում» օպերատիվ-հետախուզական միջոցառում իրականացնելու մասին ակնհայտ կեղծ փաստաթուղթ՝ մինչ այդ իրականացված՝ խաղաղ ցույցը ցրելու ապօրինի գործընթացը՝ որպես օպերատիվ-հետախուզական միջոցառում ներկայացնելու նպատակով:
Նշված գործողություններից հետո խաղաղ ցուցարարների թիվը սկսել է աճել և, արդեն ցերեկը, ՀՀ Նախագահ և զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատար Ռոբերտ Քոչարյանի գիտությամբ և ի կատարումն 2008 թվականի փետրվարի 23-ին տեղի ունեցած խորհրդակցության ընթացքում ներկայացված հանձնարարությունների, ՀՀ պաշտպանության նախարարության ստորաբաժանումները, իրենց տեխնիկայով, ինքնաձիգներով զինված, տեղակայվել են Հանրապետության հրապարակում, Տիգրան Մեծ, Մելիք-Ադամյան և մայրաքաղաքի կենտրոնական այլ փողոցներում:
Մայրաքաղաքում տեղի ունեցող ներքաղաքական խաղաղ գործընթացները ճնշելու նպատակով զինված ուժերի ապօրինի ներգրավման շարունակվող գործողություններին օրինական տեսք տալու նպատակով 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 56-րդ հոդվածի, պարտավոր լինելով հրապարակել ՀՀ Սահմանադրությանը և օրենքներին չհակասող հրամանագրեր, ՀՀ Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 14-րդ կետի խախտմամբ՝ սահմանադրական կարգին անմիջական վտանգի սպառնալիքի բացակայության պայմաններում, ընդունել է «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» ՆՀ-35-Ն հրամանագիրը: Նշված հրամանագրով Երևան քաղաքում 2008 թվականի մարտի 1-ից 20 օրով հայտարարվել է արտակարգ դրություն, իսկ արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի ապահովումը Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանությունից բացի, վերապահվել է նաև Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարությանը:
Միաժամանակ, ակնհայտորեն դուրս գալով իր լիազորություններից, խախտելով ՀՀ Սահմանադրության 44-րդ հոդվածով սահմանված դրույթն առ այն, որ մարդու և քաղաքացու առանձին հիմնական իրավունքներն ու ազատությունները կարող են ժամանակավորապես սահմանափակվել միայն օրենքով սահմանված կարգով, ռազմական կամ արտակարգ դրության ժամանակ՝ արտակարգ իրավիճակներում պարտավորություններից շեղվելու վերաբերյալ ստանձնած միջազգային պարտավորությունների շրջանակներում, արտակարգ դրության իրավական ռեժիմը կարգավորող օրենք Հայաստանի Հանրապետությունում ընդունված չլինելու պայմաններում, Ռոբերտ Քոչարյանն իր՝ վերը նշված հրամանագրով ապօրինի սահմանել է արտակարգ դրության ռեժիմ՝ դրանում ներառելով այնպիսի միջոցառումներ և ժամանակավոր սահմանափակումներ նախատեսող գործողություններ, որպիսիք նախատեսված են եղել 2006 թվականի դեկտեմբերի 5-ին ընդունված՝ «Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի մասին» ՀՀ օրենքում: Մասնավորապես, հրամանագրի 4-րդ կետով սահմանվել են արտակարգ դրություն հայտարարված տարածքում հետևյալ ժամանակավոր սահմանափակումները. 1) ժողովների, հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի և այլ զանգվածային միջոցառումների իրականացման արգելում. 2) գործադուլների և կազմակերպությունների գործունեությունը դադարեցնող կամ կասեցնող այլ միջոցառումների արգելում. 3) իրավապահ մարմինների կողմից, անհրաժեշտության դեպքում, անձանց, տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի սահմանափակում և զննության իրականացում. 4) զանգվածային լրատվամիջոցների կողմից պետական և ներքաղաքական հարցերի առնչությամբ հրապարակումները կարող են իրականացվել բացառապես պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում. 5) առանց համապատասխան պետական մարմինների թույլտվության թռուցիկներ և այլ ձևով քաղաքական քարոզչության իրականացման արգելում. 6) արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք ծառայող հանգամանքների վերացմանը խոչընդոտող կուսակցությունների և այլ հասարակական կազմակերպությունների գործունեության կասեցում. 7) արտակարգ դրության իրավական ռեժիմը խախտած և տվյալ տարածքում չբնակվող անձանց վտարում: Նշված միջոցառումները և ժամանակավոր սահմանափակումները նախատեսված են եղել վերը նշված օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը», «թ» և «ժբ» կետերով, այսինքն՝ Երևան քաղաքում ստեղծվել է ռազմական դրությանը բնորոշ ռեժիմ:
Իշխանությունը պահելու, ընթացող քաղաքական գործընթացները ճնշելու գործին ներգրավվել են նաև Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի մերձավոր շրջապատի որոշ անձինք, ովքեր 2008 թվականի փետրվարի 29-ից մինչև մարտի 1-ը՝ երեկոյան, իրենց թիկնազորի անդամներից կամ վստահելի, այդ թվում՝ հանցավոր հեղինակություն ունեցող անձանցից ստեղծել են խմբեր, որոնց ապօրինի զինել են տարբեր տեսակի հրազեններով, նրանց ինքնությունը և իրադարձություններին իրական մասնակցության շարժառիթները քողարկելու նպատակով ՀՀ կառավարության շենքի մոտ տրամադրել են ՀՀ ԶՈՒ թիկունքի բազայի իրային պահեստից ստացված զինվորական համազգեստներ՝ հիշյալ անձանցից բաղկացած խմբերին ներգրավելով 2008 թվականի մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքի տարբեր փողոցներում իրականացվող քաղաքացիների՝ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքներն ու ազատություններն ակնհայտ խախտող հանցավոր գործողությունների իրականացմանը: Մասնավորապես՝ 2008 թվականի մարտի 1-ին՝ երեկոյան և մարտի 2-ի գիշերը զինված ուժերի և ոստիկանության ստորաբաժանումները, ինչպես նաև վերը նշված խմբերը, Երևանի կենտրոնական փողոցներում զենքի, պայթուցիկ նյութերի և հատուկ միջոցների գործադրմամբ իրականացրել են գործողություններ՝ խաղաղ հավաքը ցրելու, անզեն ցուցարարներին փողոցներից հեռացնելու, այդօրինակ միջոցառումները ժամանակավոր արգելելու ուղղությամբ:
Բացի այդ, զինված ուժերի և ոստիկանության ստորաբաժանումները, ինչպես նաև վերը նշված խմբերը, այդ օրերին Երևանի Մաշտոցի պողոտայի և Գրիգոր Լուսավորչի փողոցի խաչմերուկում, ապա Պարոնյանի և Լեոյի փողոցներում բախվելով ցուցարարների առանձին խմբերի հետ, կիրառել են հրազեն, մասնավորապես՝ 2-րդ բանակային կորպուսի համապատասխան զորամասի զինծառայողներն իրենց ամրակցված ինքնաձիգերից և ատրճանակներից համազարկ ու անկանոն կրակահերթեր են արձակել ցուցարարների, ինչպես նաև հարակից բնակելի և հասարակական նշանակության շենքերի, շինությունների ուղղությամբ: Կրակահերթերի արդյունքում կրակված առանձին գնդակներ ներթափանցել են քաղաքացիների բնակարաններ, բնակելի շենքի առաջին հարկերում տեղակայված հասարակական նշանակության օբյեկտներ: Նույն օրը ոստիկանության զորքերի հետ ցուցարարների տեղաշարժը կանխելուն ուղղված գործողություններ են իրականացրել Երևանի Լեոյի, ապա Պարոնյան փողոցներում՝ ՀՀ ԶՈՒ 4-րդ բանակային կորպուսի, իսկ Մաշտոցի պողոտայի և Ամիրյան փողոցի խաչմերուկում՝ 3-րդ բանակային կորպուսի զինծառայողները: ՀՀ զինված ուժերի մյուս բանակային կորպուսների ստորաբաժանումների ծառայողներն արգելափակել են Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցների և քաղաքի մուտքի ավտոճանապարհները:
Հետագայում՝ Երևան քաղաքում մարտի 1-ին և 2-ին տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ քննվող քրեական գործի նախաքննության ընթացքում, այդ իրադար-ձություններին զինված ուժերի, ինչպես նաև զինված խմբերի մասնակցության ու վերջիններիս կողմից հրազենի ապօրինի գործադրման իրական հանգամանքները թաքցնելու նպատակով դեպքի վայրի՝ Պարոնյանի, Լեոյի փողոցների տարբեր տեղամասերից զննությամբ հայտնաբերված տարբեր տեսակի հրազեններից կրակված, իրեղեն ապացույց հանդիսացող շուրջ 1000 պարկուճները փոխարինվել են ՀՀ ոստիկանության զորքերի սպառազինության մեջ մտնող նույն տրամաչափի այլ հրազեններից կրակված պարկուճներով, իսկ Մաշտոցի պողոտայում հայտնաբերված «Մակարով» տեսակի ատրճանակի առնվազն 32 կրակված պակուճները՝ ՀՀ ոստիկանության Էրեբունու բաժնի սպառազինության մեջ մտնող նույն տեսակի ատրճանակներից կրակված պարկուճներով:
Բացի այդ, մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների ժամանակ ՀՀ ոստիկանության անօրինական գործողությունները քողարկելու, այդ իրադարձություններին զինված ուժերի մասնակցության հանգամանքները թաքցնելու նպատակով ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ, իսկ 2008 թվականի հուլիսի 2-ից՝ ՀՀ Նախագահի օգնականի պաշտոնին նշանակված Գևորգ Կոստանյանի և ՀՀ Նախագահի օգնական, իսկ 2008 թվականի հուլիսի 2-ից՝ ՀՀ ոստիկանության պետի տեղակալի պաշտոնին նշանակված, ներկայումս՝ հանգուցյալ Գևորգ Մհերյանի հանձնարարությամբ ՀՀ ոստիկանության մի խումբ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձինք, այդ թվում՝ ՀՀ ոստիկանապետ Հայկ Հարությունյանը, վերջինիս տեղակալ Ալեքսանդր Աֆյանը, ինչպես նաև ՀՀ ոստիկանության քրեական հետախուզության վարչության պետ Հայկ Միլիտոնյանը, վերջինիս տեղակալ Հովհաննես Թամամյանը և ոստիկանության զորքերի մի խումբ ծառայողներ, 2008 թվականի մայիսի 29-ին ՀՀ ոստիկանության պետ նշանակված Ալիկ Սարգսյանը հետին ամսաթվով ստորագրել են կեղծ պաշտոնական փաստաթղթեր, որոնք տրամադրել են մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձություններն ուսումնասիրող ՀՀ ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովին և Փորձագետների փաստահավաք խմբին, վերջիններիս հայտնել են իրականությանը չհամապատասխանող տեղեկություններ, իսկ հիշյալ դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործով վարույթն իրականացնող մարմնին տվել են ներկայացված փաստաթղթերի բովանդակությանը համահունչ սուտ ցուցմունքներ:
Հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի և հատուկ միջոցների գործադրման հետևանքով հարյուրավոր մարդիկ ստացել են ծանրության տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ, պետությանը, Երևան համայնքին և քաղաքացիներին պատճառվել է առանձնապես խոշոր չափերի գույքային վնաս: Տեղի ունեցած գործողությունների և իրադարձությունների ընթացքում զոհվել է 8 քաղաքացիական անձ և ոստիկանության զորքերի 2 ծառայող: Արդյունքում իրագործվել է խաղաղ հավաքն ամեն կերպ և ցանկացած եղանակով, այդ թվում՝ քաղաքացիների կյանքի իրավունքի խախտմամբ, ցրելու հանցավոր նպատակը, ինչը, ի թիվս վերը նշված հանրորեն վտանգավոր հետևանքների, հանգեցրել է նաև Հայաստանի Հանրապետության՝ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտի, էական հեղինակազրկման:
Իրականացված ակնհայտ հանցավոր գործողություններին ներգրավված ՀՀ զինված ուժերի զինծառայողներին ու սպաներին «վարձահատույց» լինելու նպատակով, ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի հանձնարարությամբ և ՀՀ ԶՈՒ Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի կողմից հաստատված ցուցակների համաձայն՝ օրենքի խախտմամբ, 120 մլն ՀՀ դրամ մասնավոր միջոցներից, նրանցից յուրաքանչյուրը ապօրինի վարձատրվել է 50.000 և ավելի ՀՀ դրամի չափով:
Շարունակելով սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները, ապօրինի կերպով ՀՀ զինված ուժերն օգտագործելով Երևան քաղաքում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացներում՝ ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանը, վկայակոչելով Ռոբերտ Քոչարյանի՝ արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին ապօրինի հրամանագիրը, 2008 թվականի մարտի 2-ին հանրային հեռուստատեսության ուղիղ հեռարձակմամբ դիմել է ՀՀ քաղաքացիներին, ըստ էության, բռնություն կիրառելու սպառնալիք պարունակող կոչով նախազգուշացրել, որ արտակարգ դրությամբ արգելված միջոցառումների կազմակերպմանը կամ մասնակցությանը ներգրավվելու ցանկացած փորձ ՀՀ զինված ուժերի կողմից արժանանալու է համարժեք և խիստ հակազդեցության՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով, հորդորել է զերծ մնալ Երևան քաղաքում, թեկուզև փոքր խմբերով հավաքվելու փորձերից: Սեյրան Օհանյանը, հանդես գալով ՀՀ զինված ուժերի անունից, ստանձնել է, իր բնորոշմամբ՝ «օրինազանցների» նկատմամբ համապատասխան միջոցներ ձեռնարկելու՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով չնախատեսված պարտականություն:
Հանրապետության Նախագահի թեկնածուներ Տիգրան Կարապետյանի և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի 2008 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 24-Ա որոշումը վիճարկելու, այն անվավեր ճանաչելու վերաբերյալ դիմումի քննությունը ՀՀ Սահմանադրական դատարանում նշանակվել է 2008 թվականի մարտի 8-ին: Մինչ այդ, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, շարունակելով ՀՀ սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի ներգրավմամբ, դատարանի անդամների նկատմամբ ճնշում գործադրելով՝ ներազդել է նրանց վրա, որպեսզի վերջիններս քվեարկեն Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի հիշյալ որոշման վավերական և օրինական ճանաչվելու օգտին, իսկ Արմեն Գևորգյանը, օգտագործելով իր պաշտոնեական դիրքը, արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու նպատակով միջամտել է դատարանի գործունեությանը՝ դրանով իսկ օժանդակելով սահմանադրական կարգի տապալմանը:
Այսինքն՝ Ռոբերտ Քոչարյանն այլ անձանց հետ հանցակցությամբ տապալել է Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը՝ կատարել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցավոր արարք:
Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք ստանալու դրվագով.
Սիլվա Համբարձումյանը, հանդիսանալով «Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության միակ մասնակիցն ու տնօրենը, 2007 թվականին այդ ընկերության միջոցով սահմանված կարգով ձեռք է բերել ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության, ՀՀ բնապահպանության նախարարության կողմից 2007 թվականի հոկտեմբերի 18-ին տրված՝ ոսկի-բազմամետաղի ուսումնասիրության՝ թիվ 54, կապարի, ցինկի, պղնձի ուսումնասիրության թիվ 56 և պղնձի, պղինձ-մոլիբդենիումի ուսումնասիրության թիվ 55 հատուկ լիցենզիանները: Լիցենզիաների ձեռք բերման աճուրդներին առանց խոչընդոտների մասնակցելու և հաղթելու համար, Սիլվա Համբարձումյանն իր մտերիմ, ՀՀ արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանի միջոցով դիմել է ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Արմեն Գևորգյանին, իսկ վերջինս հանձնարարել է ՀՀ բնապահպանության նախարարին՝ աջակցել նրան:
«Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության կողմից նշված լիցենզիաները ձեռք բերելուց հետո, 2008 թվականի փետրվարի 3-ին կնքված նախնական, իսկ 2008 թվականի մարտի 25-ին կնքված հիմնական առուվաճառքի պայմանագրերով, Սիլվա Համբարձումյանն իրեն պատկանող այդ ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասերը 12 մլդ 360 մլն ՀՀ դրամին համարժեք 40 մլն ԱՄՆ դոլարով վաճառել է Արաբական Միացյալ Էմիրություններում գրանցված «ՌԱԿ ՄԻՆԵՐԱԼԶ ԸՆԴ ՄԵԹԱԼԶ ԷՖ ԶԵԹ» ՍՊ ընկերությանը:
Հիշյալ գործարքը կնքելու համաձայնություն ստանալու համար Սիլվա Համբարձումյանը 2008 թվականի հունվարի վերջին օրերին Վարդան Օսկանյանի միջոցով նախապես դիմել է ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, այդ թվում՝ Ռոբերտ Քոչարյանին: Նրանց համաձայնությունը ստանալու հետ միաժամանակ, Սիլվա Համբարձումյանը մտադրվել է վերջիններիս կաշառք տալ, որպեսզի նրանք իրենց պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով չխոչընդոտեն իր բաժնեմասերի օտարման գործարքի կնքմանը և լիազոր մարմնի միջոցով ընկերությանը չզրկեն հատուկ լիցենզիաներից: Կաշառք տալու առաջարկը, Սիլվա Համբարձումյանը Վարդան Օսկանյանի միջոցով հայտնել է հիշյալ պաշտոնատար անձանց: Մի քանի օր անց Սիլվա Համբարձումյանը, Վարդան Օսկանյանից տեղեկացել է, որ ընկերության բաժնեմասերի առուվաճառքի գործարքը կնքելու համար հիշյալ պաշտոնատար անձինք ընդունել են նրա՝ կաշառք տալու մասին առաջարկը: Վարդան Օսկանյանը Սիլվա Համբարձումյանին հայտնել է նաև, որ կաշառքի գումարը ստանալու համար հիշյալ պաշտոնատար անձանց անունից ներկայանալու է Արմեն Գևորգյանի մտերիմ, գործարար Սամվել Մայրապետյանը:
Կաշառք ստանալու առաջարկն ընդունած ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձինք 2008թ. փետրվարից մայիսն ընկած ժամանակաընթացքում Սիլվա Համբարձումյանից մաս-մաս ստացել են կաշառքի իրենց մասնաբաժինները: Մասնավորապես, Ռոբերտ Քոչարյանը կաշառքի իր մասնաբաժինը՝ առանձնապես խոշոր չափերի՝ 927.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 3.000.000 ԱՄՆ դոլար գումարը ստացել է 2008 թվականի փետրվարին և մայիսին՝ Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ, ով հանդես գալով Ռոբերտ Քոչարյանի անունից, վերջինիս մասնաբաժինը կազմող 3.000.000 ԱՄՆ դոլար կաշառքից 310.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը Սիլվա Համբարձումյանից վերցրել է կանխիկ՝ 2008 թվականի փետրվարի 14-ին, Երևան քաղաքի Ամիրյան փողոցի նրա բնակարանում, իսկ 310.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը՝ փետրվարի 15-ին՝ իր՝ Բայրոնի 3 հասցեում տեղակայված գրասենյակում, իսկ 307.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը Սիլվա Համբարձումյանի «ՎՏԲ Հայաստան բանկ» ՓԲ ընկերության հաշվեհամարից 2008 թվականի մայիսի 6-ին և 26-ին 500.000-ական ԱՄՆ դոլար մասնաբաժիններով իր՝ ԱՄՆ-ում գրանցված «Լոկալ Դիվելոփըրզ» ՍՊ ընկերության «Էյչ-Էս-Բի-Սի Հայաստան բանկ» ՓԲ ընկերությունում սպասարկվող 217001057777151 հաշվեհամարին՝ որպես Սիլվա Համբարձումյանի կողմից իրենից վերցված «փոխառության մարում», այն դեպքում, երբ վերջիններիս միջև երբևէ փոխառության պայմանագիր չի կնքվել և Սիլվա Համբարձումյանը փոխառություն չի ստացել: Այնուհետև Սամվել Մայրապետյանն իր կնոջ որդու՝ նշված ընկերության հիմնադիր և տնօրեն Լևոն Սուլթանյանի միջոցով ընկերության հիշյալ բանկային հաշվից 2008 թվականի մայիսի 13-ին, 26-ին և 29-ին կանխիկ ստացել է հիշյալ 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը տվել է Ռոբերտ Քոչարյանին:
Նշված գումարները նույն, ինչպես նաև դրան հաջորդող ժամանակահատվածում Ռոբերտ Քոչարյանի որդին՝ Սեդրակ Քոչարյանը, տարբեր մասնաբաժիններով կանխիկ մուտքագրել է ՀՀ առևտրային բանկերում սպասարկվող իր անձնական հաշվեհամարներին:
Այսինքն, Ռոբերտ Քոչարյանը ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք՝ կատարել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված հանցավոր արարք:
Մեղադրական եզրակացությամբ դատարան ուղարկված և վարույթ ընդունված վերոնշյալ քրեական գործի շրջանակներում տվյալ դրվագներով մեղադրանքներ են առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով Սեյրան Օհանյանին և Յուրի Խաչատուրովին, իսկ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Արմեն Գևորգյանին (մեղադրանքներն ըստ էության նույնաբովանդակ են, հետևաբար` վերստին չեն ներկայացվում):
Մինչև սույն որոշման կայացումը մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի պաշտպան Հ.Խուդոյանը, ապա նաև Ա.Օրբելյանը դատարան են ներկայացրել միջնորդություններ` ՀՀ Սահմանադրական դատարան դիմելու և գործի վարույթը կասեցնելու մասին, որոնց լուծումը դատարանի որոշմամբ հետաձգվել է:
Դատարանի իրավական վերլուծությունները և եզրահանգումը.
Դատարանը, անդրադառնալով վարույթ ընդունած սույն գործը դատական քննության նախապատրաստելիս ընդունվող կոնկրետ որոշման կայացման խնդրին, հանգում է հետևյալ հետևությունների.
ՀՀ քրեական դատավարական օրենսգրքի 291-րդ հոդվածի համաձայն՝ <<1. Դատարան մուտք եղած քրեական գործը դատավորները սահմանված կարգով իրենց վարույթ են ընդունում, որի մասին կայացվում է որոշում: /…/>>:
ՀՀ քրեական դատավարական օրենսգրքի 292-րդ հոդվածի համաձայն՝ <<Քրեական գործն իր վարույթ ընդունած դատավորը հետազոտում է գործի նյութերը և քրեական գործը վարույթ ընդունելու պահից 15 օրվա ընթացքում կայացնում հետևյալ որոշումներից մեկը`
1) դատական քննություն նշանակելու մասին.
2) քրեական գործի վարույթը կարճելու կամ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին.
3) քրեական գործի վարույթը կասեցնելու մասին.
4) գործը մեղադրողին վերադարձնելու մասին.
5) /.../
6) գործն ըստ ընդդատության ուղարկելու մասին.
7) ինքնաբացարկի մասին>>:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 293-րդ հոդվածի համաձայն`
« 1. Դատարանը որոշում է կայացում դատական քննություն նշանակելու մասին, եթե քրեական գործի նյութերում բացակայում է վարույթը կարճելու մասին հանգամանքները/.../
2. Դատական քննության նշանակելու մասին որոշման մեջ պետք է բովանդակվեն` մեղադրյալի մասին նշում, քրեական օրենքը, որի խախտումը վերագրվում է մեղադրյալին ∕...∕»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 294-րդ հոդվածի համաձայն`
« 1. Սույն օրենսգրքով նախատեսված հիմքերի առկայության դեպքում, երբ դա հնարավոր է առանց դատաքննության, դատարանը պատճառաբանված որոշում է կայացնում քրեական գործով վարույթը կարճելու կամ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին: Եթե քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքները վերաբերում են մեկ մեղադրյալի, քրեական հետապնդումը դադարեցվում է միայն նրա նկատմամբ:
2. Գործով վարույթը կարճելու կամ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին որոշումն ընդգրկում է նախնական քննության փուլում ընտրված խափանման ∕...∕ միջոցները, քրեադատավարական հարկադրանքի այլ միջոցները վերացնելու մասին որոշում∕...∕:
ՀՀ քրեական դատավարական օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի համաձայն`
« 1. Քրեական գործ չի կարող հարուցվել և քրեական հետապնդում չի կարող իրականացվել, իսկ հարուցված քրեական գործի վարույթը ենթակա է կարճման, եթե`
1) ∕...∕
2) արարքի մեջ հանցակազմ չկա. (…)
5. Դատարանը, հայտնաբերելով քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքներ, լուծում է ամբաստանյալի նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու հարցը»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 295-րդ հոդվածի համաձայն՝
«1. Եթե մեղադրյալը թաքնվել է, կամ նրա գտնվելու վայրը հայտնի չէ, կամ հիվանդացել է ծանր հիվանդությամբ, կամ օգտվում է քրեական հետապնդման անձեռնմխելիությունից, կամ գործում է անհաղթահարելի ուժ, որը բացառում է դատական նիստին նրա մասնակցության հնարավորությունը, ինչպես նաև սույն օրենսգրքի 31-րդ հոդվածով նախատեսված այլ դեպքերում դատարանը պատճառաբանված որոշում է կայացնում գործի վարույթը կասեցնելու մասին:
Ընդ որում, եթե գործի վարույթը կասեցվում է քրեական պատասխանատվության անձեռնմխելիությունից օգտվելու հիմքով, ապա սույն օրենսգրքով իրավասու մարմինը օրենքով սահմանված կարգով լուծում է տվյալ անձին անձեռնմխելիությունից զրկելու և խափանման միջոցը փոխելու հարցը։
2. Վարույթը կարող է կասեցվել նաև մի քանի մեղադրյալներից մեկի նկատմամբ, պայմանով, որ դա չի սահմանափակում նրա պաշտպանության իրավունքը:
ՀՀ քրեական դատավարական օրենսգրքի 31-րդ հոդվածի համաձայն՝
1. Քրեական գործով վարույթը /.../ դատարանի որոշմամբ ամբողջությամբ կամ համապատասխան մասով կարող է կասեցվել, եթե`
/.../
3) մեղադրյալը կամ այն անձը, որին գործով որպես մեղադրյալ ներգրավելու բավարար հիմքեր կան, օգտվում է քրեական հետապնդման ենթարկվելու անձեռնմխելիությունից.
/.../
5) գործում է անհաղթահարելի ուժ, որը ժամանակավորապես խոչընդոտում է քրեական գործով հետագա վարույթին:
2. Քրեական գործով վարույթը դատարանի նախաձեռնությամբ կամ դատավարության մասնակիցների միջնորդության հիման վրա դատարանի որոշմամբ կարող է կասեցվել, եթե դատարանը գտնում է, որ կիրառման ենթակա օրենքը կամ այլ իրավական ակտը հակասում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը: Այս դեպքում դատարանն իրավունք ունի կասեցնել գործի վարույթը և դիմել Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարան:
3. Այս հիմքով գործի վարույթը կասեցնելու` դատավարության մասնակիցների միջնորդությունները բավարարվում կամ մերժվում են դատարանի որոշմամբ, որը կայացման պահից տասնօրյա ժամկետում կարող է բողոքարկվել վերադաս դատարան:
4. /.../
5. Քրեական գործով վարույթը կասեցվում է` մինչև այն կասեցնելու հիմք ծառայած հանգամանքները վերացնելը: Դրանց վերացումից հետո այն վերսկսվում է /.../ դատարանի որոշմամբ:
6. Սույն հոդվածի երկրորդ մասով նախատեսված հիմքով կասեցված գործով վարույթը վերսկսվում է Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի կողմից որոշում կայացվելուց հետո:
Դատարանների դիմումների հիման վրա նորմատիվ իրավական ակտերի՝ Սահմանադրությանը համապատասխանությունը որոշելու վերաբերյալ գործերի քննության կարգը սահմանված է <<Սահմանադրական դատարանի մասին>> ՀՀ սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածով, համաձայն որի՝
«1. Դատարաններն իրենց վարույթում գտնվող կոնկրետ գործով կիրառման ենթակա նորմատիվ իրավական ակտի սահմանադրականության հարցով դիմում են Սահմանադրական դատարան, եթե հիմնավոր կասկածներ ունեն դրա սահմանադրականության վերաբերյալ և գտնում են, որ տվյալ գործի լուծումը հնարավոր է միայն այդ նորմատիվ իրավական ակտի կիրառման միջոցով:
2. /.../
3. Դատարանները կարող են դիմել Սահմանադրական դատարան համապատասխան գործով վարույթը սկսվելուց մինչև այդ գործով ըստ էության որոշում ընդունելու պահը /.../:
4. Դատարանները /.../ վարույթը կասեցնելու դեպքում սույն հոդվածով նախատեսված դիմումները կարող են ներկայացնել վարույթը կասեցնելու մասին որոշում ընդունելուց հետո` եռօրյա ժամկետում: Սահմանադրական դատարան դիմելը ձևակերպվում է համապատասխան դատարանի /.../ որոշմամբ:
5. Սույն հոդվածի 1-ին մասում նշված դիմումում դատարանը պետք է հիմնավորի իր դիրքորոշումը նորմատիվ իրավական ակտի վիճարկվող դրույթի` Սահմանադրությանը հակասելու վերաբերյալ, ինչպես նաև այն հանգամանքը, որ այդ գործի լուծումը հնարավոր է միայն վիճարկվող դրույթի կիրառման միջոցով:/.../
Սահմանադրական դատարանն իր մի շարք որոշումներում (ՍԴՈ-652, ՍԴՈ-701, ՍԴՈ-833 և ՍԴՈ-943) անդրադարձել է իր որոշումներում արտահայտված իրավական դիրքորոշումների իրավաբանական բնույթին, մասնավորապես նշելով, որ «Սահմանադրական դատարանին է Սահմանադրությամբ և «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքով իրավունք վերապահված Սահմանադրության դրույթների վերաբերյալ վերջնական իրավական դիրքորոշում ներկայացնել` նորմատիվ ակտերի սահմանադրականությունը գնահատելիս: Այդ իրավական դիրքորոշումների բովանդակությունը սահմանադրական նորմի պաշտոնական մեկնաբանությունն է», «...հակասահմանադրական ճանաչված և տարաժամկետված իրավական նորմերի հետագա կիրառմանը չպետք է մեխանիկական մոտեցում ցուցաբերվի, այլ այն պետք է իրականացվի` հաշվի առնելով տարաժամկետման հիմքում ընկած և օրենքով նախատեսված վերոհիշյալ գերակայություններից ու սահմանադրական հիմնարար սկզբունքներից բխող` սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումը, բացառելով նաև հակասահմանադրական ճանաչված դրույթների վերարտադրությունը ցանկացած իրավական ակտում»: Շեշտվել է նաև, որ «...սահմանադրական արդարադատության միջազգային պրակտիկան միարժեք վկայում է, որ սահմանադրական արդարադատության մարմինների որոշումներում Սահմանադրության կամ օրենքի նորմի իրավական բովանդակության բացահայտման (մեկնաբանման) միջոցով արտահայտված իրավական դիրքորոշումները պարտադիր բնույթ ունեն ինչպես իրավակիրառողների, այնպես էլ օրինաստեղծ մարմինների համար»:
ՀՀ սահմանադրական դատարանի պրակտիկան վկայում է, որ իրավական դիրքորոշումներ դատարանն արտահայտում է գործով ըստ էության կայացված, ինչպես նաև գործի քննությունը մերժելու կամ գործի վարույթը կարճելու վերաբերյալ որոշումներով («Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 32-րդ և 60-րդ հոդվածների հիման վրա): Դատարանի որոշումներում արտահայտված իրավական դիրքորոշումները, որպես կանոն, բովանդակում են տվյալ գործի լուծման հիմքում դրված իրավական այնպիսի չափորոշիչներ, որոնք վերաբերում են.
-ՀՀ Սահմանադրության նորմերի, միջազգային պայմանագրերում ամրագրված պարտավորությունների, օրենքների, ինչպես նաև օրենսդրության այլ ակտերի (ՀՀ Սահմ. 100-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ կետեր) սահմանադրաիրավական բովանդակության բացահայտմանը, դրանց սահմանադրական արժեբանությունից բխող ընկալմանն ու կիրառմանը, մարդու սահմանադրական իրավունքների անմիջական գործողության երաշխավորմանը, այդ ամենի արդյունքում` վիճարկվող նորմի (իրավական ակտի) սահմանադրականությունը գնահատելուն,
- իրավակիրառական (այդ թվում՝ արդարադատական) պրակտիկան գնահատելուն և այդ պրակտիկայում ՀՀ Սահմանադրության նորմերը, օրենքները և իրավական այլ ակտերն իրենց սահմանադրաիրավական բովանդակությանը համապատասխան կիրառելու անհրաժեշտությանը,
- սահմանադրաիրավական նշանակություն ունեցող խնդիրների լուծմանն ու փաստերին գնահատական տալուն:
Ելնելով ՀՀ սահմանադրական դատարանի սահմանադրաիրավական կարգավիճակի ու իր կողմից ընդունվող որոշումների իրավաբանական ուժի և բնույթի առանձնահատկություններից` սահմանադրական դատարանը փաստել է, որ այդ որոշումներում արտահայտված իրավական դիրքորոշումները.
ա/ անմիջականորեն բխում են սահմանադրական դատարանի լիազորություններից, հետևաբար` կրում են պաշտոնական բնույթ,
բ/ ունեն կոնկրետ իրավական հետևանք, հասցեագրված են ինչպես տվյալ գործով կոնկրետ, այնպես էլ հանրային-իրավական հարաբերությունների բոլոր սուբյեկտներին (համընդգրկուն են),
գ/ ունեն գործողության անսահմանափակ ժամկետ, կարող են փոփոխվել միայն սահմանադրական դատարանի որոշումներով,
դ/ կոչված են ՀՀ իրավահամակարգում և իրավակիրառական պրակտիկայում նպաստելու իրավական անորոշության վերացմանը, դրվում են իրավահարաբերությունների սահմանադրականացման հիմքում, ունեն նախադեպային բնույթ,
ե/ մինչև վեճի առարկա հարաբերության նորմատիվ կարգավորումը, որոշ դեպքերում նաև իրավակարգավորման ժամանակավոր միջոց են,
զ/ ՀՀ Սահմանադրության նորմերի պաշտոնական մեկնաբանություններ են:
ՀՀ Սահմանադրական դատարանն իր 2019թ. մայիսի 7-ի ՍԴՈ-1459 որոշման մեջ արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը.
«Ըստ ՄԻԵԴ-ի դիրքորոշման՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի կիրառման իմաստով «օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարան» չի կարող համարվել այն դատարանը, որը որոշումը կայացրել է գանգատարկվող վարույթի կապակցությամբ օրենքով հստակ սահմանված լիազորությունների սահմանն անցնելով (Sokurenko and Strygun v. Ukraine, app. no. 29458/04 and 29465/04, 11/12/2006):
Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 414²-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի՝ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ գործի քննությունը մերժելու մասին իր՝ 2019 թվականի հունվարի 25-ի ՍԴՈ-7 աշխատակարգային որոշման մեջ անդրադառնալով դատարանների, այդ թվում` Վճռաբեկ դատարանի կողմից Սահմանադրության մեկնաբանության և կիրառման հարցին՝ Սահմանադրական դատարանն արտահայտել է իրավական դիրքորոշումներ, մասնավորապես, առ այն, որ՝ «Այն հանգամանքը, որ սահմանադրական արդարադատության ոլորտը, Սահմանադրության 171-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն, դուրս է Վճռաբեկ դատարանի գործառույթների շրջանակից, չի նշանակում, որ Վճռաբեկ դատարանը չունի Սահմանադրությունը մեկնաբանելու և կիրառելու լիազորություն», և որ՝ «Որպես Սահմանադրության գերակայության ապահովման միջոց՝ Սահմանադրության վերջնական և համապարտադիր մեկնաբանությունն ու կիրառումն է Սահմանադրական դատարանի բացառիկ իրավասությունը, իսկ հանրային իշխանության բոլոր մարմինները՝ Սահմանադրությամբ և օրենքներով ամրագրված իրենց լիազորությունների շրջանակներում մեկնաբանում և կիրառում են Սահմանադրությունը, հատկապես եթե, Սահմանադրության 3-րդ հոդվածին համահունչ, խոսքն անմիջականորեն գործող իրավունքի, այն է՝ մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների մասին է, որոնցով սահմանափակված է ամբողջ հանրային իշխանությունը»: Բացի դրանից, այդ որոշման մեջ Սահմանադրական դատարանը՝ ամրագրելով, որ սահմանադրական արդարադատության իրականացումը, հատկապես նաև օրենքի և Սահմանադրության մեջ նշված այլ նորմատիվ իրավական ակտերի՝ Սահմանադրությանը համապատասխանությունը որոշելը, Սահմանադրական դատարանի բացառիկ իրավասությունն է, այնուամենայնիվ, փաստել է, որ սահմանադրականության ստուգումը բոլոր դատարանների պարտականությունն է: Սահմանադրական դատարանն այնուհետև հատուկ շեշտել է, որ Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` եթե դատարաններն իրենց վարույթում գտնվող կոնկրետ գործով հանգում են կիրառման ենթակա նորմատիվ իրավական ակտի սահմանադրականության խնդրի, այսինքն՝ այդ կապակցությամբ առաջանում են հիմնավոր կասկածներ, և եթե տվյալ գործի լուծումը հնարավոր է միայն այդ նորմատիվ իրավական ակտի կիրառման միջոցով, ապա նրանք պարտավոր են դիմել Սահմանադրական դատարան այդ ակտի՝ Սահմանադրությանը համապատասխանությունը որոշելու հարցով, ինչը նշանակում է, որ բոլոր դատարանները, և ոչ միայն Վճռաբեկ դատարանը, պետք է ինցիդենտ կերպով ստուգեն կիրառվելիք նորմատիվ իրավական ակտի սահմանադրականությունը և պարտավոր են դիմել Սահմանադրական դատարան՝ նշված նախադրյալների առկայության դեպքում: Վերահաստատելով իր հիշյալ իրավական դիրքորոշումները` Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ օրենքի որոշակիության խնդրի կամ օրենքի որևէ այլ` մեկնաբանությամբ չհաղթահարվող` սահմանադրականության տեսանկյունից նշանակություն ունեցող թերության բացահայտումը դատարանների կողմից, նրանց պարտադիր լիազորությունն է, որն ապահովված է հատկապես Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջներով:
Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ օրենքում նման խնդիրների բացահայտումն անխուսափելի է դարձնում Սահմանադրական դատարան դիմելը, քանի որ դրանք չեն կարող հաղթահարվել այլ (ոչ սահմանադրական) դատարանների կողմից: Օրենքի պահանջների մեկնաբանության դեպքում դրանց անորոշությունը փաստելը ոչ այլ ինչ է, քան սահմանադրականության խնդրի արձանագրում: Այդ խնդրի առկայությունն օրենքով սահմանված պահանջի կատարումից «ազատվելու» և սեփական լիազորություններն ընդլայնելու կամ սահմանափակելու համար հիմք դարձնելը նշանակում է սահմանադրականության խնդրի յուրօրինակ լուծում ոչ Սահմանադրական դատարանի կողմից, ինչն անթույլատրելի է:
Այսպիսով, վերոնշյալ որոշման մեջ Սահմանադրական դատարանը եզրահանգել է, որ դատարանների կողմից օրենքների վիճարկվող դրույթների անորոշությունը պատճառաբանելու նպատակով ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի նախադեպային որոշումներին հղում կատարելը իրավաչափ մոտեցում չէ, դատարանները պետք է օգտվեն Սահմանադրական դատարան դիմելու՝ Սահմանադրությամբ սահմանված պարտադիր լիազորությունից:
Գործի նյութերի հետազոտման արդյունքներով, հաշվի առնելով նաև ՀՀ Սահմանադրական դատարան դիմելու վերաբերյալ մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի պաշտպաններ Հ.Խուդոյանի և Ա.Օրբելյանի ներկայացրած փաստարկները, ելնելով քրեական գործը ողջամիտ ժամկետներում քննելու և լուծելու քրեադատավարական օրենքի պահանջից, հաշվի առնելով, որ առկա են հիմնավոր կասկածներ կիրառման ենթակա իրավական ակտերի սահմա-նադրականության և ՀՀ Սահմանադրության նորմերի իրավական բովանդակության բացահայտման (մեկնաբանման) առնչությամբ` Դատարանը փաստում է, որ կիրառման ենթակա և գործի լուծման համար անհրաժեշտ նորմատիվ իրավական ակտերի սահ-մանադրականության հարցը պարզելու համար անհրաժեշտ է դիմել ՀՀ Սահմանադրական դատարան և քրեական գործի վարույթը կասեցնել, որպիսի հետևության դատարանը հանգում է հետևյալ փաստարկներով և հիմնավարումներով.
Սահմանադրական դատարան դիմելու փաստարկները և հիմնավորումները.
Դատարանը փաստում է, որ գործը դատական քննության նախապատրաստելիս համապատասխան որոշում կայացնելու համար անհրաժեշտ, կիրառման ենթակա ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 1-ին մասի (մինչև 2009թ. մարտի 20-ին ընդունված ՀՕ-53-Ն օրենքի ուժի մեջ գտնվելը գործող խմբագրությամբ, այլ կերպ`Հին օրենք) և դրա հետ փոխկապակցված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1 հոդվածի 1-ին մասի (Նոր օրենքի) ՀՀ սահմանադրության 72-րդ, 73-րդ և 79-րդ հոդվածներին համապատասխանելու վերաբերյալ առկա են հիմնավոր կասկածներ, որպիսի հետևության հանգում եմ հետևյալ իրավական վերլուծությունների և դատողությունների արդյունքներով:
Այսպես, վարույթումս քննվող քրեական գործով Ռոբերտ Քոչարյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ նախագահի պաշտոնը զբաղեցնելու, մասնավորապես՝ 2008թ. փետրվարի 23-ից մարտի 20-ն ընկած ժամանակահատվածում այլ պաշտոնատար անձանց հետ հանցակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված հետևյալ գործողությունների իրականացում՝ զինված ուժերի, ապօրինի զինված քաղաքացիական անձանց հետընտրական քաղաքական հարցերում հանցավոր ներգրավում, ինչպես նաև ակնհայտորեն իրենց լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ այլ գործողություններ, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ երկրում սահմանադրական կարգի համապատասխան հիմնադրույթները փաստացի վերացնել՝ իշխանությունը յուրացնել:
Տվյալ արարքի կատարման համար քրեական հետապնդման մարմինները Ռոբերտ Քոչարյանին և վերջինիս ենթադրյալ հանցակիցներին մեղադրանք են առաջադրել «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» (այսուհետ` ՀՕ-53-Ն օրենք) 2009թ. մարտի 20-ին ընդունված և միայն 2009թ. մարտի 24-ին ուժի մեջ մտած ՀՕ-53-Ն օրենքով, նրանց նկատմամբ ընտրվել են համապատասխան խափանման միջոցներ:
Ըստ տվյալ օրենքի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածը շարադրվել է հետևյալ խմբագրությամբ.
«Հոդված 300. Իշխանությունը յուրացնելը
1. Իշխանությունը զավթելը` բռնություն գործադրելու կամ բռնություն գործադրելու սպառնալիքի միջոցով, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ չնախատեսված այլ եղանակով Հանրապետության Նախագահի, Ազգային ժողովի, կառավարության կամ սահմանադրական դատարանի լիազորություններին տիրանալը`
պատժվում են ազատազրկմամբ` տասից տասնհինգ տարի ժամկետով:
2. Իշխանությունը պահելը` Հանրապետության Նախագահի, պատգամավորի, վարչապետի, նախարարի լիազորությունների ավարտից հետո այդ լիազորությունների իրականացումը շարունակելը`
պատժվում է ազատազրկմամբ` տասից տասնհինգ տարի ժամկետով:
3./.../:»:
Նույն օրենքով ՀՀ քրեական օրենսգիրքը լրացվել է հետևյալ բովանդակությամբ 300.1-րդ հոդվածով.
«Հոդված 300.1. Սահմանադրական կարգը տապալելը
1. Սահմանադրական կարգը տապալելը` Սահմանադրության 1-ից 5-րդ հոդվածներով կամ 6-րդ հոդվածի առաջին մասով նախատեսված որևէ նորմը փաստացի վերացնելը, որն արտահայտվում է իրավական համակարգում այդ նորմի գործողության դադարեցմամբ`
պատժվում է ազատազրկմամբ` տասից տասնհինգ տարի ժամկետով:
2. /.../: :»:
Մինչդեռ, Ռ.Քոչարյանին և վերջինիս ենթադրյալ հանցակիցներին վերագրված վերոնշյալ արարքները կատարելու պահին գործող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածը ուներ հետևյալ ձևակերպումը.
