Երևան քաղաքի
ընդհանուր իրավասության դատարան
Որոշումը կայացվել է 19.10.2018թ.
Դատավոր Լիլիթ Սարգսյան Քաղաքացիական գործ
թիվ ԵԴ/20035/02/18




ß

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

14 դեկտեմբերի, 2018թ. ք. Երևան

Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը`
նախագահությամբ դատավոր Կ. Չիլինգարյանի
(այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան),

գրավոր ընթացակարգով քննելով թիվ ԵԴ/20035/02/18 քաղաքացիական գործով, ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի` հրապարակայնորեն ներողություն խնդրելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին, Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 19.10.2018թ.` «Հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու մասին» որոշման դեմ հայցվորի անունից բերված վերաքննիչ բողոքը,
Պ Ա Ր Զ Ե Ց

17.09.2018թ. Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի դեմ ներկայացրած հայցադիմումում վկայակոչելով այն փաստը, որ ՀՀ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից Ֆրանսիայում արված և 15.09.2018թ. համացանցում «armtimes.com» էլեկտրոնային կայքի միջոցով տարածված հրապարակային հայ-տարարությունը պարունակում է իրեն վերաբերող ու զրպարտություն հանդիսացող` իրականությանը չհամապատասխանող և իր պատիվն ու արժանապատվությունն արատավորող, հատված, հայցվորը ՀՀ քաղ. օր.-ի 1087.1-րդ հոդվածի 1-ին, 3-րդ և 8-րդ մասերի հիման վրա խնդրել է.
«պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին` հրապարակայնորեն ներողություն խնդրել հետևյալ արտահայտության համար. «... Կամ թեկուզ Ռոբերտ Քոչարյանին ազատ արձակելու մեկնաբանությունը։ Ասում է` անձեռնմխելի է։ Ի՞նչ է նշանակում անձեռնմխելի։ Այսինքն, կարելի է մարդկանց սպանությունը կազմակերպել ու ասել` «ես անձեռնմխելի՞ եմ»։ Այդ որտե՞ղ է այդպես գրած ...»։
Հայցադիմումն ուղեկցվում է հայցի ապահովման հետևյալ միջոցը կիրառելու մասին միջնորդությամբ.
«... պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին արգելել հրապարակայնորեն մեկնաբանել ՀՀ երկրորդ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի վերաբերյալ քննվող քրեական գործերի հետ կապված հանգամանքները»։

Դատարանի 19.10.2018թ. որոշմամբ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ։ Նույն օրը կայացրած մեկ այլ որոշմամբ Դատարանը մերժել է հայցի ապահովման միջոց կիրառելու մասին հայցվորի միջնորդությունը։

«Հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու մասին» Դատարանի 19.10.2018թ. որոշման դեմ հայցվորի անունից 08.11.2018թ. ներկայացվել է վերաքննիչ բողոք` հետևյալ հիմքերով և հիմնավորումներով։
Բողոքարկված որոշումն արտացոլում է Դատարանի այն դիրքորոշումը, թե Վարչապետին հայցվորի վերաբերյալ հարուցված քրեական գործը մեկնաբանելն արգելելը կարող է սահմանափակել Վարչապետի արտահայտվելու ազատությունը, որպիսի միջամտությունը (նույնիսկ հայցի ապահովման տեսքով), ըստ Դատարանի, պետք է նախատեսված լինի օրենքով, հետապնդի իրավաչափ նպատակ և լինի համաչափ` հետապնդվող իրավաչափ նպատակին ավելի մեղմ միջոցի կիրառմամբ հասնելու անհնարինության տեսանկյունից (սկզբունքային նշանակություն ունեցող այս երեք չափանիշներն ամրագրված են ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ և 79-րդ հոդվածներում ու Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասում)։ Դատարանն արձանագրել է վերը նշված չափանիշներից առաջինի առկայությունը, երկրորդի վերաբերյալ որևէ հստակ դիրքորոշում չի արտահայտել, իսկ երրորդի առկայությունը ժխտել է։
Դատարանը սխալ է մեկնաբանել և կիրառել հիմնարար ազատությունների սահմանափակման հետ կապված սահմանադրաիրավական և կոնվենցիոն սկզբունքները։
Նախքան արտահայտվելու ազատության սահմանափակման հետ կապված սկզբունքների կիրառումը Դատարանը պետք է պարզեր, թե արդյո՞ք քննարկվող հարցն ընդհանրապես վերաբերում է արտահայտվելու ազատության ոլորտին։ Դատարանը պետք է հաշվի առներ, որ տվյալ դեպքում ակնկալվում է արտահայտվելու ազատության սահմանափակում Հանրապետության Վարչապետի նկատմամբ, ում իրավունքը չի պաշտպանվում Դատարանի կիրառած նորմերով։
Հայցի ապահովման միջոց կիրառելու մասին միջնորդությունը մերժելիս, Դատարանը հղում է կատարել արտահայտվելու ազատությունը նախատեսող` Կոնվենցիայի 10-րդ և ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածներին, անտեսելով, որ այդ նորմերը չեն վերաբերում երկրի Վարչապետին և կոչված չեն պաշտպանելու երկրի ղեկավարությանը մասնավոր անձանցից։ Տվյալ դեպքում Նիկոլ Փաշինյանն իր արտահայտությունները կատարել է որպես Վարչապետ, ինչն ակնհայտ է հայցադիմումում վկայակոչված տեսանյութից։
Բողոքարկված որոշումը չի պարունակում հիշատակում այն մասին, որ հայցվորի ակնկալած սահմանափակման կիրառման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է հայցվորի անմեղության կանխավարկածի պաշտպանության անհրաժեշտությամբ, և նույնիսկ եթե Դատարանը եզրակացրել է, թե քննարկվող հարցն ինչ-որ կերպ կարող է առնչվել Վարչապետի արտահայտվելու ազատությանը, որն իր հերթին կարող է ինչ-որ կերպ առնչվել Կոնվենցիայի 10-րդ և ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածներին, ապա նախ պետք է հաշվի առներ, որ ակնկալվող սահմանափակումը պայմանավորված է կոնվենցիոն իրավունքի պաշտպանության անհրաժեշտությամբ (խոսքը վերաբերում է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված` ամեղության կանխավարկածին)։ Այս կապակցությամբ Դատարանն անտեսել է անմեղության կանխավարկածը տվյալ պետության բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հրապարակային հայտարարություններից պաշտպանելու վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռներում արտահայտված հետևյալ դիրքորոշումները.
Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետն արգելում է չավարտված քրեական գործերի քննության վերաբերյալ պետական պաշտոնատար անձանց այնպիսի հայտարարությունները, որոնք հասարակության մոտ ձևավորում են մեղադրյալի մեղավորության վերաբերյալ կարծիք և կանխորոշում են իրավասու դատարանների կողմից փաստերի գնահատումը (Իսմոիլովն ու մյուսներն ընդդեմ Ռուսաստանի (Ismoilov and Others v. Russia), 161 կետ, Բուտկեվիչիուսն ընդդեմ Լիտվայի (Butkevicius v. Lithuania), 53 կետ).
անմեղության կանխավարկածի սկզբունքը չի արգելում իշխանության մարմիններին տեղեկացնել հասարակությանը քննվող քրեական գործերի մասին, բայց այդ ընթացքում նրանցից պահանջում է առավելագույն շրջահայացություն և զգոնություն, որպեսզի պահպանվի անմեղության կանխավարկածը (Ֆաթուլլաևն ընդդեմ Ադրբեջանի (Fatullayev v. Azerbaijan), 159 կետ).