« Պետական իշխանությունը յուրացնելը
1. Պետական իշխանությունը յուրացնելը՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության խախտմամբ պետական իշխանությունը բռնությամբ զավթելուն կամ դա բռնությամբ պահելուն, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն կամ Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը բռնությամբ խախտելուն ուղղված գործողությունները՝
պատժվում են ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով:
2./.../:
Դատարանը սույն որոշմամբ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի առջև բարձրացնում է նաև գործողությունը դադարեցված և մինչ 2009թ. մարտի 20-ին ընդունված ՀՕ-53-Ն օրենքի ուժի մեջ մտնելը գործող խմբագրությամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի` ՀՀ սահմանադրության 72-րդ, 73-րդ և 79-րդ հոդվածներին համապատասխանության հարցի պարզում` նկատի ունենալով, որ մեղադրող կողմը սույն գործով մեղադրյալներին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածով մեղադրանքներ է առաջադրել` հաշվի առնելով, որ վերոնշյալ անձանց գործողությունները նախքան այդ նախատեսված են եղել քրեական այդ օրենքով (այլ կերպ` «ՀՀ սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 29-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի ուժով այդ նորմը դատարանի կողմից ըստ էության ևս ենթակա է կիրառման):
Հաշվի առնելով, որ դատարանի մոտ հիմնավոր կասկածներ կան առ այն, որ գործով 4 մեղադրյալների նկատմամբ քրեական հետապնդման մարմինների կիրառված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածը, դրա հետ փոխկապակցված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածը ենթադրաբար հակասում են ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ, 73-րդ և 79-րդ հոդվածներին, Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ փաստվելու պարագայում նրանցից Սեյրան Օհանյանի և Յուրի Խաչատուրովի նկատմամբ բացառապես տվյալ հոդվածով հարուցված քրեական հետապնդումները կարող են ընդհուպ դադարեցվել /այսինքն՝ մինչև գործը դատական քննության նշանակելը կարող է ի հայտ գալ նրանց նկատմամբ քրեական հետապնդումը և վարույթը բացառող հանգամանք/, իսկ մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի կամ բոլորի մասով` նաև կասեցվել՝ Դատարանը փաստում է, որ վիճարկվող նորմատիվ իրավական ակտերի կիրառման խնդիրն առկա է դատական քննության հատկապես տվյալ փուլում, ուստի դրանց սահմանադրականության հարցով ՀՀ Սահմանադրական դատարան է դիմում`օգտվելով «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 71-րդ հոդվածի 3-րդ մասի կարգավորումից:
ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ հոդվածի համաձայն՝
« Ոչ ոք չի կարող դատապարտվել այնպիսի գործողության կամ անգործության համար, որը կատարման պահին հանցագործություն չի հանդիսացել: /.../
ՀՀ Սահմանադրության 73-րդ հոդվածի համաձայն՝
«1. Անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն:
2. Անձի իրավական վիճակը բարելավող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ ունեն, եթե դա նախատեսված է այդ ակտերով:
«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Նորմատիվ իրավական ակտի գործողությունը տարածվում է դրա ուժի մեջ մտնելուց հետո գործող հարաբերությունների վրա, եթե այլ բան նախատեսված չէ Սահմանադրությամբ, օրենքով կամ տվյալ նորմատիվ իրավական ակտով»:
ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ հոդվածի համաձայն`
«Հիմնական իրավունքների և ազատությունների սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է պիտանի և անհրաժեշտ լինեն Սահմանադրությամբ սահմանված նպատակին հասնելու համար: Սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է համարժեք լինեն սահմանափակվող հիմնական իրավունքի և ազատության նշանակությանը»:
ՀՀ Սահմանադրության 79-րդ հոդվածի համաձայն՝
«Հիմնական իրավունքները և ազատությունները սահմանափակելիս օրենքները պետք է սահմանեն այդ սահմանափակումների հիմքերը և ծավալը, լինեն բավարար չափով որոշակի, որպեսզի այդ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեատերերն ի վիճակի լինեն դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ:
Միջազգային և ներպետական իրավունքին հայտնի «Nullum crimen, nulla poena sine lege»» սկզբունքի համաձայն՝ ոչ ոքի չի կարելի հանցագործության համար մեղավոր ճանաչել, եթե արարքի կատարման պահին գործող ներպետական կամ միջազգային իրավունքի համաձայն դա քրեական հանցագործություն չի համարվել։ Այս սկզբունքը նախատեսում է նաև, որ չի կարելի կիրառել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որն օրենքով կիրառելի է եղել քրեական հանցագործության կատարման պահին:
Իրավախախտումների քրեականացման կամ ապաքրեականացման հարցի որոշումն ընդհանուր առմամբ ներպետական իրավասության հարց է, ազգային իրավունքն է որոշում, թե որ արարքը կարող է համարվել հանցագործություն, իսկ որը՝ ոչ։
Քրեական արդարադատության համար հիմնարար նշանակություն ունեցող նշված սկզբունքային մոտեցումների լիարժեք ապահովման կարևոր նախապայման է «nullum crimen, nulla poea sine lege» սկզբունքը, որը պետություններին պարտավորեցնում է հանցագործության կատարման մեջ անձին մեղավոր ճանաչել միայն այն դեպքում, եթե այդ արարքի կատարման պահին՝
ա) ազգային (ներպետական) իրավունքն այն ճանաչել է հանցագործություն կամ
բ) տվյալ արարքը հանցագործություն է համարվել թեկուզ միջազգային իրավունքի համաձայն։
«Crimen, nulla poea sine lege» սկզբունքի բովանդակության վերլուծությունից կարելի է եզրակացնել, որ պատիժը նախապես ընդունված օրենքով սահմանված լինելու պահանջը, «inter alia» հետապնդում է հետևյալ նպատակները`
ա) որպեսզի անձը պատշաճ կերպով տեղեկացված լինի, թե ինչն է արգելված,
բ) ինչ կպատահի, եթե թույլատրելիի սահմանը խախտվի,
գ) տրվի թույլատրելի վարքագծի ուղեցույցը։
Ըստ այդ սկզբունքի՝ պատժի վերաբերյալ օրենքը պետք է ոչ միայն ձևակերպի հանցավոր արարքի բնութագրումը, այլև սահմանի այն հանգամանքները, որոնք կարդարացնեն նման արարքի կատարումը, կնախատեսի այն հանգամանքները, որոնք կծանրացնեն կամ կմեղմացնեն սխալ արարքը կամ դրա կատարումը կհամարվի թույլատրելի։ Այս սկզբունքի հետ անխզելիորեն կապված է հաջորդ կանոնը, համաձայն որի՝ չի կարող կիրառվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որն օրենքով կիրառելի է եղել քրեական հանցագործության կատարման պահին:
Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագիրը, զարգացնելով 1948թ. Համընդհանուր հռչակագրի (հոդված 11, կետ 2) և 1950թ. Կոնվենցիայի (հոդված 7) դրույթները, դրանք լրացրել է մեկ այլ սկզբունքային նշանակություն ունեցող դրույթով, համաձայն որի՝ «Եթե հանցագործության կատարվելուց հետո օրենքով ավելի մեղմ պատիժ է սահմանվում, այդ օրենքի գործունությունը տարածվում է տվյալ հանցագործի վրա» (հոդված 15, կետ 1)։
Չնայած «ոսllum crimen, nulla poena sine lege» սկզբունքը կամայականությունից անձի իրավունքները պաշտպանելու նպատակով արգելում է քրեական իրավունքում անալոգիայի կիրառումը, այդուհանդերձ, այս մասին ուղղակի նշում կա միայն Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի կանոնադրության 22-րդ հոդվածի 2-րդ կետում, որտեղ ասվում է. «Հանցագործության սահմանումը պետք է մեկնաբանվի ճշգրիտ և չպետք է կիրառվի անալոգիայով»։ Ավելին, նկատի ունենալով, որ հանցագործության սահմանումները երբեմն կարող են նաև ոչ հստակ լինել, ըստ նշված կետի՝ եթե հանցագործության սահմանումը երկիմաստ է, ապա «սահմանումը մեկնաբանվում է հօգուտ այն անձի, որի նկատմամբ իրականացվում է հետաքննություն, դատաքննություն կամ որը ճանաչվել է մեղավոր»։
«Nսllum crimen, nulla poena sine lege» սկզբունքի էությունը բացահայտող մի շարք ելակետային նշանակության մեկնաբանություններ են արվել միջազգային դատարանների և միջազգային կազմակերպությունների կողմից։ Մասնավորապես ՄԻԵԴ-ը գտնում է, որ «այն երաշխիքը, որի մասին է խոսքը 7-րդ հոդվածում. հանդիսանում է իրավունքի գերակայության անբաժան տարր և ակնառու տեղ է զբաղեցնում Կոնվենցիայով իրականացվող պաշտպանության համակարգում»։ Դատարանը նաև գտնում է, որ Կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածում ամրագրված «nսllum crimen, nulla poena sine lege» սկզբունքը նախատեսված չէ բացառապես քրեական իրավունքի հետադարձ կիրառումն ի վնաս մեղադրյալի արգելելու համար։ Այն ընդհանուր առմամբ մարմնավորում է նաև այն սկզբունքը, համաձայն որի՝ միայն օրենքը կարող է սահմանել հանցանքը և նախատեսել պատիժը, ինչպես նաև այն սկզբունքը, որ քրեական օրենքը չպետք է ի վնաս մեղադրյալի լայն մեկնաբանության տեղիք տա, մասնավորապես՝ անալոգիայով։ Սրանից հետևում է, որ հանցանքը պետք է օրենքում սահմանված լինի հստակ և պարզորոշ։ Դատարանի կարծիքով այս պայմանը կարող է համարվել բավարարված այն դեպքում, երբ անձը անհրաժեշտության դեպքում դատա-րանների մեկնաբանությամբ համապատասխան դրույթի ձևակերպումից հասկանա, թե հատկապես որ գործողությունների ու անգործության համար է նա ենթակա պատասխանատության։
Եվրոպական կոնվենցիայի համակարգում, ի թիվս այլնի, արգելվում է քրեական իրավունքի « in malam partem» կիրառումն այն փաստերի վերաբերյալ, որոնք չեն կարող հիմնավորված ձևով ներառվել օրենքի տեքստում...։ Կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածի 1-ին կետով արգելվում է այնպիսի հնարավորությունը, երբ որևէ արարք, որը նախկինում պատժելի չէր համարվում, ըստ դատարանի կառաջացնի քրեական պատասխանատվություն, կամ գոյություն ունեցող հանցագործությունը կներառի այն փաստերը, որոնք նախկինում իրենցից քրեական հանցագործություն չէին ներկայացնում։
Կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածը, որն արգելում է անձին մեղավոր ճանաչել այնպիսի գործողության կամ անգործության համար, որը կատարման պահին հանցագործություն չի հանդիսացել, երաշխավորում է նաև արարքի պատժելիությունը վերացնող կամ պատիժը մեղմացնող քրեական օրենքի հետադարձ ուժը։ Դատարանը գտել է, որ, եթե կան տարբերություններ հանցանքի կատարման պահին գործող օրենքի և մինչև դատարանի վերջնական որոշման կայացումը ուժի մեջ մտած հաջորդ քրեական օրենքում, դատարանները պետք է կիրառեն այն դրույթները, որոնք առավել բարենպաստ պայմաններ են նախատեսում մեղադրյալի համար (Scoppola v. Italy (no. 2) app. 10249/03 GC Judgment 17/09/2009)։ Դատարանն այն կարծիքին է, որ ավելի ծանր պատժի կիրառումը միայն այն պատճառով, որ դա նախատեսված էր հանցանքի կատարման պահին, նշանակում է ի վնաս մեղադրյալի կիրառել ժամանակի ընթացքում քրեական օրենքի գործողության կանոնները։ Դա կնշանակի նաև անտեսել մեղադրյալի համար բոլոր այն բարենպաստ օրենսդրական փոփոխությունները, որոնք կատարվել են մինչև նրա դատապարտումը, և նշանակել պատիժներ, որոնք պետությունը և հանրությունը դիտարկել են որպես չափազանց խիստ։
Վճռաբեկ դատարանը Գասպար Պողոսյանի վերաբերյալ 2011 թվականի հոկտեմբերի 20-ի ԳԴ1/0013/01/11 գործով արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը.
Չկա հանցագործություն և պատիժ, եթե այն սահմանված չէ օրենքով` «nullum crimen, nulla poena sine lege» կանոնը համընդհանուր ճանաչում ստացած հիմնարար սկզբունք է և իրավունքի գերակայության կարևորագույն տարր: Այն բացառիկ նշանակություն ունի մարդու իրավունքների պաշտպանության համակարգում, հետևաբար նշված սկզբունքից շեղումը բացարձակապես անթույլատրելի է: Սա նշանակում է, որ անձը չի կարող քրեական պատասխանատվության ենթարկվել, եթե արարքը կատարելու ժամանակ գործող օրենքով այն հանցագործություն չի համարվել, ինչպես նաև` հանցանք կատարած անձը ենթակա է քրեական պատասխանատվության միայն այն օրենքով, որը գործել է նրա կողմից արարքը կատարելու ժամանակ: «Nullum crimen, nulla poena sine lege» սկզբունքի բաղադրամասերից է նաև այն դրույթը, համաձայն որի` չի կարող կիրառվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որն օրենքով կիրառելի է եղել հանցագործության կատարման պահին:
Վճռաբեկ դատարանը նաև արձանագրել է, որ ժամանակի ընթացքում քրեական օրենքի գործողության ընդհանուր կանոնն ունի նաև բացառություն: Քրեական օրենքը հետադարձ ուժ է ստանում, այսինքն` դրա գործողությունը տարածվում է մինչև այդ օրենքն ուժի մեջ մտնելը համապատասխան արարք կատարած անձանց վրա հետևյալ դեպքերում.
1. նոր օրենքը վերացնում է արարքի հանցավորությունը` «ապաքրեականացում»,
2. նոր օրենքը մեղմացնում է պատիժը,
3. նոր օրենքն այլ կերպ բարելավում է հանցանք կատարած անձի վիճակը:
Ինչպես երևում է վերոգրյալից, քրեական օրենքին հետադարձ ուժ տալու պայմանները սպառիչ են և ունեն իմպերատիվ բնույթ, այսինքն` եթե նոր ընդունված օրենքը պարունակում է վերը նշված պայմաններից առնվազն մեկը, ապա իրավակիրառող մարմինը պարտավոր է դրա գործողությունը տարածել մինչև օրենքն ուժի մեջ մտնելը համապատասխան արարք կատարած անձանց, այդ թվում` այն անձանց վրա, ովքեր կրում են պատիժը կամ կրել են այն, սակայն ունեն դատվածություն:
Այն դեպքերում, երբ նոր ընդունված օրենքը միաժամանակ բովանդակում է պատասխանատվությունը մասնակիորեն մեղմացնող և պատասխանատվությունը մասնակիորեն խստացնող դրույթներ, ապա օրենքը հետադարձ ուժ է ստանում միայն մեղմացման առումով:
Դատարանի մոտ առկա են հիմնավոր կասկածներ առ այն, որ կիրառման ենթակա Նոր օրենքը ոչ միայն չի ապահովում իրավական որոշակիության պահանջը, այլև, ի համամետություն Հին օրենքի, անձանց իրավական վիճակը վատթարացնող օրենք է ∕առնվազն պատիժը չի մեղմացրել, հանցանք կատարած անձի վիճակը չի բարելավել∕` հետևյալ պատճառաբանությամբ.
Հին կամ նոր օրենքի ճիշտ կիրառման հարցը լուծելիս անհրաժեշտ է համադրել ոչ միայն դրանց պատժամասերը, այլև դիսպոզիցիաները:
Տվյալ դեպքում թեև Հին և Նոր օրենքները նախատեսում են միևնույն պատժատեսակը և պատժաչափը, սակայն դրանցում էականորեն տարբերվում են այդ հոդվածների դիսպոզիցիաները, որոնցից ըստ մեղադրող կողմի վարկածի, Նոր օրենքի դիսպոզիցիայի ծավալն ավելի նեղ է, քան Հին օրենքինը` այն տրամաբանությամբ, որ Նոր օրենքը որպես քրեորեն պատժելի արարք` սահմանադրական կարգի տապալում է սահմանել Սահմանադրության 1-ից 5-րդ հոդվածների և 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված որևէ նորմի խախտումը ..., որը հանգեցրել է որոշակի հետևանքի:
Մինչդեռ Հին օրենքի դիսպոզիցիայի համաձայն` պատասխանատվություն էր սահմանվել սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողությունների համար: Խոսքը, մասնավորապես, նրա մասին է, որ Հին օրենքը հանցակազմի օբյեկտիվ կողմի պարտադիր տարր էր համարում վերը նշված արարքը բռնությամբ կատարելը (տապալելը), առանց այդ հատկանիշի կարող էր խոսք գնալ քրեական օրենքով չթույլատրված այլ արարքների, բայց ոչ պետական իշխանությունը յուրացնելու մասին: Ընդ որում, պետական իշխանության յուրացման կազմում ընդգրկված, առանց բացառության բռնությամբ ուղեկցված մյուս բոլոր հանցակազմերը նույն` ՀՕ-53-Ն օրենքով խմբագրվել և պահպանել են իրենց տեղը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածում, իսկ մեկ հանցակազմ, որի օբյեկտիվ կողմը դարձյալ պարունակում է բռնության հատկանիշ, իր արտացոլումն է գտել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.2 հոդվածում:
Վերոնշյալ վերլուծությունը կատարելիս Դատարանը հաշվի է առնում այն, որ մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանին և մյուսներին վերագրված արարքները կատարելու պահին գործող Սահմանադրությամբ 1-ից 5-րդ հոդվածները, 6-րդ հոդվածի 1-ին մասը հռչակում և ամրագրում էին հետևյալ իրավահարաբերությունները.
Հոդված 1. «Հայաստանի Հանրապետությունը ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական, իրավական պետություն է»:
Հոդված 2. «Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին:
Ժողովուրդն իր իշխանությունն իրականացնում է ազատ ընտրությունների, հան-րաքվեների, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ նախատեսված պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով:
Իշխանության յուրացումը որևէ կազմակերպության կամ անհատի կողմից հանցագործություն է»:
Հոդված 3. «Մարդը, նրա արժանապատվությունը, հիմնական իրավունքները և ազատությունները բարձրագույն արժեքներ են:
Պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան:
Պետությունը սահմանափակված է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներով և ազատություններով՝ որպես անմիջականորեն գործող իրավունք»:
Հոդված 4. «Հանրապետության Նախագահի, Ազգային ժողովի, տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները, ինչպես նաև հանրաքվեներն անցկացվում են ընդհանուր, հավասար, ուղղակի ընտրական իրավունքի հիման վրա` գաղտնի քվեարկությամբ»:
Հոդված 5. «Պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան՝ օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման հիման վրա:
Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով»:
Հոդված 6. «Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն (...)»:
Այլ կերպ` Նոր օրենքի դիսպոզիցիայի համաձայն` սահմանադրական վերոնշյալ որևէ նորմը փաստացի վերացնելը, որը պետք է հանգեցներ իրավական համակարգում այդ նորմի գործողության դադարեցման, ինքնին, բավարար էր անձին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով քրեական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը բարձրացնելու համար, այսինքն` բռնությունը կարող է լինել տվյալ հոդվածով նախատեսված հանցակազմի ոչ պարտադիր (ֆակուլտատիվ) տարր, հանցակազմն առկա է նաև առանց այդ հատկանիշի: Մի պահ առերևույթ համաձայնելով մեղադրող կողմի այն վարկածի հետ, որ նույն գործողությունները պատժելի էին նաև Հին օրենքի`ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի գործողության ժամանակ և որպես դրա հետևանք` 2008 թվականին կատարված արարքի համար հնարավոր էր Ռ.Քոչարյանին և մյուսներին որպես մեղադրյալ ներգրավել վերջիններիս վիճակը ենթադրաբար բարելավված նոր օրենքով` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածով, հարց է առաջանում, թե ՀՀ Սահմանադրության 73-րդ հոդվածի 1-ին մասի տեսանկյունով որքանով է իրավաչափ Նոր օրենքին հետադարձ ուժ տալն այն պարագայում, երբ նոր օրենքով սահմանված հանցակազմի օբյեկտիվ կողմը կազմող վերոնշյալ գործողությունները պետք է կատարվեին բացառապես բռնության գործադրմամբ, այլ կերպ ասած` եթե Հին օրենքի գործողության ժամանակ անձը ՀՀ սահմանադրական կարգը տապալեր առանց բռնության գործադրման, նրա արարքում հանցակազմ չէր լինի, իսկ եթե նույն արարքը առանց բռնություն գործադրման կատարեր Նոր օրենքի գործողության ժամանակ` կենթարկվեր քրեական պատասխանատվության, այլ կերպ ասած`Նոր օրենքի դիսպոզիցիան նախատեսում է հանցավոր գործողությունների ավելի լայն շրջանակ:
Արդյոք վերոնշյալ պարզ համեմատությունից չի հետևում, որ տվյալ դեպքում Նոր օրենքն անձանց վիճակը ենթադրաբար վատթարացնող օրենք է և դրան հետադարձ ուժ տալն անթույլատրելի է /արարքը ենթադրաբար կարող էր որակվել Հին օրենքով`ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածով, որը 2009 թվականի հայտնի օրենսդրական փոփոխությունից հետո բովանդակում է միանգամայն այլ հանցակազմեր/, ուստի նաև տվյալ փաստարկի համատեքստում կիրառման ենթակա Հին և Նոր օրենքների սահմանադրականության առնչությամբ հայցվում է ՀՀ Սահմանադրական դատարանի վերջնական և համապարտադիր դիրքորոշումը:
ՀՀ Սահմանադրական դատարանը իր 2015 թ. հուլիսի 7-ի ՍԴՈ-1224 և 2006թ. ապրիլի 18-ի թվականի ՍԴՈ-630 որոշման մեջ ամրագրել է, որ «...որևէ իրավական նորմ չի կարող համարվել «օրենք», եթե այն չի համապատասխանում իրավական որոշակիության (res jսdicata) սկզբունքին, այսինքն՝ ձևակերպված չէ բավարար աստիճանի հստակությամբ, որը թույլ տա քաղաքացուն դրա հետ համատեղելու իր վարքագիծը»։
Իր մեկ այլ՝ 13.05.2008 թվականի ՍԴՈ-753 որոշմամբ Սահմանադրական դատարանը սահմանել է նաև, որ «Օրենքի կանխատեսելիությունը գնահատելու համար կարևոր գործոն է նաև տվյալ հարաբերությունները կանոնակարգող տարբեր կարգավորումների միջև հակասությունների առկայության կամ բացակայության հանգամանքը»։
Կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածում ամրագրված «nսllum crimen, nulla poena sine lege» սկզբունքի համաձայն՝ միայն օրենքը կարող է սահմանել հանցանքը և նախատեսել պատիժը, ինչպես նաև այն սկզբունքը, որ քրեական օրենքը չպետք է ի վնաս մեղադրյալի լայն մեկնաբանության տեղիք տա, այդ թվում՝ անալոգիայով։ Հանցանքը պետք է օրենքում սահմանված լինի հստակ և պարզորոշ։ Այս պայմանը համարվում է բավարարված այն դեպքում, երբ անձը, անհրաժեշտության դեպքում դատարանների մեկնաբանությամբ, համապատասխան դրույթի ձևակերպումից հասկանա, թե հատկապես որ գործողությունների կամ անգործության համար է նա ենթակա պատասխանատության։ Տվյալ պայմաններում ողջամտորեն հարց է առաջանում այն մասին, թե որքանով են վերը նշված Հին և Նոր օրենքները շահագրգիռ անձանց համար հստակ և մատչելի, իսկ վարքագծի համապատասխան կանոն դրսևորելու առումով` կանխատեսելի:
ՀՀ Սահմանադրության 1-ին հոդվածով ամրագրված իրավական պետության կարևորագույն հատկանիշներից է իրավունքի գերակայությունը, որի ապահովման գլխավոր պահանջներից են իրավական որոշակիության սկզբունքը, իրավահարաբերությունների կարգավորումը բացառապես այնպիսի օրենքներով, որոնք համապատասխանում են որակական որոշակի հատկանիշների` հստակ են, կանխատեսելի, մատչելի:
ՀՀ սահմանադրական դատարանը մի շարք որոշումներում (ՍԴՈ-630, ՍԴՈ-1142, ՍԴՈ-1270) անդրադարձել է իրավական որոշակիության սկզբունքին և գտել է, որ այն անհրաժեշտ է, որպեսզի համապատասխան հարաբերությունների մասնակիցները ողջամիտ սահմաններում ի վիճակի լինեն կանխատեսել իրենց վարքագծի հետևանքները և վստահ լինեն ինչպես իրենց պաշտոնապես ճանաչված կարգավիճակի անփոփոխելիության, այնպես էլ ձեռք բերված իրավունքների և պարտավորությունների հարցում:
Նույնիսկ իրավական նորմի առավելագույն հստակությամբ ձևակերպման դեպքում դատական մեկնաբանությունը չի բացառվում: Իրավադրույթների պարզաբանման և փոփոխվող հանգամանքներին` զարգացող հասարակական հարաբերություններին դրանց համապատասխանեցման անհրաժեշտությունը միշտ էլ առկա է: Հետևաբար, օրենսդրական կարգավորման որոշակիությունը և ճշգրտությունը չեն կարող բացարձականացվել՝ նույնիսկ ոչ բավարար հստակությունը կարող է լրացվել դատարանի մեկնաբանություններով:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը բազմիցս դիրքորոշում է արտահայտել առ այն, որ` «Չնայած այն բանին, որ սահմանումների որոշակիությունը խիստ ցանկալի է, միաժամանակ անհրաժեշտ է խուսափել դրանց չափազանց կոշտ լինելուց՝ իրավունքը պետք է ունակ լինի հետևել փոփոխվող հանգամանքներին: Այդ իսկ պատճառով, հաճախ օրենքներում առկա են տերմիններ, որոնք քիչ թե շատ անորոշ են: Դրանց մեկնաբանումը և կիրառումը դատական պրակտիկայի խնդիր է» (The Sunday Times v. the United Kingdom (Application no. 6538/74, 26/04/79, § 49):
Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում ընդգծել, որ իրավական որոշակիության սկզբունքը ենթադրում է նաև դատարանների որոշումների հստակություն և կանխատեսելիություն, ինչը թույլ է տալիս իրավահարաբերությունների մասնակիցներին համապատասխան պատկերացում կազմել իրենց վարքագծի հնարավոր հետևանքների մասին:
Ս.Ռ.-ն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության և Ս.Վ.-ն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության գործերով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն արձանագրել է, որ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածում ամրագրված երաշխիքները, լինելով օրենքի գերակայության էական տարրեր, Կոնվենցիայի պաշտպանության համակարգում կայուն տեղ ունեն, և դա հատկապես ընդգծվում է այն փաստով, որ Կոնվենցիայի 15-րդ հոդվածի համաձայն` անգամ պատերազմի կամ արտակարգ դրության ժամանակ 7-րդ հոդվածից որևէ շեղում չի թույլատրվում: Վերջինս, ելնելով իր առարկայից և նպատակից, պետք է այնպես մեկնաբանվի ու կիրառվի, որպեսզի նախատեսի կամայական մեղադրման, դատապարտման և պատժման դեմ ուղղված արդյունավետ երաշխիքներ (տես C.R. v. The United Kingdom, գանգատ թիվ 20190/92, 1995 թվականի նոյեմբերի 22-ի վճիռ, կետ 32 և S.W. v. The United Kingdom, գանգատ թիվ 20166/92, 1995 թվականի նոյեմբերի 22-ի վճիռ, կետ 34):
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված սահմանադրական կարգը տապալելու հանցակազմը օբյեկտիվ կողմից դրսևորվում է Սահմանադրության 1-ից 5-րդ հոդվածներով կամ 6-րդ հոդվածի առաջին մասով նախատեսված որևէ նորմը փաստացի վերացնելու մեջ, որն արտահայտվում է իրավական համակարգում այդ նորմի գործողության դադարեցմամբ: ՀՀ քրեական օրենսգրքում ՀՕ-53-Ն օրենքով նման լրացում կատարելով`օրենսդիրը փորձել է հստակեցնել մինչև 2009թ. մարտի 24-ը գործող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 1-ին մասը (քրեական պատասխանատվություն էր նախատեսում պետական իշխանության յուրացման` Հայաստանի Հանարեպտության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողությունների համար), որը, ենթադրաբար ավելի անորոշ նորմատիվ իրավական ակտ էր, քանի որ ենթադրաբար հստակ չէր, չէր սահմանում այն սահմանափակումների հիմքերը և ծավալը, որ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեատերերն ի վիճակի լինեին դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ /այդ խնդրին անդրադարձ է կատարվել նաև ԵԽ մարդու իրավունքների հանձնակատար Թոմաս Համերբերգի զեկույցում∕:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1 հոդվածով անձի պատասխանատվության հարցը որոշելու համար իրավակիրառող մարմինը պետք է հիմնվի տվյալ հոդվածի դիսպոզիցայում նախատեսված ՀՀ Սահմանադրության վերոնշյալ հոդվածների վրա, սակայն նույնիսկ ներկա պահին իրավական տեսանկյունով առկա է անորոշություն. պարզ չէ, թե խոսքը 2008 թվականի դրությամբ գործող /2005 թվականի նոյեմբերի 27-ի փոփոխություններով հանդերձ/ ՀՀ Սահմանադրության, թե 2015 թվականի փոփոխություններով գործող Սահմանադրության մասին է, քանի որ սույն գործը, ըստ մեղադրանքների որոշումների, ուղղակիորեն շաղկապված է ընտրական և հետընտրական գործընթացների հետ, մինչդեռ սահմա-նադրական կարգ հիմունքներին վերաբերող` ընտրական իրավունքի սկզբունքներն ամ-րագրող Սահմանադրության 4-րդ հոդվածը 2015թվականից ևեթ նախատեսված է գործող Սահմանադրության 7-րդ հոդվածով: Տվյալ իրադրությունում անհասկանալի է, թե ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1 հոդվածը կիրառելիս և Սահմանադրության 4-րդ հոդվածի վրա հղում կատարելիս որքանով է ապահովվելու ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ և 79-րդ հոդվածների պահանջները, 4-րդ հոդվածը կիրառելիս պետք է հաշվի առնել արարքի կատարման պահին գործող Սահմանադրությունը /2005 թվականի փոփոխություններով/, թե 2015 թվականից փոփոխություններով հանդերձ Սահմանադրությունը:
Ավելին, 2005թ. փոփոխություններով Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի առաջին մասը արձանագրում էր ՀՀ Սահմանադրության բարձրագույն իրավաբանական ուժ ունենալը, փաստում, որ նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն, մինչդեռ 2015թ. փոփոխություններով Սահմանդրության 6-րդ հոդվածի առաջին մասի համաձայն` «Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարել միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ և օրենքներով»: Ավելին, այդ խմբագրմամբ Սահմանադրությամբ վերացվել է սահմանադրական նորմերի անմիջականորեն գործելու դրույթը:
Հիմնավոր կասկածներ են առկա նաև Նոր օրենքի ձևակերպման առնչությամբ, քանի որ ենթադրաբար անհասկանալի է «նորմի փաստացի վերացնել» եզրույթը, որը նույն հոդվածի դիսպոզիցիայի պետք է դրսևորվի «իրավական համակարգում այդ նորմի գործողության դադարեցմամբ»:
Առհասարակ օրենքների վերացումը, այդ թվում`ուժը կորցրած ճանաչելը, անվավեր ճանաչելը, փոփոխելը և այլն, իրավական գործընթացներ են, ինչ վերաբերում է վերագրված արարքը կատարելու պահին գործող ՀՀ Սահմանադրության 1-ին և 2-րդ հոդվածներին, ապա 114-րդ հոդվածի համաձայն` դրանք փոփոխության ենթակա չեն (2015 թվականի փոփոխություններով հանդերձ Սահմանադրության 203-րդ հոդվածի համաձայն` փոփոխության ենթակա չեն Սահմանադրության 1-ին, 2-րդ, 3-րդ և 203-րդ հոդվածները):
Արդյոք իրավունքների և ազատությունների կրողներն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի ենթադրաբար տարածական և լայն ձևակերպման համատեքստում ի վիճակի էին դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ, մասնավորապես` նրանց համար արդյոք ողջամտորեն որոշակի և կանխատեսելի է, թե «իրավական նորմի փաստացի վերացումը» ինչ գործողություններ է ենթադրում, ինչպես կարող է այն իրականացվել, «իրավական համակարգ» եզրույթը օգտագործված է լայն, թե նեղ իմաստով, նույն իրավական նորմի գործողությունը ինչպես կարող է դադարեցվել, մասնավորապես` դադարեցումը կարող է կրել էպիզոդիկ, թե համակարգային, վերջնական, թե նաև ժամանակավոր բնույթ:
Վերագրված արարքների առնչությամբ Ռոբերտ Քոչարյանի անձեռնմխելիության իրավունքի վերաբերյալ վարույթն իրականացրած մարմինների իրարամերժ դիրքորոշումների և պաշտպանական կողմի վիճարկումների համատեքստում Դատարանն արձանագրում է հետևյալը.
Ռոբերտ Քոչարյանին վերագրված արարքները կատարելու պահին գործող ՀՀ Սահմանադրության 56.1-րդ հոդվածի համաձայն՝
«Հանրապետության Նախագահն անձեռնմխելի է:
Հանրապետության Նախագահն իր լիազորությունների ժամկետում և դրանից հետո չի կարող հետապնդվել և պատասխանատվության ենթարկվել իր կարգավիճակից բխող գործողությունների համար:
Իր կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների համար Հանրապետության Նախագահը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել իր լիազորությունների ավարտից հետո»:
Տվյալ պահին գործող Սահմանադրության 57-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Հանրապետության Նախագահը կարող է պաշտոնանկ արվել պետական դավաճանության կամ այլ ծանր հանցագործության համար:
Հանրապետության Նախագահին պաշտոնանկ անելու հարցի մասին եզրակացություն ստանալու համար Ազգային ժողովը պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ ընդունված որոշմամբ դիմում է Սահմանադրական դատարան:
Հանրապետության Նախագահին պաշտոնանկ անելու մասին որոշումը սահմանադրական դատարանի եզրակացության հիման վրա կայացնում է Ազգային ժողովը՝ պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երկու երրորդով:
Եթե սահմանադրական դատարանի եզրակացությամբ Հանրապետության Նախագահին պաշտոնանկ անելու հիմքերը բացակայում են, ապա հարցը հանվում է Ազգային ժողովի քննարկումից»:
2015թ. դեկտեմբերի 6-ի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 141-րդ հոդվածի համաձայն`
«1. Հանրապետության նախագահը կարող է պաշտոնանկ արվել պետական դավաճանության, այլ ծանր հանցագործության կամ Սահմանադրության կոպիտ խախտման համար:
2. Հանրապետության նախագահին պաշտոնանկ անելու հիմքերի առկայության մասին եզրակացություն ստանալու համար Ազգային ժողովը պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ ընդունված որոշմամբ դիմում է Սահմանադրական դատարան:
3. Ազգային ժողովը Հանրապետության նախագահին պաշտոնանկ անելու մասին որոշում է կայացնում Սահմանադրական դատարանի եզրակացության հիման վրա պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երկու երրորդով»:
Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 5-րդ կետով Հանրապետության Նախագահին պաշտոնանկ անելու հիմքերի առկայության մասին եզրակացություն տալու վերաբերյալ գործերի քննության կարգը 2008 թվականի դրությամբ կարգավորվել է «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի ∕գործել է 2006թ. հուլիսի 1-ից մինչև 2018թ. ապրիլի 9-ը ∕ 76-րդ հոդվածով, համաձայն որի`
«1. Սույն հոդվածում նշված գործերով Ազգային ժողովը Սահմանադրության 57-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան ընդունած իր որոշման մեջ պետք է մատնանշի Հանրապետության Նախագահի այն որոշումը, գործողությունը կամ անգործությունը, որի ընդունումը կամ իրականացումն իր մեջ պարունակում է պետական դավաճանության կամ Քրեական օրենսգրքով նախատեսված այլ ծանր հանցագործության հատկանիշներ:
2. ∕...∕
3. Սույն հոդվածում նշված գործերով դատավարությանը որպես դատավարության մասնակից պետք է ներգրավվի Հանրապետության Նախագահը, որն օգտվում է դատավարության կողմի` սույն օրենքով սահմանված իրավունքներից և կրում է նրա պարտականությունները այնքանով, որքանով դա չի կարող վնաս պատճառել իր իրավունքներին և ազատություններին:
4. Հանրապետության Նախագահի չներկայանալն արգելք չէ գործի դատաքննության համար:
5. Սույն հոդվածում նշված գործերի վարույթը չի կարող կարճվել Հանրապետության Նախագահի հրաժարականի կամ այլ հիմքով նրա լիազորությունների դադարման դեպքերում:
∕...∕
14. Սույն հոդվածում նշված գործերով Սահմանադրական դատարանը կարող է ընդունել հետևյալ եզրակացություններից մեկը.
1) Հանրապետության Նախագահին պաշտոնանկ անելու հիմքերի բացակայության մասին.
2) Հանրապետության Նախագահին պաշտոնանկ անելու հիմքերի առկայության մասին:
15. Եզրակացություն ընդունելիս սահմանադրական դատարանն իրավասու է նաև գնահատելու Քրեական օրենսգրքի` սույն հոդվածի 1-ին մասում նշված հանցագործության հատկանիշներն ամրագրող դրույթների սահմանադրականությունը: Հանգելով այդ դրույթների` Սահմանադրությանը հակասելու համոզմանը` սահմանադրական դատարանն ընդունում է սույն հոդվածի 14-րդ մասի 1-ին կետով նախատեսված եզրակացությունը:
16. Սույն հոդվածի 14-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված եզրակացությունում սահմանադրական դատարանը պետք է նշի`
1) Հանրապետության Նախագահի այն որոշումները, գործողությունները կամ անգործությունը, որոնցում առկա են ծանր հանցագործության հատկանիշներ և այդ հանցագործության ճշգրիտ որակավորումը.
2) ∕...∕:
17. Եզրակացությունն ընդունվելուց հետո` ոչ ուշ, քան հաջորդ օրը, ուղարկվում է Ազգային ժողով և հայտարարվում հանրային հեռուստատեսությամբ»:
Ըստ էության համանման կարգավորում է առկա նաև 2018թ. ապրիլի 9-ից ուժի մեջ գտնվող «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 80-րդ հոդվածում, հետևաբար`այն չի մեջբերվում:
Սահմանադրական դատարանին նաև տվյալ խնդրով դիմելը և ըստ էության նույն գործով ու հարցով ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի մեկնաբանությունից շեղվելը պայմանավորված է ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի դատավորի հատուկ կարծիքի առկայության, տարբեր ատյանի դատարանների դատավորների կողմից վերոնշյալ խնդրով տրամագծորեն տարբեր դիրքորոշումներ հայտնելու հանգամանքներով` կիրառման ենթակա ՀՀ Սահմանադրության վերոնշյալ նորմերի վերաբերյալ պաշտոնական և վերջնական մեկնաբանություն ստանալու անհրաժեշտությամբ /սույն դատական ակտում մեջբերված` Սահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-943 և այլ որոշումներում արտահայտված իրավական դիրքորոշում/:
Այսպես, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը (նախագահող դատավոր Ա.Ազարյան) 2018 թվականի օգոստոսի 13-ին, քննարկելով մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանին կալանավորելու վերաբերյալ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2018 թվականի հուլիսի 27-ի որոշման դեմ վերջինիս պաշտպանների ներկայացրած վերաքննիչ բողոքները, ՀՀ Նախագահի անձեռնմխելիության հարցի վերաբերյալ արձանագրել էր հետևյալը.
«Մեջբերված սահմանադրական նորմերի համակարգային վերլուծությունից բխում է, որ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի անձեռնմխելիության սահմանադրաիրավական սկզբունքն ինքնանպատակ չէ, այլ դրանով բարձրագույն պաշտոն զբաղեցնող անձի համար նախատեսվում է այնպիսի կարգավիճակ, որը նրան հնարավորություն կտա առանց արգելքների և խոչընդոտների իրականացնելու Սահմանադրությամբ իր վրա դրված գործառույթներն ու լիազորությունները։ Այլ կերպ` Նախագահը, որպես բարձրագույն պաշտոնատար անձ, օժտված է որոշակի պաշտպանվածությամբ։ Նախագահական անձեռնմխելիությունը, նշանակում է պետության կողմից վերապահված իրավունք` ենթակա չլինելու որոշ ընդհանուր նորմերի, այն է` Նախագահը չի կարող ձերբակալվել, ենթարկվել դատական պատասխանատվության, որպես վկա հարկադրաբար հրավիրվել դատարան, ենթարկվել վարչական պատասխանատվության և այլն։
Վերոգրյալից հետևում է, որ Նախագահն անձեռնմխելիության իրավունքից օգտվում է ինչպես պաշտոնավարման ժամանակ, այնպես էլ պաշտոնավարումից հետո, այսինքն` անձեռնմխելիության իրավունքից օգտվում են նաև նախկին` պաշտոնաթող այն նախագահները, որոնք ենթադրյալ արարքները կատարել են պաշտոնավարման ընթացքում:
Նման եզրակացությունը պայմանավորված է նրանով, որ Սահմանադրության 56.1-րդ հոդվածով ուղղակի ամրագրված է Նախագահին լիազորությունների ժամկետում պատասխանատվության ենթարկելու, հետևաբար` և անձեռնմխելիությունից զրկելու անհնարինությունը՝ ինչպես իր կարգավիճակից բխող, այնպես էլ կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների համար։ Նախագահի կարգավիճակ ասելով պետք է հասկանալ որպես բարձրագույն պաշտոնատար անձ, պետության գլուխ, որի իրավասությունը, այսինքն` իրավունքների և պարտականությունների շրջանակը սահմանված է ՀՀ Սահմանադրությամբ, որոնց իրականացման համար ստեղծվում է Նախագահի ինստիտուտը, իսկ կարգավիճակից բխող գործողությունները Սահմանադրությամբ և մյուս օրենքներով Նախագահին վերապահված լիազորությունների իրականացումն են:
Հարկ է նշել, որ պաշտոնավարող Նախագահին անձեռնմխելիությունից զրկել հնարավոր է միայն պաշտոնավարումից հետո, ընդ որում` միայն պաշտոնանկ անելու միջոցով:
Ինչ վերաբերում է պաշտոնավարումից հետո Նախագահի անձեռնմխելիության հարցին, ապա Վերաքննիչ դատարանի գնահատմամբ Սահմանադրությամբ հստակ սահմանված է, որ կարգավիճակից չբխող գործողությունների համար Նախագահը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել պաշտոնավարման ավարտից հետ: Այսինքն՝ կարգավիճակից չբխող գործողությունների համար Նախագահի անձեռնմխելիության երաշխիքը տարածվում է միայն նրա պաշտոնավարման ժամկետի վրա:
Վերը նշված կարգավորումը վկայում է այն մասին, որ ընդհանուր կանոնն այն է, որ Նախագահը օգտվում է անձեռնմխելիությունից: Սակայն Վերաքննիչ դատարանի գնահատմամբ դա չի նշանակում, որ Նախագահն ունի բացարձակ անձեռնմխելիություն և նույն փաստաթուղթը ընդհանուր կանոնից նախատեսում է բացառություն:
2008 թվականի դրությամբ գործող Սահմանադրության 57-րդ հոդվածի համաձայն՝ Հանրապետության Նախագահը կարող է պաշտոնանկ արվել պետական դավաճանության կամ այլ ծանր հանցագործության համար: Նշվածից հետևում է, որ 56.1-րդ հոդվածն ընդհանրապես սահմանում է Նախագահի անձեռնմխելիության երաշխիքը, որից Սահմանադրության 57-րդ հոդվածով սահմանված դեպքերում համապատասխան ընթացակարգով Նախագահը կարող է զրկվել: Այսինքն՝ Նախագահն իր պաշտոնավարման ընթացքում չի կարող ենթարկվել քրեական հետապնդման և պատասխանատվության, քանի դեռ պաշտոնանկ չի արվել պետական դավաճանության կամ այլ ծանր հանցանքի համար, անկախ դրա՝ Նախագահի կարգավիճակից բխելու կամ չբխելու հանգամանքից:
Հարկ է նկատել, որ Սահմանադրության մեջ օգտագործվում է ոչ թե անձեռնմխելիությունից զրկել, այլ՝ պաշտոնանկ անել եզրույթը: Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ պաշտոնանկ անելը դա ընդհանուր կանոններից տարբերվող պատասխանատվության ուրույն ձև է, որը հնարավորություն է տալիս Նախագահին զրկել անձեռնմխելիությունից, ինչն իր հերթին իրավական հնարավորություն է տալիս Նախագահի նկատմամբ ընդհանուր կարգով իրականացնել քրեական հետապնդում:
Վերաքննիչ դատարանի գնահատմամբ, իր կարգավիճակից բխող գործողությունների համար պաշտոնավարման ավարտից հետո Նախագահի անձեռնմխելիության իրավունքը պահպանվում է, քանի դեռ վերջինս սահմանված կարգով չի զրկվել այդ իրավունքից: Հետևաբար, նման դեպքում պաշտոնավարման ժամկետից հետո Նախագահի նկատմամբ քրեական հետապնդում իրականացնելու համար անհրաժեշտ պարտադիր պայման է նրան անձեռնմխելիությունից զրկելը: Հակառակ մոտեցման դեպքում, եթե պայմանականորեն ընդունենք, որ առանց անձեռնմխելիության զրկման Նախագահին հնարավոր է ենթարկել քրեական պատասխանատվության, ապա այդ դեպքում որն է այդ իրավունքի սահմանման իմաստը, նման պայմաններում չի գործի Նախագահի անձեռնմխելիության սահմադրական նորմը և Նախագահը չի օգտվի այդ իրավունքից: Հետևաբար` նման մեկնաբանման պայմաններում ընդհանրապես անիմաստ է դառնում անձեռնմխելիության ինստիտուտի նախատեսումը:
Այսպիսով` վերոգրյալի հիման վրա Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ գործող Նա-խագահին Սահմանադրությամբ պաշտոնանկ անելու համար առկա է հատուկ ընթացակարգ, որի պահպանման դեպքում միայն հնարավոր է Նախագահի նկատմամբ իրականացնել քրեական հետապնդում, ընդ որում` հաշվի առնելով, որ իր կարգավիճակից բխող գործողությունների համար քրեական հետապնդման և պատասխանատվության ենթարկվելու անձեռնմխելիությունը Նախագահի վրա տարածվում է նաև պաշտոնավարման ավարտից հետո, ուստի նշված ընթացակարգը պետք է կիրառվի նաև Նախագահի պաշտոնավարման ավարտից հետո: Վերաքննիչ դատարանի գնահատմամբ, եթե Նախագահին մեղսագրվում է այնպիսի ենթադրյալ արարք, որն իր պաշտոնավորման ընթացքում բացահայտվելու դեպքում նրա նկատմամբ քրեական հետապնդում կարող է իրականացվել միայն նրան պաշտոնանկ անելուց, այսինքն՝ անձեռնմխելիությունից զրկելուց հետո, ապա այդ ենթադրյալ արարքը պաշտոնավարումից հետո բացահայտվելու դեպքում նույնպես պարտադիր է վերջինիս անձեռնմխելիությունից զրկելը: Թեև այս դեպքում Նախագահն արդեն պաշտոնաթող է և նրան պաշտոնանկ անելու հարց չի առաջանում, սակայն հաշվի առնելով, որ Սահմանադրությամբ պաշտոնանկ անելու և անձեռնմխելիությունից զրկելու գործընթացը փոխկապակցված է, հետևաբար՝ պաշտոնանկ անելը չպետք է նեղ մեկնաբանել և այն դիտարկել միայն որպես Նախագահի լիազորությունների դադարեցում:
Նույնիսկ իր կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների համար Հանրապետության Նախագահը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել իր լիազորությունների ավարտից հետո: Ավելին, տվյալ պահին գործող Սահմանադրության 57-րդ հոդվածի համաձայն՝ պետական դավաճանության կամ այլ ծանր հանցագործության համար Հանրապետության Նախագահը կարող է միայն պաշտոնանկ արվել, ընդ որում՝ թեև այդ պահին գործող Սահմանադրությամբ ընդհանուր գծերով կարգավորվել է Նախագահին պաշտոնանկ անելու ընթացակարգը, Սահմանադրական դատարանի մասին նախկին օրենքով այդ ընթացակարգը նախատեսված չէր, ավելին՝ պաշտոնանկ անելու հիմքերի բացակայության վերաբերյալ Սահմանադրական դատարանի բացասական եզրակացության տվյալ հարցը պետք է քննարկվեր Ազգային ժողովում, սակայն որևէ կարգավորում չկար առ այն, թե ինչ վախճան պետք է ունենար նրա նկատմամբ նախաձեռնվելիք կամ նախաձեռնված քրեական հետապնդումը»:
Վերոնշյալ պատճառաբանությամբ Վերաքննիչ քրեական դատարանը գտել է, որ «վերագրված արարքները կատարելու պահին ՀՀ Նախագահի պաշտոնը զբաղեցրած Ռոբերտ Քոչարյանի քրեական հետապնդման շարունակումը /քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքի առկայության կամ բացակայության պարզումը/ և հնարավոր քրեական պատասխանատվության ենթարկելը հնարավոր է բացառապես վերջինիս անձեռնմելիության վերաբերյալ հարցը որոշակիացվելու պայմաններում»:
Վերոնշյալ որոշման դեմ վճռաբեկ բողոքները քննելու և վիճարկվող այդ դատական ակտը ստուգելու շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը, ՀՀ նախագահի կարգավիճակի և անձեռնմխելիության վերաբերյալ սահմանադրական նորմերը վերլուծելով և մեկնաբանելով, արձանագրել է հետևյալը.
«Պաշտոնավարման ավարտից հետո Նախագահը իր կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների համար չի օգտվում անձեռնմխելիության երաշխիքից և ենթարկվում է պատասխանատվության ընդհանուր հիմունքներով: Մասնավորապես, որպես այդպիսին՝ պետք է դիտարկվեն ոչ միայն հակաօրինական արարքները, որոնք Նախագահն իրականացնում է որպես մասնավոր անձ, քաղաքացի և որոնք կապված չեն նրա գործառնական դերի հետ, այլև այնպիսի գործողությունները, որոնց կատարման իրավասությամբ Նախագահը սահմանադրորեն օժտված չէ կամ կատարում է դրանք` Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների անցմամբ:
(…) Անձեռնմխելիության կիրառումը չի կարող դիտվել որպես մեխանիկական գործընթաց: Պարզելու համար` արդյոք կատարված գործողությունները բխել են Նախագահի կարգավիճակից, թե` ոչ, չպետք է առաջնորդվել ձևական մոտեցմամբ և հիմք ընդունել միայն այն հանգամանքը, որ ենթադրյալ արարքը կատարելու ժամանակ անձը հանդես է եկել որպես Նախագահ: Կատարված գործողությունը Նախագահի կարգավիճակից բխելու կամ չբխելու և համապատասխանաբար անձեռնմխելիության ինստիտուտը կիրառելու հարցը լուծելիս անհրաժեշտ է համակողմանի գնահատման ենթարկել իրականացված գործողությունների բնույթը, այն է` բացահայտել դրանց` Նախագահի` որպես պետության գլխի գործառույթների կենսագործմանն ուղղված լինելու, Նախագահի առջև դրված խնդիրները՝ Սահմանադրությամբ վերջինիս վերապահված լիազորությունների միջոցով իրականացնելու հանգամանքները, ինչպես նաև պարզել համապատասխան գործողության հիմքում ընկած շահը, նպատակը: Մասնավորապես, եթե Հանրապետության նախագահը գործել է Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում, նրա գործողությունները պայմանավորված են եղել իր գործառույթների իրացման անհրաժեշտությամբ և առաջնորդվել է հանրային շահով, ապա վերջինս նման գործողություների համար անձեռնմխելի է և ենթակա չէ հետապնդման ու պատասխանատվության նաև լիազորությունների ավարտից հետո, քանի որ այդպիսիք համատեղելի են Նախագահի կարգավիճակի հետ և բխում են վերջինից: Մինչդեռ, եթե Նախագահը լիազորություններն իրականացնելիս առաջնորդվել է իր մասնավոր, անձնական շահով կամ չի ունեցել համապատասխան գործողությունն իրականացնելու լիազորություն կամ դա իրականացրել է Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների անցմամբ, ապա նման գործողությունները չեն կարող առնչություն ունենալ Նախագահի կարգավիճակի հետ և պետք է գնահատվեն որպես Նախագահի կարգավիճակի հետ չկապված»:
ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի վերոնշյալ որոշման և առհասարակ ՀՀ նախագահի անձեռնմխելիության ինստիտուտի վերաբերյալ իր հատուկ կարծիքն է ներկայացրել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի դատավոր Ս.Ավետիսյանը, համաձայն որի` «Վճռաբեկ դատարանի կողմից նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության սահմանների որոշմանը տրված հիշյալ մեկնաբանությունն անընդունելի է և չի բխում գործառութային անձեռնմխելիության գաղափարախոսությունից: Վերջինս իրենից ներկայացնում է անձի կողմից համապատասխան արարքը կատարելիս որպես պաշտոնատար անձ հանդես է գալիս և պաշտոնական լիազորություններ իրականացնելիս պատասխանատվության ենթարկվելու արգելք կամ բարդացված ընթացակարգ: Գործառութային անձեռնմխելիության տարբերությունը անձնական անձեռնմխելիությունից դրսևորվում է հենց ի պաշտոնե իրականացված արարքների նկատմամբ կիրառելիության մեջ: Հետևաբար դրա շրջանակների այնպիսի մեկնաբանությունը, որ պաշտոնատար անձը (սույն դեպքում Նախագահը) ի պաշտոնե գործելիս չի օգտվում անձեռնմխելիությունից այն արարքների համար, որոնք իրականացնում է իր պաշտոնական լիազորությունների անցմամբ, որը դրսևորում է նաև իրավական ակտով համապատասխան լիազորությամբ օժտված չլինելը, չի բխում համապատասխան պաշտոնատար անձին տրված քննարկվող սոցիալական երաշխիքի բովանդակությունից: Վերջինիս կարևորությունը և առկայության նպատակը ընդգծվել է նաև Վճռաբեկ դատարանի կողմից, սակայն արդյունքում դրա շրջանակների անհարկի նեղ մեկնաբանության հետևանքով, ըստ էության, բովանդակազրկվել է:
Հարկ է նկատել, որ գործառութային անձեռնմխելիությանը Վճռաբեկ դատարանի կողմից տրված հիշյալ մեկնաբանությունը չնայած կատարվել է պաշտոնաթող Նախագահի անձեռնմխելիության առնչությամբ, սակայն հավասարապես վերաբերելի է նաև նույնաբովանդակ անձեռնմխելիությունից օգտվող այլ պաշտոնատար անձանց նկատմամբ:
Այս կապակցությամբ հետաքրքրական է, որ գործառութային անձեռնմխելիության շրջանակների կապակցությամբ միջազգային իրավունքում նկատվում է որոշակի, սակայն ոչ կայուն մոտեցում` ուղղված ի պաշտոնե կատարված գործողությունների հասկացության շրջանակից միջազգային հանցագործությունները բացառելուն: Վերջինս պայմանավորված է հիշյալ հանցագործություններով պատասխանատվության անխուսափելիության բացարձակ կանոնի (jus cogens) սահմանմամբ: Սակայն հեղինակավոր դոկտրինալ աղբյուրներում նման մոտեցումն անընդունելի է գնահատվել, քանի որ հակասում է գործառութային անձեռնմխելիության ավանդաբար ձևավորված գաղափարախոսությանը:
Վերջինիս համատեքստում առավել է ընդգծվում ի պաշտոնե գործելիս միջազգային չհամարվող այլ հանցագործությունները, որոնք կարող են դրսևորվել նաև պաշտոնական լիազորությունների չարաշահմամբ, պաշտոնական լիազորությունների սահմանազանցմամբ, գործառութային անձեռնմխելիության երաշխիքի շրջանակներից բացառելու անթույլատրելիությունը:
Վերոհիշյալով պայմանավորված` լիովին կիսում եմ Վերաքննիչ դատարանի դիրքորոշումն այն մասին, որ. «(…) պարտադիր չէ, որպեսզի Նախագահը գործի հստակ իր լիազորությունների շրջանակներում և դրանցից դուրս չգա, կարևորն այն է, որ վերջինի կատարած այդպիսի արարքը բխի իր՝ որպես Նախագահի կարգավիճակից և պայմանավորված լինի Նախագահին վերապահված լիազորությունների իրականացմամբ: Հակառակ մոտեցման դեպքում, եթե պայմանականորեն ընդունենք, որ «կարգավիճակից բխող գործողություններ» հասկացության տակ պետք է հասկանալ Նախագահին վերապահված իրավունքների և պարտականությունների անշեղ կատարումը, այդ դեպքում Նախագահի անձեռնմխելիության իրավունքի նախատեսումն անիմաստ կլինի, քանի որ ոչ միայն նախագահը, այլ նաև ցանկացած պաշտոնատար անձ և անհատ չի կարող հետապնդվել կամ քրեական պատասխանատվության ենթարկվել իր օրինական գործողությունների համար:
Ինչպես Վերաքննիչ դատարանը, այնպես էլ Վճռաբեկ դատարանն իրավացիորեն արձանագրել են, որ ՀՀ Սահմանադրությունը պաշտոնաթող Նախագահի դեպքում նրա գործառութային անձեռնմխելիությունը հաղթահարելու ընթացակարգ չի ամրագրել, այլ կերպ` վերջինս իր կարգավիճակից բխող գործողությունների կատարման համար օժտված է քրեական հետապնդման և պատասխանատվության ենթարկվելու անձեռնմխելիությամբ։
Վերոհիշյալ դիրքորոշումները համադրելով սույն գործի փաստերի նկատմամբ` գտնում եմ, որ Ռ.Քոչարյանին մեղսագրված արարքի նկարագրությունից ակնհայտորեն հետևում է, որ նրան վերագրված արարքները վերաբերում են որպես Նախագահ իր կարգավիճակին, այլ ոչ որպես մասնավոր անձ կատարած գործողություններին: Հետևաբար, սույն դեպքում Ռ.Քոչարյանն օգտվում է պաշտոնաթող նախագահի համար ՀՀ Սահմանադրությամբ նախատեսված գործառութային անձեռնմխելության երաշխիքից:
∕...∕:
Գործառութային անձեռնմխելիության հաղթահարման ընթացակարգ ՀՀ Սահմանադրությունը պաշտոնաթող Նախագահի դեպքում փաստացի չի ամրագրել։
Վերոգրյալներից ելնելով` արձանագրենք հետևյալը.
1) Անձեռնմխելիությունը լինելով անձին պատասխանատվությունից զրկելու նախապայման՝ այն առանցքային երաշխիք է կամայականորեն ազատությունից զրկվելուց պաշտպանվելու համար:
2) Անձեռնմխելիության պայմանի հաղթահարումը պետք է նախորդի հիմնավոր կասկածի առկայության ստուգմանն ու գնահատմանը: Այլ խոսքով՝ եթե անձեռնմխելիության պայմանը հաղթահարված չէ, քրեական հետապնդման և կալանավորման գործընթացը իմաստազրկվում են: Ուստի անձեռնմխելիության պայմանի հաղթահարումից հետո է միայն հնարավոր անդրադառնալ առերևույթ հանցանք կատարած լինելու հիմնավոր կասկածի հավաստմանը:
3) Պաշտոնաթող Նախագահին անձեռնմխելիությունից զրկելու ընթացակարգի բացակայությունը բացառում է քրեական հետապնդման հարուցումը (մեղադրանք առաջադրելը), ուստի նաև խափանման միջոցի՝ կալանքի հարցի քննարկումը: Կալանավորման պայմանն առկա չէ, եթե անձեռնմխելիության հատկանիշը կրող սուբյեկտը շարունակում է այն պահպանել:
4) ՀՀ Սահմանադրությունը և օրենսդրությունը պաշտոնաթող Նախագահին անձեռնմխելիությունից զրկելու ընթացակարգ չի սահմանել: Այս առումով գտնում եմ, որ առկա է սահմանադրաիրավական բաց, որը հնարավոր չէ հաղթահարել իրավակիրառ պրակտիկայում:
5) ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 2-րդ մասում ամրագրված այն դրույթը, ըստ որի «Քրեական պատասխանատվության անձեռնմխելությունից օգտվող անձանց նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելու հիմքերի առկայության դեպքում դատախազը համաձայնություն ստանալու միջնորդությամբ դիմում է համապատասխան մարմիններին» իրագործելի չէ, քանի որ ՀՀ օրենսդրությունը պաշտոնաթող Նախագահի համար այդպիսի մարմին չի նախատեսել։
Մինչդեռ, անձեռնմխելիության հատկանիշով օժտված առանձին կատեգորիայի հատուկ սուբյեկտների վերաբերյալ (ՀՀ Ազգային Ժողովի պատգամավորներ, Սահմանադրական դատարանի անդամներ, դատավորներ) ՀՀ Սահմանադրությունը և համապատասխան սահմանադրական օրենքները նախատեսել են տվյալ անձանց անձեռնմխելիությունը հաղթահարելու կառուցակարգ:
Հարկ եմ համարում նշել, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 51-րդ գլխում սահմանված են միայն դիվանագիտական անձեռնմխելիությունից օգտվող անձանց պատասխանատվության ենթարկելու առանձնահատկությունները: Բացի այդ, առկա է քրեադատավարական բաց նաև նույն օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում` այն առումով, որ քրեա-կան գործի վարույթը կամ քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքների շարքում Նախագահի անձեռնմխելիությունը նշված չէ (եթե Նախագահի անձեռնմխելիության հատկանիշը պահպանված է):
Հարկ է նշել, որ տարբեր երկրների օրենսդրության ուսումնասիրությունը վկայում է, որ պաշտոնաթող Նախագահին անձեռնմխելիությունից զրկելու կառուցակարգը հստակեցված է (տես, օրինակ Ռուսաստանի Դաշնության քրեական դատավարության օրենսգրքի 52-րդ գլուխը):
6) Պաշտոնաթող Նախագահին անձեռնմխելիությունից զրկելու վերաբերյալ օրենսդրական կարգավորման բացակայությունը հակասում է 2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ և 79-րդ հոդվածներում ամրագրված համաչափության և որոշակիության սկզբունքներին:
Հետևաբար՝
– պաշտոնաթող Նախագահի անձեռնմխելիությունը բովանդակող Սահմանադրական նորմերի առնչությամբ Վճռաբեկ դատարանի ձևավորած դատողությունները համոզիչ չեն և չեն բխում գործառութային անձեռնմխելության գաղափարախոսությունից,
– Վճռաբեկ դատարանը հանգել է սխալ հետևության, որ սկզբում պետք է ստուգել հիմնավոր կասկածի առկայությունը, որից հետո անդրադառնալ անձեռնմխելիության հաղթահարման հարցին: Գտնում եմ, որ Վճռաբեկ դատարանի տվյալ եզրահանգումը չի բխում հիմնավոր կասկածի վերաբերյալ Եվրոպական դատարանի և Վճռաբեկ դատարանի ձևավորված կայուն նախադեպային որոշումների, ինչպես նաև անձեռմխելիության ինստիտուտի օրենսդրական կարգավորումների տրամաբանությունից:
- ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ պարբերությունն այնքանով, որքանով անձեռնմխելիության հաղթահարման պահանջ է ենթադրում նաև պաշտոնաթող Նախագահի համար, չի համապատասխանում 2005 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 56.1-րդ հոդվածի 2-րդ մասին և 57-րդ հոդվածին (2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 140-րդ հոդվածի 2-րդ մասին և 141-րդ հոդվածին, ինչպես նաև 78-րդ և 79-րդ հոդվածներին)։
Այսպիսով, հիմնավոր կասկածներ ունեմ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ պարբերության սահմանադրականության վերաբերյալ: Գտնում եմ, որ Նախագահի անձեռնմխելիության, ինչպես նաև պաշտոնանկման սահմանադրաիրավական կարգավորումների համատեքստում քրեադատավարական հիշյալ նորմի սահմանադրաիրավական բովանդակության բացահայտումը և դրա՝ ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանելու հարցի որոշումն անհրաժեշտ պայման է սույն գործով Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված հարցերի լուծման համար։
Ուստի, մինչ ՀՀ գլխավոր դատախազի և պաշտպանների կողմից Վճռաբեկ դատարանի առջև բարձրացված հարցերին վերջնական իրավական գնահատական տալը, գտնում եմ, որ առկա էր բողոքների վերաբերյալ վարույթը կասեցնելու և ՀՀ սահմանադրական դատարան դիմելու անհրաժեշտություն՝ կիրառման ենթակա նորմի՝ ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու նպատակով։ Տվյալ դիրքորոշումը պայմանավորվում է նաև ինչպես ՀՀ Սահմանադրության 167-րդ հոդվածի 1-ին մասում ամրագրված հիմնարար դրույթով, այնպես էլ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի կողմից արտահայտված իրավական դիրքորոշումներով։
Մասնավորապես՝ թիվ ՍԴՈ-1114 որոշման շրջանակներում ՀՀ սահմանադրական դատարանը ձևավորել է, ի թիվս այլնի, հետևյալ դատողությունը. «(...) Իրավունքի գերակայության սկզբունքով առաջնորդվելիս Սահմանադրական դատարան դիմելու հնարավորությունը դատարանների համար պետք է ընկալել ոչ միայն իրավունք, այլև պարտականություն։ Առանց դրա, մի կողմից՝ նորմի սահմանադրականության վերաբերյալ մտահոգությունը չի կարող փարատվել հայեցողական մոտեցմամբ, որովհետև այն պահանջում է «գնահատման» դատավարական համապատասխան ընթացակարգ և դրա իրականացման սահմանադրական լիազորություն, մյուս կողմից՝ մարդկանց իրավունքները պաշտպանելու փոխարեն հնարավոր հակասահմանադրական նորմի կիրառմամբ կխախտվեն այդ իրավունքները» (տե'ս ՀՀ Սահմանադրական դատարանի՝ 2013 թվականի սեպտեմբերի 18-ի թիվ ՍԴՈ-1114 որոշման 9-րդ կետը)։∕...∕
Հաշվի առնելով վերոշարադրված հիմնավորումները և ղեկավարվելով ∕...∕ հոդվածներով՝ գտնում եմ, որ անհրաժեշտ էր վճռաբեկ բողոքների վերաբերյալ վարույթը կասեցնել և դիմել ՀՀ սահմանադրական դատարան՝ միջնորդելով որոշելու ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ պարբերության համապատասխանությունը 2005 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 56.1-րդ հոդվածի 2-րդ մասին և 57-րդ հոդվածին (2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 140-րդ հոդվածի 2-րդ մասին և 141-րդ, ինչպես նաև 78-րդ, 79-րդ հոդվածներին)»։
Այսպիսով, ՀՀ Նախագահի պաշտոնը զբաղեցնելու պահին Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից ենթադրաբար հանցանքներ կատարելու ժամանակ /2008 թվականին/ գործող Սահմանադրության 56.1 և 57 հոդվածների համադրված վերլուծությունից կարելի է եզրակացնել, որ Հանրապետության նախագահը անձեռնմխելի է, ինչը ենթադրում է, որ վերջինս չի կարող քրեական հետապնդման և պատասխանատվության ենթարկվել իր լիազորությունների իրականացման ժամկետում ինչպես իր կարգավիճակից բխող գործողությունների համար, այնպես էլ իր կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների կատարման համար: ՀՀ Սահմանադրության 56.1 հոդվածի 2-րդ մասը նախատեսում է մեկ վերապահում, այն է` իր կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների համար Հանրապետության նախագահը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել իր լիազորությունների ավարտից հետո:
Հաշվի առնելով ՀՀ նախագահի անձեռնմխելիության ինստիտուտի «կարգավիճակից բխող գործողություններ» և «կարգավիճակի հետ չկապված գործողություններ» եզրույթների վերաբերյալ ծագած հիմնավոր կասկածները, այդ ինստիտուտի նորմերի ճիշտ կիրառմամբ մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի մասով քրեական վարույթը շարունակելու և գործը ճիշտ լուծելու անհրաժեշտությունը, Սահմանադրությունը պաշտոնապես և վերջնականապես մեկնաբանելու Սահմանադրական դատարանի բացառիկ իրավասությունը, այդ մեկնաբանության համապարտադիր բնույթը` դիմում եմ ՀՀ Սահմանադրական դատարանին` խնդրելով համաչափության և որոշակիության սահմանադրական սկզբունքների տեսանկյունով մեկնաբանել մինչև 2015 թվականի դեկտեմբերի 6-ին ընդունված ՀՀ սահմանադրության 56.1 և 57-րդ հոդվածները (համապատասխանում է 2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 140-րդ և 141-րդ հոդվածներին), մասնավորապես հետևյալ հարցերի շրջանակում̀̀`
- ՀՀ Սահմանադրության 56.1 և 57 հոդվածների (2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 140-րդ և 141-րդ հոդվածների) և «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 76-րդ հոդվածի (համապատասխանաբար` «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 80-րդ հոդվածի) համատեքստում ՀՀ նախագահին պաշտոնանկ անելը և անձեռնմելիության իրավունքից զրկելը կառուցակարգի և իրավական հետևանքներ առաջացնելու տեսանկյունով արդյոք նույն գործընթացն է, եթե`ոչ, դրանք ինչ առանձնահատկություններ և հաջորդականություն ունեն:
- Սահմանադրաիրավական նորմերի մեկնաբանման տեսանկյունով ինչ չափանիշներով է որոշվում ՀՀ Նախագահի գործողությունների` «կարգավիճակից բխելը» կամ «կարգավիճակի հետ չկապված լինելը», որտեղ է դրանց սահմանագիծը, մասնավորապես`
ա. կարող է որպես «կարգավիճակի հետ չկապված լինելու գործողություն» մեկնաբանվել ցանկացած հակաօրինական արարք, որը կատարել է ՀՀ Նախագահը` պաշտոնավարման ժամանակահատվածում, եթե` այո, ապա «կարգավիճակի հետ չկապված գործողություն» է պաշտոնեական լիազորությունների սահմաններում (լիազորությունների չարաշահմամբ) կատարված հակաօրինական արարքը, լիազորությունների սահմանների անցմամբ (վերազանցմամբ) հակաօրինական արարք, թե՞ երկուսն էլ:
բ. «կարգավիճակից բխող գործողություն» եզրույթի տակ արդյոք պետք է նկատի ունենալ ՀՀ նախագահի պաշտոնը զբաղեցնելիս այդ անձի բարեխիղճ և առերևույթ օրինական վարքագիծը, թե նաև հակաօրինական, այդ թվում`ենթադրյալ հանցավոր վարքագիծը:
-Արդյո՞ք ՀՀ նախագահը կամ ՀՀ պաշտոնաթող նախագահը լիազորությունների իրականացման ժամկետում ենթադրաբար հանցանք կատարելիս չեն օգտվել կամ օգտվում քրեական հետապնդման անձեռնմխելիության իրավունքից, եթե օգտվել են կամ օգտվում են, որոնք են այդ երաշխիքից օգտվելու սահմանադրաիրավական պայմանները և սահմանադրաիրավական ինչ կառուցակարգով կարող էր կամ կարող է ՀՀ պաշտոնաթող նախագահի քրեական հետապնդման անձեռնմխելիության հարցը քննարկվել և լուծվել:
Վերոգրյալների հիման վրա, ղեկավարվելով ՀՀ Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 22-25-րդ և 71-րդ հոդվածներով, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 31-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, 292-րդ հոդվածի 3-րդ կետով, 295-րդ հոդվածով,
Ո Ր Ո Շ Ե Ց Ի ՝
1. Մեղադրյալ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի և այլոց վերաբերյալ թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով դիմել ՀՀ Սահմանադրական դատարան՝ խնդրելով
ա. քննարկել և պարզել կիրառման ենթակա ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի և դրա հետ փոխկապակցված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 1-ին մասի (մինչև 2009 թվականի մարտի 20-ին ընդունված ՀՕ-53-Ն օրենքի ուժի մեջ գտնվելը գործող խմբագրությամբ) համապատասխանությունը ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ, 73-րդ և 79-րդ հոդվածների պահանջներին,
բ. Մեկնաբանել ՀՀ Սահմանադրության 56.1 և 57-րդ հոդվածները (2015 թվականի փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 140-րդ և 141-րդ հոդվածները) ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ և 79-րդ հոդվածների համատեքստում:
2. Թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործի վարույթը կասեցնել` մինչև ՀՀ Սահմանադրական դատարանի կողմից համապատասխան որոշման կայացումը:
3. Սույն որոշման օրինակները տրամադրել կողմերին:
ԴԱՏԱՎՈՐ՝ Դ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ |
|---|
|
|
Գործը հանձնվել է գրասենյակ
|
| Գործը հանձնվել է գրասենյակ: | 29-05-2019 |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | ` 1-ին <<361>>, 2-րդ <<349>>,3-րդ <<266>>, 4-րդ <<251>>, 5-րդ <<234>>, 6-րդ <<361>>, 7-րդ <<361>>, 8-րդ <<386>>, 9-րդ <<<<366>>, 10-րդ <<314>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 11-րդ <<263>>, 12-րդ <<359>>, 13-րդ <<304>>, 14-րդ <<246>>, 15-րդ <<304>>, 16-րդ <<301>>, 17-րդ <<313>>, 18-րդ <<317>>, 19-րդ <<316>>, 20-րդ <<313>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 21-րդ <<312>>, 22-րդ <<327>>, 23-րդ <<307>>, 24-րդ <<230>>, 25-րդ <<308>>, 26-րդ <<310>>, 27-րդ <<311>>, 28-րդ <<307>>, 29-րդ <<300>>, 30-րդ <<298>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 31-րդ <<298>>, 32-րդ <<283>>, 33-րդ <<274>>, 34-րդ <<295>>, 35-րդ <<304>>, 36-րդ <<276>>, 37-րդ <<278>>, 38-րդ <<263>>, 39-րդ <<291>>, 40-րդ <<282>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 41-րդ <<320>>, 42-րդ <<406>>, 43-րդ <<392>>, 44-րդ <<289>>, 45-րդ <<339>>, 46-րդ <<309>>, 47-րդ <<304>>, 48-րդ <<335>>, 49-րդ <<342>>, 50-րդ <<281>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 51-րդ <<308>>, 52-րդ <<290>>, 53-րդ <<315>>, 54-րդ <<370>>, 55-րդ <<274>>, 56-րդ <<275>>, 57-րդ <<274>>, 58-րդ <<277>>, 59-րդ <<336>>, 60-րդ <<343>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 61-րդ <<337>>, 62-րդ <<371>>, 63-րդ <<418>>, 64-րդ <<301>>, 65-րդ <<263>>, 66-րդ <<251>>, 67-րդ <<276>>, 68-րդ <<432>>, 69-րդ <<289>>, 70-րդ <<310>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 71-րդ <<401>>, 72-րդ <<242>>, 73-րդ <<276>>, 74-րդ <<209>>, 75-րդ <<264>>, 76-րդ <<401>>, 77-րդ <<412>>, 78-րդ <<397>>, 79-րդ <<518>>, 80-րդ <<477>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակ: | 81-րդ <<417>>, 82-րդ <<235>>, 83-րդ <<356>>, 84-րդ <<208>>, 85-րդ <<270>>, 86-րդ <<155>> թերթ, 87-րդ <<152>> թերթ, 88-րդ <<132>> թերթ: |
|---|
|
| Բողոքարկվել է: | Ըստ էության չլուծող դատական ակտը |
|---|
|
| Գործը ուղարկվել է: | 29-05-2019 |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | ` 1-ին <<361>>, 2-րդ <<349>>,3-րդ <<266>>, 4-րդ <<251>>, 5-րդ <<234>>, 6-րդ <<361>>, 7-րդ <<361>>, 8-րդ <<386>>, 9-րդ <<<<366>>, 10-րդ <<314>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 11-րդ <<263>>, 12-րդ <<359>>, 13-րդ <<304>>, 14-րդ <<246>>, 15-րդ <<304>>, 16-րդ <<301>>, 17-րդ <<313>>, 18-րդ <<317>>, 19-րդ <<316>>, 20-րդ <<313>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 21-րդ <<312>>, 22-րդ <<327>>, 23-րդ <<307>>, 24-րդ <<230>>, 25-րդ <<308>>, 26-րդ <<310>>, 27-րդ <<311>>, 28-րդ <<307>>, 29-րդ <<300>>, 30-րդ <<298>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 31-րդ <<298>>, 32-րդ <<283>>, 33-րդ <<274>>, 34-րդ <<295>>, 35-րդ <<304>>, 36-րդ <<276>>, 37-րդ <<278>>, 38-րդ <<263>>, 39-րդ <<291>>, 40-րդ <<282>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 41-րդ <<320>>, 42-րդ <<406>>, 43-րդ <<392>>, 44-րդ <<289>>, 45-րդ <<339>>, 46-րդ <<309>>, 47-րդ <<304>>, 48-րդ <<335>>, 49-րդ <<342>>, 50-րդ <<281>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 51-րդ <<308>>, 52-րդ <<290>>, 53-րդ <<315>>, 54-րդ <<370>>, 55-րդ <<274>>, 56-րդ <<275>>, 57-րդ <<274>>, 58-րդ <<277>>, 59-րդ <<336>>, 60-րդ <<343>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 61-րդ <<337>>, 62-րդ <<371>>, 63-րդ <<418>>, 64-րդ <<301>>, 65-րդ <<263>>, 66-րդ <<251>>, 67-րդ <<276>>, 68-րդ <<432>>, 69-րդ <<289>>, 70-րդ <<310>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 71-րդ <<401>>, 72-րդ <<242>>, 73-րդ <<276>>, 74-րդ <<209>>, 75-րդ <<264>>, 76-րդ <<401>>, 77-րդ <<412>>, 78-րդ <<397>>, 79-րդ <<518>>, 80-րդ <<477>>, |
|---|
|
| Էջերի քանակը: | 81-րդ <<417>>, 82-րդ <<235>>, 83-րդ <<356>>, 84-րդ <<208>>, 85-րդ <<270>>, 86-րդ <<155>> թերթ, 87-րդ <<152>> թերթ, 88-րդ <<132>> թերթ: |
|---|
|
| ՈՒր(դատարան): | Քրեական վերաքննիչ |
|---|
|
|
|---|
| ՈՒր: | ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարան |
|---|
|
| Ելքի գրության համարը: | ԴԴ-9.1-Ե-104606/19 |
|---|
|
| Փոփոխության հիմքը: | Լիազորությունները կասեցվել են |
|---|
|
Նախագահող դատավոր | | Դատարանի անվանում: | Երևան քաղաքի դատարան |
|---|
Դատավորի անուն: | Աննա Արտեմի Դանիբեկյան |
|
Դատավոր | | Դատարանի անվանում: | Երևան քաղաքի դատարան |
|---|
Դատավորի անուն: | |
|
| Որոշումը ուղարկվել է կողմերին: | |
|---|
|
| Ուղարկվել է հուշաթերթիկ/որոշումը: | |
|---|
|
|
Նշանակվել է դատական քննություն
|
| Դատավարության կողմեր: | Մեղադրյալ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Մեղադրյալ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Մեղադրյալ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Մեղադրյալ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժողի իրավահաջորդ |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Տուժող |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Պաշտպան |
|---|
|
| Դատավարության կողմեր: | Մեղադրող |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ռոբերտ |
|---|
| Ազգանուն | Քոչարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արմեն |
|---|
| Ազգանուն | Գևորգյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սեյրան |
|---|
| Ազգանուն | Օհանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Յուրի |
|---|
| Ազգանուն | Խաչատուրով |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Աղասի |
|---|
| Ազգանուն | Թադևոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ռուզաննա |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վաչագան |
|---|
| Ազգանուն | Ֆարմանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ջեմմա |
|---|
| Ազգանուն | Վարդումյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սարգիս |
|---|
| Ազգանուն | Քլոյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Մարիամ |
|---|
| Ազգանուն | Հովհաննիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ալլա |
|---|
| Ազգանուն | Հովհաննիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Լիլիա |
|---|
| Ազգանուն | Մինասյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վարդուհի |
|---|
| Ազգանուն | Բաղդասարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Էդիկ |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արսեն |
|---|
| Ազգանուն | Զաքարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Լևոն |
|---|
| Ազգանուն | Շամիլյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Էրիկ |
|---|
| Ազգանուն | Պողոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Կարեն |
|---|
| Ազգանուն | Բաբակեխյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Տիգրան |
|---|
| Ազգանուն | Հովհաննիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սամվել |
|---|
| Ազգանուն | Ասատրյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սուրեն |
|---|
| Ազգանուն | Վարդանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Օնիկ |
|---|
| Ազգանուն | Եղիազարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ազատ |
|---|
| Ազգանուն | Հովսեփյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | ՄԵսրոպ |
|---|
| Ազգանուն | Թադևոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Լևոն |
|---|
| Ազգանուն | Ղազարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սարգիս |
|---|
| Ազգանուն | Խաչատրյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Տիգրան |
|---|
| Ազգանուն | Բարսեղյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սերգեյ |
|---|
| Ազգանուն | Սարգսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Կարեն |
|---|
| Ազգանուն | Բաբայան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Պարգև |
|---|
| Ազգանուն | Ավետիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վազգեն |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սուրիկ |
|---|
| Ազգանուն | Հովհաննիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արտակ |
|---|
| Ազգանուն | Խաչատրյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վահագն |
|---|
| Ազգանուն | Եփրեմյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Էդգար |
|---|
| Ազգանուն | Բաղասարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հովհաննես |
|---|
| Ազգանուն | Մարգարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գարեգին |
|---|
| Ազգանուն | Քամալյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Քաջիկ |
|---|
| Ազգանուն | Երեմյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գրիգոր |
|---|
| Ազգանուն | Համամջյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հայկ |
|---|
| Ազգանուն | Նահապետյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արման |
|---|
| Ազգանուն | Մանուկյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Դավիթ |
|---|
| Ազգանուն | Մեհրաբյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Նարեկ |
|---|
| Ազգանուն | Դավթյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արսեն |
|---|
| Ազգանուն | Իսկանդարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Մհեր |
|---|
| Ազգանուն | Մարգարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արման |
|---|
| Ազգանուն | Դարբինյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հարություն |
|---|
| Ազգանուն | Ավագյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արսեն |
|---|
| Ազգանուն | Արշակյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ավետիս |
|---|
| Ազգանուն | Վարդանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Էդվարդ |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Մանուկ |
|---|
| Ազգանուն | Ենոքյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սամվել |
|---|
| Ազգանուն | Կարապետյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Նարեկ |
|---|
| Ազգանուն | Ավետիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վաչագան |
|---|
| Ազգանուն | Խաչատրյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Անդրանիկ |
|---|
| Ազգանուն | Ավետիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արծրուն |
|---|
| Ազգանուն | Պապոյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սարգիս |
|---|
| Ազգանուն | Չարչյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Մխիթար |
|---|
| Ազգանուն | Մխոյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արթուր |
|---|
| Ազգանուն | Երեմյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գեղամ |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Զավեն |
|---|
| Ազգանուն | Մարկոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Բագրատ |
|---|
| Ազգանուն | Վասիլյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արշակ |
|---|
| Ազգանուն | Զոզանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Տիգրան |
|---|
| Ազգանուն | Հայրապետյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արտյոմ |
|---|
| Ազգանուն | Հակոբյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սամվել |
|---|
| Ազգանուն | Պետրոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սերգեյ |
|---|
| Ազգանուն | Մանուկյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վարդան |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վարդան |
|---|
| Ազգանուն | Գրիգորյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հարություն |
|---|
| Ազգանուն | Գալստյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արմեն |
|---|
| Ազգանուն | Գրիգորյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սահրադ |
|---|
| Ազգանուն | Դավթյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վրույր |
|---|
| Ազգանուն | Գաբրիելյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գևորգ |
|---|
| Ազգանուն | Ամրախյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արտավազդ |
|---|
| Ազգանուն | Պետրոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Մհեր |
|---|
| Ազգանուն | Կոստանդյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սերգեյ |
|---|
| Ազգանուն | Եղիազարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սերոբ |
|---|
| Ազգանուն | Գրիգորյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ռաֆայել |
|---|
| Ազգանուն | Բալբայան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սուրեն |
|---|
| Ազգանուն | Գևորգյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Խաչիկ |
|---|
| Ազգանուն | Դավթյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սուրեն |
|---|
| Ազգանուն | Հովհաննիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սասուն |
|---|
| Ազգանուն | Գևորգյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արսեն |
|---|
| Ազգանուն | Բազեյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Սարգիս |
|---|
| Ազգանուն | Նահապետյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հակոբ |
|---|
| Ազգանուն | Ոսկանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ռոբերտ |
|---|
| Ազգանուն | Բաղդասարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Կարեն |
|---|
| Ազգանուն | Մարության |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արթուր |
|---|
| Ազգանուն | Ավագյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
Ներկայացուցիչ | | Անուն | Սեդա |
|---|
| Ազգանուն | Սաֆարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արթուր |
|---|
| Ազգանուն | Մուրադյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հովհաննես |
|---|
| Ազգանուն | Ասատրյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ռուբեն |
|---|
| Ազգանուն | Թորոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գայանե |
|---|
| Ազգանուն | Ղազարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գրիզելդա |
|---|
| Ազգանուն | Ղազարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արթուր |
|---|
| Ազգանուն | Բարսեղյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Իգոր |
|---|
| Ազգանուն | Մեսրոպյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արմեն |
|---|
| Ազգանուն | Մարտիրոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Նաիրա |
|---|
| Ազգանուն | Աղաջանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գոռ |
|---|
| Ազգանուն | Աղաջանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գնել |
|---|
| Ազգանուն | Աղաջանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Անդրանիկ |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Դավիթ |
|---|
| Ազգանուն | Ավագյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Խաչիկ |
|---|
| Ազգանուն | Պերգելյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արա |
|---|
| Ազգանուն | Պետրոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Մարտ |
|---|
| Ազգանուն | Արզումանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արթուր |
|---|
| Ազգանուն | Միրումյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Անդրանիկ |
|---|
| Ազգանուն | Կետիկյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Նարեկ |
|---|
| Ազգանուն | Ղազարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գվիդոն |
|---|
| Ազգանուն | Անտոնյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հարություն |
|---|
| Ազգանուն | Հարությունյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Տիգրան |
|---|
| Ազգանուն | Կասպարով |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Խաչիկ |
|---|
| Ազգանուն | Մուրադյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վահե |
|---|
| Ազգանուն | Եղիազարյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Գևորգ |
|---|
| Ազգանուն | Խաչատրյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հայկ |
|---|
| Ազգանուն | Հովհաննիսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ռուբեն |
|---|
| Ազգանուն | Սահակյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Ինեսսա |
|---|
| Ազգանուն | Պետրոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Կարեն |
|---|
| Ազգանուն | Մեժլումյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հայկ |
|---|
| Ազգանուն | Ալումյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Միհրան |
|---|
| Ազգանուն | Պողոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Հովհաննես |
|---|
| Ազգանուն | Խուդոյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Արամ |
|---|
| Ազգանուն | Օրբելյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Էրիկ |
|---|
| Ազգանուն | Ալեքսանյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Վարդգես |
|---|
| Ազգանուն | Գևորգյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անուն | Պետրոս |
|---|
| Ազգանուն | Պետրոսյան |
|---|
| Հասցե | ▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒ |
|---|
|
Դատավարության կողմեր | | Անվանում: | |
|---|
| Հասցե: | |
|---|
|
| Նիստերի դահլիճի համարը: | 1 |
|---|
|
|
Նշանակվել է դատական նիստ/դատական քննություն
|
| Նիստերի դահլիճի համարը: | 1 |
|---|
|
|
Ներկայացվել է միջնորդություն
|
| Միջնորդության ներկայացման ամսաթիվ: | 12-09-2019 |
|---|
|
| Միջնորդություն: | Այլ միջնորդություն |
|---|
|
| Որոշման կայացման ամսաթիվ: | 17-09-2019 |
|---|
|
| Միջնորդության ընթացքը: | Մերժվել է |
|---|
|
|
|---|
| Որոշման բովանդակությունը: | ԵԴ/0253/01/19
ՈՐՈՇՈՒՄ
ԽԱՓԱՆՄԱՆ ՄԻՋՈՑԸ ՎԵՐԱՑՆԵԼՈՒ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ
ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԱՌՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը
Նախագահությամբ դատավոր Ա.Դանիբեկյանի
Քարտուղարությամբ Մ.Վարդապետյանի
Մասնակցությամբ`
Մեղադրողներ Գ.Բաղդասարյանի
Պ.Պետրոսյանի
Տուժողների իրավահաջորդներ Է.Հարությունյանի
Ջ.Վարդումյանի
Ռ.Հարությունյանի
Ս.Քլոյանի
Վ.Ֆարմանյանի
Վ.Բաղդասարյանի
Մ.Հովհաննիսյանի
Տուժողների իրավահաջորդների
ներկայացուցիչներ Տ.Եգորյանի
Հ.Խաչատրյանի
Տուժողներ Ս.Վարդանյանի
Օ.Եղիազարյանի
Հ.Մարգարյանի
Ք.Երեմյանի
Հ.Նահապետյանի
Ա.Իսկանդարյանի
Մ.Ենոքյանի
Ա.Պապոյանի
Տ.Հայրապետյանի
Ս.Գրիգորյանի
Ս.Գևորգյանի
Ա.Բազեյանի
Ս.Նահապետյանի
Գ.Ղազարյանի
Ա.Հարությունյանի
Դ.Ավագյանի
Ա.Կետիկյանի
Ն.Ղազարյանի
Գ.Անտոնյանի
Ա.Բարսեղյանի
Ս.Հովհաննիսյանի
Վ.Խաչատրյանի
Գ.Համամջյանի
Խ.Դավթյանի
Տուժողների ներկայացուցիչներ Ս.Սաֆարյանի
Ա.Ղարագյոզյանի
Ա.Ավետիսյանի
Պաշտպաններ Հ.Ալումյանի
Հ.Խուդոյանի
Ա.Օրբելյանի
Ռ.Սահակյանի
Ա.Վարդևանյանի
Ի.Պետրոսյանի
Կ.Մեժլումյանի
Մ.Պողոսյանի
Է.Ալեքսանյանի
Վ.Գևորգյանի
Ամբաստանյալներ Ռ.Քոչարյանի
Ս.Օհանյանի
Յու.Խաչատուրովի
Ա.Գևորգյանի
Թարգմանիչ Ծ.Թորոսյանի
2019 թվականի սեպտեմբերի 17 ք.Երևան
դռնբաց դատական նիստում քննության առնելով Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի պաշտպաններ Հովհաննես Խուդոյանի և Արամ Օրբելյանի միջնորդությունը՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցն անհապաղ վերացնելու վերաբերյալ,
Պ Ա Ր Զ Ե Ցª
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
02.03.2008թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության պետ Ա.Միրզոյանը որոշում է կայացրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 3-րդ մասով և 235-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցագործությունների հատկանիշներով թիվ 62202608 քրեական գործը հարուցելու մասին:
24.03.2009թ. որոշմամբ թիվ 62202608 քրեական գործի նյութերով` 2008թ. մարտի 01-ին և 02-ին տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ընթացքում անհայտ անձանց կողմից ապօրինաբար Համլետ Թադևոսյանին, Տիգրան Աբգարյանին, Հովհաննես Հովհաննիսյանին, Զաքար Հովհաննիսյանին, Սամվել Հարությունյանին, Գրիգոր Գևորգյանին, Տիգրան Խաչատրյանին, Դավիթ Պետրոսյանին, Գոռ Քլոյանին և Արմեն Ֆարմանյանին դիտավորությամբ կյանքից զրկելու դեպքերի առթիվ` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործությունների հատկանիշներով հարուցվել է նոր քրեական գործ (թիվ 62202608/1) և առանձնացվել առանձին վարույթում: Նույն որոշմամբ թիվ 62202608/1 քրեական գործը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին` մեկ վարույթում, նախաքննությունը շարունակվել է 62202608 համարով:
13.07.2009թ. որոշմամբ թիվ 62202608 քրեական գործի նյութերով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 373-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ մասերի հատկանիշներով հարուցվել է թիվ 62203909 քրեական գործը: Նույն որոշմամբ թիվ 62202608 և թիվ 62203909 քրեական գործերը միացվել են մեկ վարույթում, նախաքննությունը շարունակվել է 62202608 համարով:
03.07.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Ա.Մուշեղյանը որոշում է կայացրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 330.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով թիվ 62220218 քրեական գործը հարուցելու մասին:
03.07.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Ա.Մուշեղյանը որոշում է կայացրել թիվ 62202608 և թիվ 62220218 քրեական գործերը մեկ վարույթում միացնելու և նախաքննությունը 62202608 համարով շարունակելու մասին:
26.07.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Ա.Մուշեղյանը որոշում է կայացրել է թիվ 62202608 քրեական գործով Ռոբերտ Քոչարյանին որպես մեղադրյալ ներգրավելու մասին և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
27.07.2018թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել կալանավորումը՝ երկու ամիս ժամանակով:
03.08.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 332-րդ հոդվածի 3-րդ մասի հատկանիշներով հարուցվել է թիվ 6224618 քրեական գործը:
03.08.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ թիվ 62202608 քրեական գործը միացվել է թիվ 6224618 քրեական գործին և նախաքննությունը շարունակվել է թիվ 62202608 համարի ներքո:
13.08.2018թ. ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշմամբ պաշտպաններ Ռուբեն Սահակյանի, Արամ Օրբելյանի, Հովհաննես Խուդոյանի և Հայկ Ալումյանի վերաքննիչ բողոքները բավարարվել են: Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 27.07.2018թ. որոշումը բեկանվել է՝ վերացվել է Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու մասին որոշումը և նա ազատ է արձակվել:
31.08.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ թիվ 62228418 քրեական գործը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին և նախաքննությունը շարունակվել է թիվ 62202608 համարի ներքո:
04.09.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել ստորագրություն չհեռնալու մասին:
02.11.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
15.11.2018թ. ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա.Դավթյանի վճռաբեկ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն, իսկ պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վճռաբեկ բողոքը մերժվել է: ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2018 թվականի օգոստոսի 13-ի որոշումը բեկանվել է և գործն ուղարկել նույն դատարան՝ նոր քննության:
04.12.2018թ. թիվ 62226318 քրեական գործը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին և նախաքննությունը շարունակվել է թիվ 62202608 համարի ներքո:
07.12.2018թ. ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշմամբ պաշտպաններ Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի, Հ.Խուդոյանի և Հ.Ալումյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել են: Մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու և կալանքից գրավով ազատելն անթույլատրելի ճանաչելու մասին Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2018 թվականի հուլիսի 27-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է անփոփոխ, Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 27.07.2018թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ սահմանված կալանավորման 2 (երկու) ամիս ժամկետին հաշվակցել է այդ որոշման հիման վրա արգելանքի վերցնելու պահից մինչև 2018 թվականի օգոստոսի 13-ը մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի անազատության մեջ գտնվելու ժամկետը:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.01.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացվել է երկու ամիս ժամկետով՝ մինչև 19.03.2019թ.:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 07.02.2019թ. որոշմամբ Հ.Ալումյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել են և Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.01.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:
12.02.2019թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով՝ այն բանի համար, որ. «նա, 1998 թվականի ապրիլի 9-ից մինչև 2008 թվականի ապրիլի 9-ը զբաղեցնելով ՀՀ Նախագահի պաշտոնը, ՀՀ Սահմանադրության ուժով հանդիսանալով պետության գլուխը և կրելով ՀՀ Սահմանադրությանը հետևելու, օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունն ապահովելու պարտականություններ, ինչպես նաև օժտված լինելով մշտապես կազմակերպչական-տնօրինչական և վարչատնտեսական գործառույթներ իրականացնող պաշտոնատար անձի լիազորություններով, այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, տապալել է ՀՀ սահմանադրական կարգը, ինչպես նաև իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով «Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության միակ մասնակից և տնօրեն Սիլվա Համբարձումյանի օգտին գործողություններ կատարելուն նպաստելու, այն է՝ այդ ընկերությանը տրամադրված ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության հատուկ լիցենզիաներով ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասը ՀՀ-ում ոչ ռեզիդենտ ընկերությանը վաճառելու գործարքին չխոչընդոտելու համար, 2008 թվականի փետրվարին և մայիսին Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ նրանից ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 927.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 3.000.000 ԱՄՆ դոլար կաշառք, որոնք արտահայտվել են հետևյալում.
2008 թվականի փետրվարի 19-ին անցկացվել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ընտրությունը, որի նախապատրաստումը և անցկացումը մեծ դժգոհություններ են առաջացրել բազմաթիվ քաղաքացիների մոտ: Տարբեր հասարակական կազմակերպություններ, իրավապաշտպան կառույցներ, որոնց թվում՝ Հայաստանի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանը, Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը, Եվրոպայի խորհրդի՝ Մարդու իրավունքների հանձնակատարը և բազմահազար քաղաքացիներ ընտրությունների ընթացքում արձանագրված խախտումները վերագրել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և նույն ժամանակ գործող վարչապետ, Նախագահի թեկնածու Սերժ Սարգսյանի կողմնակիցներին: Ըստ նրանց՝ ընտրությունների ընթացքում տեղի ունեցած ապօրինությունները խախտել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Սահմանադրության 4-րդ հոդվածում ամրագրված՝ ընտրական իրավունքի հիմնական սկզբունքները, որի արդյունքում ժողովուրդը զրկվել է ազատ ընտրությունների միջոցով իր իշխանությունն իրականացնելու հնարավորությունից, ինչով պայմանավորված, 2008 թվականի փետրվարի 20-ից սկսած, Երևանի Ազատության հրապարակում կազմակերպվել և անցկացվել են քաղաքացիների՝ այդ ժամանակ գործող ՀՀ Սահմանադրության 29-րդ հոդվածով երաշխավորված խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ:
Հավաքների դուրս եկած բազմահազար քաղաքացիները պահանջել են անվավեր ճանաչել, իրենց կարծիքով՝ կեղծված ընտրությունները, չեղարկել ընտրական տեղամասերից ստացված արդյունքները: Միաժամանակ, ՀՀ գործող իշխանություններից ակնկալել են, որ կպահպանվի սահմանադրական կարգը, այն է՝ կապահովվի մարդու և քաղաքացու սահմանադրական իրավունքների իրացման հնարավորությունը և պետական մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք կգործեն ՀՀ Սահմանադրությանն ու օրենքներին համապատասխան:
Հասարակության լայն շրջանակներում աճող դժգոհությունը և խաղաղ հավաքներին մարդկանց նոր զանգվածների ներգրավումը լուրջ անհանգստություն է պատճառել գործող իշխանություններին: Այն բանից հետո, երբ հավաքների թվացյալ ոչ իրավաչափ լինելու մասին ոստիկանության հայտարարություններով և կոչերով հնարավոր չի եղել խոչընդոտել շուրջօրյա խաղաղ հավաքների անցկացումը, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու համար՝ իշխանությունն իր մտերիմ Սերժ Սարգսյանին ցանկացած եղանակով հանձնելու, ընթացող իրավական, քաղաքական գործընթացների վրա բազմամարդ հավաքների ազդեցության՝ իր համար անցանկալի հետևանքները ցանկացած եղանակով կանխելու, ընտրության արդյունքների վիճարկման իրավական գործընթացներն ապօրինի վերահսկելու նպատակով, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի օժանդակությամբ իրականացրել են Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողություններ՝ զինված ուժերի, ապօրինի զինված քաղաքացիական անձանց հետընտրական քաղաքական հարցերում հանցավոր ներգրավմամբ, ինչպես նաև ակնհայտորեն իրենց լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ այլ գործողություններով, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ երկրում փաստացի վերացրել են սահմանադրական կարգի համապատասխան հիմնադրույթները՝ յուրացնելով իշխանությունը:
Սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները հանգեցրել են 2008 թվականին գործող Սահմանադրության 1-ին հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունը ժողովրդավարական և իրավական պետություն է, 2-րդ հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, 3-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան, 5-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով և 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված՝ Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն, նորմերը փաստացի վերացնելով, այդ ժամանակահատվածում իրավական համակարգում դրանց գործողության դադարեցմամբ, որն արտահայտվել է ՀՀ Նախագահի ընտրություններին հաջորդող՝ 2008թ. փետրվարի 23-ից մարտի 20-ն ընկած ժամանակահատվածում ժողովրդավարական և իրավական պետությունում ժողովրդին պատկանող իշխանության իրացման միջոցներ հանդիսացող՝ ՀՀ-ում քաղաքացու՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան երաշխավորված՝ իր կարծիքն ազատ արտահայտելու, խոսքի ազատության, լրատվամիջոցների և տեղեկատվական այլ միջոցների ազատության, խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ անցկացնելու, իրավական և դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքները՝ վերը նշված պաշտոնատար անձանց կողմից իրենց լիազորությունների սահմանազանցմամբ խախտելով:
Այսպես.