«Դատարանը հետևողականորեն պահպանում է այն մոտեցումը, ըստ որի` անմեղության կանխավարկածը խախտվում է, եթե հանցագործության մեջ մեղադրվող անձի վերաբերյալ դատական որոշումը կամ այս կամ այն պաշտոնատար անձի պնդումը կարծիք են պարունակում այդ անձի մեղավոր լինելու մասին նախքան նրա մեղավորությունը կհաստատվի օրինական կարգով։ Բավարար է, նույնիսկ ձևական եզրակացության բացակայության պայմաններում, որպեսզի առկա լինեն որոշակի փաստարկներ առ այն, որ դատարանը կամ ոմն պաշտոնատար անձ մեղադրյալին կանխավ համարում են մեղավոր։ Անհրաժեշտ է սկզբունքայնորեն սահմանազատել պնդումներն առ այն, որ որևիցե մեկն ընդամենը կասկածվում է հանցագործության կատարման մեջ և, վեջնական դատավճռի բացակայության պայմաններում, միանշանակ պնդումն այն մասին, որ այդ անձը որոշակի հանցագործություն է կատարել։ Դատարանը հետևողականորեն ընդգծում է պաշտոնատար անձանց կողմից իրենց արտահայտությունների ընտրության կարևորությունը նախքան այն պահը, երբ անձը կկանգնի դատարանի առաջ և նրա նկատմամբ կկայացվի դատավճիռ կոնկրետ հանցագործություն կատարելու համար» (Ֆաթուլլաևն ընդդեմ Ադրբեջանի (Fatullayev v. Azerbaijan), 160 կետ)։
Վերը շարադրվածը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ Դատարանն իր հիշատակած երեք չափանիշներից երկրորդի առկայությունը ևս պետք է հաստատեր, արձանագրելով, որ հայցվորի ակնկալած սահմանափակումը հետապնդում է իրավաչափ նպատակ (Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի 2-րդ կետը և Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի 3-րդ մասն իրավաչափ են համարում արտահայտվելու իրավունքի սահմանափակումն այլոց պատվի, բարի համբավի և այլ հիմնարար իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով)։
Համաչափության չափանիշի առնչությամբ ևս Դատարանը պետք է հաշվի առներ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի` վերը բերված դիրքորոշումները, որոնցից հետևում է, որ համանման իրավիճակներում անմեղության կանխավարկածի պաշտպանության նպատակով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը համաչափ է համարել պետական պաշտոնյաների արտահայտվելու ազատության սահմանափակումը։
Հայցի ապահովման միջոց կիրառելու մասին հայցվորի միջնորդությունը քննարկելիս, Դատարանը պետք է հաշվի առներ նաև Հայաստանի Հանրապետությունում պատվի և արժանապատվության պաշտպանությանը վերաբերող գործերի քննության միջին տևողությունը, որը կազմում է շուրջ 1 տարի և 6 ամիս, և եթե պատասխանողը շարունակի կատարել այնպիսի հրապարակային հայտարարություններ, ինչպիսին հայցադիմումում շարադրվածն է, ապա հայցվորին կարող է էական վնաս պատճառվել, քանի որ Վարչապետի խոսքը մեծ լսարան ունի Հայաստանում և սփյուռքում, ու հայցվորի վերաբերյալ նրա ցանկացած արտահայտություն շատերի կողմից ընդունվելու է որպես ճշմարտություն` հայցվորի հեղինակության վրա բացասական ազդեցության հավանականությամբ։ Ավելին, ներկա պահին հայցվորը հանդիսանում է կոնկրետ քրեական գործով մեղադրյալ, և Վարչապետի խոսքը կարող է էականորեն ազդել տվյալ գործի ընթացքի վրա և հանգեցնել անմեղության կանխավարկածի նոր խախտումների։
Բերված փաստարկների հիման վրա պնդելով, որ պատասխանողի հետագա նմանօրինակ հը-րապարակային արտահայտություններով կարող է էական վնաս պատճառվել հայցվորին, ինչը ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 128-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված` հայցի ապահովման միջոց կիրառելու հիմք է, բողոք բերած անձը խնդրել է վերացնել բողոքարկված որոշումը և «... կայացնել հայցի ապահովման միջոց` պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին արգելել հրապարակայնորեն մեկնաբանել ՀՀ երկրորդ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի վերաբերյալ քննվող քրեական գործի հետ կապված հանգամանքները»։