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, խախտելով 2008 թվականին գործող ՀՀ Սահմանադրության 8.2-րդ հոդվածն այն մասին, որ «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերն ապահովում են Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը, պաշտպանությունը և տարածքային ամբողջականությունը, նրա սահմանների անձեռնմխելիությունը, զինված ուժերը քաղաքական հարցերում պահպանում են չեզոքություն և գտնվում են քաղաքացիական վերահսկողության ներքո», ինչպես նաև Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 13-րդ կետն այն մասին, որ Հանրապետության վրա զինված հարձակման, դրա անմիջական վտանգի առկայության կամ պատերազմ հայտարարվելու դեպքերում կարող է ՀՀ Նախագահը հայտարարել ռազմական դրություն և որոշում ընդունել զինված ուժերի օգտագործման մասին, զինված ուժերն օգտագործել է քաղաքական հարցերում՝ խաղաղ հանրահավաքների մասնակից քաղաքացիների դեմ:
Մասնավորապես.
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, մտադրություն ունենալով ցանկացած եղանակով իշխանությունը փոխանցել Սերժ Սարգսյանին, օգտվելով այն հանգամանքից, որ ՀՀ Սահմանադրության 12-րդ հոդվածի համաձայն՝ զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատարն է և համակարգում է պաշտպանության բնագավառում պետական մարմինների գործունեությունը, 2008 թվականի փետրվարի 23-ին ՀՀ պաշտպանության նախարարության և Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ խորհրդակցություն է անցկացրել և, ակնհայտ անցնելով իր լիազորությունները, բանավոր հրահանգել է՝ զորքերը բերել մարտական պատրաստվածության՝ հաջորդ օրը՝ ժամը 00:00-ից, հայտարարելով արտակարգ դրություն սահմանելու մասին: Առաջադրված խնդիրների և տրված ակնհայտ ապօրինի հանձնարարության կատարումն ապահովելու նպատակով ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանը նույն օրը ստորագրել է հույժ գաղտնի թիվ 0038 ակնհայտ ապօրինի հրամանը: Չնայած այդ պահին ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի որոշմամբ ընտրության վերջնական արդյունքները դեռևս ամփոփված և հրապարակված չեն եղել, սակայն Միքայել Հարությունյանի արձակած հրամանում խաղաղ ցուցարարները բնորոշվել են որպես «ՀՀ նախագահական ընտրությունների արդյունքները չընդունող, իրավիճակն ապակայունացնող քաղաքական ուժեր»: Նույն հրամանով հանձնարարվել է «երկրի բնականոն զարգացումը» ապահովելու նպատակով ՀՀ զինված ուժերի ողջ անձնակազմը փետրվարի 23-ին՝ ժամը 18:00-ից, տեղափոխել զորանոցային վիճակի, ՀՀ ՊՆ կենտրոնական ապարատի վարչություններում, առանձին բաժիններում ստեղծել սպայական խմբեր, որոնց զինել տաբելային զենքերով, իսկ Երևանի կայազորի պետ, պաշտպանության նախարարի տեղակալ Յուրի Խաչատուրովի հետագա գործունեության ապահովման նպատակով ստեղծվել է կայազորի պետի վարչակազմ:
Նշված հրամանով ՀՀ պաշտպանության նախարարության և զինված ուժերի գլխավոր շտաբի վարչությունների պետերին, առանձին զորամասերի հրամանատարներին հանձնարարվել է ստեղծել բարձր շարժունակությամբ, բարդ իրավիճակներում արդյունավետ գործելու ունակ հավաքական ստորաբաժանումներ, այդ ստորաբաժանումները համալրել առավել պատրաստված, հոգեբանորեն կայուն ծառայողներով, նրանց զինել հրաձգային զենքերով: 2008 թվականի փետրվարի 23-ի դրությամբ ակնհայտ խաղաղ բնույթ կրող հավաքներ անցկացվելու պայմաններում հիշյալ հրամանով հանձնարարվել է նշանակված ստորաբաժանումներին հատկացնել զինամթերք, իսկ անձնակազմը հանդերձավորել սաղավարտներով և զրահաբաճկոններով: Նշված ուժերի և միջոցների՝ Երևանի կայազորի պետի ենթակայության տակ անցնելու ժամկետ է սահմանվել 2008 թվականի փետրվարի 24-ի՝ ժամը 11:00-ն: ՀՀ ՊՆ ռազմական ոստիկանության պետին էլ հանձնարարվել է՝ Երևանի կայազորի տարածքում տեղակայվող յուրաքանչյուր ստորաբաժանմանը հատկացնել անհրաժեշտ ուժեր և միջոցներ, ապահովել ժամանող ուժերի և միջոցների ուղեկցումը մինչև նշանակության վայրեր:
Դրանից հետո ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը 2008 թվականի փետրվարի 24-ին ամփոփել է ընտրության արդյունքները և ընդունել իր թիվ 24-Ա որոշումը, համաձայն որի՝ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ է ընտրվել Սերժ Սարգսյանը:
Երևան քաղաքում խաղաղ հանրահավաքները շարունակվել են, որոնց մասնակիցները պահանջել են քվեարկության արդյունքների վերահաշվարկ կատարել:
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հանձնարարությամբ և ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի՝ 2008 թվականի փետրվարի 23-ի թիվ 0038 հրամանի համաձայն՝ զինված ուժերի հակասահմանադրական օգտագործման շրջանակներում, այդ հրամանով ձևավորված զինվորական կառավարման ապօրինի նոր կառույցի կազմակերպմամբ, փետրվարի 24-ի գիշերն իրականացվել է բանակային ստորաբաժանումների տեղաշարժ` զինված ուժերի մի շարք ստորաբաժանումներ, զինված և զրահատեխնիկայով համալրված, դուրս են բերվել տեղակայման հիմնական վայրերից, այդ թվում՝ սահմանային մարտական հերթափոխ իրականացնող զորամասերից, և տեղափոխվել Երևան քաղաքում կամ մայրաքաղաքի մերձակայքում տեղակայված զորամասեր: Մասնավորապես, ՀՀ ԶՈՒ 2-րդ բանակային կորպուսի համապատասխան զորամասից 111 պայմանագրային զինծառայողներ, Մուրադ Աբրահամյանի հրամանատարությամբ, դեռևս 2008 թվականի փետրվարի 24-ի գիշերը և փետրվարի 25-ին դուրս են բերվել իրենց մշտական տեղակայման վայրից, տեղափոխվել են Երևանի մերձակայքում տեղակայված հրետանու բրիգադ, որտեղ իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ: Այնուհետև, 2008 թվականի փետրվարի 27-ից 28-ը նշված անձնակազմը տեղափոխվել է Երևան և տեղակայվել Հանրապետության հրապարակում՝ Մելիք-Ադամյան փողոցի երկայնքով: Նույն կերպ իրենց տեղակայման վայրերից դուրս են բերվել և Երևան քաղաք տեղափոխվել ՀՀ ԶՈՒ բանակային մյուս կորպուսների զորամասերից պայմանագրային և սպայական անձնակազմից կազմված հավաքական ստորաբաժանումներ, որոնք տեղակայվել են. 3-րդ բանակային կորպուսի 4 զորամասերից, ընդհանուր՝ շուրջ 100 /յուրաքանչյուր զորամասից 20-25/, այդ թվում՝ մարտական հերթապահություն իրականացնող, հանգստացող հերթափոխի մեջ գտնվող սպաները և պայմանագրային զինծառայողները՝ 2008 թվականի փետրվարի 24-ից՝ Աշտարակ-Երևան ավտոճանապարհին գտնվող ՀՀ ՊՆ թիկունքի զորամասում, որտեղ իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ, այնուհետև՝ մարտի 1-ին՝ ժամը 12-ից 14-ն ընկած ժամանակահատվածում, տեղափոխվել են Հանրապետության հրապարակ: 1-ին բանակային կորպուսի ստորաբաժանումները՝ ընդհանուր 114 հոգի, և 4-րդ բանակային կորպուսի ստորաբաժանումները՝ ընդհանուր 87 հոգի, 2008 թվականի փետրվարի 24-ի գիշերը տեղափոխվել են ՀՀ ՊՆ 5-րդ բանակային կորպուսի մշտական տեղակայման վայր՝ Երևան քաղաքի Նուբարաշեն վարչական շրջան, որտեղ վերջիններս նույնպես իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ, իսկ մարտի 1-ին՝ ժամը 14:00-ի սահմաններում, տեղափոխվել են Երևանի Հանրապետության հրապարակ: 4-րդ բանակային կորպուսի Արարատի գնդի ստորաբաժանումը՝ շուրջ 70 զինծառայողներով և 6 «ԲՌԴՄ» տեսակի զրահափոխադրիչներով, տեղակայվել են Երևան-Մասիս ավտոճանապարհին, իսկ 5-րդ բանակային կորպուսը՝ Երևան քաղաքի իրենց մշտական տեղակայման վայրերում:
Նույն ժամանակահատվածում Երևան քաղաք է տեղափոխվել Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի շուրջ 1000 պայմանագրային զինծառայողներից և սպաներից կազմված համահավաք գումարտակ: Նշված ծառայողների մի մասը տեղակայվել է ՀՀ Կառավարության վարչական շենքի նկուղային տարածքում, իսկ մյուս մասը՝ ՀՀ ՊՆ կենտրոնական հավաքակայանում: Երևան քաղաքում տեղակայվելուց հետո, Արցախի Հանրապետության ՊԲ զինծառայողներին տրամադրվել է ՀՀ ՊՆ համազգեստ, իսկ տրանսպորտային միջոցների «ՊԲ» համարանիշերը փոխարինվել են «ՊՆ» համարանիշերով՝ քողարկելով այդ ուժերի ապօրինի ներգրավման հանգամանքը:
Բացի այդ, Երևան քաղաք են տեղափոխվել և «Հրազդան» հյուրանոցում տեղակայվել Արցախի Հանրապետության ազգային անվտանգության ծառայության հատուկ նշանակության ջոկատի շուրջ 20 ծառայողներ:
Երևանի կայազորի ենթակայության տակ ժամանած վերը նշված համահավաք ստորաբաժանումները զինվել են մարտական գործողությունների ժամանակ յուրաքանչյուր զինծառայողին հասանելիք, տարբեր տեսակի հրազեններով և համապատասխան սպառազինությամբ՝ մեկ մարտական հաշվարկով:
2008 թվականի փետրվարին, հիշյալ ստորաբաժանումների՝ Երևան քաղաքում և մերձակա բնակավայրերում գտնվող զորամասերում տեղակայվելուց հետո, Սեյրան Օհանյանն այցելել է այդ զինծառայողներին, տեղում ստուգել է հանրահավաքները ցրելու պարապմունքների ընթացքը, միաժամանակ, արդարացնելով վերջիններիս ներգրավվածությունը ներքաղաքական գործընթացներին՝ անձնակազմերի հետ ունեցել է ոգևորիչ և խրախուսող կոչեր պարունակող ելույթներ: Մասնավորապես, Սեյրան Օհանյանը նշել է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի շուրջն են համախմբել թմրամոլներ, խառնակիչներ ու հանցավոր տարրեր, ովքեր ցանկանում են երկրում հեղաշրջում կատարել: Գերագույն գլխավոր հրամանատար Ռոբերտ Քոչարյանի հրամանն է՝ պահպանել Հայաստանի պետականությունը, բանակի խնդիրն է՝ մնալ գերագույն գլխավոր հրամանատարի կողքին, թույլ չտալ երկրում իրավիճակի ապակայունացումն և հեղաշրջումը, ապահովել կայունությունը:
ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ-Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովը և թիվ 0038 հրամանով ստեղծված վարչակազմը տեղակայվել են ՀՀ կառավարության շենքում: Նա վարչակազմում ընդգրկված՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարության և ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի կարևորագույն վարչությունների և առանձին բաժինների միջոցով կազմակերպել է կայազորի աշխատանքները, ապահովել զինվորական կարգապահությունը, անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծել զորքերի ամենօրյա կենսագործունեության և պատրաստության համար, անցկացրել զորքերի մասնակցությամբ կայազորային միջոցառումներ, ինչպես նաև հսկողություն սահմանել Երևան քաղաք տեղափոխված ռազմական տեխնիկայի, նյութական այլ միջոցների պահպանության նկատմամբ: Այդ նպատակով Յուրի Խաչատուրովը մշակել է ծրագրեր, արձակել կարգադրություններ և հրամաններ, որոնցով իր տրամադրության տակ անցած ՀՀ զինված ուժերի ստորաբաժանումների զինծառայողներից կազմել է առանձին դասակներ, յուրաքանչյուրը՝ 30 հոգի կազմով, նշանակել հրամանատարներ, որոնք տեղաբաշխվել են Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցներում, ինչպես նաև Երևան քաղաք մտնող ճանապարհներին՝ կոնկրետ խնդիրներ իրականացնելու համար: Մասնավորապես, Յուրի Խաչատուրովի հրահանգով ՀՀ ՊՆ 2-րդ և 4-րդ բանակային կորպուսների ստորաբաժանումները, որպես ոստիկանության զորքերին օգնական ուժեր, մարտի 1-ին՝ ժամը 20:00-ի սահմաններում տեղափոխվել են Պարոնյան և Լեո փողոցներ, իսկ 1-ին, 3-րդ և 5-րդ բանակային կորպուսների, ինչպես նաև ՊՆ կենտրոնական ապարատի տարբեր վարչություններից կազմավորված ստորաբաժանումները՝ Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցներում և Երևան քաղաք մտնող ավտոճանապարհներին տեղակայված «Ճանապարհային ոստիկանության» ծառայության պահակակետերում իրականացրել են պարեկապահակակետային ծառայություն: Իր գործունեության ընթացքում Յուրի Խաչատուրովը համագործակցել է ինչպես ՀՀ ոստիկանության, այնպես էլ այլ պետական մարմինների հետ:
Այդ ընթացքում տեղի ունեցող քաղաքացիների խաղաղ, առանց զենքի հավաքներին զուգահեռ Հանրապետության Նախագահի թեկնածուներ Տիգրան Կարապետյանը և Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, համապատասխանաբար՝ 2008 թվականի փետրվարի 27-ին և 29-ին, ՀՀ Նախագահի ընտրության արդյունքներն անվավեր ճանաչելու պահանջով դիմումներ են ներկայացրել ՀՀ Սահմանադրական դատարան՝ վիճարկելով ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի 2008 թվականի փետրվարի 24-ի՝ «Հանրապետության Նախագահ ընտրվելու մասին» թիվ 24-Ա որոշումը:
2008 թվականի փետրվարի 29-ին՝ Ռոբերտ Քոչարյանը Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների հետ հանդիպման ընթացքում, ընտրության արդյունքներից դժգոհ քաղաքացիների կողմից Երևանի Ազատության հրապարակում անցկացվող խաղաղ ցույցերը որակել է «թատերական բեմադրություն» և որպես այդ ցույցերը դադարեցնելու տարբերակ է նշել ոստիկանական գործողություններ կիրառելով՝ այդ հրապարակը մաքրելը:
Նույն օրը՝ երեկոյան, Ազատության հրապարակում խաղաղ հավաք անցկացնող քաղաքական ուժերի առաջնորդների ելույթներում անդրադարձ է կատարվել նաև գործող Նախագահի կողմից խաղաղ հավաքը, դրանով իսկ քաղաքացու ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքի իրացումը որպես թատերական բեմականացում որակելու հանգամանքին, ապա հայտարարվել, որ 2008 թվականի մարտի 1-ին նախատեսվում է ավելի բազմամարդ հավաքի անցկացում՝ նկատի ունենալով նաև, որ այն ոչ աշխատանքային օր է:
Ընտրությունների արդյունքներից բողոքող անձանց թվի շարունակական աճից վտանգ կանխազգալով՝ հավանական բազմամարդ հավաքի անցկացումը խոչընդոտելու, քաղաքական ոչ բռնի իրադարձությունները, ընտրությունների արդյունքները չեղարկելու քաղաքացիների պահանջը վերջնական ճնշելու և ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու նպատակով, ՀՀ քաղաքացու՝ սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքների /խաղաղ հավաք անցկացնելու, ազատ տեղաշարժման և այլն/ իրացումն արգելելու, դրանով իսկ ՀՀ Սահմանադրության՝ այդ իրավունքները նախատեսող նորմերը փաստացի վերացնելու դիտավորությամբ, Ռոբերտ Քոչարյանի գիտությամբ, 2008 թվականի մարտի 1-ին՝ ժամը 06:30-ի սահմաններում, ոստիկանության շուրջ 1200 ծառայողներ, Ազատության հրապարակում նստացույց իրականացնող հարյուրավոր խաղաղ ցուցարարներին բռնությամբ ցրելու նպատակով, ֆիզիկական ուժ և հատուկ միջոցներ ապօրինի գործադրելով, հարկադրաբար հիշյալ հրապարակից դուրս են հանել քաղաքացիներին: Նստացույց անող անձանց Ազատության հրապարակից բռնությամբ տարհանելուց հետո, ոստիկանական ուժերը շարունակել են բռնության գործադրմամբ հետապնդել նրանց քաղաքի կենտրոնական հատվածներում քաղաքացիների կուտակումները՝ հնարավոր ցույցերն ու հավաքները բացառելու համար: Դրա արդյունքում ցուցարարներն ստիպված հանգրվանել են Մյասնիկյանի արձանի հարակից տարածքում՝ որպես դեսպանատներով շրջապատված անվտանգ տարածք:
Հետագայում, ոստիկանության կողմից կատարված հիշյալ գործողությունների օրինական լինելու պատրանք ստեղծելու, այդ գործողությունները, իբրև իրավաչափ ներկայացնելու նպատակով, ոստիկանության մի խումբ ծառայողներ հետին ամսաթվով՝ 2008 թվականի փետրվարի 29-ի թվագրմամբ, կազմել, ստորագրել և շրջանառության մեջ են դրել ակնհայտ կեղծ, իրականությանը չհամապատասխանող բովանդակությամբ պաշտոնական փաստաթղթեր առ այն, իբրև ոստիկանության տարբեր ստորաբաժանումներում ստացվել են տեղեկություններ Ազատության հրապարակում նստացույցի մասնակցող անձանց մոտ զենքի, զինամթերքի, պայթուցիկ սարքերի առկայության մասին: Նույն ժամանակահատվածում կազմվել է «տեղանքի հետազոտում» օպերատիվ-հետախուզական միջոցառում իրականացնելու մասին ակնհայտ կեղծ փաստաթուղթ՝ մինչ այդ իրականացված՝ խաղաղ ցույցը ցրելու ապօրինի գործընթացը՝ որպես օպերատիվ-հետախուզական միջոցառում ներկայացնելու նպատակով:
Նշված գործողություններից հետո խաղաղ ցուցարարների թիվը սկսել է աճել և, արդեն ցերեկը, ՀՀ Նախագահ և զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատար Ռոբերտ Քոչարյանի գիտությամբ և ի կատարումն 2008 թվականի փետրվարի 23-ին տեղի ունեցած խորհրդակցության ընթացքում ներկայացված հանձնարարությունների, ՀՀ պաշտպանության նախարարության ստորաբաժանումները, իրենց տեխնիկայով, ինքնաձիգներով զինված, տեղակայվել են Հանրապետության հրապարակում, Տիգրան Մեծ, Մելիք-Ադամյան և մայրաքաղաքի կենտրոնական այլ փողոցներում:
Մայրաքաղաքում տեղի ունեցող ներքաղաքական խաղաղ գործընթացները ճնշելու նպատակով զինված ուժերի ապօրինի ներգրավման շարունակվող գործողություններին օրինական տեսք տալու նպատակով 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 56-րդ հոդվածի, պարտավոր լինելով հրապարակել ՀՀ Սահմանադրությանը և օրենքներին չհակասող հրամանագրեր, ՀՀ Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 14-րդ կետի խախտմամբ՝ սահմանադրական կարգին անմիջական վտանգի սպառնալիքի բացակայության պայմաններում, ընդունել է «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» ՆՀ-35-Ն հրամանագիրը: Նշված հրամանագրով Երևան քաղաքում 2008 թվականի մարտի 1-ից 20 օրով հայտարարվել է արտակարգ դրություն, իսկ արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի ապահովումը Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանությունից բացի, վերապահվել է նաև Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարությանը:
Միաժամանակ, ակնհայտորեն դուրս գալով իր լիազորություններից, խախտելով ՀՀ Սահմանադրության 44-րդ հոդվածով սահմանված դրույթն առ այն, որ մարդու և քաղաքացու առանձին հիմնական իրավունքներն ու ազատությունները կարող են ժամանակավորապես սահմանափակվել միայն օրենքով սահմանված կարգով, ռազմական կամ արտակարգ դրության ժամանակ՝ արտակարգ իրավիճակներում պարտավորություններից շեղվելու վերաբերյալ ստանձնած միջազգային պարտավորությունների շրջանակներում, արտակարգ դրության իրավական ռեժիմը կարգավորող օրենք Հայաստանի Հանրապետությունում ընդունված չլինելու պայմաններում, Ռոբերտ Քոչարյանն իր՝ վերը նշված հրամանագրով ապօրինի սահմանել է արտակարգ դրության ռեժիմ՝ դրանում ներառելով այնպիսի միջոցառումներ և ժամանակավոր սահմանափակումներ նախատեսող գործողություններ, որպիսիք նախատեսված են եղել 2006 թվականի դեկտեմբերի 5-ին ընդունված՝ «Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի մասին» ՀՀ օրենքում: Մասնավորապես, հրամանագրի 4-րդ կետով սահմանվել են արտակարգ դրություն հայտարարված տարածքում հետևյալ ժամանակավոր սահմանափակումները. 1) ժողովների, հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի և այլ զանգվածային միջոցառումների իրականացման արգելում. 2) գործադուլների և կազմակերպությունների գործունեությունը դադարեցնող կամ կասեցնող այլ միջոցառումների արգելում. 3) իրավապահ մարմինների կողմից, անհրաժեշտության դեպքում, անձանց, տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի սահմանափակում և զննության իրականացում. 4) զանգվածային լրատվամիջոցների կողմից պետական և ներքաղաքական հարցերի առնչությամբ հրապարակումները կարող են իրականացվել բացառապես պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում. 5) առանց համապատասխան պետական մարմինների թույլտվության թռուցիկներ և այլ ձևով քաղաքական քարոզչության իրականացման արգելում. 6) արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք ծառայող հանգամանքների վերացմանը խոչընդոտող կուսակցությունների և այլ հասարակական կազմակերպությունների գործունեության կասեցում. 7) արտակարգ դրության իրավական ռեժիմը խախտած և տվյալ տարածքում չբնակվող անձանց վտարում: Նշված միջոցառումները և ժամանակավոր սահմանափակումները նախատեսված են եղել վերը նշված օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը», «թ» և «ժբ» կետերով, այսինքն՝ Երևան քաղաքում ստեղծվել է ռազմական դրությանը բնորոշ ռեժիմ:
Իշխանությունը պահելու, ընթացող քաղաքական գործընթացները ճնշելու գործին ներգրավվել են նաև Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի մերձավոր շրջապատի որոշ անձինք, ովքեր 2008 թվականի փետրվարի 29-ից մինչև մարտի 1-ը՝ երեկոյան, իրենց թիկնազորի անդամներից կամ վստահելի, այդ թվում՝ հանցավոր հեղինակություն ունեցող անձանցից ստեղծել են խմբեր, որոնց ապօրինի զինել են տարբեր տեսակի հրազեններով, նրանց ինքնությունը և իրադարձություններին իրական մասնակցության շարժառիթները քողարկելու նպատակով ՀՀ կառավարության շենքի մոտ տրամադրել են ՀՀ ԶՈՒ թիկունքի բազայի իրային պահեստից ստացված զինվորական համազգեստներ՝ հիշյալ անձանցից բաղկացած խմբերին ներգրավելով 2008 թվականի մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքի տարբեր փողոցներում իրականացվող քաղաքացիների՝ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքներն ու ազատություններն ակնհայտ խախտող հանցավոր գործողությունների իրականացմանը: Մասնավորապես՝ 2008 թվականի մարտի 1-ին՝ երեկոյան և մարտի 2-ի գիշերը զինված ուժերի և ոստիկանության ստորաբաժանումները, ինչպես նաև վերը նշված խմբերը, Երևանի կենտրոնական փողոցներում զենքի, պայթուցիկ նյութերի և հատուկ միջոցների գործադրմամբ իրականացրել են գործողություններ՝ խաղաղ հավաքը ցրելու, անզեն ցուցարարներին փողոցներից հեռացնելու, այդօրինակ միջոցառումները ժամանակավոր արգելելու ուղղությամբ:
Բացի այդ, զինված ուժերի և ոստիկանության ստորաբաժանումները, ինչպես նաև վերը նշված խմբերը, այդ օրերին Երևանի Մաշտոցի պողոտայի և Գրիգոր Լուսավորչի փողոցների խաչմերուկում, ապա Պարոնյանի և Լեոյի փողոցներում բախվելով ցուցարարների առանձին խմբերի հետ, կիրառել են հրազեն, մասնավորապես՝ 2-րդ բանակային կորպուսի համապատասխան զորամասի զինծառայողներն իրենց ամրակցված ինքնաձիգերից և ատրճանակներից համազարկ ու անկանոն կրակահերթեր են արձակել ցուցարարների, ինչպես նաև հարակից բնակելի և հասարակական նշանակության շենքերի, շինությունների ուղղությամբ: Կրակահերթերի արդյունքում կրակված առանձին գնդակներ ներթափանցել են քաղաքացիների բնակարաններ, բնակելի շենքերի առաջին հարկերում տեղակայված հասարակական նշանակության օբյեկտներ: Նույն օրը ոստիկանության զորքերի հետ ցուցարարների տեղաշարժը կանխելուն ուղղված գործողություններ են իրականացրել Երևանի Լեոյի, ապա Պարոնյան փողոցներում՝ ՀՀ ԶՈՒ 4-րդ բանակային կորպուսի, իսկ Մաշտոցի պողոտայի և Ամիրյան փողոցի խաչմերուկում՝ 3-րդ բանակային կորպուսի զինծառայողները: ՀՀ զինված ուժերի մյուս բանակային կորպուսների ստորաբաժանումների ծառայողներն արգելափակել են Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցների և քաղաքի մուտքի ավտոճանապարհները:
Հետագայում՝ Երևան քաղաքում մարտի 1-ին և 2-ին տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ քննվող քրեական գործի նախաքննության ընթացքում, այդ իրադարձություններին զինված ուժերի, ինչպես նաև զինված խմբերի մասնակցության ու վերջիններիս կողմից հրազենի ապօրինի գործադրման իրական հանգամանքները թաքցնելու նպատակով դեպքի վայրի՝ Պարոնյանի, Լեոյի փողոցների տարբեր տեղամասերից զննությամբ հայտնաբերված տարբեր տեսակի հրազեններից կրակված, իրեղեն ապացույց հանդիսացող շուրջ 1000 պարկուճները փոխարինվել են ՀՀ ոստիկանության զորքերի սպառազինության մեջ մտնող նույն տրամաչափի այլ հրազեններից կրակված պարկուճներով, իսկ Մաշտոցի պողոտայում հայտնաբերված «Մակարով» տեսակի ատրճանակի առնվազն 32 կրակված պարկուճները՝ ՀՀ ոստիկանության Էրեբունու բաժնի սպառազինության մեջ մտնող նույն տեսակի ատրճանակներից կրակված պարկուճներով:
Բացի այդ, մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների ժամանակ ՀՀ ոստիկանության անօրինական գործողությունները քողարկելու, այդ իրադարձություններին զինված ուժերի մասնակցության հանգամանքները թաքցնելու նպատակով ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ, իսկ 2008 թվականի հուլիսի 2-ից՝ ՀՀ Նախագահի օգնականի պաշտոնին նշանակված Գևորգ Կոստանյանի և ՀՀ Նախագահի օգնական, իսկ 2008 թվականի հուլիսի 2-ից՝ ՀՀ ոստիկանության պետի տեղակալի պաշտոնին նշանակված, ներկայումս՝ հանգուցյալ Գևորգ Մհերյանի հանձնարարությամբ ՀՀ ոստիկանության մի խումբ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձինք, այդ թվում՝ ՀՀ ոստիկանապետ Հայկ Հարությունյանը, վերջինիս տեղակալ Ալեքսանդր Աֆյանը, ինչպես նաև ՀՀ ոստիկանության քրեական հետախուզության վարչության պետ Հայկ Միլիտոնյանը, վերջինիս տեղակալ Հովհաննես Թամամյանը և ոստիկանության զորքերի մի խումբ ծառայողներ, 2008 թվականի մայիսի 29-ին ՀՀ ոստիկանության պետ նշանակված Ալիկ Սարգսյանը հետին ամսաթվով ստորագրել են կեղծ պաշտոնական փաստաթղթեր, որոնք տրամադրել են մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձություններն ուսումնասիրող ՀՀ ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովին և Փորձագետների փաստահավաք խմբին, վերջիններիս հայտնել են իրականությանը չհամապատասխանող տեղեկություններ, իսկ հիշյալ դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործով վարույթն իրականացնող մարմնին տվել են ներկայացված փաստաթղթերի բովանդակությանը համահունչ սուտ ցուցմունքներ:
Հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի և հատուկ միջոցների գործադրման հետևանքով հարյուրավոր մարդիկ ստացել են ծանրության տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ, պետությանը, Երևան համայնքին և քաղաքացիներին պատճառվել է առանձնապես խոշոր չափերի գույքային վնաս: Տեղի ունեցած գործողությունների և իրադարձությունների ընթացքում զոհվել է 8 քաղաքացիական անձ և ոստիկանության զորքերի 2 ծառայող: Արդյունքում իրագործվել է խաղաղ հավաքն ամեն կերպ և ցանկացած եղանակով, այդ թվում՝ քաղաքացիների կյանքի իրավունքի խախտմամբ, ցրելու հանցավոր նպատակը, ինչը, ի թիվս վերը նշված հանրորեն վտանգավոր հետևանքների, հանգեցրել է նաև Հայաստանի Հանրապետության՝ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտի, էական հեղինակազրկման:
Իրականացված ակնհայտ հանցավոր գործողություններին ներգրավված ՀՀ զինված ուժերի զինծառայողներին ու սպաներին «վարձահատույց» լինելու նպատակով, ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի հանձնարարությամբ և ՀՀ ԶՈՒ Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի կողմից հաստատված ցուցակների համաձայն՝ օրենքի խախտմամբ, 120 մլն ՀՀ դրամ մասնավոր միջոցներից, նրանցից յուրաքանչյուրը ապօրինի վարձատրվել է 50.000 և ավելի ՀՀ դրամի չափով:
Շարունակելով սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները, ապօրինի կերպով ՀՀ զինված ուժերն օգտագործելով Երևան քաղաքում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացներում՝ ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանը, վկայակոչելով Ռոբերտ Քոչարյանի՝ արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին ապօրինի հրամանագիրը, 2008 թվականի մարտի 2-ին հանրային հեռուստատեսության ուղիղ հեռարձակմամբ դիմել է ՀՀ քաղաքացիներին, ըստ էության, բռնություն կիրառելու սպառնալիք պարունակող կոչով նախազգուշացրել, որ արտակարգ դրությամբ արգելված միջոցառումների կազմակերպմանը կամ մասնակցությանը ներգրավվելու ցանկացած փորձ ՀՀ զինված ուժերի կողմից արժանանալու է համարժեք և խիստ հակազդեցության՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով, հորդորել է զերծ մնալ Երևան քաղաքում, թեկուզև փոքր խմբերով հավաքվելու փորձերից: Սեյրան Օհանյանը, հանդես գալով ՀՀ զինված ուժերի անունից, ստանձնել է, իր բնորոշմամբ՝ «օրինազանցների» նկատմամբ համապատասխան միջոցներ ձեռնարկելու՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով չնախատեսված պարտականություն:
Հանրապետության Նախագահի թեկնածուներ Տիգրան Կարապետյանի և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի 2008 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 24-Ա որոշումը վիճարկելու, այն անվավեր ճանաչելու վերաբերյալ դիմումի քննությունը ՀՀ Սահմանադրական դատարանում նշանակվել է 2008 թվականի մարտի 8-ին: Մինչ այդ, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, շարունակելով ՀՀ սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի ներգրավմամբ, դատարանի անդամների նկատմամբ ճնշում գործադրելով՝ ներազդել է նրանց վրա, որպեսզի վերջիններս քվեարկեն Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի հիշյալ որոշման վավերական և օրինական ճանաչվելու օգտին, իսկ Արմեն Գևորգյանը, օգտագործելով իր պաշտոնեական դիրքը, արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու նպատակով միջամտել է դատարանի գործունեությանը՝ դրանով իսկ օժանդակելով սահմանադրական կարգի տապալմանը:
Այսինքն՝ Ռոբերտ Քոչարյանն այլ անձանց հետ հանցակցությամբ տապալել է Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը՝ կատարել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցավոր արարք:
Սիլվա Համբարձումյանը, հանդիսանալով «Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության միակ մասնակիցն ու տնօրենը, 2007 թվականին այդ ընկերության միջոցով սահմանված կարգով ձեռք է բերել ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության, ՀՀ բնապահպանության նախարարության կողմից 2007 թվականի հոկտեմբերի 18-ին տրված՝ ոսկի-բազմամետաղի ուսումնասիրության՝ թիվ 54, կապարի, ցինկի, պղնձի ուսումնասիրության թիվ 56 և պղնձի, պղինձ-մոլիբդենիումի ուսումնասիրության թիվ 55 հատուկ լիցենզիանները: Լիցենզիաների ձեռք բերման աճուրդներին առանց խոչընդոտների մասնակցելու և հաղթելու համար, Սիլվա Համբարձումյանն իր մտերիմ, ՀՀ արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանի միջոցով դիմել է ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Արմեն Գևորգյանին, իսկ վերջինս հանձնարարել է ՀՀ բնապահպանության նախարարին՝ աջակցել նրան:
«Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության կողմից նշված լիցենզիաները ձեռք բերելուց հետո, 2008 թվականի փետրվարի 3-ին կնքված նախնական, իսկ 2008 թվականի մարտի 25-ին կնքված հիմնական առուվաճառքի պայմանագրերով, Սիլվա Համբարձումյանն իրեն պատկանող այդ ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասերը 12 մլդ 360 մլն ՀՀ դրամին համարժեք 40 մլն ԱՄՆ դոլարով վաճառել է Արաբական Միացյալ Էմիրություններում գրանցված «ՌԱԿ ՄԻՆԵՐԱԼԶ ԸՆԴ ՄԵԹԱԼԶ ԷՖ ԶԵԹ» ՍՊ ընկերությանը:
Հիշյալ գործարքը կնքելու համաձայնություն ստանալու համար Սիլվա Համբարձումյանը 2008 թվականի հունվարի վերջին օրերին Վարդան Օսկանյանի միջոցով նախապես դիմել է ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, այդ թվում՝ Ռոբերտ Քոչարյանին: Նրանց համաձայնությունը ստանալու հետ միաժամանակ, Սիլվա Համբարձումյանը մտադրվել է վերջիններիս կաշառք տալ, որպեսզի նրանք իրենց պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով չխոչընդոտեն իր բաժնեմասերի օտարման գործարքի կնքմանը և լիազոր մարմնի միջոցով ընկերությանը չզրկեն հատուկ լիցենզիաներից: Կաշառք տալու առաջարկը, Սիլվա Համբարձումյանը Վարդան Օսկանյանի միջոցով հայտնել է հիշյալ պաշտոնատար անձանց: Մի քանի օր անց Սիլվա Համբարձումյանը, Վարդան Օսկանյանից տեղեկացել է, որ ընկերության բաժնեմասերի առուվաճառքի գործարքը կնքելու համար հիշյալ պաշտոնատար անձինք ընդունել են նրա՝ կաշառք տալու մասին առաջարկը: Վարդան Օսկանյանը Սիլվա Համբարձումյանին հայտնել է նաև, որ կաշառքի գումարը ստանալու համար հիշյալ պաշտոնատար անձանց անունից ներկայանալու է Արմեն Գևորգյանի մտերիմ, գործարար Սամվել Մայրապետյանը:
Կաշառք ստանալու առաջարկն ընդունած ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձինք 2008թ. փետրվարից մայիսն ընկած ժամանակաընթացքում Սիլվա Համբարձումյանից մաս-մաս ստացել են կաշառքի իրենց մասնաբաժինները: Մասնավորապես, Ռոբերտ Քոչարյանը կաշառքի իր մասնաբաժինը՝ առանձնապես խոշոր չափերի՝ 927.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 3.000.000 ԱՄՆ դոլար գումարը ստացել է 2008 թվականի փետրվարին և մայիսին՝ Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ, ով հանդես գալով Ռոբերտ Քոչարյանի անունից, վերջինիս մասնաբաժինը կազմող 3.000.000 ԱՄՆ դոլար կաշառքից 310.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը Սիլվա Համբարձումյանից վերցրել է կանխիկ՝ 2008 թվականի փետրվարի 14-ին, Երևան քաղաքի Ամիրյան փող.ի նրա բն.ում, իսկ 310.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը՝ փետրվարի 15-ին՝ իր՝ Բայրոնի 3 հասցեում տեղակայված գրասենյակում, իսկ 307.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը Սիլվա Համբարձումյանի «ՎՏԲ Հայաստան բանկ» ՓԲ ընկերության հաշվեհամարից 2008 թվականի մայիսի 6-ին և 26-ին 500.000-ական ԱՄՆ դոլար մասնաբաժիններով իր՝ ԱՄՆ-ում գրանցված «Լոկալ Դիվելոփըրզ» ՍՊ ընկերության «Էյչ-Էս-Բի-Սի Հայաստան բանկ» ՓԲ ընկերությունում սպասարկվող 217001057777151 հաշվեհամարին՝ որպես Սիլվա Համբարձումյանի կողմից իրենից վերցված «փոխառության մարում», այն դեպքում, երբ վերջիններիս միջև երբևէ փոխառության պայմանագիր չի կնքվել և Սիլվա Համբարձումյանը փոխառություն չի ստացել: Այնուհետև Սամվել Մայրապետյանն իր կնոջ որդու՝ նշված ընկերության հիմնադիր և տնօրեն Լևոն Սուլթանյանի միջոցով ընկերության հիշյալ բանկային հաշվից 2008 թվականի մայիսի 13-ին, 26-ին և 29-ին կանխիկ ստացել է հիշյալ 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը տվել է Ռոբերտ Քոչարյանին:
Նշված գումարները նույն, ինչպես նաև դրան հաջորդող ժամանակահատվածում Ռոբերտ Քոչարյանի որդին՝ Սեդրակ Քոչարյանը, տարբեր մասնաբաժիններով կանխիկ մուտքագրել է ՀՀ առևտրային բանկերում սպասարկվող իր անձնական հաշվեհամարներին:
Այսինքն, Ռոբերտ Քոչարյանը ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք՝ կատարել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված հանցավոր արարք»:
14.02.2019թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ թիվ 62202919 քրեական գործից առանձին վարույթում անջատվել է Ռոբերտ Քոչարյանի, Յուրի Խաչատուրովի, Սեյրան Օհանյանի և Արմեն Գևորգյանի վերաբերյալ գործը, որին շնորհվել է թիվ 62202919 համարը:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.03.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացվել է երկու ամիս ժամկետով՝ մինչև 19.05.2019թ.:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 11.04.2019թ. որոշմամբ դատախազ Պ.Պետրոսյանի, մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի պաշտպաններ Ռ.Սահակյանի, Հ.Ալումյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել են և Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.03.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2019 թվականի ապրիլի 11-ի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոքներ են ներկայացրել ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Հ.Ասլանյանը, պաշտպաններ Հ.Խուդոյանը, Ա.Օրբելյանը և Հ.Ալումյանը:
29.04.2019թ. ՀՀ գլխավոր դատախազության ՀԿԳ գործերով քննության նկատմամբ հսկողության վարչության ավագ դատախազ Պ.Պետրոսյանը որոշում է կայացրել թիվ 62202919 քրեական գործով մեղադրական եզրակացությունը հաստատելու մասին և քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարան, որտեղ այն ստացվել է 29.04.2019թ. և դրան շնորհվել է ԵԴ/0253/01/19 համարը:
30.04.2019թ. քրեական գործն ընդունվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վ.Գրիգորյանի վարույթ:
06.05.2019թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վ.Գրիգորյանի կողմից կայացվել է որոշում ինքնաբացարկի վերաբերյալ:
07.05.2019թ. քրեական գործն ընդունվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Դ.Գրիգորյանի վարույթ:
18.05.2019թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Մինչդատական վարույթի ընթացքում որպես խափանամն միջոց ընտրված կալանավորման վերացման, փոփոխման կամ պահպանման հարցը քննության առնելու մասին» որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված կալանավորումը փոփոխվել է, որպես խափանման միջոց է ընտրվել անձնական երաշխավորությունը և վերջինս անհապաղ ազատ է արձակվել դատական նիստերի դահլիճում:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Սահմանադրական դատարան դիմելու և գործի վարույթը կասեցնելու մասին» 20.05.2019թ. որոշմամբ դատարանը որոշել է թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով դիմել Սահմանադրական դատարան, թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով վարույթը կասեցնել՝ մինչև Սահմանադրական դատարանի կողմից համապատասխան որոշման կայացումը:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.05.2019թ. և 20.05.2019թ. որոշումները ՀՀ գլխավոր դատախազության ՀԿԳ քննության նկատմամբ հսկողության վարչության ավագ դատախազ Պ.Պետրոսյանի, տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Վ.Գրիգորյանի, տուժող Արթուր Ավագյանի և նրա ներկայացուցիչ Ս.Սաֆարյանի կողմից բողոքարկվել են ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարան:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 21.05.2019թ. որոշմամբ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2019 թվականի փետրվարի 07-ի որոշման դեմ պաշտպաններ Ռ.Սահակյանի, Հ.Ալումյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժվել է:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 14.06.2019թ. որոշմամբ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2019 թվականի ապրիլի 11-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Հ.Ասլանյանի, Ռ.Քոչարյանի պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Հ.Խուդոյանի և Ա.Օրբելյանի վճռաբեկ բողոքները վարույթ ընդունելը մերժվել է:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 25.06.2019թ. որոշմամբ դատախազ Պ.Պետրոսյանի և տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Վ.Գրիգորյանի վերաքննիչ բողոքները բավարարվել են՝ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 20.05.2019թ. «Սահմանադրական դատարան դիմելու և գործի վարույթը կասեցնելու մասին» որոշումը բեկանվել է և թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործն ուղղարկվել է նույն դատարան նոր քննության:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 25.06.2019թ. որոշմամբ դատախազ Պ.Պետրոսյանի, տուժող Ա.Ավագյանի և վերջինիս ներկայացուցիչ Ս.Սաֆարյանի վերաքննիչ բողոքները բավարարվել են՝ 18.05.2019թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Մինչդատական վարույթի ընթացքում որպես խափանման միջոց ընտրված կալանավորման վերացման, փոփոխման կամ պահպանման հարցը քննության առնելու մասին» որոշումը բեկանվել է: Մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված անձնական երաշխավորությունը վերացվել է: Մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց կիրառվել է կալանավորումը, կալանքի սկիզբը հաշվվել է նրան փաստացի արգելանքի վերցնելու պահից:
19.08.2019թ. թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը վերաբաշխվել է դատավոր Դ.Գրիգորյանի լիազորությունների կասեցված լինելու հիմքով:
20.08.2019թ. քրեական գործն ընդունվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա.Դանիբեկյանի վարույթ և 02.09.2019թ. որոշմամբ նշանակվել է դատական քննության:
09.09.2019 թվականին Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի նստավայր է ստացվել Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպաններ Հովհաննես Խուդոյանի և Արամ Օրբելյանի միջնորդությունը՝ իրենց պաշտպանյալի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցն անհապաղ վերացնելու վերաբերյալ:
2. Կողմերի դիրորոշումները.
2.1. Միջնորդությունում նշվել է, որ. «(…) Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ առաջադրված մեղադրանքով քրեական հետապնդումը ենթակա է անհապաղ դադարեցման՝ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-1476 որոշման լույսի ներքո:
(…)
ՍԴՈ-1476 որոշմամբ Սահմանադրական դատարանը արձանագրել է
-«…Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ քրեական գործի վարույթի կարճման և քրեական հետապնդման դադարեցման ինստիտուտների նպատակը նախևառաջ հանցանքի կատարման մեջ կասկածվող կամ մեղադրվող անձի հիմնական, ներառյալ՝ արդար դատաքննության, անմեղության կանխավարկածի և կրկին չդատվելու իրավունքների իրականացման դատավարական երաշխիքներ ամրագրելն է, ինչպես նաև քրեական վարույթի իրականացման արդյունավետ կազմակերպական կառուցակարգ և ընթացակարգ սահմանելը: Ուստի դրանց ոչ ամբողջական կամ ոչ պատշաճ իրավական կանոնակարգումներն ուղղակիորեն վտանգում են այդ նպատակի կենսագործումը:
-Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ դատարանները, ուղղակիորեն չմեկնաբանելով Օրենսգրքի 35-րդ հոդվածը, ըստ էության կիրառել են այն. մեկնաբանել են Սահմանադրության 140-րդ հոդվածը` իրենց ընկալման շրջանակներում կոնկրետացնելով Հանրապետության նախագահի, այդ թվում` պաշտոնաթող, գործառութային անձեռնմխելիության նպատակները և ծավալը: Բացի այդ, հարկ է նշել, որ կալանքի՝ որպես խափանման միջոցի, կիրառումն անհնար է առանց քրեական գործի վարույթը կամ քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքների առկայությունը պարզելու` անկախ նրանից, թե այդ հոդվածը ձևական առումով հիշատակվու՞մ է դատական ակտում, թե՝ ոչ: Փաստ է նաև, որ դատարաններն անդրադարձել են Սահմանադրությամբ ամրագրված` պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի անձեռնմխելիության` որպես քրեական պատասխանատվությունը բացառող հանգամանքի, մեկնաբանությանը:
-Սույն գործով Սահմանադրական դատարանը փաստում է, որ Սահմանադրության մեկնաբանման եղանակով դատարանները փորձել են լրացնել քրեադատավարական օրենքի բացը, ընդ որում՝ մինչդատական քրեական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում, ինչը վկայում է, որ նրանք ընդունել և կարևորել են անձեռնմխելիության կանխորոշիչ նշանակությունը մեղադրանքի, հետևապես` նաև կալանքի իրավաչափության համար:
-Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ դատարանները սովորական օրենքում ամրագրված որևէ հիմք չեն ունեցել կիրառելու սահմանադրական անձեռնմխելիության քրեադատավարական հետևանքները, քանի որ Օրենսգիրքն իրենց նման լիազորությամբ չի օժտել։
(…)
-Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ Օրենսգրքում ընդհանրապես բացակայում են Սահմանադրությունից բխող այնպիսի հատուկ և անհրաժեշտ կարգավորումներ, որոնք հնարավորություն կտային գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու և իրականացնելու ընթացքում գնահատել, թե արդյոք նրանց վերագրվող գործողությունը կամ անգործությունը բխում է կամ բխել է նրանց ներկա կամ նախկին կարգավիճակից կամ գործունեությունից, թե՝ ոչ: Հետևաբար, այդ անձանց գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը պետք է լուծվի քրեադատավարական ընդհանուր կարգավորումների շրջանակներում՝ մինչդատական վարույթում քննիչի կամ դատախազի, իսկ դատական վարույթներում՝ դատարանի կողմից: Օրենսգիրքը, սակայն, չի նախատեսում այն իրավական հետևանքները, որոնք կառաջանան, եթե իրավասու մարմինը հանգեր այնպիսի եզրակացության, որ գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձին վերագրվող գործողությունը կամ անգործությունը բխել է նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից, թե ոչ:
(…)
Ավելին՝ բոլոր այն դեպքերում, երբ կպարզվի, որ այդ անձին վերագրվող արարքը վերաբերում է նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխող գործողությանը կամ անգործությանը, կամ կհաստատվի, որ նրա նկատմամբ արդեն հարուցված քրեական հետապնդումն անհամատեղելի է նրա գործառութային անձեռնմխելիության հետ, իրավասու մարմինն օբյեկտիվորեն զրկված կլինի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հիմքով այդ անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ արդեն իսկ հարուցված քրեական հետապնդումը դադարեցնելու, ինչպես նաև կալանք չկիրառելու վերաբերյալ օրինական որոշում կայացնելու իրավական հնարավորությունից, քանի որ բացակայում է նման որոշում կայացնելու դատավարական հիմքը:
-Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ Սահմանադրության ուժով անձեռնմխելիությամբ օժտված և, ըստ այդմ` հատուկ պաշտպանություն ունեցող անձանց (ներառյալ՝ պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահին) ներկայացվելիք մեղադրանքը, այդ թվում՝ հիմնավոր կասկածի տեսանկյունից, պետք է բավարարի իրավաչափության լրացուցիչ և նախնական պարտադիր պահանջը, այն է՝ այդ անձանց մեղսագրվող արարքը, ներառյալ՝ դրա հիմքում դրված փաստերը չպետք է վերաբերեն այնպիսի գործողության կամ անգործության, որը բխում է կամ բխել է նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից: Հակառակ դեպքում գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում չի կարող հարուցվել, իսկ հարուցված քրեական հետապնդումը և դրան հաջորդած բոլոր գործողությունները պետք է ճանաչվեն ոչ իրավաչափ և անհապաղ դադարեցվեն:
Հետևապես, օրենսդիրը պարտավոր է սահմանել հստակ կանոնակարգումներ, որոնք գործառութային անձեռնմխելիության տեսանկյունից թույլ կտան մինչդատական քրեական վարույթի նկատմամբ իրականացնել արդյունավետ դատախազական հսկողություն և դատական վերահսկողություն, ինչպես նաև, ի հավելումն ընդհանուր պահանջների, գնահատել նաև գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց նկատմամբ հարուցվելիք կամ արդեն հարուցված քրեական հետապնդման, ուստիև կալանքի կիրառման իրավաչափությունը:
-Սահամանադրական դատարանն արձանագրում է, որ Սահմանադրության ուժով հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց գործառութային անձեռնմխելիությամբ պայմանավորված կարգավորումներն անհրաժեշտ ամրագրում չեն ստացել Օրենսգրքում, ինչը հանգեցրել է նրան, որ իրավասու մարմինները որևէ պարտականություն չունեն պարզելու, թե արդյո՞ք այդ անձանց ներկայացված մեղադրանքը` նրանց մեղսագրվող արարքի տեսանկյունից, վերաբերում է նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխող գործողությանը կամ անգործությանը, թե՝ ոչ: Ավելին՝ դրա հետևանքով դատական վերահսկողություն իրականացնող դատարանն այդ անձանց գործառութային անձեռնմխելիության տեսանկյունից պարտավոր չէ ստուգել մեղադրանքի իրավաչափությունն անգամ նրանց նկատմամբ կալանք կիրառելիս, թեև կալանքն առավել ինտենսիվ միջամտություն է նրանց անձնական ազատությանը:
Պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի գործառութային անձեռնմխելիությանը վերաբերող սահմանադրական դրույթների առանձնահատկություններն Օրենսգրքում կենսագործված չեն՝ հանգեցնելով տարբեր դատարանների կողմից դրա տարաբնույթ մեկնաբանության, ինչը, ի թիվս այլնի, նույնպես վկայում է Օրենսգրքում այդ օրենսդրական բացը լրացնելու այլ իրավական հնարավորությունների բացակայության մասին»:
Սահմանադրական դատարանի իրավական վերլուծությունից բխում է, որ
-Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ քրեական հետապնդումը հարուցվել և առ այսօր շարունակվում է առանց Սահմանադրության պահանջները բավարարող իրավական ընթացակարգի,
-Քրեական հետապնդում կարող է իրականացվել միայն այն դեպքում, երբ դրա հիմքում դրված փաստերը չեն վերաբերվում այնպիսի գործողության կամ անգործության, որը բխում է կամ բխել է նախագահի կարգավիճակից կամ գործունեությունից:
-Հակառակ դեպքում գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում չի կարող հարուցվել, իսկ հարուցված քրեական հետապնդումը և դրան հաջորդած բոլոր գործողությունները պետք է ճանաչվեն ոչ իրավաչափ և անհապաղ դադարեցվեն:
-Առանց անհրաժեշտ քրեադատավարական ընթացակարգի հնարավոր չի գնահատել, արդյոք անձի գործողությունները կամ անգործությունը բխել է նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից
-Այդպիսի օրենսդրական բացը չի կարող հաղթահարվել այլ իրավական ընթացակարգով, այդ թվում՝ դատարանների մեկնաբանություններով:
-Որպես քրեական հետապնդման տարր՝ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ չի կարող կիրառվել որևէ խափանման միջոց:
Նկատի ունենալով, որ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ քրեական հետապնդումը իրավաչափ չի եղել հարուցման պահից սկսած, նախկինում և ներկայում կիրառված խափանման միջոցները չեն կիրառվել պատշաճ իրավական ընթացակարգով կայացված դատական ակտերի հիման վրա՝ հիմք ընդունելով Սահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-1476 որոշմամբ տրված իրավական մեկնաբանությունները և ՀՀ Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի պահանջները՝ անհրաժեշտ է անհապաղ վերացնել Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոցը: Անհրաժեշտ է նկատի ունենալ, որ Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ արդեն իսկ արձանագրվել է խափանման միջոցի ընտրության արդյուքնում ՀՀ Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի խախտման փաստը (…)»:
Ելնելով վերոգրյալից, պաշտպաններ Հովհաննես Խուդոյանը և Արամ Օրբելյանը դատարանին խնդրել են՝
«-Թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոցն անհապաղ վերացնել և նրան կալանքից ազատ արձակել:
-Դատական ակտը կայացնել սույն միջնորդությունը ստանալու պահից անհապաղ՝ չպայմանավորելով ազատության ապօրինի սահմանփակման դադարեցումը ընթացակարգային խոչընդոտներով»:
2.2. Դատական նիստում միջնորդության քննության ընթացքում պաշտպան Արամ Օրբելյանը ներկայացրել է միջնորդությունը՝ նշելով, որ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 3-րդ հոդվածի համաձայն՝ մարդու և քաղաքացու իրավունքների ու պարտականությունների հարգումն ու պաշտպանությունը հանրային իշխանության պարտականություններն են, այսինքն՝ հանրային իշխանությունը, ներառյալ դատարանը, պարտավոր է ձեռնարկել բոլոր հնարավոր միջոցները բացառելու կամ եթե տեղի է ունեցել, ապա վերացնելու անձի և քաղաքացու Սահմնադարությամբ և այլ օրենքներով նախատեսված իրավունքների խախտումը: Սահմանադրական դատարանը սեպտեմբերի 4-ին քննության առնելով Ռոբերտ Քոչարյանի դիմումը՝ Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ և 135-րդ հոդվածների Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը քննարկելու մասին, եկել է եզրահանգման, որ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 35-րդ հոդվածն այնքանով, որքանով չի նախատեսում Սահմանադրությամբ հատուկ կարգավիճակ ունեցող և գարծառույթային անձեռնմխելիությամբ օժտվող հատուկ անձանց, ներառյալ պաշտոնաթող նախագահի, անձեռմնխելիության հարցի քննարկման կառուցակարգ, ընթացակարգ, չափանիշներ, որևէ դրույթներ, ինչպես նաև ուղղակիորեն նաև այդ պարագրաֆը նախատեսված չէ 35-րդ հոդվածում, ապա 35-րդ հոդվածը օրենսդրական մասի առումով հակասում է Սահմանադրությանը: Ըստ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական դատարանի սեպտեմբերի 4-ի ՍԴՈ-1476 որոշման եզրափակիչ մասի՝ Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածը Սահմանադրության ուժով, հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց անձեռնմխելիությունը քրեական գործի վարույթը կամ քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքների թվում չնախատեսելու մասով, ճանաչել է Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետին, 61-րդ հոդվածի 1-ին մասին, 63-րդ հոդվածի 1-ին մասին և 75-րդ հոդվածին հակասող և անվավեր: Սահմանադրական դատարանն ուղղակիորեն նախատեսել է, որ 35-րդ հոդվածում առկա սահմանադրական, իրավական, օրենսդրական բացը հակասում է Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետին: Դա այն կետն է, որը վերաբերում է մինչև դատարանի դատավճռով անձին ազատազրկելը խափանման միջոցի կիրառմանը, այսինքն կալանքի կիրառմանը: Դա մոտավորապես համարժեք է մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ մասի «Ա» կետի 3-րդ ենթակետի կամ «Ե» ենթակետի կարգավորումներին: Միևնույն ժամանակ այն հակասում է 75-րդ հոդվածին, ինչը 2015 թվականի Սահմանադրության նովելներից մեկն է: Սահմանադրության 75-րդ հոդվածը նախատեսում է՝ հիմնական իրավունքները և ազատությունները կարգավորելիս, օրենքները սահմանում են այդ իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ իրականացման համար անհրաժեշտ կազմակերպչական կառուցակարգեր և ընթացակարգեր: Սահմանադրական դատարանն ըստ էության արձանագրել է, որ ոչ միայն բացակայում է անձեռնմխելիությունը որպես հիմք, թե կգնահատվի, որ կա այդ հիմքը, պետք է ապա անմիջապես այդ գործը կարճվի, այլ նաև բացակայում են կառուցակարգերը: Եվ դա է հիմքը, ինչի համար 61-րդ, 65-րդ հոդվածներով անհրաժեշտ դատական պաշտպանության իրավունքների խախտում է արձանագրել Սահմանադրական դատարանը: Հաշվի առնելով Սահմանադրության 3-րդ հոդվածը, հանրային իշխանությունները ունեն պարտավորություն անմիջապես վերացնել անձի Սահմանադրությամբ նախատեսված իրավունքների խախտումները, իսկ տվյալ դեպքում արձանագրվել է 27-րդ հոդվածի խախտում, առնվազն քանի դեռ այդ օրենսդրական բացը լրացված չէ:
Նշվածի հիման վրա պաշտպան Արամ Օրբելյանը դատարանին միջնորդել է Ռոբերտ Քոչարյանին անհապաղ ազատ արձակել և վերացնել խափանման միջոցը, այսինքն՝ չկիրառել որևէ այլ խափանման միջոց:
2.3. Պաշտպան Արամ Վարդևանյանը՝ լրացնելով ներկայացված հիմնավորումները, նշել է, որ մայիսի 29-ին Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից ներկայացվել է դիմում Սահմանադրական դատարան և որպես դիմումի հիմքերից մեկը արձանագրվել էր այն, որ 35-րդ հոդվածը և 135-րդ հոդվածը գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց նկատմամբ չեն նախատեսում այն անհրաժեշտ ընթացակարգերը, կառուցակարգերը, երաշխիքները, որ քրեական հետապնդումը լինի իրավաչափ: Ի վերջո, անձնական ազատության սահմանափակումը ՀՀ Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի ուժով ոչ միայն նախատեսում է հիմքերը, որոնք որ պետք է լինեն, որ կալանավորումը կիրառվի, այլ նաև սահմանադիրն ուղղակիորեն նախատեսել է օրենքով սահմանված կարգի շրջանակներում այդ հիմքերի իրացումը: Կարծես թե ակնհայտ էր այն հարցադրումը, որը բարձրացվել է Սահմանադրական դատարանի առջև, այդ ակնհայտությունը արձանագրվել էր նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նոյեմբերի 15-ի որոշման հատուկ կարծիքով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի դատավոր Սերժիկ Ավետիսյանի կողմից: Ի վերջո, գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձը չունի որևէ իրավական կանխատեսելիություն իր նկատմամբ իրականացվող քրեական հետապնդման նկատմամբ, չունի որևէ արդար դատաքննության երաշխիք այդ մասով և ամենակարևորը, թեև օժտված լինելով Սահմանադրության 140-րդ հոդվածի ուժով հատուկ պաշտպանությամբ, պետք է նկատել, որ այդպիսի հատուկ պաշտպանությամբ օժտված չեն շատ պաշտոնատար անձինք: Հենց նույն Սահմանադրական դատարանն արձանագրել է, որ խոսքը վերաբերում է պաշտոնաթող նախագահին, պատգամավորին, դատավորին և մարդու իրավունքների պաշտպանին: Այսինքն, այս սուբյեկտները հենց սահմանադրի կամքով հատուկ պաշտպանություն ստանձնած և երաշխավորված անձինք են, և այդ պարագայում Սահմանադրական դատարանը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածը հակասահմանադրական ճանաչելով այնքանով, որ որևէ երաշխիք նման կարգավիճակով անձանց համար նախատեսված չէ, հակասող է դիտարկել ՀՀ Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետին: Դա անձի չկալանավորվելու իրավունքն է այն պարզ պատճառով, որ ինչպես կարելի է որոշել գործառութային անձեռնմխելիության շրջանակում է գործել անձը, թե ոչ: Այս հարցադրումը, նույնիսկ, եթե թվա պարզ հարցադրում է, չի կարող լինել պարզ, քանի որ օրենսդիրը չի նախատեսել այդ մեխանիզմները, Սահմանադրական դատարանը նույնիսկ իր որոշմամբ ուղղակիորեն արձանագրեց, որ ինքը սահմանադիրն այդ հարցին լուծում չի տվել, որևէ մարմնին նման լիազորությամբ չի օժտել, և հետևաբար, օրենսդիրը պետք է այդ պարտավորությունը ստանձներ: Սահմանադրական դատարանը որոշման 20-րդ էջում հստակորեն նախատեսում է հետևյալ նախադասությունը՝ պաշտոնաթող հանրապետության նախագահի գործառութային անձեռնմխելիությանը վերաբերող սահմանադրական դրույթների առանձնահատկությունները օրենսգրքում կենսագործված չեն, հանգեցնելով տարբեր դատարանների կողմից դրա տարաբնույթ մեկնաբանության: Հարց կարող է առաջանալ, որ դեպքում է օրենսդրական բացն ամրագրվում Սահմանադրական դատարանի կողմից, առաջին տպավորությունն այն է, որ օրենսդրական բացն Ազգային ժողովի խնդիր է: Ճիշտ է այդ միտքը, բայց մեկ բացառություն կա այդ ընդհանուր կանոնից: Եթե օրենքի բացը հանգեցնում է իրավունքի խախտման, իրավունքի բացի, ինչը հենց տվյալ դեպքն է, այսինքն, տվյալ դեպքում որևէ իրավական երաշխիք չկա գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձի համար պաշտպանվելու նման գործողությունից՝ սկսած մեղադրանք առաջադրելու փուլից, առկա չէ այն մեխանիզմը, թե ինչպես է որոշվում՝ կարգավիճակից բխող է, թե ոչ: Սահմանադրության 140-րդ հոդվածը նշում է, որ կարգավիճակից բխող գործողությունների համար անձը քրեական հետապնդման ենթակա չէ, այլ կերպ ասած՝ անձեռնմխելի է, դա վերաբերում է և կարգավիճակին, և գործունեությանը: Սահմանադրական դատարանը սեպտեմբերի 4-ին արձանագրեց, որ դատարանների տարաբնույթ մեկնաբանությունները չեն հաղթահարել օրենսդական բացը: Եթե օրենսդրական բացը հաղթահարվում է իրավակիրառ պրակտիկայում, ուրեմն այն հակասահմանադրական չէ, եթե այն հակասահմանադրական է, ուրեմն իրավակիրառողը չի կարողացել դա հաղթահարել, ինչն առավել քան տրամաբանական է այս դեպքում: Սահմանադրական դատարանն ի վերջո անդրադարձել է քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքներին, այլ կերպ ասած՝ քրեական գործը կարճելու, հետապնդումը դադարեցնելու հարցադրումներին, որը չի ենթադրում խափանման միջոցի հարցի քննարկում: Բարձր դատարանն ըստ էության հղում է կատարել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշմանը, որով նախատեսվել է, որ անձի ազատությունը սահմանափակելիս, կալանավորումը կիրառելիս դատարանի պարտականությունն է ստուգել, թե արդյոք 35-րդ հոդվածով հանգամանքները բացառված են, թե ոչ, իսկ այս դեպքում ինչպես կարող էր դատարանը դա անել, եթե 35-րդ հոդվածում կա հակասահմանադրական օրենսդրական բաց: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը թիվ ԵԿԴ/0503/06/10 գործով կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ անձի ազատությունը սահմանափակելը կհամարվի օրինական և հիմնավորված միայն կալանավորման հիմքերի և այլ պայմանների միաժամանակյա առկայության և քրեական վարույթը բացառող հանգամանքների բացակայության դեպքում: Սահմանադրական դատարանի որոշման լուսյի ներքո պետք է նշել, որ ըստ էության դատախազությունը, դատարանները պարտականությունը չունեին ուսումնասիրելու 35-րդ հոդվածը, հենց դրանում է նման օրենսդրական բացի հակասահմանադրական բնույթը: Գործառութային անձեռնմխելիության առնչությամբ կալանքը որպես խափանման միկջոց ընտրելու շրջանակներում, իրավասու մարմինը պետք է կրի նաև մեղադրանքի իրավաչափությունը հիմնավորելու հավելյալ պարտականություն, որը չի կրել մեղադրանքի կողմը, մինչդեռ դրա օրենսդրական չամրագրվածությունը ներազդում է գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց, ներառյալ պաշտոնաթող հանրապետության նախագահի անձնական ազատության, ինչպես նաև արդար դատաքննության իրավունքի վրա: Սահմադրական դատարանի որոշման մեջ հղում է տրված նաև կալանավորման իրավաչափության վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպին, որտեղ ուղղակիորեն արձանագրվել է, որ եթե օրենքի որակը բավարար չէ, օրինական օրենսդրական բացի պայմաններում, կալանավորումն իրավունքի խախտում է Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի տեսանկյունից: Ակնհայտ իրողություն է, որ գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց ընթացակարգային, կառուցակարգային պաշտպանության հնարավորությունները մեր քրեական դատավարության օրենսգիրքը չի նախատեսել, սահմանադիրն ևս չի նախատեսել այդ երաշխիքները բավարար չափով, և այս որոշմամբ Սահմանադրական դատարանն ըստ էության տվեց որոշ ելակետեր, որոնք կարող են ելակետային լինել Ազգային ժողովի համար օրենսդրական քաղաքականության շրջանակներում: Առկա է այնպիսի իրավիճակ, որ բոլոր այդ օրենսդրական բացերի պարագայում առկա է կիրառված խափանման միջոց, առկա է կալանավորում, որն ինքնին ենթադրում է Սահմանադրության խախտում:
Նշվածի հիման վրա պաշտպան Արամ Վարդևանյանը դատարանին խնդրել է վերացնել Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց կալանավորումը և առհասարակ ցանկացած խափանման միջոց՝ ի շահ իրավունքի գերակայության, ի բարորություն Սահմանադրական դատարանի երաշխավորման:
2.4. Ամբաստանյալ Ռոբերտ Քոչարյանը և պաշտպանության կողմում հանդես եկող մյուս դատավարության մասնակիցները միացել են պաշտպանների դիրքորոշմանը:
2.5. Ամբաստանյալ Արմեն Գևորգյանի պաշտպան Էրիկ Ալեքսանյանը հայտնել է, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումը կրում է իմպերատիվ բնույթ, հետևաբար նման պայմաններում Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված ամենախիստ խափանման միջոցը պետք է վերացվի:
2.6. Ամբաստանյալ Յուրի Խաչատուրովի պաշտպան Միհրան Պողոսյանը հայտնել է, որ դատարանը չպետք է իրականացնի միջնորդության քննարկում, որովհետև սա իրավաբանություն չէ, այլ կոնկերտ մաթեմատիկա է: Առկա է որոշում, որը ենթակա է անհապաղ կատարման: Այս որոշումը կայացնելու համար դատարանը պետք է մեկ հարցի պատասխանի՝ արդյոք Սահմանադրական դատարանի սեպտեմբերի 04-ի որոշումը վերաբերելի է սույն քրեական գործին: Կա Սահմանադրական դատարանի որոշում, որոշման հիման վրա պետք է լինի դրա իրավական հետևանքը:
2.7. Մեղադրող Գևորգ Բաղդասարյանն առարկել է միջնորդության դեմ՝ պատճառաբանելով, որ պաշտպանության կողմի դիրքորոշումն ընդհանուր առմամբ այն է, որ այնքանով, որքանով սահմանված չէ, թե որ պետական մարմինը պետք է որոշի, թե պաշտոնաթող նախագահին մեղսագրվող գործողությունները բխում են նրա կարգավիճակից թե ոչ, այսինքն՝ նա օժտված է գործառութային անձեռնմխելիությամբ, թե ոչ, և չկա նաև այն որոշելու սահմանված ընթացակարգ, հետևաբար, այդ հարցը չի կարող քննարկվել և որոշվել առհասարակ, առավել ևս՝ հիմնավոր կասկածի գնահատման համատեքստում։ Այս մոտեցումն ընդունելի չէ, ակնհայտորեն չի բխում Սահմանադրական դատարանի որոշման տրամաբանությունից։ Այդ հանգամանքն ակնհայտ է Սահմանադրական դատարանի կողմից պաշտոնաթող նախագահի անձեռնմխելիության հարցի վերաբերյալ մինչ օրս արտահայտած մոտեցումներից։ Դատավոր Դավիթ Գրիգորյանը Սահմանադրական դատարան դիմելու և քրեական գործի վարույթը կասեցնելու մասին 2019թ. մայիսի 20-ի որոշմամբ Սահմանադրական դատարանի առջև ուղղակիորեն բարձրացրել էր պաշտոնաթող նախագահի անձեռմխելիության խնդիրը՝ նրան կոնկրետ քրեական գործով քրեական հետապնդման ենթարկելու հարցի շրջանակներում։ Սահմանադրական դատարանը դատարանի դիմումի քննությունն այդ մասով մերժել է։ Այլ կերպ ասած՝ Սահմանադրական դատարանն իր առջև ուղղակիորեն բարձրացված այդ հարցը քննության չի առել՝ Սահմանադրական դատարանի մասին Սահմանադրական օրենքի 29-րդ հոդվածի համապատասխան։ Ավելին, սույն գործով 2018թ. նոյեմբերի 15-ի որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է պաշտոնաթող նախագահի անձեռնմխելիության հարցին և արտահայտել իրավական դիրքորոշումներ, այդ թվում՝ սահմանելով պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության առկայությունը որոշելու չափանիշներ։ Դրանից հետո ՀՀ Սահմանադրական դատարանում վիճարկվել է այդ որոշման իրավաչափությունն այն իմաստով, որ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իբր իրավասու չէր մեկնաբանել ՀՀ Սահմանադրությունը։ Սահմանադրական դատարանի 2019թ. հունվարի 19-ի ՍԴԱՈ-7 աշխատակարգային որոշմամբ գործի քննությունը մերժվել է։ Այլ կերպ ասած՝ հենց այդ պահին Սահմանադրական դատարանը, անմիջականորեն տեղյակ լինելով պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռմխելիության վերաբերյալ տարբեր դատական ակտերի և դրանցում այդ հարցի տարբեր մեկնաբանությունների մասին, կրկին ուղիղ ասելիք չի ունեցել այն մասին, որ նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը չի կարող որևէ կերպ որոշվել։ Ավելին, Սահմանադրական դատարանը աշխատակարգային որոշմամբ սահմանադրականության խնդիր չի տեսել նրանում, որ դատական իրավունքը, դատական պրակտիկան սահմանեն նախագահի անձեռնմխելիության առկայությունը որոշելու չափանիշներ՝ Սահմանադրությունը իրենց իրավասության սահմաններում մեկնաբանելով։ Փաստորեն, առնվազն երկու անգամ սահմանադրական դատարանի առջև պաշտոնաթող նախագահի գործառության անձեռնմխելիությունը որոշելու, դրա չափանիշների վերաբերյալ հարցերը բարձրացված լինելու պայմաններում, Սահմանադրական դատարանը այդ կապակցությամբ ուղղակիորեն սահմանադրականության հարցեր չի տեսել և չի սահմանել, որ Հանրապետության նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը չի կարող որևէ կերպ որոշվել։ Սահմանադրական դատարանը այդպիսի բան չի սահմանել նաև իր վերջին՝ քննարկվող որոշմամբ։ Այսպես, ՀՀ սահմանադրական դատարանը դիմողի փաստարկների շրջանակներում կարևորելով համապատասխան պաշտոնատար անձանց գործառութային և անձնական անձեռնմխելիությունը՝ որպես նրանց առջև դրված խնդիրների պատշաճ լուծման երաշխիք, քննարկման առարկա է դարձրել նաև պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության վերաբերյալ իրավակարգավորումները՝ փաստելով, որ դրանք կարևոր նշանակություն ունեն նաև անձի կալանավորման հարցը քննարկելիս։ Սահմանադրական դատարանը փաստել է, որ Սահմանադրությունը չի ամրագրում հատուկ ընթացակարգ, որի շրջանակներում պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահին պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացող գործողությունները որևէ պետական մարմնի կողմից կարող են գնահատվել որպես Հանրապետության նախագահի կարգավիճակից բխող կամ չբխող։ Անհասկանալիորեն, մեջբերված ձևակերպումը մեկնաբանվում է այն իմաստով, թե իբր չկա որևէ պետական մարմին, որը կարող է որոշել այդ հարցը։ Այնինչ, մեջբերված ձևակերպմամբ ընդամենն արձանագրվում է, որ պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահին պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացող գործողությունները որպես նրա կարգավիճակից բխող կամ չբխող գնահատելու հատուկ, առանձին, ինքնուրույն ընթացակարգ չկա։ Շարունակելով, Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ օրենսգրքում ընդհանրապես բացակայում են Սահմանադրությունից բխող այնպիսի հատուկ և անհրաժեշտ կարգավորումներ, որոնք հնարավորություն կտային գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու և իրականացնելու ընթացքում գնահատել, թե արդյոք նրանց վերագրվող գործողությունը կամ անգործությունը բխում է կամ բխել է նրանց ներկա կամ նախկին կարգավիճակից կամ գործունեությունից, թե՝ ոչ։ Հետևաբար, այդ անձանց գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը պետք է լուծվի քրեադատավարական ընդհանուր կարգավորումների շրջանակներում՝ մինչդատական վարույթում քննիչի կամ դատախազի, իսկ դատական վարույթներում՝ դատարանի կողմից։ Վերոգրյալից ակնհայտ է, որ Սահմանադրական դատարանն, ընդամենը փաստելով, որ սահմանված չէ այնպիսի հատուկ ընթացակարգ, որի շրջանակներում ինքնուրույն քննարկման առարկա կդառնար ու կորոշվեր այն հարցը, թե արդյոք մեղսագրվող գործողությունները կապված են նախագահի կարգավիճակի հետ թե ոչ, առավել քան հստակ է սահմանել, որ գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը պետք է գնահատվի և լուծվի քրեադատավարական ընդհանուր կարգավորումների շրջանակներում՝ մինչդատական վարույթում քննիչի կամ դատախազի, իսկ դատական վարույթներում՝ դատարանի կողմից։ Ավելին, Սահմանադրական դատարանը նաև իր վերջնական ամփոփիչ ձևակերպման մեջ է սահմանել, որ այսպիսով, Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում առկա է օրենսդրական բաց, բացակայում է այն իրավական հիմքը, որով Սահմանադրության ուժով հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց նկատմամբ չի իրականացվի քրեական հետապնդում, և քրեական գործի վարույթը կկարճվի բոլոր այն դեպքերում, երբ իրավասու մարմինը պատշաճ իրավական ընթացակարգի արդյունքում կպարզի նրանց գործառութային անձեռնմխելիության առկայությունը։ Իսկ գործառութային անձեռնմխելիության առկայությունը յուրաքանչյուր դեպքում պետք է հաստատվի կամ հերքվի քրեական վարույթն իրականացնող իրավասու մարմնի կողմից պարզված, այդ թվում՝ անձին ներկայացված մեղադրանքի հիմքում դրված փաստերի համակցությամբ։ Այդ մեկնաբանությունը հիմնվում է հենց Սահմանադրական դատարանի կողմից շարադրված և միմյանց շարունակող մի քանի մտքերի համադրման վրա։ Այլապես, ինչ է այդ դեպքում նշանակում որոշման այն ձևակերպումը, համաձայն որի՝ գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը պետք է լուծվի քրեադատավարական ընդհանուր կարգավորումների շրջանակներում մինչդատական վարույթում քննիչի կամ դատախազի, իսկ դատական վարույթներում՝ դատարանի կողմից։ Ինչու է Սահմանադրական դատարանը, եթե նկատի ուներ, որ պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության հարցը չի կարոդ առհասարակ քննարկվել, արձանագրելուց հետո, որ գործառութային անձեռնմխելիության հարցը որոշելու անհրաժեշտ ու հատուկ ընթացակարգ չկա, անմիջապես հետո փաստում է, որ այդ հարցը պետք է որոշվի սովորական դատավարական ընթացակարգով։ Ինչու է Սահմանադրական դատարանը, եթե նկատի ուներ, որ որևէ պաշտոնատար անձ չի կարող քննարկել պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեոնմխեւիության հարցը որոշման մեջ նշել, որ այդ հարցը պետք է քննարկեն և գնահատեն քննիչը, դատախազը, դատարանը։ Հետևաբար, հակառակ պաշտպանության կողմի դիրքորոշման ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ առկա է այն մոտեցումը, որ պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցի քննարկման ինքնուրույն ու առանձին ընթացակարգի բացակայությունը չի զրկում իրավասու մարմիններին այն գնահատելու հնարավորությունից իրենց իրավասության սահմաններում։ Եվ քննիչը, դատախազն ու դատարաններն իրենց իրավասության սահմաններում սույն գործով գնահատել են այդ հանագամանքը։ Այդ հանգամանքը գնահատելու դատարանի իրավասությունն ավարտված չէ, այնքանով, որքանով այդ հարցերի գնահատման ընթացակարգը արդեն մեղադրանքի գնահատման համատեքստում շարունակվում է։ Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածը ՀՀ սահմանադրությանը հակասող և անվավեր ճանաչելու մասով հարցը կայանում է նրանում, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում գործառութային անձեռնմխելիությունը որպես քրեական վարույթը բացառող հանգամանք նախատեսված չէ։ Հետևաբար, բոլոր այն դեպքերում, երբ կպարզվի, որ անձին վերագրվող արարքը վերաբերում է նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխող գործողությանը կամ անգործությանը կամ կհաստատվի, որ նրա նկատմամբ արդեն հարուցված քրեական հետապնդումն անհամատեղելի է նրա գործառութային անձեռնմխելիության հետ, իրավասու մարմինն օբյեկտիվորեն զրկված կլինի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հիմքով այդ անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ արդեն իսկ հարուցված քրեական հետապնդումը դադարեցնելու, ինչպես նաև կալանք չկիրառելու վերաբերյալ օրինական որոշում կայացնելու իրավական հնարավորությունից, քանի որ բացակայում է նման որոշում կայացնելու դատավարական հիմքը։ Ամփոփիչ ձևակերպման մեջ Սահմանադրական դատարանը նշել է, որ առկա է օրենսդրական բաց՝ բացակայում է այն իրավական հիմքը, որով Սահմանադրության ուժով հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց նկատմամբ չի իրականացվի քրեական հետապնդում և քրեական գործի վարույթը կկարճվի բոլոր այն դեպքերում, երբ իրավասու մարմինը պատշաճ իրավական ընթացակարգի արդյունքում կպարզի նրանց գործառութային անձեռնմխելիության առկայությունը։ ՀՀ Սահմանադրական դատարանը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածը խնդրահարույց է համարել այնքանով, որքանով վերջինս չի նախատեսում քրեական գործի վարույթը կարճելու հիմք այն դեպքում, երբ կպարզվի, որ անձը օգտվում է գործառութային անձեռմխելիությունից և այն չի հաղթահարվել։ Ընդ որում, հարցն ավելի լայն է, քան պաշտոնաթող նախագահի անձեռնմխելիությունը։ Նույն խնդիրն ի հայտ է գալիս նաև այն դեպքում, երբ այլ համապատասխան պաշտոնատար անձանց, օրինակ դատավորների, ԱԺ պատգամավորների անձեռնմխելիությունը օրենքով սահմանված կարգով չի հաղթահարվում և վերջիններս չեն զրկվում անձեռմխելիությունից։ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրքը գործառութային անձեռնմխելիությունը չնախատեսելով որպես վարույթը բացառող հանգամանք, չի սահմանում այն հիմքը, որին համապատասխան այդ դեպքերում դատավորի կամ պատգամավորի, ինչպես նաև պաշտոնաթող նախագահի նկատմամբ քրեական հետապնդումը պետք է դադարեցվի։ Օրենսդրական այդ բացի, այսինքն չհաղթահարված կամ չհաղթահարվող անձեռնմխելիության դեպքում վարույթը բացառող ինքնուրույն հանգամանքի բացակայությունը դեռևս 2011 թվականին արձանագրել է ՀՀ վճռաբեկ դատարանը՝ Անահիտ Սաղաթելյանի գործով որոշմամբ, որով սահմանել է, որ այդ դեպքերում քրեական գործի վարույթը ենթակա է կարճման։ Ընդ որում, քրեական գործի վարույթը ենթակա է կարճման հենց Սահմանադրության ուժով, որի նորմերը գործում են անմիջականորեն։ Սահմանադրական դատարանը նշում է, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում առկա օրենսդրական բացը հանգեցնում է նրան, որ Սահմանադրության ուժով հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց գործառութային անձեռնմխելիությամբ պայմանավորված կարգավորումներն անհրաժեշտ ամրագրում չեն ստացել օրենսգրքում, ինչը հանգեցրել է նրան, որ իրավասու մարմիններն որևէ պարտականություն չունեն պարզելու, թե արդյոք այդ անձանց ներկայացված մեղադրանքը նրանց մեղսագրվող արարքի տեսանկյունից վերաբերում է նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից թխող գործողությանը կամ անգործությանը, թե՝ ոչ։ Ավելին, դրա հետևանքով դատական վերահսկողություն իրականացնող դատարանն այդ անձանց գործառութային անձեռնմխելիության տեսանկյունից պարտավոր չէ ստուգել մեղադրանքի իրավաչափությունն անգամ նրանց նկատմամբ կալանք կիրառելիս, թեև կալանքն առավել ինտենսիվ միջամտություն է նրանց անձնական ազատությանը։ Պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիությանը վերաբերող սահմանադրական դրույթների առանձնահատկություններն օրենսգրքում կենսագործված չեն, հանգեցնելով տարբեր դատարանների կողմից դրա տարաբնույթ մեկնաբանության, ինչը, ի թիվս այլնի, նույնպես վկայում է օրենսգրքում այդ օրենսդրական բացը լրացնելու այլ իրավական հնարավորությունների բացակայության մասին։ Նման իրավիճակը կարող է հանգեցնել նրան, որ գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց ներառյալ՝ պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի նկատմամբ կարող է հարուցվել և իրականացվել քրեական հետապնդում, ինչպես նաև նրանք կարող են ենթարկվել քրեական պատասխանատվության այնպիսի գործողությունների համար, որոնք բխել է նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից։ Այսինքն այդ անձանց կարող է առաջադրվել ոչ օրինական և չհիմնավորված մեղադրանք, որի դեմ նրանք օժտված չեն լինի նաև գործառութային անձեռնմխելիությամբ պայմանավորված արդյունավետ դատական պաշտպանության հնարավորությամբ։ Այն միտքը, որ օրենսդրական բացի պայմաններում դատարանները պարտավոր չեն անձի կալանավորման հարցը քննարկելիս որպես հիմնավոր կասկածի գնահատման չափանիշ վարույթը բացառող հանգամանքների համատեքստում քննության առնել նան գործառութային անձեռնմխելիության հարցը, տեղին չէ։ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի Վահրամ Գևորգյանի վերաբերյալ որոշման ուժով դատարանները պարտավոր են քննարկել ու գնահատել և սույն դեպքում էլ քննարկել ու գնահատել են նաև գործառութային անձեռնմխելիության հարցը և հանգել հետևության, որ պաշտոնաթող նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին չեն մեղսագրվում այնպիսի գործողություններ, որոնք բխել են նրա, որպես Հանրապետության նախագահի կարգավիճակից։ Դատարանները բոլոր դեպքերում քննության առարկա են դարձրել և գնահատել պաշտոնաթող նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գործառութային անձեռնմխելիության հարցը և հանգել հստակ վերջնական հետևության վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշումներով սահմանված չափանիշներով հիմնավոր կասկածի գնահատման համատեքստում։ Պետք է մեջբերել նաև Սահմանադրական դատարանի այն մոտեցումը, որ դատական պրակտիկան ի զորու չէ լուծել քննարկվող հարցը և շեշտել, որ դատական պրակտիկան վաղուց է լուծել օրենսդրական այդ բացի խնդիրը և որևէ օրինակ հնարավոր չէ բերել առ այն, որ անձեռնմխելիությունից օգտվող որևէ անձի կալանավորման կամ դատապարտման հարցը քննարկվել է անտեսելով նրա անձեռնմխելիությունը։ Հետևաբար, դատական պրակտիկան ապացույց է այն բանի, որ չկա վտանգ, որ 35-րդ հոդվածի օրենսդրական բացը կարող է հանգեցնել ապօրինի կալանավորման կամ դատապարտման։ Քննարկվող օրենսդրական բացի հնարավոր հետևանքները Սահմանադրական դատարանը կապում է այն իրավիճակների հետ, երբ պարզվում է, որ անձին վերագրվող արարքը վերաբերում է նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխող գործողությանը կամ անգործությանը կամ հաստատվում, որ նրա նկատմամբ արդեն հարուցված քրեական հետապնդումն անհամատեղելի է նրա գործառութային անձեռնմխելիության հետ և իրավասու մարմինն օբյեկտիվորեն գրկված կլինի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հիմքով այդ անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ արդեն իսկ հարուցված քրեական հետապնդումը դադարեցնելու, ինչպես նաև կալանք չկիրառելու վերաբերյալ օրինական որոշում կայացնելու իրավական հնարավորությունից, քանի որ բացակայում է նման որոշում կայացնելու դատավարական հիմքը։ Այսինքն, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի օրենսդրական բացը վտանգ է պարունակում է այն անձանց համար, ովքեր իրենց մեղսագրվող արարքների կապակցությամբ օժտված են գործառութային անձեռնմխելիությամբ, ում մեղսագրվում են այնպիսի գործողություններ, որոնք բխել են նրանց կարգավիճակից։ Իսկ բոլոր այն դեպքերում, երբ այդպիսի բան չի պարզվում, այսինքն, սովորական դատավարական ընթացակարգի շրջանակներում արձանագրված է, որ մեղսագրվող գործողությունները չեն բխել նախագահի կարգավիճակից, վարույթը բացառող այդ հանագամանքը նախատեսված չլինելու բացը հետևանքներ չի կարող առաջացնել ոչ անձի ազատության իրավունքի խախտմամբ և ոչ էլ ապօրինի քրեական հետապնդումը շարունակելով։ Քննարկվող որոշմամբ ՀՀ Սահմանադրական դատարանը արձանագրելով, որ գործառութային անձեռնմխելիության հարցը որոշելու հատուկ ընթացակարգ առկա չէ, փաստել է, որ նման պայմաններում այդ հարցը պետք է որոշվի սովորական դատավարական ընթացակարգի պայմաններում, անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելիս, նրան կալանավորելիս, դատապարտելիս։ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում գործառութային անձեռնմխելիությունը որպես վարույթը բացառող հանագամանք ինքնին ոչ սույն գործով, ոչ էլ որևէ դեպքում չի խոչընդոտել, որպեսզի անձի գործառութային անձեռնմխելիության հարցը դառնա պատշաճ քննարկման և գնահատման առարկա: Սույն դեպքում ևս այն գնահատված է սովորական դատավարական ընթացակարգի պայմաններում։ Օրենսդրական բացը տեսականորեն խնդիր կարող է առաջացնել այն դեպքերում, երբ պարզվում է, որ պաշտոնաթող նախագահին մեղսագրվում են գործողություններ, որոնք բխում են նրա կարգավիճակից, ինչը սույն դեպքին չի վերաբերում: ՀՀ պաշտոնաթող նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին չեն մեղսագրվում այնպիսի գործողություններ, որոնք բխում են նրա կարգավիճակից, այդ հանգամանքն իրենց իրավասության շրջանակներում գնահատվել է վարույթն իրականացնող քննիչի, դատախազի և դատարանների կողմից։ Ռոբերտ Քոչարյանին առաջադրված մեղադրանքը բավարարում է իրավաչավտւթյան լրացուցիչ և նախնական պարտադիր պահանջը, վերջինիս առաջադրված մեղադրանքը չի առնչվում նրա գործառութային անձեռնմխելիությանը, նրան մեղսագրվող արարքները չեն կարող դիտվել որպես նախագահի կարգավիճակից բխող։ Հետևաբար, Սահմանադրական դատարանի որոշման ուժով Ռոբերտ Քոչարյանին ազատ արձակելու հիմքեր չկան։
2.8. Մեղադրող Պետրոս Պետրոսյանը միացել է մեղադրող Գևորգ Բաղդասարյանի դիրքորոշմանը:
2.9. Տուժողի իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Տիգրան Եգորյանը հայտնել է, որ Սահմանադրական դատարանի քննարկվող որոշման ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ օրենքի բացն այնքան էլ բաց չէ և իրականում առաջնորդվելով ՀՀ Սահմանադրությամբ և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով հնարավոր է լուծել այն խնդիրը, որը բարձրացրել է դիմողը Սահամանդրական դատարանի առջև: Սահմանադրական դատարանն արձանագրել է, որ չկա որևէ առանձին ընթացակարգ և առանձին մարմին, որին վերապահված կլինի իրականացնել գործառույթային անձեռնմխելիության քննարկման կարգը, սա ինքնին չի նշանակում, որ կա այնպիսի խնդիր, որը Սահմանադրական դատարանը կդիտարկի և դրա լույսի ներքո կարձանագրի, որ այս մասով տեղի է ունեցել այնպիսի հիմնարար իրավունքի խախտում, որի պաշտպանության շրջանակներում Սահմանադրությամբ սահմանված լիազորություններով պետք է դիտարկել այդ օրենսդրական բացը կամ իրավակիրառ պրակտիկայում այդ հարցին տրված մեկնաբանությունը, նման արձանագրություններ Սահմանադրական դատարանը չի կատարում, հետևաբար սրա վերաբերյալ հետևություններն, անկախ նրանից, թե ում կողմից են ներկայացվում, դրանք մեկնաբանություններ են, ենթադրություններ են, որոնք չեն բխում Սահմանադրական դատարանի հրապարակած տեքստից: Սահմանադրությունն ունի անփոփոխ հոդվածներ, որոնք փոփոխման ենթակա չեն նույնիսկ սահմանադրի կողմից: Այս ամենը հաշվի առնելով, հստակ է, որ Սահմանադրությունն ունի հստակ տրամաբանված իր դրույթների համապատասխան հիերարխիա, այսինքն Սահմանադրության բոլոր հոդվածները միմյանց հավասար չեն իրենց նշանակությամբ և բովանդակությամբ, հետևաբար ամենաբարձրագույն մակարդակում են գտնվում Սահմանադրության անփոփոխ հոդվածները: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում բացահայտված բացը լրացված է, այդ թվում լրացված է Սահմանադրության նախորդ խմբագրությամբ, դրա էությունն է գործառույթային անձեռնմխելիության պահպանության անմիջական կիրառելիությունը դրա հետ բախված պետական մարմինների համար, ինչն անվիճելի է:
2.10. Տուժողի իրավահաջորդները միացել են իրենց ներկայացուցչի դիրքորոշմանը:
2.11. Տուժողի ներկայացուցիչ Սեդա Սաֆարյանը հայտնել է, որ դատարանը պետք է քննության առարկա դարձնի այն հարցը, թե արդյոք Սահմանադրական դատարանի որոշումը վերաբերելի է սույն քրեական գործի փաստական հանգամանքերին: Սահմանադրական դատարանն արձանագրել է, որ մեղքի հարցին չի անդրադառնում, մեղքի հիմքում դրված փաստերին չի անդրադառնում, հետևաբար, մեկուսի մեկնաբանում է Սահմանդրության 56.1-րդ հոդվածը: Սակայն Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ չկա հղում այն մասին, թե ինչ պատասխանատվություն է նախատեսվում պաշտոնաթող նախագահի համար իր գործառույթներից բխող գործությունների համար, այս առումով Սահմանադրական դատարանի որոշումն անորոշ է: Դատարանին խնդրել է ներկայացված միջնորդությունը մերժել:
2.12. Տուժողի ներկայացուցիչներ Արա Ղարագյոզյանը, Անահիտ Ավետիսյանը և տուժողները միացել են տուժողի ներկայացուցիչ Սեդա Սաֆարյանի դիրքորոշմանը:
3. Դատարանի իրավական վերլուծությունները.
Քննության առնելով միջնորդությունը, լսելով կողմերի դիրքորոշումները, դատարանը գտնում է, որ միջնորդությունն անհիմն է և ենթակա է մերժման՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ Սահմանադրության 56.1-րդ հոդվածի (2005 թվականի փոփոխություններով) համաձայն`
«Հանրապետության Նախագահն անձեռնմխելի է։
Հանրապետության Նախագահն իր լիազորությունների ժամկետում և դրանից հետո չի կարող հետապնդվել և պատասխանատվության ենթարկվել իր կարգավիճակից բխող գործողությունների համար։
Իր կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների համար Հանրապետության Նախագահը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել իր լիազորությունների ավարտից հետո»:
ՀՀ Սահմանադրության 140-րդ հոդվածի (2015 թվականի փոփոխություններով) համաձայն`
«1. Հանրապետության նախագահն անձեռնմխելի է:
2. Հանրապետության նախագահն իր լիազորությունների ժամկետում և դրանից հետո չի կարող հետապնդվել և պատասխանատվության ենթարկվել իր կարգավիճակից բխող գործողությունների համար:
3. Իր կարգավիճակի հետ չկապված գործողությունների համար Հանրապետության նախագահը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել միայն իր լիազորությունների ավարտից հետո»:
ՀՀ Սահմանադրական դատարանը, քննելով Ռոբերտ Քոչարյանի դիմումի հիման վրա` Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի և 135-րդ հոդվածի 2-րդ մասի` Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ գործը, 04.09.2019թ. կայացրած ՍԴՈ-1476 որոշմամբ որոշել է՝
«1. Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածը` Սահմանադրության ուժով հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց գործառութային անձեռնմխելիությունը՝ քրեական գործի վարույթը կամ քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքների թվում չնախատեսելու մասով, ճանաչել Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետին, 61-րդ հոդվածի 1-ին մասին, 63-րդ հոդվածի 1-ին մասին և 75-րդ հոդվածին հակասող և անվավեր:
2. Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 2-րդ մասը համապատասխանում է Սահմանադրությանը»:
Նշված որոշմամբ ՀՀ Սահմանադրական դատարանն արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումները.
«(…)Անդրադառնալով Հանրապետության նախագահի անձեռնմխելիության սահմանադրական երաշխիքներին` Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ Հանրապետության նախագահի գործառութային անձեռնմխելիությունն անժամկետ է (Սահմանադրության 140-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասեր: Նույնական կարգավորումներ առկա էին նաև 2005 թվականի փոփոխություններով Սահմանադրության 56.1-ին հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերում): Ինչ վերաբերում է Հանրապետության նախագահի անձնական անձեռնմխելիությանը, ապա այն գործում է միայն նրա լիազորությունների ժամկետում և դադարում է այդ ժամկետի ավարտով (Սահմանադրության 140-րդ հոդվածի 3-րդ մաս: Նույնական կարգավորումներ առկա էին նաև 2005 թվականի փոփոխություններով Սահմանադրության 56.1-ին հոդվածի 3-րդ մասում):
Հանրապետության նախագահի անձեռնմխելիությունը երաշխավորող սահմանադրական նորմերի համալիր վերլուծությունից հետևում է, որ Սահմանադրությամբ նախատեսված չէ Հանրապետության նախագահի լիազորությունների ժամկետում նրա անձնական անձեռնմխելիությունը հաղթահարելու իրավասություն ունեցող հանրային իշխանության մարմին, ինչպես նաև նախանշված չէ այդպիսի ընթացակարգ: Իհարկե, դա չի նշանակում Հանրապետության նախագահին պատասխանատվության ենթարկելու իրավական հնարավորության բացառում, քանի որ Սահմանադրության 141-րդ հոդվածով նախատեսված Հանրապետության նախագահի պաշտոնանկությունը, որը նրա անձնական անձեռնմխելիության երաշխիքի վաղաժամկետ դադարեցման միջնորդավորված կառուցակարգ է, հանգեցնում է հենց նրա լիազորությունները Սահմանադրությամբ սահմանված ժամկետից շուտ դադարեցնելուն, որն էլ իր հերթին թույլ է տալիս նրա նկատմամբ նախաձեռնել պատասխանատվության ենթարկելու գործընթաց: Միևնույն ժամանակ Սահմանադրական դատարանը փաստում է, որ Սահմանադրությունը չի ամրագրում հատուկ ընթացակարգ, որի շրջանակներում պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահին պատասխանատվության ենթարկելու համար հիմք հանդիսացող գործողությունները որևէ պետական մարմնի կողմից կարող են գնահատվել որպես Հանրապետության նախագահի կարգավիճակից բխող կամ չբխող:
(…)
(…) Փաստ է նաև, որ դատարաններն անդրադարձել են Սահմանադրությամբ ամրագրված` պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի անձեռնմխելիության` որպես քրեական պատասխանատվությունը բացառող հանգամանքի, մեկնաբանությանը:
(…)
Սույն գործով Սահմանադրական դատարանը փաստում է, որ Սահմանադրության մեկնաբանման եղանակով դատարանները փորձել են լրացնել քրեադատավարական օրենքի բացը, ընդ որում՝ մինչդատական քրեական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում, ինչը վկայում է, որ նրանք ընդունել և կարևորել են անձեռնմխելիության կանխորոշիչ նշանակությունը մեղադրանքի, հետևապես` նաև կալանքի իրավաչափության համար: (…)
Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ դատարանները սովորական օրենքում ամրագրված որևէ հիմք չեն ունեցել կիրառելու սահմանադրական անձեռնմխելիության քրեադատավարական հետևանքները, քանի որ Օրենսգիրքն իրենց նման լիազորությամբ չի օժտել։
Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ Օրենսգրքում ընդհանրապես բացակայում են Սահմանադրությունից բխող այնպիսի հատուկ և անհրաժեշտ կարգավորումներ, որոնք հնարավորություն կտային գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու և իրականացնելու ընթացքում գնահատել, թե արդյոք նրանց վերագրվող գործողությունը կամ անգործությունը բխում է կամ բխել է նրանց ներկա կամ նախկին կարգավիճակից կամ գործունեությունից, թե՝ ոչ:
Հետևաբար, այդ անձանց գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը պետք է լուծվի քրեադատավարական ընդհանուր կարգավորումների շրջանակներում՝ մինչդատական վարույթում քննիչի կամ դատախազի, իսկ դատական վարույթներում՝ դատարանի կողմից:
Օրենսգիրքը, սակայն, չի նախատեսում այն իրավական հետևանքները, որոնք կառաջանան, եթե իրավասու մարմինը հանգեր այնպիսի եզրակացության, որ գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձին վերագրվող գործողությունը կամ անգործությունը բխել է նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից: Ավելին՝ բոլոր այն դեպքերում, երբ կպարզվի, որ այդ անձին վերագրվող արարքը վերաբերում է նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխող գործողությանը կամ անգործությանը, կամ կհաստատվի, որ նրա նկատմամբ արդեն հարուցված քրեական հետապնդումն անհամատեղելի է նրա գործառութային անձեռնմխելիության հետ, իրավասու մարմինն օբյեկտիվորեն զրկված կլինի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հիմքով այդ անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ արդեն իսկ հարուցված քրեական հետապնդումը դադարեցնելու, ինչպես նաև կալանք չկիրառելու վերաբերյալ օրինական որոշում կայացնելու իրավական հնարավորությունից, քանի որ բացակայում է նման որոշում կայացնելու դատավարական հիմքը:
Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ քրեադատավարական ընդհանուր կանոնակարգումների համաձայն՝ անձին որպես մեղադրյալ ներգրավելու հիմքը նրա կողմից հանցանքի կատարումը վկայող բավարար ապացույցների համակցությունն է, և միայն այդ հիմքի առկայության դեպքում քննիչը, դատախազը պատճառաբանված որոշում են կայացնում անձին որպես մեղադրյալ ներգրավելու մասին (Օրենսգրքի 202-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասեր): Այս առումով Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ Սահմանադրության ուժով անձեռնմխելիությամբ օժտված և, ըստ այդմ` հատուկ պաշտպանություն ունեցող անձանց (ներառյալ՝ պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահին) ներկայացվելիք մեղադրանքը, այդ թվում՝ հիմնավոր կասկածի տեսանկյունից, պետք է բավարարի իրավաչափության լրացուցիչ և նախնական պարտադիր պահանջը, այն է՝ այդ անձանց մեղսագրվող արարքը, ներառյալ՝ դրա հիմքում դրված փաստերը չպետք է վերաբերեն այնպիսի գործողության կամ անգործության, որը բխում է կամ բխել է նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից: Հակառակ դեպքում գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում չի կարող հարուցվել, իսկ հարուցված քրեական հետապնդումը և դրան հաջորդած բոլոր գործողությունները պետք է ճանաչվեն ոչ իրավաչափ և անհապաղ դադարեցվեն:
(…)
(…) Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ Սահմանադրության ուժով հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց գործառութային անձեռնմխելիությամբ պայմանավորված կարգավորումներն անհրաժեշտ ամրագրում չեն ստացել Օրենսգրքում, ինչը հանգեցրել է նրան, որ իրավասու մարմինները որևէ պարտականություն չունեն պարզելու, թե արդյո՞ք այդ անձանց ներկայացված մեղադրանքը` նրանց մեղսագրվող արարքի տեսանկյունից, վերաբերում է նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխող գործողությանը կամ անգործությանը, թե՝ ոչ: Ավելին՝ դրա հետևանքով դատական վերահսկողություն իրականացնող դատարանն այդ անձանց գործառութային անձեռնմխելիության տեսանկյունից պարտավոր չէ ստուգել մեղադրանքի իրավաչափությունն անգամ նրանց նկատմամբ կալանք կիրառելիս, թեև կալանքն առավել ինտենսիվ միջամտություն է նրանց անձնական ազատությանը:
Պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի գործառութային անձեռնմխելիությանը վերաբերող սահմանադրական դրույթների առանձնահատկություններն Օրենսգրքում կենսագործված չեն՝ հանգեցնելով տարբեր դատարանների կողմից դրա տարաբնույթ մեկնաբանության, ինչը, ի թիվս այլնի, նույնպես վկայում է Օրենսգրքում այդ օրենսդրական բացը լրացնելու այլ իրավական հնարավորությունների բացակայության մասին:
Նման իրավիճակը կարող է հանգեցնել նրան, որ գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց (ներառյալ՝ պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի) նկատմամբ կարող է հարուցվել և իրականացվել քրեական հետապնդում, ինչպես նաև նրանք կարող են ենթարկվել քրեական պատասխանատվության այնպիսի գործողությունների համար, որոնք բխել է նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից: Այսինքն՝ այդ անձանց կարող է առաջադրվել ոչ օրինական և չհիմնավորված մեղադրանք, որի դեմ նրանք օժտված չեն լինի նաև գործառութային անձեռնմխելիությամբ պայմանավորված արդյունավետ դատական պաշտպանության հնարավորությամբ:
Գործառութային անձեռնմխելիության առնչությամբ կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելու շրջանակներում իրավասու մարմինը պետք է կրի նաև մեղադրանքի իրավաչափությունը հիմնավորելու հավելյալ պարտականություն: Մինչդեռ դրա օրենսդրական չամրագրվածությունը ներազդում է գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված անձանց (ներառյալ՝ պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի) անձնական ազատության, ինչպես նաև արդար դատաքննության հիմնական իրավունքի վրա՝ գործնականում հնարավոր դարձնելով Սահմանադրության տեսանկյունից ոչ իրավաչափ քրեական հետապնդումը նրանց կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխող գործողության կամ անգործության համար, ինչը քրեադատավարրական օրենքում անձեռնմխելիության հիմքով քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ այն դադարեցնելու հիմքերի բացակայության պայմաններում կարող է հանգեցնել այդ անձանց համար նաև արդյունավետ դատական պաշտպանության հիմնական իրավունքի խախտման:
(…)
Այսպիսով, Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ Օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում առկա է օրենսդրական բաց` բացակայում է այն իրավական հիմքը, որով
Սահմանադրության ուժով հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար
անձանց նկատմամբ չի իրականացվի քրեական հետապնդում, և քրեական գործի
վարույթը կկարճվի բոլոր այն դեպքերում, երբ իրավասու մարմինը պատշաճ իրա-
վական ընթացակարգի արդյունքում կպարզի նրանց գործառութային անձեռնմխե-
լիության առկայությունը: Իսկ գործառութային անձեռնմխելիության առկայությունը
յուրաքանչյուր դեպքում պետք է հաստատվի կամ հերքվի քրեական վարույթն իրա կանացնող իրավասու մարմնի կողմից պարզված, այդ թվում՝ անձին ներկայացված
մեղադրանքի հիմքում դրված փաստերի համակցությամբ: (…)»
Վերոնշյալ որոշման իրավական վերլուծությունների վկայակոչմամբ պաշտպանները պնդել են, որ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ քրեական հետապնդումն իրավաչափ չի եղել հարուցման պահից սկսած, խափանման միջոցները չեն կիրառվել պատշաճ իրավական ընթացակարգով կայացված դատական ակտերի հիման վրա՝ այն պատճառաբանությամբ, որ քրեական հետապնդումը հարուցվել և առ այսօր շարունակվում է առանց ՀՀ Սահմանադրության պահանջները բավարարող իրավական ընթացակարգի, որի բացակայությամբ հնարավոր չէ գնահատել անձի գործողությունների կամ անգործության՝ նրա կարգավիճակից կամ գործունեությունից բխելու հանգամանքը:
Դատարանը գտնում է, որ պաշտպանների միջնորդությունում շարադրված ՀՀ Սահմանադրական դատարանի 04.09.2019թ. ՍԴՈ-1476 որոշման մեկնաբանություններն անհիմն են և չեն բխում դրանում արտահայտված իրավական դիրքորոշումներից:
Այսպես, մեջբերված իրավական դիրքորոշումներից բխում է հետևյալը.
ՀՀ Սահմանադրական դատարանը փաստել է, որ ՀՀ օրենսդրությունում բացակայում են հատուկ կարգավորումներ, որոնք հնարավորություն կտային գործառութային անձեռնմխելիությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու և իրականացնելու ընթացքում գնահատել, թե արդյոք նրանց վերագրվող գործողությունը կամ անգործությունը բխում է կամ բխել է նրանց ներկա կամ նախկին կարգավիճակից կամ գործունեությունից, թե՝ ոչ:
Միևնույն ժամանակ, արձանագրելով հատուկ ընթացակարգի բացակայությունը, ՀՀ Սահմանադրական դատարանը հանգել է հետևության, որ համապատասխան անձանց «գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը պետք է լուծվի քրեադատավարական ընդհանուր կարգավորումների շրջանակներում՝ մինչդատական վարույթում քննիչի կամ դատախազի, իսկ դատական վարույթներում՝ դատարանի կողմից»:
Այսպիսով, ՀՀ Սահմանադրական դատարանը հստակ արձանագրել է քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի իրավասությունը և պարտականությունը՝ լուծելու հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց գործառութային անձեռնմխելիության առկայության հարցը պատշաճ իրավական ընթացակարգի արդյունքում: Մասնավորապես նշել է, որ «գործառութային անձեռնմխելիության առկայությունը յուրաքանչյուր դեպքում պետք է հաստատվի կամ հերքվի քրեական վարույթն իրականացնող իրավասու մարմնի կողմից պարզված, այդ թվում՝ անձին ներկայացված մեղադրանքի հիմքում դրված փաստերի համակցությամբ»:
Վերոգրյալի հիման վրա դատարանն արձանագրում է, որ պաշտպանության կողմի այն փաստարկները, որ որևէ մարմին (այդ թվում՝ վարույթն իրականացնող մարմինը) իրավասու չէ գնահատել պաշտոնաթող նախագահի գործողությունների կամ անգործության՝ գործառութային անձեռնմխելիության տիրույթում ընդգրկված լինելու կամ չլինելու հանգամանքը, ակնհայտորեն հակասում են մեջբերված իրավական դիրքորոշումներին:
Ինչ վերաբերում է 04.09.2019թ. ՍԴՈ-1476 որոշմամբ արձանագրված այն հանգամանքին, որ հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց գործառութային անձեռնմխելիությամբ պայմանավորված կարգավորումների օրենքում ամրագրված չլինելու հետևանքով իրավասու մարմինները պարտավոր չեն պարզել այդ անձանց մեղսագրվող գործողությունների կամ անգործության՝ նրանց կարգավիճակից բխելու հանգամանքը և վերջիններիս գործառութային անձեռնմխելիության տեսանկյունից ստուգել մեղադրանքի իրավաչափությունն անգամ նրանց նկատմամբ կալանք կիրառելիս, ապա նույն որոշմամբ ՀՀ Սահմանադրական դատարանը փաստել է, որ սույն դեպքում դատարաններն անդրադարձել են պաշտոնաթող Հանրապետության նախագահի անձեռնմխելիության` որպես քրեական պատասխանատվությունը բացառող հանգամանքի, մեկնաբանությանը, ընդ որում՝ մինչդատական քրեական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում, ինչը վկայում է, որ նրանք ընդունել և կարևորել են անձեռնմխելիության կանխորոշիչ նշանակությունը մեղադրանքի, հետևապես` նաև կալանքի իրավաչափության համար:
Վերոգրյալից բխում է, որ սույն դեպքում բոլոր ատյանների դատարանները գործել են ՀՀ Սահմանադրական դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումներին համապատասխան, այսինքն՝ չնայած օրենքում հստակ ամրագրված պարտականության բացակայությանը, քրեադատավարական ընդհանուր կարգավորումների շրջանակներում անդրադարձել են Ռոբերտ Քոչարյանի գործառութային անձեռնմխելիության հարցին՝ կարևորելով այն խափանման միջոցի կիրառման իրավաչափության տեսանկյունից:
Այլ կերպ՝ համապատասխան իրավական կարգավորումների բացակայությունը, որը գործնականում կարող էր ազդել իրականացվող վարույթի իրավաչափության վրա՝ իրավասու մարմինների կողմից պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության հարցին չանդրադառնալու դեպքում, տվյալ պարագայում այդպիսի հետևանք չի առաջացրել՝ նկատի ունենալով, որ այդ հարցը դարձել է քննության առարկա թե առաջին ատյանի, թե վերաքննիչ և թե վճռաբեկ դատարաններում՝ Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցի հարցը լուծելիս:
Հարկ է նշել նաև, որ թեև ՀՀ Սահմանադրական դատարանի կողմից արձանագրված՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում առկա օրենսդրական բացի հետևանքով ամրագրված չէ այն իրավական հիմքը, որի ուժով կբացառվեր քրեական հետապնդումը հատուկ պաշտպանությամբ օժտված պաշտոնատար անձանց նկատմամբ, այնուամենայնիվ, Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ խափանման միջոցի կիրառման հարցը քննարկելիս բոլոր ատյանների դատարաններն անդրադարձել են պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության հետևանքների կիրառման հնարավորությունը: Ընդ որում, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը 13.08.2018թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ բեկանել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 27.07.2018թ. որոշումը և որոշել Ռոբերտ Քոչարյանին ազատ արձակել՝ գործառութային անձեռնմխելիության հիմքով:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը՝ վերանայելով ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի նշված որոշումը, 2018 թվականի նոյեմբերի 15-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ վերլուծության է ենթարկել Հանրապետության նախագահի անձեռնմխելիության ինստիտուտը և արձանագրել, որ «(…) «[Ա]նձեռնմխելիության կիրառումը չի կարող դիտվել որպես մեխանիկական գործընթաց: Պարզելու համար` արդյոք կատարված գործողությունները բխել են Նախագահի կարգավիճակից, թե ոչ, չպետք է առաջնորդվել ձևական մոտեցմամբ և հիմք ընդունել միայն այն հանգամանքը, որ ենթադրյալ արարքը կատարելու ժամանակ անձը հանդես է եկել որպես Նախագահ: Կատարված գործողությունը Նախագահի կարգավիճակից բխելու կամ չբխելու և համապատասխանաբար անձեռնմխելիության երաշխիքը կիրառելու հարցը լուծելիս անհրաժեշտ է համակողմանի գնահատման ենթարկել իրականացված գործողությունների բնույթը, այն է` բացահայտել դրանց` Նախագահի` որպես պետության գլխի գործառույթների կենսագործմանն ուղղված լինելու, Նախագահի առջև դրված խնդիրները՝ Սահմանադրությամբ վերջինիս վերապահված լիազորությունների միջոցով իրականացնելու հանգամանքները, ինչպես նաև պարզել համապատասխան գործողության հիմքում ընկած շահը, նպատակը: Մասնավորապես, եթե Հանրապետության նախագահը գործել է Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում, առաջնորդվել է հանրային շահով և նրա գործողությունները պայմանավորված են եղել իր գործառույթների իրացման անհրաժեշտությամբ, ապա վերջինս նման գործողությունների համար անձեռնմխելի է և ենթակա չէ հետապնդման ու պատասխանատվության նաև լիազորությունների ավարտից հետո, քանի որ այդպիսիք համատեղելի են Նախագահի կարգավիճակի հետ և բխում են վերջինից: Մինչդեռ եթե Նախագահը լիազորություններն իրականացնելիս առաջնորդվել է իր մասնավոր, անձնական շահով կամ չի ունեցել համապատասխան գործողությունն իրականացնելու լիազորություն կամ դա իրականացրել է Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների անցմամբ, ապա նման գործողությունները չեն կարող առնչություն ունենալ Նախագահի կարգավիճակի հետ և պետք է գնահատվեն որպես Նախագահի կարգավիճակի հետ չկապված» (տե՛ս ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2018 թվականի նոյեմբերի 15-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշման 17-րդ կետը):
Նշված որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը բեկանել է ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 13.08.2018թ. որոշումը՝ պատճառաբանելով, որ. «- Հանրապետության նախագահի անձեռնմխելիության երաշխիքը բովանդակող սահմանադրական նորմերի առնչությամբ Վերաքննիչ դատարանի ձևավորած դատողությունները հիմնավոր չեն,
-Վերաքննիչ դատարանը, Հանրապետության նախկին նախագահ Ռ.Քոչարյանի կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցավոր արարքի առերևույթ կատարման վերաբերյալ հիմնավոր կասկածը գնահատման չենթարկելով և, միևնույն ժամանակ, քննարկման առարկա դարձնելով Ռ.Քոչարյանի անձեռնմխելիության, մասնավորապես՝ վերջինիս կողմից առերևույթ կատարված գործողությունները նրա կարգավիճակից բխելու կամ չբխելու հարցը, փաստացի իրեն զրկել է այդ հարցի կապակցությամբ հիմնավորված հետևության հանգելու հնարավորությունից» (տե՛ս ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2018 թվականի նոյեմբերի 15-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշման 24-րդ կետը):
Այսինքն, ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 13.08.2018թ. որոշումը բեկանելու հիմքում չի դրվել այն հանգամանքը, որ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության հետևանքները կիրառվել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում գործառութային անձեռնմխելիությունը որպես քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանք նախատեսված չլինելու պայմաններում: Վերոգրյալից բխում է, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում առկա օրենսդրական բացի առկայությունը տվյալ կոնկրետ դեպքում ազդեցություն չի ունեցել իրականացվող վարույթի վրա և չի առաջացրել որևէ հետևանք:
Այդ կապակցությամբ հարկ է նշել նաև, որ Անահիտ Սաղաթելյանի գործով կայացրած որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իրավական դիրքորոշում է ձևավորել, ըստ որի՝ անձի գործառութային անձեռնմխելիության առկայության դեպքում վարույթն իրականացնող մարմինը պարտավոր է կարճել քրեական գործի վարույթը (տե՛ս ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2011 թվականի հոկտեմբերի 20-ի թիվ ԳԴ5/0022/01/10 որոշումը):
Այսպիսով, հիմք ընդունելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2018 թվականի նոյեմբերի 15-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ արտահայտած իրավական դիրքորոշումները, դատարանն արձանագրում է, որ սույն քրեական գործով Ռոբերտ Քոչարյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով և 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված ենթադրյալ արարքների համար և ըստ մեղադրական եզրակացության՝ նրան մեղսագրվող ենթադրյալ գործողությունները դուրս են Հանրապետության նախագահին ՀՀ Սահմանադրությամբ վերապահված լիազորությունների շրջանակից, այսինքն՝ չեն բխում Հանրապետության նախագահի կարգավիճակից: Հետևաբար, սույն դեպքում պաշտոնաթող նախագահի գործառութային անձեռնմխելիության հետևանքները չէին կարող կիրառվել նաև այն դեպքում, եթե ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում առկա չլիներ ՀՀ Սահմանադրական դատարանի կողմից արձանագրված օրենսդրական բացը:
Նշվածի հիման վրա դատարանն արձանագրում է, որ պաշտպաններ Հովհաննես Խուդոյանի և Արամ Օրբելյանի միջնորդությունում վկայակոչած՝ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոցն անհապաղ վերացնելու հիմքերն առկա չեն:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 313-րդ հոդվածով, դատարանը
Ո Ր Ո Շ Ե Ց՝
Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի պաշտպաններ Հովհաննես Խուդոյանի և Արամ Օրբելյանի միջնորդությունը՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցն անհապաղ վերացնելու վերաբերյալ, մերժել:
Որոշումը կարող է բողոքարկվել ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարան` հրապարակվելու պահից 10-օրյա ժամկետում:
ԴԱՏԱՎՈՐ Ա. ԴԱՆԻԲԵԿՅԱՆ |
|---|
|
|
Ներկայացվել է միջնորդություն
|
| Միջնորդության ներկայացման ամսաթիվ: | 17-09-2019 |
|---|
|
| Միջնորդություն: | Կալանքը գրավով փոխարինելու վերաբերյալ |
|---|
|
| Որոշման կայացման ամսաթիվ: | 20-09-2019 |
|---|
|
|
|---|
| Որոշման բովանդակությունը: | |
|---|
|
|
|---|
| Այլ նշումներ: | ԵԴ/0253/01/19
ՈՐՈՇՈՒՄ
ԽԱՓԱՆՄԱՆ ՄԻՋՈՑԸ ՓՈՓՈԽԵԼՈՒ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
ՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԱՌՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը
Նախագահությամբ դատավոր Ա.Դանիբեկյանի
Քարտուղարությամբ Մ.Վարդապետյանի
Մասնակցությամբ`
Մեղադրողներ Գ.Բաղդասարյանի
Պ.Պետրոսյանի
Տուժողների իրավահաջորդներ Է.Հարությունյանի
Ջ.Վարդումյանի
Ս.Քլոյանի
Վ.Ֆարմանյանի
Լ.Մինասյանի
Տուժողների իրավահաջորդների
ներկայացուցիչներ Տ.Եգորյանի
Հ.Խաչատրյանի
Տուժողներ Ս.Եղիազարյանի
Ս.Գևորգյանի
Ա.Հարությունյանի
Ա.Կետիկյանի
Գ.Անտոնյանի
Ա.Բարսեղյանի
Ս.Հովհաննիսյանի
Ա.Պետրոսյանի
Խ.Դավթյանի
Տուժողների ներկայացուցիչներ Ս.Սաֆարյանի
Ա.Ղարագյոզյանի
Ա.Ավետիսյանի
Պաշտպաններ Հ.Ալումյանի
Հ.Խուդոյանի
Ա.Օրբելյանի
Ա.Վարդևանյանի
Կ.Մեժլումյանի
Մ.Պողոսյանի
Է.Ալեքսանյանի
Վ.Գևորգյանի
Ամբաստանյալներ Ռ.Քոչարյանի
Ս.Օհանյանի
Յու.Խաչատուրովի
Ա.Գևորգյանի
Թարգմանիչ Ծ.Թորոսյանի
2019 թվականի սեպտեմբերի 20 ք.Երևան
դռնբաց դատական նիստում քննության առնելով պաշտպան Հովհաննես Խուդոյանի միջնորդությունները՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը փոփոխելու վերաբերյալ,
Պ Ա Ր Զ Ե Ցª
1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
02.03.2008թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության պետ Ա.Միրզոյանը որոշում է կայացրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 3-րդ մասով և 235-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցագործությունների հատկանիշներով թիվ 62202608 քրեական գործը հարուցելու մասին:
24.03.2009թ. որոշմամբ թիվ 62202608 քրեական գործի նյութերով` 2008թ. մարտի 01-ին և 02-ին տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ընթացքում անհայտ անձանց կողմից ապօրինաբար Համլետ Թադևոսյանին, Տիգրան Աբգարյանին, Հովհաննես Հովհաննիսյանին, Զաքար Հովհաննիսյանին, Սամվել Հարությունյանին, Գրիգոր Գևորգյանին, Տիգրան Խաչատրյանին, Դավիթ Պետրոսյանին, Գոռ Քլոյանին և Արմեն Ֆարմանյանին դիտավորությամբ կյանքից զրկելու դեպքերի առթիվ` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործությունների հատկանիշներով հարուցվել է նոր քրեական գործ (թիվ 62202608/1) և առանձնացվել առանձին վարույթում: Նույն որոշմամբ թիվ 62202608/1 քրեական գործը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին` մեկ վարույթում, նախաքննությունը շարունակվել է 62202608 համարով:
13.07.2009թ. որոշմամբ թիվ 62202608 քրեական գործի նյութերով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 373-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ մասերի հատկանիշներով հարուցվել է թիվ 62203909 քրեական գործը: Նույն որոշմամբ թիվ 62202608 և թիվ 62203909 քրեական գործերը միացվել են մեկ վարույթում, նախաքննությունը շարունակվել է 62202608 համարով:
03.07.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Ա.Մուշեղյանը որոշում է կայացրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 330.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով թիվ 62220218 քրեական գործը հարուցելու մասին:
03.07.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Ա.Մուշեղյանը որոշում է կայացրել թիվ 62202608 և թիվ 62220218 քրեական գործերը մեկ վարույթում միացնելու և նախաքննությունը 62202608 համարով շարունակելու մասին:
26.07.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Ա.Մուշեղյանը որոշում է կայացրել է թիվ 62202608 քրեական գործով Ռոբերտ Քոչարյանին որպես մեղադրյալ ներգրավելու մասին և նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
27.07.2018թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել կալանավորումը՝ երկու ամիս ժամանակով:
03.08.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 332-րդ հոդվածի 3-րդ մասի հատկանիշներով հարուցվել է թիվ 6224618 քրեական գործը:
03.08.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ թիվ 62202608 քրեական գործը միացվել է թիվ 6224618 քրեական գործին և նախաքննությունը շարունակվել է թիվ 62202608 համարի ներքո:
13.08.2018թ. ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշմամբ պաշտպաններ Ռուբեն Սահակյանի, Արամ Օրբելյանի, Հովհաննես Խուդոյանի և Հայկ Ալումյանի վերաքննիչ բողոքները բավարարվել են: Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 27.07.2018թ. որոշումը բեկանվել է՝ վերացվել է Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու մասին որոշումը և նա ազատ է արձակվել:
31.08.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ թիվ 62228418 քրեական գործը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին և նախաքննությունը շարունակվել է թիվ 62202608 համարի ներքո:
04.09.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել ստորագրություն չհեռնալու մասին:
02.11.2018թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով:
15.11.2018թ. ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա.Դավթյանի վճռաբեկ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն, իսկ պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վճռաբեկ բողոքը մերժվել է: ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2018 թվականի օգոստոսի 13-ի որոշումը բեկանվել է և գործն ուղարկել նույն դատարան՝ նոր քննության:
04.12.2018թ. թիվ 62226318 քրեական գործը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին և նախաքննությունը շարունակվել է թիվ 62202608 համարի ներքո:
07.12.2018թ. ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշմամբ պաշտպաններ Ռ.Սահակյանի, Ա.Օրբելյանի, Հ.Խուդոյանի և Հ.Ալումյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել են: Մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու և կալանքից գրավով ազատելն անթույլատրելի ճանաչելու մասին Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 2018 թվականի հուլիսի 27-ի թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է անփոփոխ, Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 27.07.2018թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ սահմանված կալանավորման 2 (երկու) ամիս ժամկետին հաշվակցել է այդ որոշման հիման վրա արգելանքի վերցնելու պահից մինչև 2018 թվականի օգոստոսի 13-ը մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի անազատության մեջ գտնվելու ժամկետը:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.01.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացվել է երկու ամիս ժամկետով՝ մինչև 19.03.2019թ.:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 07.02.2019թ. որոշմամբ Հ.Ալումյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել են և Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.01.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:
12.02.2019թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը փոփոխվել, լրացվել է և նրան նոր մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով՝ այն բանի համար, որ. «նա, 1998 թվականի ապրիլի 9-ից մինչև 2008 թվականի ապրիլի 9-ը զբաղեցնելով ՀՀ Նախագահի պաշտոնը, ՀՀ Սահմանադրության ուժով հանդիսանալով պետության գլուխը և կրելով ՀՀ Սահմանադրությանը հետևելու, օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունն ապահովելու պարտականություններ, ինչպես նաև օժտված լինելով մշտապես կազմակերպչական-տնօրինչական և վարչատնտեսական գործառույթներ իրականացնող պաշտոնատար անձի լիազորություններով, այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, տապալել է ՀՀ սահմանադրական կարգը, ինչպես նաև իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով «Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության միակ մասնակից և տնօրեն Սիլվա Համբարձումյանի օգտին գործողություններ կատարելուն նպաստելու, այն է՝ այդ ընկերությանը տրամադրված ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության հատուկ լիցենզիաներով ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասը ՀՀ-ում ոչ ռեզիդենտ ընկերությանը վաճառելու գործարքին չխոչընդոտելու համար, 2008 թվականի փետրվարին և մայիսին Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ նրանից ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով՝ 927.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 3.000.000 ԱՄՆ դոլար կաշառք, որոնք արտահայտվել են հետևյալում.
2008 թվականի փետրվարի 19-ին անցկացվել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ընտրությունը, որի նախապատրաստումը և անցկացումը մեծ դժգոհություններ են առաջացրել բազմաթիվ քաղաքացիների մոտ: Տարբեր հասարակական կազմակերպություններ, իրավապաշտպան կառույցներ, որոնց թվում՝ Հայաստանի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանը, Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը, Եվրոպայի խորհրդի՝ Մարդու իրավունքների հանձնակատարը և բազմահազար քաղաքացիներ ընտրությունների ընթացքում արձանագրված խախտումները վերագրել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և նույն ժամանակ գործող վարչապետ, Նախագահի թեկնածու Սերժ Սարգսյանի կողմնակիցներին: Ըստ նրանց՝ ընտրությունների ընթացքում տեղի ունեցած ապօրինությունները խախտել են Հայաստանի Հանրապետության այդ ժամանակ գործող Սահմանադրության 4-րդ հոդվածում ամրագրված՝ ընտրական իրավունքի հիմնական սկզբունքները, որի արդյունքում ժողովուրդը զրկվել է ազատ ընտրությունների միջոցով իր իշխանությունն իրականացնելու հնարավորությունից, ինչով պայմանավորված, 2008 թվականի փետրվարի 20-ից սկսած, Երևանի Ազատության հրապարակում կազմակերպվել և անցկացվել են քաղաքացիների՝ այդ ժամանակ գործող ՀՀ Սահմանադրության 29-րդ հոդվածով երաշխավորված խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ:
Հավաքների դուրս եկած բազմահազար քաղաքացիները պահանջել են անվավեր ճանաչել, իրենց կարծիքով՝ կեղծված ընտրությունները, չեղարկել ընտրական տեղամասերից ստացված արդյունքները: Միաժամանակ, ՀՀ գործող իշխանություններից ակնկալել են, որ կպահպանվի սահմանադրական կարգը, այն է՝ կապահովվի մարդու և քաղաքացու սահմանադրական իրավունքների իրացման հնարավորությունը և պետական մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք կգործեն ՀՀ Սահմանադրությանն ու օրենքներին համապատասխան:
Հասարակության լայն շրջանակներում աճող դժգոհությունը և խաղաղ հավաքներին մարդկանց նոր զանգվածների ներգրավումը լուրջ անհանգստություն է պատճառել գործող իշխանություններին: Այն բանից հետո, երբ հավաքների թվացյալ ոչ իրավաչափ լինելու մասին ոստիկանության հայտարարություններով և կոչերով հնարավոր չի եղել խոչընդոտել շուրջօրյա խաղաղ հավաքների անցկացումը, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու համար՝ իշխանությունն իր մտերիմ Սերժ Սարգսյանին ցանկացած եղանակով հանձնելու, ընթացող իրավական, քաղաքական գործընթացների վրա բազմամարդ հավաքների ազդեցության՝ իր համար անցանկալի հետևանքները ցանկացած եղանակով կանխելու, ընտրության արդյունքների վիճարկման իրավական գործընթացներն ապօրինի վերահսկելու նպատակով, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի օժանդակությամբ իրականացրել են Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողություններ՝ զինված ուժերի, ապօրինի զինված քաղաքացիական անձանց հետընտրական քաղաքական հարցերում հանցավոր ներգրավմամբ, ինչպես նաև ակնհայտորեն իրենց լիազորությունների շրջանակից դուրս դիտավորյալ այլ գործողություններով, քաղաքացիների հիմնական իրավունքների անհիմն և ապօրինի խախտմամբ և սահմանափակմամբ երկրում փաստացի վերացրել են սահմանադրական կարգի համապատասխան հիմնադրույթները՝ յուրացնելով իշխանությունը:
Սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները հանգեցրել են 2008 թվականին գործող Սահմանադրության 1-ին հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունը ժողովրդավարական և իրավական պետություն է, 2-րդ հոդվածով նախատեսված՝ Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, 3-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան, 5-րդ հոդվածով նախատեսված՝ պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով և 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված՝ Սահմանադրությունն ունի բարձրագույն իրավաբանական ուժ, և նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն, նորմերը փաստացի վերացնելով, այդ ժամանակահատվածում իրավական համակարգում դրանց գործողության դադարեցմամբ, որն արտահայտվել է ՀՀ Նախագահի ընտրություններին հաջորդող՝ 2008թ. փետրվարի 23-ից մարտի 20-ն ընկած ժամանակահատվածում ժողովրդավարական և իրավական պետությունում ժողովրդին պատկանող իշխանության իրացման միջոցներ հանդիսացող՝ ՀՀ-ում քաղաքացու՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին ու նորմերին համապատասխան երաշխավորված՝ իր կարծիքն ազատ արտահայտելու, խոսքի ազատության, լրատվամիջոցների և տեղեկատվական այլ միջոցների ազատության, խաղաղ, առանց զենքի հավաքներ անցկացնելու, իրավական և դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքները՝ վերը նշված պաշտոնատար անձանց կողմից իրենց լիազորությունների սահմանազանցմամբ խախտելով:
Այսպես.
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի, ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի, ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի և այլ անձանց հետ հանցակցությամբ, խախտելով 2008 թվականին գործող ՀՀ Սահմանադրության 8.2-րդ հոդվածն այն մասին, որ «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերն ապահովում են Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը, պաշտպանությունը և տարածքային ամբողջականությունը, նրա սահմանների անձեռնմխելիությունը, զինված ուժերը քաղաքական հարցերում պահպանում են չեզոքություն և գտնվում են քաղաքացիական վերահսկողության ներքո», ինչպես նաև Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 13-րդ կետն այն մասին, որ Հանրապետության վրա զինված հարձակման, դրա անմիջական վտանգի առկայության կամ պատերազմ հայտարարվելու դեպքերում կարող է ՀՀ Նախագահը հայտարարել ռազմական դրություն և որոշում ընդունել զինված ուժերի օգտագործման մասին, զինված ուժերն օգտագործել է քաղաքական հարցերում՝ խաղաղ հանրահավաքների մասնակից քաղաքացիների դեմ:
Մասնավորապես.
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, մտադրություն ունենալով ցանկացած եղանակով իշխանությունը փոխանցել Սերժ Սարգսյանին, օգտվելով այն հանգամանքից, որ ՀՀ Սահմանադրության 12-րդ հոդվածի համաձայն՝ զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատարն է և համակարգում է պաշտպանության բնագավառում պետական մարմինների գործունեությունը, 2008 թվականի փետրվարի 23-ին ՀՀ պաշտպանության նախարարության և Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հետ խորհրդակցություն է անցկացրել և, ակնհայտ անցնելով իր լիազորությունները, բանավոր հրահանգել է՝ զորքերը բերել մարտական պատրաստվածության՝ հաջորդ օրը՝ ժամը 00:00-ից, հայտարարելով արտակարգ դրություն սահմանելու մասին: Առաջադրված խնդիրների և տրված ակնհայտ ապօրինի հանձնարարության կատարումն ապահովելու նպատակով ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանը նույն օրը ստորագրել է հույժ գաղտնի թիվ 0038 ակնհայտ ապօրինի հրամանը: Չնայած այդ պահին ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի որոշմամբ ընտրության վերջնական արդյունքները դեռևս ամփոփված և հրապարակված չեն եղել, սակայն Միքայել Հարությունյանի արձակած հրամանում խաղաղ ցուցարարները բնորոշվել են որպես «ՀՀ նախագահական ընտրությունների արդյունքները չընդունող, իրավիճակն ապակայունացնող քաղաքական ուժեր»: Նույն հրամանով հանձնարարվել է «երկրի բնականոն զարգացումը» ապահովելու նպատակով ՀՀ զինված ուժերի ողջ անձնակազմը փետրվարի 23-ին՝ ժամը 18:00-ից, տեղափոխել զորանոցային վիճակի, ՀՀ ՊՆ կենտրոնական ապարատի վարչություններում, առանձին բաժիններում ստեղծել սպայական խմբեր, որոնց զինել տաբելային զենքերով, իսկ Երևանի կայազորի պետ, պաշտպանության նախարարի տեղակալ Յուրի Խաչատուրովի հետագա գործունեության ապահովման նպատակով ստեղծվել է կայազորի պետի վարչակազմ:
Նշված հրամանով ՀՀ պաշտպանության նախարարության և զինված ուժերի գլխավոր շտաբի վարչությունների պետերին, առանձին զորամասերի հրամանատարներին հանձնարարվել է ստեղծել բարձր շարժունակությամբ, բարդ իրավիճակներում արդյունավետ գործելու ունակ հավաքական ստորաբաժանումներ, այդ ստորաբաժանումները համալրել առավել պատրաստված, հոգեբանորեն կայուն ծառայողներով, նրանց զինել հրաձգային զենքերով: 2008 թվականի փետրվարի 23-ի դրությամբ ակնհայտ խաղաղ բնույթ կրող հավաքներ անցկացվելու պայմաններում հիշյալ հրամանով հանձնարարվել է նշանակված ստորաբաժանումներին հատկացնել զինամթերք, իսկ անձնակազմը հանդերձավորել սաղավարտներով և զրահաբաճկոններով: Նշված ուժերի և միջոցների՝ Երևանի կայազորի պետի ենթակայության տակ անցնելու ժամկետ է սահմանվել 2008 թվականի փետրվարի 24-ի՝ ժամը 11:00-ն: ՀՀ ՊՆ ռազմական ոստիկանության պետին էլ հանձնարարվել է՝ Երևանի կայազորի տարածքում տեղակայվող յուրաքանչյուր ստորաբաժանմանը հատկացնել անհրաժեշտ ուժեր և միջոցներ, ապահովել ժամանող ուժերի և միջոցների ուղեկցումը մինչև նշանակության վայրեր:
Դրանից հետո ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը 2008 թվականի փետրվարի 24-ին ամփոփել է ընտրության արդյունքները և ընդունել իր թիվ 24-Ա որոշումը, համաձայն որի՝ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ է ընտրվել Սերժ Սարգսյանը:
Երևան քաղաքում խաղաղ հանրահավաքները շարունակվել են, որոնց մասնակիցները պահանջել են քվեարկության արդյունքների վերահաշվարկ կատարել:
ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հանձնարարությամբ և ՀՀ պաշտպանության նախարար Միքայել Հարությունյանի՝ 2008 թվականի փետրվարի 23-ի թիվ 0038 հրամանի համաձայն՝ զինված ուժերի հակասահմանադրական օգտագործման շրջանակներում, այդ հրամանով ձևավորված զինվորական կառավարման ապօրինի նոր կառույցի կազմակերպմամբ, փետրվարի 24-ի գիշերն իրականացվել է բանակային ստորաբաժանումների տեղաշարժ` զինված ուժերի մի շարք ստորաբաժանումներ, զինված և զրահատեխնիկայով համալրված, դուրս են բերվել տեղակայման հիմնական վայրերից, այդ թվում՝ սահմանային մարտական հերթափոխ իրականացնող զորամասերից, և տեղափոխվել Երևան քաղաքում կամ մայրաքաղաքի մերձակայքում տեղակայված զորամասեր: Մասնավորապես, ՀՀ ԶՈՒ 2-րդ բանակային կորպուսի համապատասխան զորամասից 111 պայմանագրային զինծառայողներ, Մուրադ Աբրահամյանի հրամանատարությամբ, դեռևս 2008 թվականի փետրվարի 24-ի գիշերը և փետրվարի 25-ին դուրս են բերվել իրենց մշտական տեղակայման վայրից, տեղափոխվել են Երևանի մերձակայքում տեղակայված հրետանու բրիգադ, որտեղ իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ: Այնուհետև, 2008 թվականի փետրվարի 27-ից 28-ը նշված անձնակազմը տեղափոխվել է Երևան և տեղակայվել Հանրապետության հրապարակում՝ Մելիք-Ադամյան փողոցի երկայնքով: Նույն կերպ իրենց տեղակայման վայրերից դուրս են բերվել և Երևան քաղաք տեղափոխվել ՀՀ ԶՈՒ բանակային մյուս կորպուսների զորամասերից պայմանագրային և սպայական անձնակազմից կազմված հավաքական ստորաբաժանումներ, որոնք տեղակայվել են. 3-րդ բանակային կորպուսի 4 զորամասերից, ընդհանուր՝ շուրջ 100 /յուրաքանչյուր զորամասից 20-25/, այդ թվում՝ մարտական հերթապահություն իրականացնող, հանգստացող հերթափոխի մեջ գտնվող սպաները և պայմանագրային զինծառայողները՝ 2008 թվականի փետրվարի 24-ից՝ Աշտարակ-Երևան ավտոճանապարհին գտնվող ՀՀ ՊՆ թիկունքի զորամասում, որտեղ իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ, այնուհետև՝ մարտի 1-ին՝ ժամը 12-ից 14-ն ընկած ժամանակահատվածում, տեղափոխվել են Հանրապետության հրապարակ: 1-ին բանակային կորպուսի ստորաբաժանումները՝ ընդհանուր 114 հոգի, և 4-րդ բանակային կորպուսի ստորաբաժանումները՝ ընդհանուր 87 հոգի, 2008 թվականի փետրվարի 24-ի գիշերը տեղափոխվել են ՀՀ ՊՆ 5-րդ բանակային կորպուսի մշտական տեղակայման վայր՝ Երևան քաղաքի Նուբարաշեն վարչական շրջան, որտեղ վերջիններս նույնպես իրականացրել են հանրահավաքները ցրելու զորավարժություններ, իսկ մարտի 1-ին՝ ժամը 14:00-ի սահմաններում, տեղափոխվել են Երևանի Հանրապետության հրապարակ: 4-րդ բանակային կորպուսի Արարատի գնդի ստորաբաժանումը՝ շուրջ 70 զինծառայողներով և 6 «ԲՌԴՄ» տեսակի զրահափոխադրիչներով, տեղակայվել են Երևան-Մասիս ավտոճանապարհին, իսկ 5-րդ բանակային կորպուսը՝ Երևան քաղաքի իրենց մշտական տեղակայման վայրերում:
Նույն ժամանակահատվածում Երևան քաղաք է տեղափոխվել Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի շուրջ 1000 պայմանագրային զինծառայողներից և սպաներից կազմված համահավաք գումարտակ: Նշված ծառայողների մի մասը տեղակայվել է ՀՀ Կառավարության վարչական շենքի նկուղային տարածքում, իսկ մյուս մասը՝ ՀՀ ՊՆ կենտրոնական հավաքակայանում: Երևան քաղաքում տեղակայվելուց հետո, Արցախի Հանրապետության ՊԲ զինծառայողներին տրամադրվել է ՀՀ ՊՆ համազգեստ, իսկ տրանսպորտային միջոցների «ՊԲ» համարանիշերը փոխարինվել են «ՊՆ» համարանիշերով՝ քողարկելով այդ ուժերի ապօրինի ներգրավման հանգամանքը:
Բացի այդ, Երևան քաղաք են տեղափոխվել և «Հրազդան» հյուրանոցում տեղակայվել Արցախի Հանրապետության ազգային անվտանգության ծառայության հատուկ նշանակության ջոկատի շուրջ 20 ծառայողներ:
Երևանի կայազորի ենթակայության տակ ժամանած վերը նշված համահավաք ստորաբաժանումները զինվել են մարտական գործողությունների ժամանակ յուրաքանչյուր զինծառայողին հասանելիք, տարբեր տեսակի հրազեններով և համապատասխան սպառազինությամբ՝ մեկ մարտական հաշվարկով:
2008 թվականի փետրվարին, հիշյալ ստորաբաժանումների՝ Երևան քաղաքում և մերձակա բնակավայրերում գտնվող զորամասերում տեղակայվելուց հետո, Սեյրան Օհանյանն այցելել է այդ զինծառայողներին, տեղում ստուգել է հանրահավաքները ցրելու պարապմունքների ընթացքը, միաժամանակ, արդարացնելով վերջիններիս ներգրավվածությունը ներքաղաքական գործընթացներին՝ անձնակազմերի հետ ունեցել է ոգևորիչ և խրախուսող կոչեր պարունակող ելույթներ: Մասնավորապես, Սեյրան Օհանյանը նշել է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի շուրջն են համախմբել թմրամոլներ, խառնակիչներ ու հանցավոր տարրեր, ովքեր ցանկանում են երկրում հեղաշրջում կատարել: Գերագույն գլխավոր հրամանատար Ռոբերտ Քոչարյանի հրամանն է՝ պահպանել Հայաստանի պետականությունը, բանակի խնդիրն է՝ մնալ գերագույն գլխավոր հրամանատարի կողքին, թույլ չտալ երկրում իրավիճակի ապակայունացումն և հեղաշրջումը, ապահովել կայունությունը:
ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ-Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովը և թիվ 0038 հրամանով ստեղծված վարչակազմը տեղակայվել են ՀՀ կառավարության շենքում: Նա վարչակազմում ընդգրկված՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարության և ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի կարևորագույն վարչությունների և առանձին բաժինների միջոցով կազմակերպել է կայազորի աշխատանքները, ապահովել զինվորական կարգապահությունը, անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծել զորքերի ամենօրյա կենսագործունեության և պատրաստության համար, անցկացրել զորքերի մասնակցությամբ կայազորային միջոցառումներ, ինչպես նաև հսկողություն սահմանել Երևան քաղաք տեղափոխված ռազմական տեխնիկայի, նյութական այլ միջոցների պահպանության նկատմամբ: Այդ նպատակով Յուրի Խաչատուրովը մշակել է ծրագրեր, արձակել կարգադրություններ և հրամաններ, որոնցով իր տրամադրության տակ անցած ՀՀ զինված ուժերի ստորաբաժանումների զինծառայողներից կազմել է առանձին դասակներ, յուրաքանչյուրը՝ 30 հոգի կազմով, նշանակել հրամանատարներ, որոնք տեղաբաշխվել են Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցներում, ինչպես նաև Երևան քաղաք մտնող ճանապարհներին՝ կոնկրետ խնդիրներ իրականացնելու համար: Մասնավորապես, Յուրի Խաչատուրովի հրահանգով ՀՀ ՊՆ 2-րդ և 4-րդ բանակային կորպուսների ստորաբաժանումները, որպես ոստիկանության զորքերին օգնական ուժեր, մարտի 1-ին՝ ժամը 20:00-ի սահմաններում տեղափոխվել են Պարոնյան և Լեո փողոցներ, իսկ 1-ին, 3-րդ և 5-րդ բանակային կորպուսների, ինչպես նաև ՊՆ կենտրոնական ապարատի տարբեր վարչություններից կազմավորված ստորաբաժանումները՝ Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցներում և Երևան քաղաք մտնող ավտոճանապարհներին տեղակայված «Ճանապարհային ոստիկանության» ծառայության պահակակետերում իրականացրել են պարեկապահակակետային ծառայություն: Իր գործունեության ընթացքում Յուրի Խաչատուրովը համագործակցել է ինչպես ՀՀ ոստիկանության, այնպես էլ այլ պետական մարմինների հետ:
Այդ ընթացքում տեղի ունեցող քաղաքացիների խաղաղ, առանց զենքի հավաքներին զուգահեռ Հանրապետության Նախագահի թեկնածուներ Տիգրան Կարապետյանը և Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, համապատասխանաբար՝ 2008 թվականի փետրվարի 27-ին և 29-ին, ՀՀ Նախագահի ընտրության արդյունքներն անվավեր ճանաչելու պահանջով դիմումներ են ներկայացրել ՀՀ Սահմանադրական դատարան՝ վիճարկելով ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի 2008 թվականի փետրվարի 24-ի՝ «Հանրապետության Նախագահ ընտրվելու մասին» թիվ 24-Ա որոշումը:
2008 թվականի փետրվարի 29-ին՝ Ռոբերտ Քոչարյանը Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների հետ հանդիպման ընթացքում, ընտրության արդյունքներից դժգոհ քաղաքացիների կողմից Երևանի Ազատության հրապարակում անցկացվող խաղաղ ցույցերը որակել է «թատերական բեմադրություն» և որպես այդ ցույցերը դադարեցնելու տարբերակ է նշել ոստիկանական գործողություններ կիրառելով՝ այդ հրապարակը մաքրելը:
Նույն օրը՝ երեկոյան, Ազատության հրապարակում խաղաղ հավաք անցկացնող քաղաքական ուժերի առաջնորդների ելույթներում անդրադարձ է կատարվել նաև գործող Նախագահի կողմից խաղաղ հավաքը, դրանով իսկ քաղաքացու ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքի իրացումը որպես թատերական բեմականացում որակելու հանգամանքին, ապա հայտարարվել, որ 2008 թվականի մարտի 1-ին նախատեսվում է ավելի բազմամարդ հավաքի անցկացում՝ նկատի ունենալով նաև, որ այն ոչ աշխատանքային օր է:
Ընտրությունների արդյունքներից բողոքող անձանց թվի շարունակական աճից վտանգ կանխազգալով՝ հավանական բազմամարդ հավաքի անցկացումը խոչընդոտելու, քաղաքական ոչ բռնի իրադարձությունները, ընտրությունների արդյունքները չեղարկելու քաղաքացիների պահանջը վերջնական ճնշելու և ցանկալի իշխանական համակարգը պահելու նպատակով, ՀՀ քաղաքացու՝ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքների /խաղաղ հավաք անցկացնելու, ազատ տեղաշարժման և այլն/ իրացումն արգելելու, դրանով իսկ ՀՀ Սահմանադրության՝ այդ իրավունքները նախատեսող նորմերը փաստացի վերացնելու դիտավորությամբ, Ռոբերտ Քոչարյանի գիտությամբ, 2008 թվականի մարտի 1-ին՝ ժամը 06:30-ի սահմաններում, ոստիկանության շուրջ 1200 ծառայողներ, Ազատության հրապարակում նստացույց իրականացնող հարյուրավոր խաղաղ ցուցարարներին բռնությամբ ցրելու նպատակով, ֆիզիկական ուժ և հատուկ միջոցներ ապօրինի գործադրելով, հարկադրաբար հիշյալ հրապարակից դուրս են հանել քաղաքացիներին: Նստացույց անող անձանց Ազատության հրապարակից բռնությամբ տարհանելուց հետո, ոստիկանական ուժերը շարունակել են բռնության գործադրմամբ հետապնդել նրանց քաղաքի կենտրոնական հատվածներում քաղաքացիների կուտակումները՝ հնարավոր ցույցերն ու հավաքները բացառելու համար: Դրա արդյունքում ցուցարարներն ստիպված հանգրվանել են Մյասնիկյանի արձանի հարակից տարածքում՝ որպես դեսպանատներով շրջապատված անվտանգ տարածք:
Հետագայում, ոստիկանության կողմից կատարված հիշյալ գործողությունների օրինական լինելու պատրանք ստեղծելու, այդ գործողությունները, իբրև իրավաչափ ներկայացնելու նպատակով, ոստիկանության մի խումբ ծառայողներ հետին ամսաթվով՝ 2008 թվականի փետրվարի 29-ի թվագրմամբ, կազմել, ստորագրել և շրջանառության մեջ են դրել ակնհայտ կեղծ, իրականությանը չհամապատասխանող բովանդակությամբ պաշտոնական փաստաթղթեր առ այն, իբրև ոստիկանության տարբեր ստորաբաժանումներում ստացվել են տեղեկություններ Ազատության հրապարակում նստացույցի մասնակցող անձանց մոտ զենքի, զինամթերքի, պայթուցիկ սարքերի առկայության մասին: Նույն ժամանակահատվածում կազմվել է «տեղանքի հետազոտում» օպերատիվ-հետախուզական միջոցառում իրականացնելու մասին ակնհայտ կեղծ փաստաթուղթ՝ մինչ այդ իրականացված՝ խաղաղ ցույցը ցրելու ապօրինի գործընթացը՝ որպես օպերատիվ-հետախուզական միջոցառում ներկայացնելու նպատակով:
Նշված գործողություններից հետո խաղաղ ցուցարարների թիվը սկսել է աճել և, արդեն ցերեկը, ՀՀ Նախագահ և զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատար Ռոբերտ Քոչարյանի գիտությամբ և ի կատարումն 2008 թվականի փետրվարի 23-ին տեղի ունեցած խորհրդակցության ընթացքում ներկայացված հանձնարարությունների, ՀՀ պաշտպանության նախարարության ստորաբաժանումները, իրենց տեխնիկայով, ինքնաձիգներով զինված, տեղակայվել են Հանրապետության հրապարակում, Տիգրան Մեծ, Մելիք-Ադամյան և մայրաքաղաքի կենտրոնական այլ փողոցներում:
Մայրաքաղաքում տեղի ունեցող ներքաղաքական խաղաղ գործընթացները ճնշելու նպատակով զինված ուժերի ապօրինի ներգրավման շարունակվող գործողություններին օրինական տեսք տալու նպատակով 2008 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 56-րդ հոդվածի, պարտավոր լինելով հրապարակել ՀՀ Սահմանադրությանը և օրենքներին չհակասող հրամանագրեր, ՀՀ Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 14-րդ կետի խախտմամբ՝ սահմանադրական կարգին անմիջական վտանգի սպառնալիքի բացակայության պայմաններում, ընդունել է «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» ՆՀ-35-Ն հրամանագիրը: Նշված հրամանագրով Երևան քաղաքում 2008 թվականի մարտի 1-ից 20 օրով հայտարարվել է արտակարգ դրություն, իսկ արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի ապահովումը Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանությունից բացի, վերապահվել է նաև Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարությանը:
Միաժամանակ, ակնհայտորեն դուրս գալով իր լիազորություններից, խախտելով ՀՀ Սահմանադրության 44-րդ հոդվածով սահմանված դրույթն առ այն, որ մարդու և քաղաքացու առանձին հիմնական իրավունքներն ու ազատությունները կարող են ժամանակավորապես սահմանափակվել միայն օրենքով սահմանված կարգով, ռազմական կամ արտակարգ դրության ժամանակ՝ արտակարգ իրավիճակներում պարտավորություններից շեղվելու վերաբերյալ ստանձնած միջազգային պարտավորությունների շրջանակներում, արտակարգ դրության իրավական ռեժիմը կարգավորող օրենք Հայաստանի Հանրապետությունում ընդունված չլինելու պայմաններում, Ռոբերտ Քոչարյանն իր՝ վերը նշված հրամանագրով ապօրինի սահմանել է արտակարգ դրության ռեժիմ՝ դրանում ներառելով այնպիսի միջոցառումներ և ժամանակավոր սահմանափակումներ նախատեսող գործողություններ, որպիսիք նախատեսված են եղել 2006 թվականի դեկտեմբերի 5-ին ընդունված՝ «Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի մասին» ՀՀ օրենքում: Մասնավորապես, հրամանագրի 4-րդ կետով սահմանվել են արտակարգ դրություն հայտարարված տարածքում հետևյալ ժամանակավոր սահմանափակումները. 1) ժողովների, հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի և այլ զանգվածային միջոցառումների իրականացման արգելում. 2) գործադուլների և կազմակերպությունների գործունեությունը դադարեցնող կամ կասեցնող այլ միջոցառումների արգելում. 3) իրավապահ մարմինների կողմից, անհրաժեշտության դեպքում, անձանց, տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի սահմանափակում և զննության իրականացում. 4) զանգվածային լրատվամիջոցների կողմից պետական և ներքաղաքական հարցերի առնչությամբ հրապարակումները կարող են իրականացվել բացառապես պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում. 5) առանց համապատասխան պետական մարմինների թույլտվության թռուցիկներ և այլ ձևով քաղաքական քարոզչության իրականացման արգելում. 6) արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք ծառայող հանգամանքների վերացմանը խոչընդոտող կուսակցությունների և այլ հասարակական կազմակերպությունների գործունեության կասեցում. 7) արտակարգ դրության իրավական ռեժիմը խախտած և տվյալ տարածքում չբնակվող անձանց վտարում: Նշված միջոցառումները և ժամանակավոր սահմանափակումները նախատեսված են եղել վերը նշված օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը», «թ» և «ժբ» կետերով, այսինքն՝ Երևան քաղաքում ստեղծվել է ռազմական դրությանը բնորոշ ռեժիմ:
Իշխանությունը պահելու, ընթացող քաղաքական գործընթացները ճնշելու գործին ներգրավվել են նաև Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի մերձավոր շրջապատի որոշ անձինք, ովքեր 2008 թվականի փետրվարի 29-ից մինչև մարտի 1-ը՝ երեկոյան, իրենց թիկնազորի անդամներից կամ վստահելի, այդ թվում՝ հանցավոր հեղինակություն ունեցող անձանցից ստեղծել են խմբեր, որոնց ապօրինի զինել են տարբեր տեսակի հրազեններով, նրանց ինքնությունը և իրադարձություններին իրական մասնակցության շարժառիթները քողարկելու նպատակով ՀՀ կառավարության շենքի մոտ տրամադրել են ՀՀ ԶՈՒ թիկունքի բազայի իրային պահեստից ստացված զինվորական համազգեստներ՝ հիշյալ անձանցից բաղկացած խմբերին ներգրավելով 2008 թվականի մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքի տարբեր փողոցներում իրականացվող քաղաքացիների՝ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքներն ու ազատություններն ակնհայտ խախտող հանցավոր գործողությունների իրականացմանը: Մասնավորապես՝ 2008 թվականի մարտի 1-ին՝ երեկոյան և մարտի 2-ի գիշերը զինված ուժերի և ոստիկանության ստորաբաժանումները, ինչպես նաև վերը նշված խմբերը, Երևանի կենտրոնական փողոցներում զենքի, պայթուցիկ նյութերի և հատուկ միջոցների գործադրմամբ իրականացրել են գործողություններ՝ խաղաղ հավաքը ցրելու, անզեն ցուցարարներին փողոցներից հեռացնելու, այդօրինակ միջոցառումները ժամանակավոր արգելելու ուղղությամբ:
Բացի այդ, զինված ուժերի և ոստիկանության ստորաբաժանումները, ինչպես նաև վերը նշված խմբերը, այդ օրերին Երևանի Մաշտոցի պողոտայի և Գրիգոր Լուսավորչի փողոցների խաչմերուկում, ապա Պարոնյանի և Լեոյի փողոցներում բախվելով ցուցարարների առանձին խմբերի հետ, կիրառել են հրազեն, մասնավորապես՝ 2-րդ բանակային կորպուսի համապատասխան զորամասի զինծառայողներն իրենց ամրակցված ինքնաձիգերից և ատրճանակներից համազարկ ու անկանոն կրակահերթեր են արձակել ցուցարարների, ինչպես նաև հարակից բնակելի և հասարակական նշանակության շենքերի, շինությունների ուղղությամբ: Կրակահերթերի արդյունքում կրակված առանձին գնդակներ ներթափանցել են քաղաքացիների բնակարաններ, բնակելի շենքերի առաջին հարկերում տեղակայված հասարակական նշանակության օբյեկտներ: Նույն օրը ոստիկանության զորքերի հետ ցուցարարների տեղաշարժը կանխելուն ուղղված գործողություններ են իրականացրել Երևանի Լեոյի, ապա Պարոնյան փողոցներում՝ ՀՀ ԶՈՒ 4-րդ բանակային կորպուսի, իսկ Մաշտոցի պողոտայի և Ամիրյան փողոցի խաչմերուկում՝ 3-րդ բանակային կորպուսի զինծառայողները: ՀՀ զինված ուժերի մյուս բանակային կորպուսների ստորաբաժանումների ծառայողներն արգելափակել են Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցների և քաղաքի մուտքի ավտոճանապարհները:
Հետագայում՝ Երևան քաղաքում մարտի 1-ին և 2-ին տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ քննվող քրեական գործի նախաքննության ընթացքում, այդ իրադարձություններին զինված ուժերի, ինչպես նաև զինված խմբերի մասնակցության ու վերջիններիս կողմից հրազենի ապօրինի գործադրման իրական հանգամանքները թաքցնելու նպատակով դեպքի վայրի՝ Պարոնյանի, Լեոյի փողոցների տարբեր տեղամասերից զննությամբ հայտնաբերված տարբեր տեսակի հրազեններից կրակված, իրեղեն ապացույց հանդիսացող շուրջ 1000 պարկուճները փոխարինվել են ՀՀ ոստիկանության զորքերի սպառազինության մեջ մտնող նույն տրամաչափի այլ հրազեններից կրակված պարկուճներով, իսկ Մաշտոցի պողոտայում հայտնաբերված «Մակարով» տեսակի ատրճանակի առնվազն 32 կրակված պարկուճները՝ ՀՀ ոստիկանության Էրեբունու բաժնի սպառազինության մեջ մտնող նույն տեսակի ատրճանակներից կրակված պարկուճներով:
Բացի այդ, մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների ժամանակ ՀՀ ոստիկանության անօրինական գործողությունները քողարկելու, այդ իրադարձություններին զինված ուժերի մասնակցության հանգամանքները թաքցնելու նպատակով ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ, իսկ 2008 թվականի հուլիսի 2-ից՝ ՀՀ Նախագահի օգնականի պաշտոնին նշանակված Գևորգ Կոստանյանի և ՀՀ Նախագահի օգնական, իսկ 2008 թվականի հուլիսի 2-ից՝ ՀՀ ոստիկանության պետի տեղակալի պաշտոնին նշանակված, ներկայումս՝ հանգուցյալ Գևորգ Մհերյանի հանձնարարությամբ ՀՀ ոստիկանության մի խումբ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձինք, այդ թվում՝ ՀՀ ոստիկանապետ Հայկ Հարությունյանը, վերջինիս տեղակալ Ալեքսանդր Աֆյանը, ինչպես նաև ՀՀ ոստիկանության քրեական հետախուզության վարչության պետ Հայկ Միլիտոնյանը, վերջինիս տեղակալ Հովհաննես Թամամյանը և ոստիկանության զորքերի մի խումբ ծառայողներ, 2008 թվականի մայիսի 29-ին ՀՀ ոստիկանության պետ նշանակված Ալիկ Սարգսյանը հետին ամսաթվով ստորագրել են կեղծ պաշտոնական փաստաթղթեր, որոնք տրամադրել են մարտի 1-ին և 2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձություններն ուսումնասիրող ՀՀ ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովին և Փորձագետների փաստահավաք խմբին, վերջիններիս հայտնել են իրականությանը չհամապատասխանող տեղեկություններ, իսկ հիշյալ դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործով վարույթն իրականացնող մարմնին տվել են ներկայացված փաստաթղթերի բովանդակությանը համահունչ սուտ ցուցմունքներ:
Հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի և հատուկ միջոցների գործադրման հետևանքով հարյուրավոր մարդիկ ստացել են ծանրության տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ, պետությանը, Երևան համայնքին և քաղաքացիներին պատճառվել է առանձնապես խոշոր չափերի գույքային վնաս: Տեղի ունեցած գործողությունների և իրադարձությունների ընթացքում զոհվել է 8 քաղաքացիական անձ և ոստիկանության զորքերի 2 ծառայող: Արդյունքում իրագործվել է խաղաղ հավաքն ամեն կերպ և ցանկացած եղանակով, այդ թվում՝ քաղաքացիների կյանքի իրավունքի խախտմամբ, ցրելու հանցավոր նպատակը, ինչը, ի թիվս վերը նշված հանրորեն վտանգավոր հետևանքների, հանգեցրել է նաև Հայաստանի Հանրապետության՝ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտի, էական հեղինակազրկման:
Իրականացված ակնհայտ հանցավոր գործողություններին ներգրավված ՀՀ զինված ուժերի զինծառայողներին ու սպաներին «վարձահատույց» լինելու նպատակով, ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանի հանձնարարությամբ և ՀՀ ԶՈՒ Երևանի կայազորի պետ Յուրի Խաչատուրովի կողմից հաստատված ցուցակների համաձայն՝ օրենքի խախտմամբ, 120 մլն ՀՀ դրամ մասնավոր միջոցներից, նրանցից յուրաքանչյուրը ապօրինի վարձատրվել է 50.000 և ավելի ՀՀ դրամի չափով:
Շարունակելով սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները, ապօրինի կերպով ՀՀ զինված ուժերն օգտագործելով Երևան քաղաքում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացներում՝ ՀՀ ՊՆ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Սեյրան Օհանյանը, վկայակոչելով Ռոբերտ Քոչարյանի՝ արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին ապօրինի հրամանագիրը, 2008 թվականի մարտի 2-ին հանրային հեռուստատեսության ուղիղ հեռարձակմամբ դիմել է ՀՀ քաղաքացիներին, ըստ էության, բռնություն կիրառելու սպառնալիք պարունակող կոչով նախազգուշացրել, որ արտակարգ դրությամբ արգելված միջոցառումների կազմակերպմանը կամ մասնակցությանը ներգրավվելու ցանկացած փորձ ՀՀ զինված ուժերի կողմից արժանանալու է համարժեք և խիստ հակազդեցության՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով, հորդորել է զերծ մնալ Երևան քաղաքում, թեկուզև փոքր խմբերով հավաքվելու փորձերից: Սեյրան Օհանյանը, հանդես գալով ՀՀ զինված ուժերի անունից, ստանձնել է, իր բնորոշմամբ՝ «օրինազանցների» նկատմամբ համապատասխան միջոցներ ձեռնարկելու՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով չնախատեսված պարտականություն:
Հանրապետության Նախագահի թեկնածուներ Տիգրան Կարապետյանի և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի 2008 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ 24-Ա որոշումը վիճարկելու, այն անվավեր ճանաչելու վերաբերյալ դիմումի քննությունը ՀՀ Սահմանադրական դատարանում նշանակվել է 2008 թվականի մարտի 8-ին: Մինչ այդ, ՀՀ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, շարունակելով ՀՀ սահմանադրական կարգի տապալմանն ուղղված գործողությունները, ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գևորգյանի ներգրավմամբ, դատարանի անդամների նկատմամբ ճնշում գործադրելով՝ ներազդել է նրանց վրա, որպեսզի վերջիններս քվեարկեն Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի հիշյալ որոշման վավերական և օրինական ճանաչվելու օգտին, իսկ Արմեն Գևորգյանը, օգտագործելով իր պաշտոնեական դիրքը, արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու նպատակով միջամտել է դատարանի գործունեությանը՝ դրանով իսկ օժանդակելով սահմանադրական կարգի տապալմանը:
Այսինքն՝ Ռոբերտ Քոչարյանն այլ անձանց հետ հանցակցությամբ տապալել է Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը՝ կատարել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցավոր արարք:
Սիլվա Համբարձումյանը, հանդիսանալով «Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության միակ մասնակիցն ու տնօրենը, 2007 թվականին այդ ընկերության միջոցով սահմանված կարգով ձեռք է բերել ընդերքն օգտակար հանածոների շահագործման նպատակով ուսումնասիրության, ՀՀ բնապահպանության նախարարության կողմից 2007 թվականի հոկտեմբերի 18-ին տրված՝ ոսկի-բազմամետաղի ուսումնասիրության՝ թիվ 54, կապարի, ցինկի, պղնձի ուսումնասիրության թիվ 56 և պղնձի, պղինձ-մոլիբդենիումի ուսումնասիրության թիվ 55 հատուկ լիցենզիանները: Լիցենզիաների ձեռք բերման աճուրդներին առանց խոչընդոտների մասնակցելու և հաղթելու համար, Սիլվա Համբարձումյանն իր մտերիմ, ՀՀ արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանի միջոցով դիմել է ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Արմեն Գևորգյանին, իսկ վերջինս հանձնարարել է ՀՀ բնապահպանության նախարարին՝ աջակցել նրան:
«Թի Էս Էս Սի Արմենիա» ՍՊ ընկերության կողմից նշված լիցենզիաները ձեռք բերելուց հետո, 2008 թվականի փետրվարի 3-ին կնքված նախնական, իսկ 2008 թվականի մարտի 25-ին կնքված հիմնական առուվաճառքի պայմանագրերով, Սիլվա Համբարձումյանն իրեն պատկանող այդ ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասերը 12 մլդ 360 մլն ՀՀ դրամին համարժեք 40 մլն ԱՄՆ դոլարով վաճառել է Արաբական Միացյալ Էմիրություններում գրանցված «ՌԱԿ ՄԻՆԵՐԱԼԶ ԸՆԴ ՄԵԹԱԼԶ ԷՖ ԶԵԹ» ՍՊ ընկերությանը:
Հիշյալ գործարքը կնքելու համաձայնություն ստանալու համար Սիլվա Համբարձումյանը 2008 թվականի հունվարի վերջին օրերին Վարդան Օսկանյանի միջոցով նախապես դիմել է ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, այդ թվում՝ Ռոբերտ Քոչարյանին: Նրանց համաձայնությունը ստանալու հետ միաժամանակ, Սիլվա Համբարձումյանը մտադրվել է վերջիններիս կաշառք տալ, որպեսզի նրանք իրենց պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով չխոչընդոտեն իր բաժնեմասերի օտարման գործարքի կնքմանը և լիազոր մարմնի միջոցով ընկերությանը չզրկեն հատուկ լիցենզիաներից: Կաշառք տալու առաջարկը, Սիլվա Համբարձումյանը Վարդան Օսկանյանի միջոցով հայտնել է հիշյալ պաշտոնատար անձանց: Մի քանի օր անց Սիլվա Համբարձումյանը, Վարդան Օսկանյանից տեղեկացել է, որ ընկերության բաժնեմասերի առուվաճառքի գործարքը կնքելու համար հիշյալ պաշտոնատար անձինք ընդունել են նրա՝ կաշառք տալու մասին առաջարկը: Վարդան Օսկանյանը Սիլվա Համբարձումյանին հայտնել է նաև, որ կաշառքի գումարը ստանալու համար հիշյալ պաշտոնատար անձանց անունից ներկայանալու է Արմեն Գևորգյանի մտերիմ, գործարար Սամվել Մայրապետյանը:
Կաշառք ստանալու առաջարկն ընդունած ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձինք 2008թ. փետրվարից մայիսն ընկած ժամանակաընթացքում Սիլվա Համբարձումյանից մաս-մաս ստացել են կաշառքի իրենց մասնաբաժինները: Մասնավորապես, Ռոբերտ Քոչարյանը կաշառքի իր մասնաբաժինը՝ առանձնապես խոշոր չափերի՝ 927.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 3.000.000 ԱՄՆ դոլար գումարը ստացել է 2008 թվականի փետրվարին և մայիսին՝ Սամվել Մայրապետյանի օժանդակությամբ, ով հանդես գալով Ռոբերտ Քոչարյանի անունից, վերջինիս մասնաբաժինը կազմող 3.000.000 ԱՄՆ դոլար կաշառքից 310.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը Սիլվա Համբարձումյանից վերցրել է կանխիկ՝ 2008 թվականի փետրվարի 14-ին, Երևան քաղաքի Ամիրյան փող.ի նրա բն.ում, իսկ 310.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը՝ փետրվարի 15-ին՝ իր՝ Բայրոնի 3 հասցեում տեղակայված գրասենյակում, իսկ 307.000.000 ՀՀ դրամին համարժեք 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը Սիլվա Համբարձումյանի «ՎՏԲ Հայաստան բանկ» ՓԲ ընկերության հաշվեհամարից 2008 թվականի մայիսի 6-ին և 26-ին 500.000-ական ԱՄՆ դոլար մասնաբաժիններով իր՝ ԱՄՆ-ում գրանցված «Լոկալ Դիվելոփըրզ» ՍՊ ընկերության «Էյչ-Էս-Բի-Սի Հայաստան բանկ» ՓԲ ընկերությունում սպասարկվող 217001057777151 հաշվեհամարին՝ որպես Սիլվա Համբարձումյանի կողմից իրենից վերցված «փոխառության մարում», այն դեպքում, երբ վերջիններիս միջև երբևէ փոխառության պայմանագիր չի կնքվել և Սիլվա Համբարձումյանը փոխառություն չի ստացել: Այնուհետև Սամվել Մայրապետյանն իր կնոջ որդու՝ նշված ընկերության հիմնադիր և տնօրեն Լևոն Սուլթանյանի միջոցով ընկերության հիշյալ բանկային հաշվից 2008 թվականի մայիսի 13-ին, 26-ին և 29-ին կանխիկ ստացել է հիշյալ 1.000.000 ԱՄՆ դոլարը տվել է Ռոբերտ Քոչարյանին:
Նշված գումարները նույն, ինչպես նաև դրան հաջորդող ժամանակահատվածում Ռոբերտ Քոչարյանի որդին՝ Սեդրակ Քոչարյանը, տարբեր մասնաբաժիններով կանխիկ մուտքագրել է ՀՀ առևտրային բանկերում սպասարկվող իր անձնական հաշվեհամարներին:
Այսինքն, Ռոբերտ Քոչարյանը ստացել է առանձնապես խոշոր չափերով կաշառք՝ կատարել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 311-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված հանցավոր արարք»:
14.02.2019թ. ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ընդհանուր բնույթի հանցագործությունների քննության վարչության ՀԿԳ ավագ քննիչ Հ.Մուշեղյանի որոշմամբ թիվ 62202919 քրեական գործից առանձին վարույթում անջատվել է Ռոբերտ Քոչարյանի, Յուրի Խաչատուրովի, Սեյրան Օհանյանի և Արմեն Գևորգյանի վերաբերյալ գործը, որին շնորհվել է թիվ 62202919 համարը:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.03.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացվել է երկու ամիս ժամկետով՝ մինչև 19.05.2019թ.:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 11.04.2019թ. որոշմամբ դատախազ Պ.Պետրոսյանի, մեղադրյալ Ռ.Քոչարյանի պաշտպաններ Ռ.Սահակյանի, Հ.Ալումյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վերաքննիչ բողոքները մերժվել են և Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.03.2019թ. թիվ ԵԴ/0743/06/18 որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի` 2019 թվականի ապրիլի 11-ի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոքներ են ներկայացրել ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Հ.Ասլանյանը, պաշտպաններ Հ.Խուդոյանը, Ա.Օրբելյանը և Հ.Ալումյանը:
29.04.2019թ. ՀՀ գլխավոր դատախազության ՀԿԳ գործերով քննության նկատմամբ հսկողության վարչության ավագ դատախազ Պ.Պետրոսյանը որոշում է կայացրել թիվ 62202919 քրեական գործով մեղադրական եզրակացությունը հաստատելու մասին և քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարան, որտեղ այն ստացվել է 29.04.2019թ. և դրան շնորհվել է ԵԴ/0253/01/19 համարը:
30.04.2019թ. քրեական գործն ընդունվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վ.Գրիգորյանի վարույթ:
06.05.2019թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Վ.Գրիգորյանի կողմից կայացվել է որոշում ինքնաբացարկի վերաբերյալ:
07.05.2019թ. քրեական գործն ընդունվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Դ.Գրիգորյանի վարույթ:
18.05.2019թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Մինչդատական վարույթի ընթացքում որպես խափանամն միջոց ընտրված կալանավորման վերացման, փոփոխման կամ պահպանման հարցը քննության առնելու մասին» որոշմամբ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված կալանավորումը փոփոխվել է, որպես խափանման միջոց է ընտրվել անձնական երաշխավորությունը և վերջինս անհապաղ ազատ է արձակվել դատական նիստերի դահլիճում:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Սահմանադրական դատարան դիմելու և գործի վարույթը կասեցնելու մասին» 20.05.2019թ. որոշմամբ դատարանը որոշել է թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով դիմել Սահմանադրական դատարան, թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործով վարույթը կասեցնել՝ մինչև Սահմանադրական դատարանի կողմից համապատասխան որոշման կայացումը:
Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.05.2019թ. և 20.05.2019թ. որոշումները ՀՀ գլխավոր դատախազության ՀԿԳ քննության նկատմամբ հսկողության վարչության ավագ դատախազ Պ.Պետրոսյանի, տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Վ.Գրիգորյանի, տուժող Արթուր Ավագյանի և նրա ներկայացուցիչ Ս.Սաֆարյանի կողմից բողոքարկվել են ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարան:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 21.05.2019թ. որոշմամբ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 2019 թվականի փետրվարի 07-ի որոշման դեմ պաշտպաններ Ռ.Սահակյանի, Հ.Ալումյանի, Ա.Օրբելյանի և Հ.Խուդոյանի վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժվել է:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 14.06.2019թ. որոշմամբ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ 2019 թվականի ապրիլի 11-ի որոշման դեմ ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալ Հ.Ասլանյանի, Ռ.Քոչարյանի պաշտպաններ Հ.Ալումյանի, Հ.Խուդոյանի և Ա.Օրբելյանի վճռաբեկ բողոքները վարույթ ընդունելը մերժվել է:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 25.06.2019թ. որոշմամբ դատախազ Պ.Պետրոսյանի և տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Վ.Գրիգորյանի վերաքննիչ բողոքները բավարարվել են՝ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի 20.05.2019թ. «Սահմանադրական դատարան դիմելու և գործի վարույթը կասեցնելու մասին» որոշումը բեկանվել է և թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործն ուղղարկվել է նույն դատարան նոր քննության:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 25.06.2019թ. որոշմամբ դատախազ Պ.Պետրոսյանի, տուժող Ա.Ավագյանի և վերջինիս ներկայացուցիչ Ս.Սաֆարյանի վերաքննիչ բողոքները բավարարվել են՝ 18.05.2019թ. Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի «Մինչդատական վարույթի ընթացքում որպես խափանման միջոց ընտրված կալանավորման վերացման, փոփոխման կամ պահպանման հարցը քննության առնելու մասին» որոշումը բեկանվել է: Մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված անձնական երաշխավորությունը վերացվել է: Մեղադրյալ Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց կիրառվել է կալանավորումը, կալանքի սկիզբը հաշվվել է նրան փաստացի արգելանքի վերցնելու պահից:
19.08.2019թ. թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործը վերաբաշխվել է դատավոր Դ.Գրիգորյանի լիազորությունների կասեցված լինելու հիմքով:
20.08.2019թ. քրեական գործն ընդունվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ա.Դանիբեկյանի վարույթ և 02.09.2019թ. որոշմամբ նշանակվել է դատական քննության:
Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպան Հովհաննես Խուդոյանի կողմից դատարան են ներկայացվել միջնորդություններ՝ «Մեղադրյալի նկատմամբ ազատազրկման հետ չկապված խափանման միջոց ընտրելու վերաբերյալ» և «Մեղադրյալի նկատմամբ կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց գրավի կիրառումը թույլատրելի ճանաչելու և նրա նկատմամբ գրավը՝ որպես կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց կիրառելու մասին»:
2. Կողմերի դիրորոշումները.
2.1. «Մեղադրյալի նկատմամբ ազատազրկման հետ չկապված խափանման միջոց ընտրելու վերաբերյալ» միջնորդությունում նշվել է, որ. «(…) «Մարդու իրավուքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «Սույն հոդվածի 1-ին կետի «գ» ենթակետի դրույթոներին համապատասխան ձերբակալված կամ կալանավորված յուրաքանչյուր ոք անհապաղ տարվում է դատավորի կամ այլ պաշտոնատար անձի մոտ, որն օրենքով լիազորված է իրականացնելու դատական իշխանություն, և ունի ողջամիտ ժամկետում դատաքննության իրավունք կամ մինչև դատաքննությունն ազատ արձակվելու իրավունք: Ազատ արձակումը կարող է պայմանավորվել դատաքննության ներկայանալու երաշխիքներով»:
ՀՀ Սահմանադրության համաձայն՝ Յուրաքանչյուր ոք ունի անձնական ազատության իրավուքն: Անձնական ազատությունից զրկված յուրաքանչյուր ոք իրավուքն ունի վիճարկելու իրեն ազատությունից զրկելու իրավաչափությունը, որի վերաբերյալ դատարանը սեղմ ժամկետում որոշում է կայացնում և կարգադրում է նրան ազատ արձակել, եթե ազատությունից զրկելը ոչ իրավաչափ է:
Առանց վերաքննիչ քրեական դատարանի դատական ակտի բովանդակությանը անդրադառնալու՝ հարկ ենք համարում նշել, որ դատական ակտով ապօրինի սահմափակվել է Ռ.Քոչարյանի անձնական ազատության իրավունքը՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.
Կալանքի միջնորդության լուծման ժամանակ էական հանգամանքների հարցին Վճռաբեկ դատարանը մանրամասն անդրադարձել է իր մի շարք որոշումներում:
1.Այսպես Գագիկ Միքայելյանի վերեբերյալ ԵԱԴԴ/0085/06/09 գործով 2009թ. դեկտեմբերի 18-ի որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը անդրադարձել է կալանքի միջնորդության քննության ժամանակ էական համարվող հանգամանքներին: Համաձայն նշված որոշման
«... անձին ակալանավորելու միջնորդությունը կարող է բավարարվել այն դեպքում, երբ միջնորդությունը ներկայացրած քրեական հետապնդման մարմնին հաջողվի դատարանի համար համոզիչ հիմնավորել.
ա) անձին մեղսագրվող հանցագործությունը նրա առնչությունը տվյալ հանցագործության կատարման մեջ հիմնավոր կասկածը և
բ) ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանված հիմքերից որևէ մեկի կամ մի քանիսի առկայությունը: »
2.Վահրամ Գևորգյանի վերաբերյալ ԵԿԴ/0678/06/10 գործով 2011 թվականի փետրվարի 24-ի որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը վերահաստատել է վերոնշված որոշմամբ արձանագրված դիրքորոշումը և ավելի պարզաբանել պարզման ենթակա հանգամանքները: Համաձայն նշված որոշման
«...Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելիս դատարանը պարտավոր է անդրադառնալ կալանավորման պայմանների և հիմքերի առկայությանը: Կալանավորման պայմանը փաստական տվյալներով հաստատված հանգամանքներ են, որոնց բացակայությունը բացառում է խափանման միջոցի կիրառումը: Կալանավորման պայմանների թվում հաըտուկ կարևորություն ունի անձի կողմից իրեն վերագրվող հանցագործությունը կատարած լինելու հիմնավոր կասկածը, որի առկայությունը հավաստելուցհետո միայն հնարավոր է անդրադառնալ կալանավորման հիմքերին: Ավելին, եթե առկա չէ անձի կողմից հանցագործություն կատարած լինելու հիմնավոր կասկած, ապա ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասում թվարկված` կալանավորման հիմքերի առկայության հարցի քննարկումն այլևս անիմաստ է:
Հիմնավոր կասկածի հետ մեկտեղ կալանավորման պայմաններ են նաև համապատասխան քրեաիրավական որակմամբ հարուցված քրեական գործի առկայությունը, գործի նյութերում անձին որպես մեղադրյալ ներգարվվելու մասին որոշման առկայությունը, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 24-րդ հոդվածով սահմանված տարիքը, որոշակի խումբ անձանց համար, օրինակ` պատգամավորներ, դատավորներ, անձեռնմխելիության պարտադիր հաղթահարումը:»
3. Նույն որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը անդարադարձել է նրան, թե ինչ հանգամանքներ պետք է պարզի դատարանը «հիմնավոր կասկածի» առկայությունը քննարկելիս: Որոշման մեջ մասնավորապես արձանագրվել է`
«... Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ կասկածը հիմնավոր կհամարվի նաև ենթադրյալ հանցագործության հետ կասկածվող անձի օբյեկտիվ կապը հաստատող որոշակի տեղեկություների ու փաստերի առակայության դեպքում, ընդ որում` անհրաժեշտ է ունենալ նաև բավարար հիմքեր` եզրակացնելու, որ դեպքը, իրադարձությունը համընկնում է այն ենթադրյալ հանցանքին, որի կատարման մեջ անձը կասկածվում է:... »
4. Նույն որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը ընդհանրական արձագանքում է խափանման միջնորդության քննարկման արդյունքում պարզման ենթակա հանգամանքները`
«... Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի` կալանավորւոմը որպես խափանման միջոց կիրառելու միջնորդության քննարկման արդյունքներով դատարանը`
ա) պետք է արձանագրի հիմնավոր կասկածի առկայությունը կամ բացակայությունը,
բ) պետք է պարզի կալանավորման մյուս պայմանների առկայությունը,
գ այն դեպքում, երբ դատարանը կհանգի այն հետևության, որ վարույթն իրականացնող մարմնի ներկայացրած նյութերը բավարար են արձանագրելու, որ առկա է անձի կողմից հանցագործություն կատարած լինելու հիմավոր կասկած, և միաժամանակ կալանավորման մյուս պայմանները, նույնպես առկա են, ապա կայացնի հիմնավորված և պատճառաբանված որոշում այն մասին, թե արդյոք առկա են ՀՀ քրեական դտաավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանված հիմքերից որևէ մեկը կամ մի քանիսը:»
5. Արամ Սարգսյանի վերաբերյալ ԵԿԴ/0503/06/10 գործով 2011 թվականի դեկտեմբերի 22-ի որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը պարզաբանել է կալանավորման պայմանների վերաբերյալ մոտեցումը: Մասնավորապես արձանագրել է
«... Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ անձի ազատության սահմանափակման դեպքում դատարանները, ի թիվս կալանավորման հիմքերի և այլա պայմանների, քննարկման առարկա պետք է դարձնեն նաև ՀՀ քրեական օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի 1-ին մասում ամրագրված քրեական վարույթը բացառող հանգամանքների առկայության կամ բացակայության հարցը: Եթե կոնկրետ դեպքում առերևույթ առկա և կիրառելի են քրեական վարույթը բացառող հանգամանքներից որևէ մեկը, ապա կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու կամ ժամկետը երկարացնելու կամ վերահաստատելու վերաբերյալ նախաքննության մարմնի ներկայացրած միջնորդությունը ենթակա է մերժման:
Այսինքն` անձի ազատությունը սահմանափակելը կհամարվի օրինական և հիմնավորված միայն կալանավորման հիմքերի և այլ պայմանների միաժամանակյա առկայության և քրեական վարույթը բացառող հանգամանքների բացակայության դեպքում: »
Հետևաբար, կանխավ ապօրինի է այն դատական ակտը, որով սահմանափակվում է անձի ազատությունը առանց կալանավորման բոլոր պայմանների առկայության հաստատման: Նույն կերպ ապօրինի է անձին շարունակական կալանքի տակ պահելը, եթե դրա հիմքում դրված չէ օրենքի բոլոր պահանջների պահպանմամբ արձանագրված անհրաժեշտ հիմքերի և պայմանների միաժամանակյա առկայությունը:
Ս.թ. մայիսի 20-ին դատարանը արդեն իսկ կասկածի տակ է դրել ՀՀ քրեական օրնեսգրքի 300.1 հոդվածի սահմանադրականությունը և այդ խնդրում դիմել ՀՀ Սահմանադրական դատարան: Բացի այդ, ՀՀ Սահմանադրական դատարանը ս.թ. հունիսի 21-ին վարույթ է ընդունել Ռ.Քոչարյանի դիմումը նույն նորմի Սահմանադրությանը համապատասխանելու վերաբերյալ, այսիքն, Բարձր դատարանը արդեն իսկ արձանագրել է նշված նորմի Սահմանադրությունը չհամապատասխանելու առերևույթ կասկածը: Ուստի ներկայում ակնհայտ է, որ կալանավորման առանձին պայմանը` համապատասխան քրեաիրավական որակմամբ հարուցված քրեական գործի առկայությունը:
Նույն կերպ Սահմանադրականը դատարանը վարույթ է ընդունել Ռ. Քոչարյանի դիմումը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի Սահմանադրությանը համապատասխանելու վերաբերյալ` ՀՀ նախագահի անձեռնմխելիության ինստիտուտի համատեքստում, ուստի կա Բարձր դատարանի կողմից հաստատված առերևույթ կասկած Ռ.Քոչարյանի նկատմամբ քրեական հետապնդման թույլատրելիության վերաբերյալ:
Ուստի ներկայում Ռ.Քոչարյանի ազատության սահմանափակումը օրինական չէ, խաթարում է արդարության էությունը, անհամատեղելի է իրավական պետության գաղափարի հետ, հեղինակազրկում է ՀՀ դատական համակարգը (…)»:
Նշվածի հիման վրա պաշտպան Հովհաննես Խուդոյանը դատարանին խնդրել է՝ որոշում կայացնել Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը ազատությունից զրկելու հետ չկապված խափանման միջոցով փոխարինելու մասին:
2.2. «Մեղադրյալի նկատմամբ կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց գրավի կիրառումը թույլատրելի ճանաչելու և նրա նկատմամբ գրավը՝ որպես կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց կիրառելու մասին» միջնորդությունում նշվել է, որ. «(…) «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «Սույն հոդվածի 1-ին կետի «գ» ենթակետի դրույթներին համապատասխան ձերբակալված կամ կալանավորված յուրաքանչյուր որ ոք անհապաղ տարվում է դատավորի կամ այլ պաշտոնատար անձի մոտ, որն օրենքով լիազորված է իրականացնելու դատական իշխանություն, և ունի ողջամիտ ժամկետում դատաքննության իրավունք կամ մինչև դատաքննությունն ազատ արձակվեք ու իրավունք։ Ազատ արձակումը կարող է պայմանավորվել դատաքննության ներկայանալու երաշխիքներով»։
ՀՀ Սահմանադրության համաձայն՝ Յուրաքանչյուր ոք ունի անձնական ազատության իրավունք։ Անձնական ազատությունից զրկված յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի վիճարկելու իրեն ազատությունից գրվելու իրավաչափությունը, որի վերաբերյալ դատարանը սեղմ ժամկետում որոշում է կայացնում նրան ազատ արձակել, եթե ազատությունից զրկելը ոչ իրավաչափ է։
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի համաձայն
Դատարանը (…) խափանման միջոց կարող է կիրառել միայն այն դեպքում, երբ քրեական գործով ձեռք բերված նյութերը բավարար հիմք են տալիս ենթադրելու, որ կասկածյալը կամ մեղադրյալը կարող է ՝
1) թաքնվել քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից.
2) խոչընդոտել մինչդատական վարույթում կամ դատարանում գործի քննությանը` քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու, գործի համար նշանակություն ունեցող նյութերը թաքցնելու կամ կեղծելու, քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի կանչով առանց հարգելի պատճառների չներկայանալու կամ այլ ճանապարհով.
3) կատարել քրեական օրենքով չթույլատրված արարք.
4) խուսափել քրեական պատասխանատվությունից և նշանակված պատիժը կրելուց.
5) խոչընդոտել դատարանի դատավճռի կատարմանը:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսզրքի 143-րդ հոդվածի համաձայն
«Գրավը (…) հանցագործության համար մեղադրվողին կալանքից ազատելու համար դրամի, արժեթղթերի, այլ արժեքների ձևով դատարանի դեպոզիտ մեկ կամ մի քանի անձանց կատարած ներդրումն է` քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի տրամադրության տակ մեղադրյալի գտնվելն ապահովելու նպատակով: Դատարանի թույլտվությամբ որպես գրավ կարող է ընդունվել անշարժ գույքը:
2. Դատարանը, համապատասխան շարժառիթները շարադրելով, իրավունք ունի մեղադրյալին կալանքից գրավով ազատելը ճանաչել անթույլատրելի առանձին դեպքերում, մասնավորապես, եթե հայտնի չէ մեղադրյալի անձը, նա չունի մշտական բնակության վայր կամ փորձել է թաքնվել քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից (…):
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 134-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն գրավը համարվում է կալանավորման այլընտրանրային խափանման միջոց և կիրառվում է միայն այն դեպքում, երբ ստացվել է դատարանի որոշումը մեղադրյալին կալանավորելու մասին։
«Մարդու, իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասում ամրագրված իրավանորմից բխում է, որ անձի կալանավորման հարցը լուծելիս ՀՀ իրավասու դատարանները լիազորված են քննարկել դատաքննությանը մեղադրյալի ներկայանալը երաշխավորող այլընտրանքային միջոցների կիրառման հնարավորությունը, իսկ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 143-րդ հոդվածի 4-րդ մասի հիման վրա այդպիսի միջոց է գրավը։ /տես Վճռաբեկ դատարանի Տարոն Ռազմիկի Հակոբյանի վերաբերյալ 2007 թվականի հուլիսի 13-ի թիվ ՎԲ-115/07որոշումը (կետ 3.1)/։
Այսպիսով, ՀՀ օրենսդրությամբ, վճռաբեկ դատարանի որոշումներով, ինչպես նաև Եվրոպական դատարանի նախադեպայիև իրավունքով ամրագրված է, որ դատարանը կարող է կալանքի փոխարեն կիրառել գրավը որպես այլընտրանքային խափանման միջոց։
Մեջբերված դրույթները վճռաբեկ դատարանը համակարգային վերլուծության է ենթարկել Ա. Ճուղուրյանի և Ա.Ավետիսյանի գործերով կայացված որոշումներում։
Ա. Ճուղուրյանի գործով որոշման մեջ վճռաբեկ դատարանն իրավական դիրքորոշում է, ձևավորել այն մասին, որ
Կալանավորումը քրեական գործի քննության ընթացքում կիրառվող խափանման միջոցներից ամենախիստն է։ Այն պետք է ընտրվի միայն այն ժամանակ, երբ խափանման մյուս միջոցները քրեական գործի վարույթի ընթացքում չեն կարող ապահովել անձի պատշաճ վարքագիծը։ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսդրությունը սահմանել է կալանավորման կիրառման օրինականությունն ու հիմնավորվածությունն ապահովող մի շարք երաշխիքներ, որոնց մեջ առաջին հերթին կարևորվում ու առանձնանում են կալանավորման հիմքերը։ Դրանք օրենքով նախատեսված այն հանգամանքներն են, որոնք հաստատվում են ապացույցների որոշակի ամբողջությամբ և հնարավորություն են տալիս հիմնավորված ենթադրություններ անել այն մասին, որ անձը, կալանքի տակ չգտնվելով, կարող է դրսևորել ոչ պատշաճ վարքագիծ և խոչընդոտել քրեական դատավարության խնդիրների իրականացմանը։
[ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ] հոդվածի բովանդակությունից հետևում է, որ կալանավորման կիրառման հիմքերն ունեն կանխատեսական, մոտավոր բնույթ, քանի որ ենթադրում են ապագային վերաբերող իրադարձություններ: Ընդ որում, այդ կանխատեսող գործողություններն անհրաժեշտ է հիմնավորել քրեական գործով ձեռք բերված որոշակի նյութերով, որով էլ վերջին հաշվով որոշվում է կալանավորման կիրառման հիմնավորվածությունը:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածում թվարկված մեղադրյալի հավանական գործողությունների մասին հետևությունները պետք է հիմնված լինեն գործի նյութերից բխող ողջամիտ կասկածների կամ ենթադրությունների վրա։ Դա նշանակում է, որ կալանավորման կիրառման հիմքում բոլոր դեպքերում պետք է դրվեն որոշ փաստական սոխս/հեր։ /տես Վճռաբեկ դատարանի՝ Արամ Սեյրանի Ճուղուրյանի վերաբերյալ 2007 թվականի օգոստոսի 30-ի թիվ ՎԲ-132/07որոշումը/։
Դավիթ Ալիխանյանի վերաբերյալ ԵԱՔԴ/0138/06/12 գործով կայացրած որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը.
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ մեղադրյալի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոց կալանավորումը գրավով փոխարինելու թույլատրելիության կամ անթույլատրելիության վերաբերյալ իր եզրահանգումները դատարանը պետք է հիմնավորի գործի նյութերում առկա փաստական տվյալներով։ Այլ խոսքով անհրաժեշտ է կիրառել դատական ակտի պատճառաբանվածության առավել բարձր չափանիշ՝ կալանքը գրավով փոխարինելը մերժելու մասին դատարանի հետևությունները հիմնավորել գործի փաստական տվյալներով և ոչ թե բավարարվել ՀՀ քրեական դատավարական օրենքով նախատեսված հիմքերի պարզ շարադրանքով։
Առաջին ատյանի դատարանի՝ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու մասին 27.07.2018թ. որոշմամբ, ինչպես նաև այդ որոշման հիմնավորվածությունը և օրինականությունը ստուգելու արդյունքում վերաքննիչ քրեական դատարանի 07.12.2018թ. որոշմամբ, նաև կալանքի ժամկետը երկարացնելու վերաբերյալ որոշումների և դրանց բողոքարկման արդյունքում կայացված դատական ակտերով որպես կալանավորման հիմքեր են ընդունվել վարույթից թաքնվելու և քննությանը խոչընդոտելու վտանգները։ Ընդ որում, կալանքի ժամկետը երկարացնելու վերջին որոշումով ընդհանուր իրավասության դատարանը արձանագրել է վարույթից խուսափելու հիմքի բացակայությունը, վերաքննիչ դատարանը վերահաստատել է այդ դիրքորոշումը, իսկ վճռաբեկ բողոքները վարույթ չեն ընդունվել։
Ինչ վերաբերում է խոչընդոտելու վերաբերյալ ենթադրությանը, ապա այն, եթե անգամ հիմնված լինի իրական մտավախությունների վրա, ապա արդարացված է լինում միայն նախաքննության սկգբնական փուլում, իսկ անգամ առանձնահատուկ բարդություն ներկայացնող գործերի դեպքում «խոչընդոտելու» մտավախությունը ժամանակի ընթացքում նվազում է և այլևս չի կարող հիմք հանդիսանալ շարունակական կալանքը արդարացնելու համար, առավել ես այն դեպքում, երբ կատարվել են ստուգումները և հարցաքննվել են վկաներ։ (Տես՝ W.v. Switherland, judgmenq of 26 January 1993, p. 33-35, ինչպես նաև` Clooth v. Belgium, no.12718/87, judgmenq of 12 December 1991, p.43)։
«Նախնական փուլերում ներպետական մարմինները իրավասու են հիմնվել այն ողջամիտ կասկածի վրա, թե մեղադրյալն է կատարել տվյալ իրավախախտումը. Դա կալանքը շարունակելու օրինականության sine qua (պարտադիր) պայման է։ Այնուհանդերձ, որոշակի ժամանակ անց այս հիմքն այլևս բավարար չի համարվում կալանքի շարունակումը հիմնավորելու համար»։
(Լաբիտան ընդդեմ Իտալիայի, ՄՊ, թիվ 26772/95, պարբ. 152-153, ՄԻԵԴ 2000 -IV)։
Դատարանն ընդունում է, որ քննությանը միջամտելը, ինչպես նան հանցանքը կատարելու մասին կասկածը կարող էին վարույթի սկզբում բավարար լինել դիմողի կալանքը թույլատրելու համար: Սակայն, երբ վարույթը սկսեց զարգանալ ն ապացույցների հավաքելը ավարտվեց, այդ հիմքը, ի վերջո, ավելի պակաս նպատակահարմար դարձավ»։ Սկոտն ընդդեմ Իսպանիայի, 1998թ. դեկտեմբերի 18, 1996 -IV Զեկույցները, էջեր 2399-2400.
Բացի այդ, Եվրոպական դատարանը, Մամեդովան ընդդեմ Ռուսաստանի գործով /1 հունիսի 2006թ. Mamedova v Russia, գանգատ թիվ 7064/05/ /արտահայտել Է հետևյալ դիրքորոշումը. «... հիմնավոր կասկածի շարունակական առկայությունն առ այն, որ կալանավորված անձը կատարել է հանցագործություն, հանդիսանում է անհրաժեշտ պայման կալանքի ժամկետի երկարացման օրինականության համար։ Այնուհանդերձ, որոշակի ժամանակ անց դա դաոնում է ոչ բավարար։ Նման դեպքերում Դատարանը պետք է պարզի, թե դատական իշխանությունների կողմից ներկայացված մյուս հիմքերը շարունակե՛լ են արդյոք արդարացնել ազատությունից զրկելը: Եթե նման հիմքեր եղել են, «համապատասխան» և «բավարար», ապա դատարանը պետք է պարզի նաև, թե քննությունն իրականացնելիս իրավասու մարմինները դրսևորել են արդյոք «պատշաճ ջանասիրություն»: Նշված իրավական նորմերի, ՀՀ վճռաբեկ դատարանի ե ՄԻԵԴ որոշումների մեկնաբանությունների լույսի ներքո թիվ ԵԴ/0253/01/19 քրեական գործի վարույթի փաստական տվյալները դիտարկելով՝ պնդում ենք, որ ներկայում բացակայում են Ռոբերտ Քոչարյանի ազատությունը սահմանափակելու հիմքերը՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ՝
-Հրավիրված լինելով հարցաքննության, նախապես տեղեկացած լինելով նույն գործով Միքայել Հարությունյանին որպես մեղադրյալ ներգրավելու վերաբերյալ ՀՔԾ հրապարակման մասին /որում նշված են եղել նան ՀՀ նախագահի գործողությունները/ Ռոբերտ Քոչարյանը վերադարձել է ՀՀ և ներկայացել վարույթն իրականացնալ մարմին,
-Մեղադրանքի առաջադրումից հետո մշտապես ներկայացել է վարույթն իրականացնող մարմնի առաջին կանչով, մասնակցել դատավարական գործողությունների:
-Խոչընդոտելու որևէ փաստարկ երբևէ չեն կարողացել հայտնել քննիչը և դատախազները այդպիսի դեպքերի բացակայության պատճառով, ավելին՝ դատական նիստերի ընթացքում մշտապես հայտարարել են, որ պարոն Քոչարյանը որևէ կերպ չի խոչընդոտել գործի քննությանը,
-15.02.2019թ. պարոն Քոչարյանին հայտարարվել է, որ հավաքված ապացույցները բավարար են մեղադրական եզրակացություն կազմելու համար, գործի նյութերը ներկայացվել են ծանոթացման, այսինքն կատարվել են բոլոր այն դատավարական գործողությունները, որոնց նախկինում հղում կատարել վարույթն իրականացնող մարմինը դատարանին խնդրել է երկարացնել պարոն Քոչարյանի խափանման միջոցի ժամկետը,
-Ներկայացել է իր խափանման միջոցի ընտրության վերաբերյալ դատական նիստերին, կալանավորումը որպես խափանման միջոց երկրորդ անգամ ընտրելուց հետո ինքնակամ ներկայացել է Ագգային անվտանգության ծառայության վարչական շենք՝ «Երևան-Կենտրոն» քրեակատարողական հիմնարկ, նույն կերպ է վարվել ս.թ. հունիսի 25-ին վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշման հրապարակումից հետո։
-Շուրջ չորս ամիս գտնվելով ազատության մեջ որևէ ապօրինի միջամտություն չի ունեցել նախաքննության ընթացքին, նույն կերպ վարույթին խոչընդոտելու գործողություններ չեն եղել ս.թ. մայիսի 18-ից մինչև հունիսի 25-ը ժամանակահատվածում ազատության մեջ գտնվելիս:
Վերոգրյալը հաշվի առնելով, վարույթին խոչընդոտելու հնարավորությունը եղել է զուտ ենթադրական, սակայն նույնիսկ եթե բավարար մակարդակով առկա է եղել այդ հիմքը, հաշվի առնելով հետագա իրադարձությունները /պարոն Քոչարյանի պատշաճ վարքը, դատակարական գործողությունների ավարտը/, ներկայում այն առկա չէ /էականորեն նվազել է/, ինչը բավարար պայման է կալանավորումը այլընտրանքային խափանման միջոց գրավով փոխարինելու համար։
Կալանավորման այդ հիմքի ներկայում բացակայության հետ մեկտեղ անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել մեղադրյալի անձը՝ նկատի ունենալով, որ վերջինս հանդիսացել է ՀՀ առաջին և ՀՀ երկրորդ նախագահ, արցախյան ազատամարտում ունեցած մեծ ներդրման համար ստացել է Արցախի հերոս բարձրագույն կոչումը, ունի հեղինակություն ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ մեր երկրի սահմաններից դուրս։
Կարևոր է արձանագրել, որ Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը, նախագահությամբ դատավոր Դ.Գրիգորյանի, ս.թ. մայիսի 18-ի դատական ակտով չկիրառելով կայանավորումը որպես խափանման միջոց, չի անդրադարձել նաև կալանավորումը այլընտրանքային խափանման միջոց գրավով փոխարինելու հարցին։ Նույն կերպ այդ հարցին չէր կարող անդրադառնալ և չի անդրադարձել ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը, ուստի կալանավորումը գրավով փոխարինելու հարցի քննարկումը անձնական ազատության՝ Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքի համատեքստում դատարանի պարտականությանն է և ենթակա է անհապաղ քննության։
Ռորերտ Քոչարյանը և նրա մերձավորները պատրաստական են դատարանի դեպոզիտ հաշվին մուծել դատարանի կողմից սահմանված գրավի գումարը՝ որպես կալանքից ազատ արձակելու փոխարեն պահանջվող և մեղադրյալի պատշաճ վարքագիծն ապահովող երաշխիք։
(…)»:
Վերոգրյալի հիման վրա պաշտպանը խնդրել է՝ որոշում կայացնել Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանին կալանքից որպես այլընտրանքային խափանման միջոց գրավով ագատելը թույլատրելի ճանաչելու, նրա նկատմամբ գրավ կիրառելու մասին:
2.3. Դատական նիստում միջնորդության քննության ընթացքում Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպանները խնդրել են վերը նշված միջնորդությունները քննարկել միաժամանակ:
Պաշտպան Հովհաննես Խուդոյանը ներկայացրել է միջնորդությունը՝ նշելով, որ ՀՀ դատական համակարգի կողմից խախտվել է Ռոբերտ Քոչարյանի արդար դատաքննության իրավունքը: Դատավարության այս փուլում Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու հիմքերը բացակայում են, հիմք ընդունելով մի շարք փաստական հանգամանքներ, որոնց նախկինում դատարանները մասամբ անդրադարձել են, մասամբ՝ ոչ: Ներկայումս բացակայում են Ռոբերտ Քոչարյանի ազատությունը սահմանափակելու հիմքերը հետևյալ պատճառաբանությամբ՝ նախաքննության փուլում Ռոբերտ Քոչարյանը հրավիրված լինելով հարցաքննության, նախապես տեղյակ լինելով նույն գործով նախկին պաշտպանության նախարար՝ Միքայել Հարությունյանին որպես մեղադրյալ ներգրավվելու մասին ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության հրապարակման մասին, որում նշված են եղել ուղղակիորեն Հայաստանի Հանրապետության նախագահի գործողություններ, այսինքն հրապարակային հայտարարությունը, երբ որ տրվել է այնտեղ նշված է եղել Սահմանադրության կոնկրետ հոդվածի խախտման փաստ, որը վերաբերում է Հայաստանի Հանրապետության նախագահի լիզաորություններից, այսինքն ակնհայտ է, որ վարույթն իրականացնող մարմինն իր հայտարարության մեջ նկատի է ունեցել Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից ենթադրյալ արարքի կատարումը: Այդ հայտարարությունից հետո Ռոբերտ Քոչարյանը վերադարձել է Հայաստանի Հանրապետություն և մասնակցել դատավարական գործողությունների, ներկայացել է վարույթն իրականացնող մարմին, մեղադրանքի առաջադումից անմիջապես հետո և դրանից հետո ներկայացել է վարույթն իրականացնող մարմնին, այն ժամանակ, երբ գտնվել է ազատության մեջ մասնակցել է դատավարական գործողություններին, քննությանը խոչընդոտելու որևէ փաստարկ, թե քննիչը և թե դատախազները չեն կարող ներկայացնել:
Վարույթն իրականացնող մարմինը 15.02.2019թ. Ռոբերտ Քոչարյանին հայտարարել է, որ հավաքված ապացույցները բավարար են մեղադրական եզրակացություն կազմելու համար, գործի նյութերը ներկայացվել են ծանոթացման, այսինքն կատարվել են բոլոր այն դատավարական գործողությունները, որոնց նախկինում հղում կատարելով վարույթն իրականացնող մարմինը դատարանին խնդրում էր երկարացնել Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը: Ռոբերտ Քոչարյանը մշտապես ներկայացել է խափանման միջոցի ընտրության դատական նիստերին, կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելուց հետո ինքնակամ ներկայացել է ՀՀ ԱՆ «Երևան-Կենտրոն» ՔԿՀ, նույն կերպ վարվել է նաև 25.06.2019թ. ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշման հրապարակումից հետո: Ռոբերտ Քոչարյանը շուրջ 4 ամիս գտնվելով ազատության մեջ սկսած 13.08.2018թ. մինչև 07.12.2018թ. որևէ միջամտություն չի ունեցել նախաքննության ընթացքին: Անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև Ռոբերտ Քոչարյանի անձը, նա հանդիսացել է Արցախի Հանրապետության առաջին և Հայաստանի Հանրապետության երկրորդ նախագահ, արցախյան ազատամարտում ունեցած մեծ ներդրման համար ստացել է Արցախի հերոս բարձրագույն կոչում, ունի հեղինակություն ինչպես ՀՀ-ում, այնպես էլ ՀՀ-ի սահմաններից դուրս: Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը նախագահությամբ դատավոր Դավիթ Գրիգորյանի 18.05.2019թ. դատական ակտով չկիրառելով կալանավորումը որպես խափանման միջոց, չի անդրադարձել կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց գրավի կիրառման հարցին, այսինքն այդ հարցն առ այսօր քննարկման ենթակա չի դարձել, ուստի կալանավորումը գրավով փոխարինելու հարցի քննարկումն անձնական ազատության Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքի համատեքստում դատարանի պարտականությունն է և ենթակա է անհապաղ քննության: Ռոբերտ Քոչարյանը և նրա մերձավորներրը պատրաստակամ են դատարանի դեպոզիտ հաշվին մուծել դատարանի կողմից սահմանվող գրավի գումար, որպես կալանքից ազատ արձակվելու փոխարեն պահանջվող և մեղադրյալի պատշաճ վարքագիծն ապահովող երաշխիք: «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ կալանավորված յուրաքանչյուր ոք անհապաղ տարվում է դատավորի կամ այլ պաշտոնատար անձի մոտ, որն օրենքով լիազորված է իրականացնելու դատական իշխանություն և ունի ողջամիտ ժամկետում դատաքննության իրավունք և մինչև դատաքննությունը ազատ արձակվելու իրավունք: Ազատ արձակումը կարող է պայմանավորվել դատաքննության ներկայանալու երաշխիքներով:
ՀՀ Սահմանադրության համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անձնական ազատության իրավունք: Անձնական ազատությունից զրկված յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի վիճարկելու իրեն ազատությունից զրկելու իրավաչափությունը, որի վերաբերյալ դատարանը սեղմ ժամկետում որոշում է կայացնում և կարգադրում է նրան հնարավորինս սեղմ ժամկետում ազատ արձակել, եթե ազատությունից զրկելը ոչ իրավաչափ է:
Անհրաժեշտ է նշել, որ կալանավորումն որպես խափանման միջոց ընտրելու օրենսդրական այլ հիմքերը նույնպես բացակայում են: Ռոբերտ Քոչարյանն երբևէ մտադրություն չի ունեցել թաքնվել կամ խոչընդոտել քննությանը, ներկայացել է դատական նիստերին և ինքնակամ ներկայացել է նաև քրեակատարողական հիմնարկ:
Վերոգրյալի հիման վրա պաշտպանը խնդրել է Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ ընտրել ստորագրություն չհեռանալու մասին խափանման միջոց և եթե դատարանը որոշի, որ նման միջնորդությունը ենթակա չէ բավարարման, քննարկել այլընտրանքային խափանման միջոց գրավի կիրառման թույլատրելիության հարցը՝ սահմանելով գրավի գումար:
2.4. Պաշտպան Հայկ Ալումյանը միացել է Հովհաննես Խուդոյանի միջնորդությանը և հայտնել, որ կալանավորման հիմքերը կրում են կանխատեսական բնույթ, Ռոբերտ Քոչարյանին կալանավորելիս կանխատեսումն եղել է այն, որ եթե նա հայտնի ազատության մեջ, ապա կանխատեսելի է, որ կարող է թաքնվել քննությունից կամ խոչընդոտել քննությանը, սակայն այս կանխատեսումները սխալ էին, քանի որ 27.07.2018թ. մինչ օրս Ռ.Քոչարյանը 5 ամիս գտնվել է ազատության մեջ, և մեղադրանքի կողմը չի կարող մատնանշել որևէ փաստ, որ Ռ.Քոչարյանը փորձ է կատարել թաքնվել քննությունից կամ փորձ է կատարել խոչընդոտել քննությանը, հետևաբար չկա որևէ ողջամիտ պատճառ կանխատեսելու, որ Ռ.Քոչարյանը, եթե հայտնի ազատության մեջ կարող է թաքնվել քննությունից կամ խոչընդոտել քննությանը: Վերաքննիչ քրեական դատարանի 13.08.2018թ. որոշումից հետո, երբ Ռ.Քոչարյանն ազատ է արձակվել, մինչև 04.09.2018թ. նրա նկատմամբ որևէ խափանման միջոց ընտրված չի եղել, նրա մոտ առկա է եղել իր անձնագիրը և ունենալով Գերմանիայում հետազոտություններ անցելու անհրաժեշտություն, առանց վարույթ իրևականացնող մարմնի թույլտվության չի մեկնել Գերմանիա:
2.5. Պաշտպան Արամ Օրբելյանը հայտնել է, որ ազատազրկման հետ կապված որևէ խափանման միջոց չի կարող կիրառվել Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ, քանի որ անձին ենթադրություններով կալանքի տակ պահելն իրավաչափ չէ, հետևաբար Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ պետք է կիրառել ազատազրկման հետ չկապված խափանման միջոց կամ եթե դատարանը գտնի, որ կա անհրաժեշտություն, ապա գրավի կիրառումը պետք է ճանաչի թույլատրելի:
2.6. Պաշտպան Արամ Վարդևանյանը հայտնել է, որ Ռոբերտ Քոչարյանը գտնվել է ազատության մեջ, թե նախաքննության ընթացքում, թե նախաքննության ավարտին, և առկա չէ որևէ փաստական տվյալ առ այն, որ Ռոբերտ Քոչարյանը խոչընդոտել է գորխի քննությանը կամ թաքնվել է քննությունից: Հաշվի առնելով ՀՀ վռճաբեկ դատարանի նախադեպային իրավունքը՝ վրա է հասնում պարտականություն հաշվի առնելու փաստական տվյալները, իսկ փաստական տվյալն այն է, որ բոլոր հիմքերը, պայմանները, որ գրավը չի կարող կիրառվել առկա չեն, այսինքն այն ապացուցման շեմը, որ գրավը ճանաչվում է անթույլատրելի առկա չէ: Գրավի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախադեպային իրավունքը բխում է, թե Եվրոպային խորհրդի նախարարների կոմիտեի 2006 թվականի 13 հանձնարարկանի, թե նաև «Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի» կայուն նախադեպից:
2.7. Ամբաստանյալ Ռոբերտ Քոչարյանը և պաշտպանության կողմում հանդես եկող մյուս դատավարության մասնակիցները միացել են պաշտպանների դիրքորոշմանը:
2.8. Ամբաստանյալ Սեյրան Օհանյանը պաշտպան Կարեն Մեժլումյանը վկայակոչելով եվրոպական դատարանի Խոդորկովսկին ընդդեմ Ռուսաստանի որոշման 180-րդ կետը հայտնել է, որ պաշտպանական կողմը վկայակոչել է կոնկրետ փաստեր, որոնք դատարանները խափանման միջոցի հարցը քննարկելիս պետք է նկատի ունենան՝ անմեղության կանխավարկած և հօգուտ ազատ արձակման կանխավարկած:
2.9. Ամբաստանյալ Արմեն Գևորգյանի պաշտպան Էրիկ Ալեքսանյանը հայտնել է, որ օրենսդրությունն որպես կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց դիտարկում է գրավը, որը հանդիսանում է այն յուրատեսակ գործարք պետության և մեղադրյալի միջև, և պետությունը հաշվի առնելով գործի փաստական հանգամանքները, մեղադրյալի անձնական համապատասխան հատկանիշները, անգամ կալնաավորման հիմքերի առկայության դեպքում ընդառաջում է նրան ավելի մեղմ տեսակի խափանման միջոցով դրսևորել իր պատշաճ և օրինակելի վարքագիծը: Գործում առկա չէ որևէ փաստական տվյալ, որ Ռոբերտ Քոչարյանը մնալով ազատության մեջ այն գործողությունները, որոնք նախատեսված են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածով:
2.10. Ամբաստանյալ Արմեն Գևորգյանի պաշտպան Վարդգես Գևորգյանը հայտնել է, որ անթույլատրելի է Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքի տակ պահելը, քանի որ դա չի բխում ոչ քրեական գործի տվյալներից, ոչ կալանավորման հիմքերից և ոչ էլ կալանավորման պայմաններից:
2.11. Ամբաստանյալ Յուրի Խաչատուրովի պաշտպան Միհրան Պողոսյանը հայտնել է, որ առկա չէ փաստական տվյալ, որ Ռ.Քոչարյանը փորձել է անօրինական ազդեցություն գործադրել քրեական դատավարությանը մասնկակվող անձանց վրա: Հայտնել է նաև, որ խախտվել է հավասարության սկզբունքը, քանի որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի այն հոդվածով ինչ հոդվածով որ Ռոբերտ Քոչարյանին է մեղադրանք առաջադրվել մյուս անձինք գտնվում են ազատության մեջ, անհասկանալի է նման անհավասարությունը:
2.12. Մեղադրող Պետրոս Պետրոսյանն առարկել է միջնորդության դեմ՝ պատճառաբանելով, որ վարույթն իրականացնող մարմնից Ռոբերտ Քոչարյանի թաքնվելու և քննությանը խոչընդոտելու ռիսկն առկա է: Քրեական գործով այլ անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցված լինելու մասին տեղեկացված լինելու պայմաններում Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից արտերկրից վերադառնալը և վարույթն իրականացնող մարմին ներկայանալը բավարար հիմնավորում չէ նրա կողմից քննությունից թաքնվելու հնարավոր ռիսկը չեզոքացված գնահատելու համար, քանի որ գործի քննության այս փուլում Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցված չի եղել և վերջինս ամբողջ ծավալով չէր կարող կանխատեսել իր նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու հնարավորությունը։ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից քննությունից թաքնվելու հնարավոր ռիսկը գնահատելու համար, բացի վերջինիս վերագրվող արարքների վտանգավորության բարձր աստիճանից և սպասվող պատժի խստությունից, պետք է գնահատվեն արտերկրում՝ ՌԴ-ում մշտական աշխատանք ունենալը, աշխատում է ՌԴ «Սիստեմա» ԲՖԿ անկախ տնօրեն, 2008-2018թթ. ընթացքում ավելի քան 150 անգամ ՀՀ սահմանը հատելու փաստը, նրա կայուն սոցիալական կապերն ինչպես ՀՀ-ում, այնպես էլ ՀՀ-ից դուրս, արտերկրում բուժման պատճառաբանությամբ ՀՀ-ից մեկնելու ցանկություն հայտնելու փաստը, ինչպես նաև զգալի ֆինանսական կարողությունները: Ինչ վերաբերում է ազատության մեջ գտնվելու պայմաններում Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից վարույթն իրականացնող մարմնից չթաքնվելուն, ապա նա, գիտակցելով, որ դատական ատյաններում քննության առարկա է իր նկատմամբ կալանավորում կիրառելու հիմնավորվածության հարցը, ողջամտորեն չէր դրսևորի այնպիսի վարքագիծ, որպիսին կարող էր գնահատվել ի վնաս իր ազատության իրավունքի։
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը Վահան Խանզադյանի գանգատը համարել է անընդունելի, իսկ վերջինիս անազատության մեջ պահելու վերաբերյալ Հայաստանի ներպետական դատական ատյանների պատճառաբանությունները «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի տեսանկյունից բավարար։ Ըստ այդ որոշման՝ Վահան Խանզադյանը մեղադրվել է այն բանի համար, որ աշխատելով որպես ՀՀ ոստիկանության քննչական գլխավոր վարչության ՀԿԳ քննության վարչության քննիչ չարաշահել է իր լիազորությունները և խեղաթյուրված արձանագրել է իր վարույթում քննվող քրեական գործերից մեկով վկայի ցուցմունքները։ Հայաստանի ներպետական դատական ատյանները նրա նկատմամբ կալանավորումն որպես խափանման միջոց ընտրելու, ապա կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացնելու մասին որոշումները պատճառաբանել էին այն հանգամանքով, որ նախկինում աշխատելով որպես քննիչ և մեղադրվելով պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու մեջ ազատության մեջ լինելու դեպքում, օգտագործելով նախկին պաշտոնի հետ կապված կապերը, հնարավոր է խոչընդոտի քննության ընթացքին մասնակցող անձանց վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու ճանապարհով։ Եվրոպական դատարանն իր վերոնշյալ որոշմամբ համաձայնվել է Հայաստանի դատական ատյանների հետևությունների հետ նշելով՝ դատարանը կրկնում է, որ դիմողին կալանքի տակ պահելու հիմնական պատճառաբանություններից մեկը, որ ներկայացրել էին ազգային դատարանները եղել է նրա կողմից արդարադատությանը միջամտելու հավանականությունը, առկա է եղել վտանգ, որ ազատության մեջ լինելու պարագայում նա կմիջամտի քննությանը հաշվի առնելով իր նախկին աշխատանքը ոստիկանությունում և այն, որ նա մեղադրվել է իր նախկին ծառայողական գործունեության հետ սերտ կապված հանցագործություն կատարելու մեջ։ Այսինքն՝ ազգային դատարանները կարող էին հիմնավոր կերպով անհրաժեշտ համարել նրա կալանքի տակ պահելը։ Ռոբերտ Քոչարյանն երկար տարիներ զբաղեցրել է բարձր պետական պաշտոններ, 1994 թվականին ընտրվել է ԼՂՀ նախագահ, 1997 թվականին նշանակվել է ՀՀ վարչապետ, 1998-2008 թվականներին եղել է ՀՀ նախագահը։ Նշված հանգամանքները վկայում են Հայաստանի Հանրապետությունում ունեցած նրա ազդեցության և կապերի մասին։
Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանը «Մխիթարյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործով Եվրոպական Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասի խախտում չի արձանագրել՝ նշելով, որ մեղադրյալի զգալի ֆինանսական վիճակը նրան թույլ է տալիս ազդեցություն գործել վկաների և դատավարության մյուս մասնակիցների վրա, եթե նա ազատվում է արգելանքից։ Այս հանգամանքներում դատարանը պատրաստ է ընդունել այն փաստարկը, որ վարույթի մինչդատական փուլերում դատարանները կարող են օրինական կերպով գնահատել այն ռիսկերը, որ ազատ արձակվելու դեպքում մեղադրյալը կարող էր խուսափել արդարադատությունից, խոչընդոտել մինչդատական վարույթում և դատարանում գործի քննությանը։ Նույն որոշմամբ դատարանը նշել է, որ պետք է հաշվի առնել նաև գործի բարդությունը, ինչպես նաև հանցակցությամբ կատարված հւսնցազործությունների բացահայտման գործում հատուկ միջոցառումների իրականացումն և ապացույցների հավաքագրման երկարատև գործընթացում վարույթն իրականացնող մարմնի ցուցաբերած ջանասիրությունը և այն փաստը, որ տեղի ունեցած ենթադրյալ հանցագործության կատարման և դրա առթիվ հարուցված քրեական գործով կատարված քննության միջև առկա երկարատև ժամանակահատվածը մեծ դժվարություններ է առաջացրել քննիչների համար:
Պաշտպանության կողմը սխալ է մեկնաբանել գրավի կիրառման թույլատրելիության հարցի վերաբերյալ իրավակարգավորումները՝ փաստելով, որ այդ հարցը քննարկելիս անհրաժեշտ է հիմք ընդունել հանգամանքների գնահատման ավելի բարձր չափանիշ: Ասլան Ավետիսյանի վերաբերյալ գործով որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը սահմանել է, որ գրավի թույլատրելիության հարցը քննարկելիս դատարանները չեն կարող սահմանափակվել միայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 143-րդ հոդվածով սահմանված հանգամանքներով և պետք է ղեկավարվեն խափանման միջոց կիրառելու հիմքերը սահմանող ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի դրույթներով, այսինքն՝ այդ հարցը դիտարկեն խափանման միջոց կիրառելու համատեքստում, ընդ որում գրավի թույլատրելիության հարցը քննարկելիս այդ հիմքերից էական նշանակություն ունի քննությանը խոչընդոտելու ռիսկը, որը գրավի կիրառմամբ չեզոքացվել չի կարող, քանի որ քննությանը խոչընդոտելը գրավը պետության եկամուտ դարձնելու հիմք չէ։ Ավելին, Եվրոպական կոնվենցիայից ակնհայտորեն բխում է, որ գրավը քննությանը ներկայանալու երաշխիք է, հետևաբար այն չի կարող չեզոքացնել քննությանը խոչընդոտելու ռիսկը։
2.13. Մեղադրող Գևորգ Բաղդասարյանն առարկել է միջնորդության դեմ՝ պատճառաբանելով, որ պաշտպանության կողմի միջնորդությունից ակնհայտ է, որ դրանում հակասություններ կան, մի կողմից ընդունելով, որ կալանավորման հիմքերը կանխատեսական են, վերջիններս միաժամանակ պնդում են, որ Ռոբերտ Քոչարյանի կալանավորման հիմքում չեն դրվել տվյալներ այն մասին, որ Ռոբերտ Քոչարյանը փորձել է խոչընդոտել քննությանը։ Քննությանը Ռոբերտ Քոչարյանի խոչընդոտելու մասին կանխատեսական պնդումը հիմնվել է վերջինիս անձի, նրա բնութագրի, նրա շփումների, ՀՀ-ում և ՀՀ-ից դուրս նրա կապերի, ՀՀ-ից դուրս գալու հաճախականության վերաբերյալ տվյալների վերաբերյալ։ Սույն քրեական գործն անջատվել է այնպիսի քրեական գործից, որի քննության հիմնական ուղղությունը սպանությունների բացահայտումն է և այդ գործով դեռևս գնահատականներ են տրվելու այնպիսի պաշտոնատար անձանց գործողություններին, որոնք ուղիղ կամ ոչ ուղիղ ծառայողական կախվածության հարաբերությունների մեջ են գտնվել Ռոբերտ Քոչարյանի հետ։ Քրեական գործում առկա են փաստական տվյալներ այն մասին, որոնք հիմք են տալիս մտահոգություն ունենալու, որ Ռոբերտ Քոչարյանն ազատության մեջ մնալու դեպքում կթաքնվի քննությունից և կխոչընդոտի սույն գործի դատաքննությանը և սույն գործին անբաժանելիորեն կապված ՀՔԾ-ում քննվող գործով օբյեկտիվ ճշմարտության բացահայտմանը: Քննությանը խոչընդոտելու ռիսկի մասին է վկայում քրեական գործով հաստատված այն հանգամանքը, որ Ռոբերտ Քոչարյանին մեղսագրվող արարքների կատարման ժամանակ և դրանից անմիջապես հետո միջոցներ են ձեռնարկվել այդ գործողությունների հանցավոր բնույթը քողարկելու ուղղությամբ, մասնավորապես, ներքաղաքական հարցերին բանակի ներգրավման հանգամանքը քողարկելու համար դեպքերի ժամանակ զինվորական ավտոմեքենաների պետհամարանիշները և զինվորական համագգեստների տարբերանշանները հանվել են, ներգրավված քաղաքացիական անձանց բաժանվել են տարբերանշաններ չունեցող զինվորական հագուստներ, ավելին դեպքից հետո ՀՀ նախագահի աշխատակազմի կոնկրետ ներկայացուցիչների կողմից ջանքեր են գործադրվել Ռոբերտ Քոչարյանին սույն գործով մեղսագրվող արարքների իրական բնույթը քողարկելու ուղղությամբ։
2.14. Տուժողի իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Տիգրան Եգորյանը հայտնել է, որ կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց գրավն ունակ չէ չեզոքացնելու բոլոր այն ռիսկերը, որոնք սպառնում են Ռ.Քոչարյանի ազատության մեջ գտնվելու պարագայում գործի արդյունավետ քննությանը:
2.15. Տուժողի իրավահաջորդները միացել են իրենց ներկայացուցչի դիրքորոշմանը:
2.16. Տուժողի ներկայացուցիչ Սեդա Սաֆարյանը հայտնել է, որ Ռ.Քոչարյանը կարող է ազդեցություն գործադրել վկաների վրա և խուսափել քննությունից:
2.17. Տուժողի ներկայացուցիչ Արա Ղարագյոզյանը հայտնել է, որ Ռ.Քոչարյանն ազատ արձակվելու դեպքում կարող է խոչընդոտել գործի քննությանը, այդ ռիսկերը բարձր են, քանի որ նա զբաղեցրել է բարձր պաշտոններ և սույն քրեական գործով որպես վկաներ անցնում են պաշտոնատար անձինք, որոնց վրա նա կարող է անօրինական ազդեցություն գործադրել:
2.18. Տուժողի ներկայացուցիչ Անահիտ Ավետիսյանը և տուժողները միացել են տուժողի ներկայացուցիչ Սեդա Սաֆարյանի դիրքորոշմանը:
3. Դատարանի իրավական վերլուծությունները.
ՀՀ Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի համաձայն`
«Յուրաքանչյուր ոք ունի անձնական ազատության իրավունք: Ոչ ոք չի կարող անձնական ազատությունից զրկվել այլ կերպ քան հետևյալ դեպքերում և օրենքով սահմանված կարգով`
(…)
4) անձին իրավասու մարմին ներկայացնելու նպատակով, երբ առկա է նրա կողմից հանցանք կատարած լինելու հիմնավոր կասկած, կամ երբ դա հիմնավոր կերպով անհրաժեշտ է հանցանքի կատարումը կամ դա կատարելուց հետո անձի փախուստը կանխելու նպատակով.
(…)»:
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն`
«Յուրաքանչյուր ոք ունի ազատության և անձնական անձեռնմխելիության իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի ազատությունից զրկել այլ կերպ, քան հետևյալ դեպքերում և օրենքով սահմանված կարգով.
(…)
գ) անձի օրինական կալանավորումը կամ ձերբակալումը` իրավախախտում կատարած լինելու հիմնավոր կասկածի առկայության դեպքում նրան իրավասու օրինական մարմնին ներկայացնելու նպատակով կամ այն դեպքում, երբ դա հիմնավոր կերպով անհրաժեշտ է համարվում նրա կողմից հանցագործության կատարումը կամ այն կատարելուց հետո նրա փախուստը կանխելու համար,
(…)»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն`
«Ոչ ոք չի կարող արգելանքի վերցվել և պահվել անազատության մեջ այլ կերպ, քան uույն oրենuգրքով նախատեuված հիմքերով և կարգով»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի համաձայն`
«1. Դատարանը, դատախազը, քննիչը կամ հետաքննության մարմինը խափանման միջոց կարող են կիրառել միայն այն դեպքում, երբ քրեական գործով ձեռք բերված նյութերը բավարար հիմք են տալիս ենթադրելու, որ կասկածյալը կամ մեղադրյալը կարող է`
1) թաքնվել քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից.
2) խոչընդոտել մինչդատական վարույթում կամ դատարանում գործի քննությանը` քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու, գործի համար նշանակություն ունեցող նյութերը թաքցնելու կամ կեղծելու, քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի կանչով առանց հարգելի պատճառների չներկայանալու կամ այլ ճանապարհով.
3) կատարել քրեական օրենքով չթույլատրված արարք.
4)խուսափել քրեական պատասխանատվությունից և նշանակված պատիժը կրելուց.
5) խոչընդոտել դատարանի դատավճռի կատարմանը:
2. Կալանավորումը մեղադրյալի նկատմամբ կարող է կիրառվել միայն այն դեպքում, երբ կա հիմնավոր կասկած, որ նա կատարել է այնպիսի հանցանք, որի համար նախատեսվող ազատազրկման ձևով պատժի առավելագույն ժամկետը մեկ տարուց ավելի է, և կան բավարար հիմքեր ենթադրելու, որ մեղադրյալը կարող է կատարել սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված որևէ գործողություն:
3. Խափանման միջոց կիրառելու անհրաժեշտության և կասկածյալի կամ մեղադրյալի նկատմամբ դրա տեսակն ընտրելու հարցը լուծելիս հաշվի են առնվում`
1) վերագրվող արարքի բնույթը և վտանգավորության աստիճանը.
2) կասկածյալի կամ մեղադրյալի անձը.
3) տարիքը և առողջական վիճակը.
4) սեռը.
5) զբաղմունքի տեսակը.
6) ընտանեկան դրությունը և խնամարկյալների առկայությունը.
7) գույքային դրությունը.
8) բնակության մշտական վայրի առկայությունը.
9) այլ էական հանգամանքներ»:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 143-րդ հոդվածի համաձայն՝
«1. Գրավը (...) հանցագործության համար մեղադրվողին կալանքից ազատելու համար դրամի, արժեթղթերի, այլ արժեքների ձևով դատարանի դեպոզիտ մեկ կամ մի քանի անձանց կատարած ներդրումն է՝ քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի տրամադրության տակ մեղադրյալի գտնվելն ապահովելու նպատակով (...):
2. Դատարանը, համապատասխան շարժառիթները շարադրելով, իրավունք ունի մեղադրյալին կալանքից գրավով ազատելը ճանաչել անթույլատրելի առանձին դեպքերում, մասնավորապես, եթե հայտնի չէ մեղադրյալի անձը, նա չունի մշտական բնակության վայր կամ փորձել է թաքնվել քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից:
(...)»։
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի համաձայն՝
«1. Չհեռանալու մասին ստորագրություն տված կասկածյալը կամ մեղադրյալը չի կարող առանց (...) դատարանի թույլտվության մեկնել այլ տեղանք կամ փոխել բնակության վայրը: Նա պարտավոր է ներկայանալ (...) դատարանի կանչով և նրանց հայտնել իր բնակության վայրը փոխելու մասին:
2. Կասկածյալից կամ մեղադրյալից չհեռանալու մասին ստորագրությունը վերցնում է քրեական վարույթն իրականացնող մարմինը»:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից մի շարք գործերով (տե°ս Ա. Ճուղուրյանի վերաբերյալ 2007 թվականի օգոստոսի 30-ի թիվ ՎԲ-132/07, Ա. Հովսեփյանի վերաբերյալ 2010 թվականի մարտի 26-ի թիվ ԵԿԴ/0633/06/09 և այլ որոշումները) արտահայտած իրավական դիրքորոշումների ընդհանրական վերլուծությունից հետևում է, որ կալանավորումը քրեական գործերի քննության ընթացքում կիրառվող խափանման միջոցներից ամենախիստն է: Այն առավելագույն չափով սահմանափակում է մարդու սահմանադրական իրավունքներն ու ազատությունները, այդ թվում` այնպիսի կարևոր իրավունք, ինչպիսին ազատության և անձեռնմխելիության իրավունքն է: Կալանավորման էությունն անձին հասարակությունից մեկուսացնելն է: Ինչպես ցանկացած այլ խափանման միջոց, կալանավորումը մեղադրյալի նկատմամբ կիրառվում է քրեական գործի քննության ընթացքում նրա ոչ պատշաճ վարքագիծը (այն գործողությունները, որոնք ուղղված են քննությունից և դատից թաքնվելուն, գործով ճշմարտության բացահայտմանը խոչընդոտելուն, ինչպես նաև հանցավոր գործունեությունը շարունակելուն) կանխելու նպատակով: Այսինքն, կալանավորման կիրառումը նպատակ է հետապնդում քրեական գործով վարույթի ընթացքում կանխել անձի ոչ իրավաչափ վարքագիծը:
Կալանավորումը նաև խափանման բացառիկ միջոց է, քանի որ դրա կիրառման հետևանքով ազատությունից զրկվում է դատարանի դատավճռով դեռևս մեղավոր չճանաչված անձը: Ուստի, վերոնշյալ բացառիկության չափանիշից բխում է, որ անձը պետք է ենթարկվի նախնական կալանքի հետևյալ երկու պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում.
- առկա է ողջամիտ կասկած, որ անձը կատարել է իրավախախտում և
- առկա են հիմնավոր պատճառներ կարծելու, որ ազատության մեջ գտնվելով նա կարող է ա) դիմել փախուստի, կամ բ) կատարել նոր հանցագործություն, կամ գ) խոչընդոտել արդարադատության իրականացմանը, կամ դ) լուրջ վտանգ ներկայացնել հանրային կարգին:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը՝ Վ.Գևորգյանի վերաբերյալ գործով կայացված որոշմամբ անդրադառնալով «հանցագործություն կատարած լինելու հիմնավոր կասկած» եզրույթին, իրավական դիրքորոշում է ձևավորել այն մասին, որ օրենսդրական նման ձևակերպումը չի ենթադրում, որ մեղադրյալի մեղավորությունը հաստատված համարելու համար անհրաժեշտ է ունենալ հանցանքը տվյալ անձի կողմից կատարված լինելու բավարար ապացույցներ, ինչն ավելի բարձր ապացուցողական չափանիշ է: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ կասկածը հիմնավոր կհամարվի նաև ենթադրյալ հանցագործության հետ կասկածվող անձի օբյեկտիվ կապը հաստատող որոշակի տեղեկությունների ու փաստերի առկայության դեպքում, ընդ որում, անհրաժեշտ է ունենալ նաև բավարար հիմքեր` եզրակացնելու, որ դեպքը, իրադարձությունը համընկնում է այն ենթադրյալ հանցանքին, որի կատարման մեջ անձը կասկածվում է: Այլ կերպ` կասկածը կարող է համարվել հիմնավոր միայն այն դեպքում, երբ անձի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելու վերաբերյալ միջնորդություն ներկայացնող պաշտոնատար անձը կասկածվող անձի կատարած գործողությունների (անգործության) վերաբերյալ կներկայացնի տեղեկություններ, փաստեր կամ ապացույցներ, որոնք ուղղակիորեն կմատնանշեն նրա առնչությունն իրեն վերագրվող ենթադրյալ հանցագործությանը, ինչպես նաև կհիմնավորեն, որ դեպքը, որի կատարման մեջ անձը կասկածվում է, համընկնում է իրեն վերագրվող հանցանքի դեպքին: ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի՝կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու միջնորդության քննարկման արդյունքներով դատարանը՝ա) պետք է արձանագրի հիմնավոր կասկածի առկայությունը կամ բացակայությունը, բ) պետք է պարզի կալանավորման մյուս պայմանների առկայությունը, գ) այն դեպքում, երբ դատարանը կհանգի այն հետևության, որ վարույթն իրականացնող մարմնի ներկայացրած նյութերը բավարար են արձանագրելու, որ առկա է անձի կողմից հանցագործություն կատարած լինելու հիմնավոր կասկած, և միաժամանակ կալանավորման մյուս պայմանները նույնպես առկա են, ապա պետք է կայացնի հիմնավորված և պատճառաբանված որոշում այն մասին, թե արդյոք առկա են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված հիմքերից որևէ մեկը կամ մի քանիսը: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված հիմքերի առկայության վերաբերյալ դատարանի հետևությունը ևս պետք է հիմնավորված լինի վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից ներկայացված համապատասխան տեղեկություններով, փաստերով կամ ապացույցներով (տե°ս Վահրամ Գևորգյանի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2011 թվականի փետրվարի 24-ի թիվ ԵԿԴ/0678/06/10 որոշումը):
Վ.Պողոսյանի գործով որոշման մեջ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իրավական դիրքորոշում է ձևավորել այն մասին, որ «(…) մեղադրյալին վերագրվող արարքի բնույթը և վտանգավորության աստիճանը թեև չեն կարող գնահատվել որպես կալանավորման հիմնավորվածությունը հաստատելու ինքնուրույն հիմք, այնուամենայնիվ դրանք էական նշանակություն ունեն խափանման միջոցի տեսակն ընտրելիս, ինչպես նաև գրավի թույլատրելիության հարցը լուծելիս: Մեղսագրվող հանցանքի ծանրությունը և հետևաբար նաև ակնկալվող պատժի խստությունը հանդիսանում են քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից թաքնվելու կամ գործի քննությանը խոչընդոտելու հավանականությունը գնահատելու կարևոր տարրեր և գործի նյութերից բխող մյուս հանգամանքների հետ միասին հնարավորություն են տալիս հիմնավորված ենթադրություններ անել անձի ազատության հիմնարար իրավունքը սահմանափակելու հիմքերի առկայության կամ բացակայության մասին: Վճռաբեկ դատարանը փաստում է, որ նույնանման իրավական դիրքորոշում բազմիցս հայտնել է նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (ի թիվս այլոց տես Mamedova v. Russia, 2006 թվականի հունիսի 1-իվճիռը, գանգատ թիվ 7064/05, կետ 74, Panchenko v. Russia 2005 թվականի փետրվարի 8-ի վճիռը, գանգատ թիվ 45100/98, կետ 102, Ilijkov v. Bulgaria, 2001 թվականի հուլիսի 26-ի վճիռը, գանգատ թիվ 33977/96, կետ 81): (…)» (տե°ս Վահագն Հակոբի Պողոսյանի գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2013 թվականի փետրվարի 15-ի թիվ ԿԴ1/0062/06/12 որոշման 13-րդ կետը):
Ասլան Ավետիսյանի վերաբերյալ թիվ ԱՎԴ/0022/06/08 գործով 2008 թվականի հոկտեմբերի 31-ին կայացված որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, արձանագրել է, որ «(…) ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 143-րդ հոդվածի 2-րդ մասում օրենսդիրն օգտագործել է «մասնավորապեսե բառը, որն արտահայտում է կալանքով գրավից ազատելու կոնկրետ դրսևորումների հատուկ ամրագրման և ոչ թե կալանքով գրավից ազատելու իրավական հիմքերի սպառիչ թվարկման նշանակություն։ Մեղադրյալի անձը հայտնի չլինելը, մշտական բնակության վայր չունենալը կամ քրեական վարույթն իրականացնող մարմնից թաքնվելու փորձը կալանքից գրավով ազատելու կոնկրետ դրսևորումներ են, որոնք թվարկված են ոչ սպառիչ։ Ուստի (...) գրավի կիրառման անթույլատրելիության հարցը պետք է քննարկվի ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի համատեքստում, որտեղ նշված են խափանման միջոց կիրառելու այլ հիմքեր, այդ թվում նաև մինչդատական վարույթում կամ դատարանում գործի քննությանը խոչընդոտելու հիմքը»։
Նույն որոշմամբ արձանագրվել է, որ «(…) անձին կալանքի տակ պահելու անհրաժեշտության հիմնավորումը կարող է դրվել գրավի կիրառումը մերժելու պատճառաբանության հիմքում՝ պայմանով, որ այդ պատճառաբանությունը հիմնված լինի գործով առկա փաստական տվյալների վրա (...)»։
Դավիթ Վարդանյանի վերաբերյալ թիվ ԵԱՔԴ/0056/06/14 գործով 2014 թվականի հոկտեմբերի 31-ին կայացված որոշմամբ զարգացնելով գրավի թույլատրելիության վերաբերյալ իր նախադեպային իրավունքը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը փաստել է նաև, որ «(…) մեղադրյալին կալանքից գրավով ազատելու հարցը քննարկելիս դատարանները հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնեն այն հանգամանքին, թե մեղադրյալի նկատմամբ ինչ հիմքով է կալանավորումը կիրառվել որպես խափանման միջոց, և արդյոք տվյալ դեպքում գրավը՝ որպես կալանավորման այլընտրանք, կարող է գործուն երաշխիք հանդիսանալ տվյալ հիմքի չեզոքացման համար:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ Եվրոպական դատարանը մշակել է հանցագործության համար մեղադրվող անձին մինչև դատավճիռը կալանքի տակ պահելու համար ընդունելի չորս հիմնական հիմ |
|---|
| | | | |
Հիմնական 
Ամբաստանյալ 
Դատավոր 
Հոդվածներ 
Նիստեր