Վերաքննիչ դատարանի 29.11.2018թ. որոշմամբ վերաքննիչ բողոքն ընդունվել է վարույթ։
10.12.2018թ. Վերաքննիչ դատարանը որոշել է բողոքի քննությունն իրականացնել գրավոր ընթացակարգով` բողոքի քննության արդյունքում կայացվելիք դատական ակտի հրապարակումը նշանակելով 14.12.2018թ.։

Վերաքննիչ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

Վերաքննիչ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը հետևյալն են.
ա) ըստ 17.09.2018թ. Դատարան ներկայացված հայցադիմումի` հայցվորը Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանն է, իսկ պատասխանողը` Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը, և հայցապահանջն էլ ձևակերպվել է հետևյալ կերպ. «պարտավորեցնել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին` հրապարակայնորեն ներողություն խնդրել հետևյալ արտահայտության համար. «.... Կամ թեկուզ Ռոբերտ Քոչարյանին ազատ արձակելու մեկնաբանությունը։ Ասում է` անձեռնմխելի է։ Ի՞նչ է նշանակում անձեռըն-մըխելի։ Այսինքն, կարելի է մարդկանց սպանությունը կազմակերպել ու ասել` «ես անձեռնմխելի՞ եմ»։ Այդ որտե՞ղ է այդպես գրած ....».
բ) հայցվորն իր պահանջի հիմքում դրել է այն փաստը, որ հայցապահանջում նշված` ՀՀ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից Ֆրանսիայում արված և 15.09.2018թ. համացանցում «arm-times.com» էլեկտրոնային կայքի միջոցով տարածված հրապարակային հայտարարությունը պարունակում է իրեն վերաբերող ու զրպարտություն հանդիսացող` իրականությանը չհամապատասխանող և իր պատիվն ու արժանապատվությունն արատավորող, հատված.
գ) հայցադիմումն ուղեկցվում է ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 128-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիման վրա («... հայցի ապահովման միջոցներ ... չձեռնարկելը կարող է ... էական վնաս հասցնել միջնորդություն ներկայացնող անձին») հայցի ապահովման` նույն օրենսգրքի 129-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված միջոցը հետևյալ եղանակով ու ծավալով կիրառելու մասին միջնորդությամբ. «.... պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին արգելել հրապարակայնորեն մեկնաբանել ՀՀ երկրորդ Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի վերաբերյալ քննվող քրեական գործերի հետ կապված հանգամանքները».
դ) հայցի ապահովման իր ակնակալած միջոցի կիրառման անհրաժեշտությունը հայցվորը փաստարկել է այն պնդումներով, որ պատասխանողի «... նմանօրինակ հայտարարություններով Ռոբերտ Քոչարյանին կարող է էական վնաս պատճառվել, քանի որ Վարչապետի խոսքը ունի մեծ լսարան թե Հայաստանում և թե` Սփյուռքում», «ցանկացած արտահայտություն, որը Պատասխանողը կանի Ռոբերտ Քոչարյանի վերաբերյալ, շատերի կողմից ընդունվելու է որպես ճշմարտություն և բացասական ազդեցություն թողնի Ռոբերտ Քոչարյանի հեղինակության վրա», «... ներկա պահին Ռոբերտ Քոչարյանը հանդիսանում է թիվ 62202608 քրեական գործով մեղադրյալ և Վարչապետի խոսքը կարող է էականորեն ազդել նշված գործի ընթացքի վրա և առաջացնել անմեղության կանխավարկածի խախտում».
ե) հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ հայցվորի միջնորդությունը Հայաստանի Հանրապետությունում պատվի և արժանապատվության պաշտպանությանը վերաբերող գործերի քննության միջին տևողության վկայակոչում և դրա հետ կապված դիրքորոշում չի պարունակում։
(հատոր 1, գ.թ. 8-12)

Վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում Վերաքննիչ դատարանը հանգեց հետևյալ եզրա-կացություններին։
Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի ազատորեն ար-տահայտվելու իրավունք, որը ներառում է սեփական կարծիք ունենալու, տեղեկություններ և գաղա-փարներ ստանալու և տարածելու ազատությունը` առանց պետական մարմինների միջամտության և անկախ սահմաններից։
ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր կարծիքն ազատ արտահայտելու իրավունք, որը ներառում է սեփական կարծիք ունենալու, ինչպես նաև առանց պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջամտության և անկախ պետական սահմաններից` տեղեկատվության որևէ միջոցով տեղեկություններ ու գաղափարներ փնտրելու, ստանալու և տարածելու ազատությունը։
Սույն գործի` վերը նշված փաստերից ակնհայտ է, որ գործը հարուցվել է երկու ֆիզիկական անձանց միջև ծագած ու ենթադրյալ զրպարտությամբ անձի պատվի և արժանապատվության արատավորմանը վերաբերող վեճի առթիվ։ Այս եզրակացությունը բխում է հայցը ֆիզիկական անձ Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի կողմից ֆիզիկական անձ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի (ոչ թե ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի) դեմ հարուցված լինելու փաստից, ինչպես նաև այն փաստից, որ հայցվորը միջնորդել է հայցի ապահովման միջոց կիրառել պատասխանող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին (ոչ թե ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին) որոշակի գործողություններ կատարելն արգելելու ձևով։ Այդուհանդերձ, հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ իր միջնորդությունը հիմնավորելու նպատակով հայցվորի կողմից բերված բոլոր փաստարկների հիմքում, ինչպես նաև վերաքննիչ բողոքի փաստարկների հիմքում դրվել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի պաշտոնեական դրությունը, չնայած ՀՀ վարչապետի պաշտոնը ստանձնելու կապակցությամբ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը չի կորցրել իր` սովորական հիմունքներով քաղաքացիական շրջանառությանը մասնակցող ֆիզիկական անձի կարգավիճակը։ Տվյալ դեպքում զուգահեռաբար գործող այս երկու կարգավիճակների վկայակոչման նպատակն այն իրողության արձանագրումն է, որ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը քաղաքացիական գործով պատասխանող կարող է լինել և՛ որպես ՀՀ վարչապետ, և՛ որպես ֆիզիկական անձ, ընդ որում, այդ տարբերակումը ձևական բնույթ չունի և հայցը ֆիզիկական անձ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի դեմ ներկայացված լինելու պարագայում ողջամիտ կասկածի տակ է դնում այն դիրքորոշման իրավաչափությունն ու հիմնավորվածությունը, թե նրան, որպես պատասխանողի, որոշակի գործողություններ կատարելն արգելելու ձևով հայցի ապահովման միջոց կիրառելու հիմքում կարող է դրվել նրա, որպես ՀՀ վարչապետի, խոսքի հնարավոր ազդեցությունը, կամ նրա, որպես ֆիզիկական անձի, արտահայտվելու ազատությունը կարող է սահմանափակվել այն նույն չափանիշների կիրառմամբ, որպիսիք կարող են կիրառելի լինել ՀՀ վարչապետի կամ այլ պետական պաշտոնատար անձի արտահայտվելու ազատության սահմանափակման հարցը քննարկելիս։ Նշված կասկածը փարատող հիմնավորումներ չեն պարունակվում ո՛չ հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ միջնորդության տեքստում, ո՛չ էլ այդ միջնորդությունը մերժելու մասին Դատարանի որոշման դեմ բերված վերաքննիչ բողոքում։ Ավելին, վերաքննիչ բողոքում վկայակոչված` անմեղության կանխավարկածը տվյալ պետության բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց հրապարակային հայտարարություններից պաշտպանելու վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռներում արտահայտված դիրքորոշումները ոչ միայն Դատարանին ներկայացված չեն եղել ու չէին կարող անտեսվել Դատարանի կողմից, ինչպես պնդել է բողոք բերած անձը, այլև ներկայացված լինելու պարագայում անգամ վերաբերելի չէին լինի ֆիզիկական անձի կարգավիճակով պատասխանող հանդիսացող Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին ու չէին կարող ծառայել նրա` արտահայտվելու ազատությունը հայցվորի ակնկալած ձևով սահմանափակելու նպատակին, առավել ևս, որ այդ դիրքորոշումներն էլ չեն արտոնում արտահայտվելու ազատության` որոշակի հարցի (քննվող քրեական գործի) վերաբերյալ արտահայտվելու մասով բացարձակ բնույթ կրող ու այնպիսի խիստ սահմանափակում, ինչպիսին հայցվորի ակնկալածն է։ Բանն այն է, որ հայցվորն ակնկալել է իր վերաբերյալ քննվող քրեական գործի հետ կապված հանգամանքների` պատասխանողի կողմից հրապարակային մեկնաբանությունների բացարձակ արգելք, առանց տարբերակելու կամ սահմանազատելու այնպիսի հնարավոր մեկնաբանությունները, որպիսիք, նույն քրեական գործի հետ կապված հանգամանքների վերաբերելով հանդերձ, չեն վերաբերի հենց հայցվորին ու չեն պարունակի նրա անմեղության կանխավարկածը խախտող կամ նրա պատիվն ու արժանապատվությունն արատավորող դատողություններ, կամ միտված կլինեն հենց հայցվորի անմեղության կանխավարկածի պաշտպանությանը և այդ կապակցությամբ հանրային զուսպ մթնոլորտի ձևավորմանը, մինչդեռ այդպիսի բնույթ ունեցող ու պատշաճ շրջահայացության և զգոնության պահպանմամբ կատարված հրապարակային հայտարարությունները չեն արգելվում ոչ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, ոչ էլ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի` հենց վերաքննիչ բողոքում հիշատակված վճիռներում պարունակվող դիրքորոշումներով։ Շարադրվածը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ պատասխանողը, որպես ֆիզիական անձ, լիարժեքորեն օգտվում է Կոնվենցիայի 10-րդ և ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածներով երաշխավորված ու Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով և ՀՀ Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով անմեղության կանխավարկածին վերաբերող մասով արդեն իսկ սահմանափակված` ազատ արտահայտվելու իրավունքից, և հակառակի ու նշված նորմերը Դատարանի կողմից սխալ կիրառված լինելու մասին բողոք բերած անձի պնդումները հիմնավորված չեն։
ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 128-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` առաջին ատյանի դատարանը գործին մասնակցող անձի միջնորդությամբ կիրառում է հայցի ապահովման միջոցներ, եթե նման միջոցներ չձեռնարկելը կարող է ... էական վնաս հասցնել միջնորդություն ներկայացնող անձին։
ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 129-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` հայցի ապահովման միջոցներն են.
1) պատասխանողին պատկանող գույքի վրա արգելանք դնելը.
2) պատասխանողին որոշակի գործողություններ կատարելն արգելելը.
3) այլ անձանց կողմից վեճի առարկային վերաբերող որոշակի գործողությունների կատարումն արգելելը.
4) պատասխանողին կամ այլ անձանց վեճի առարկային վերաբերող որոշակի գործողություններ կատարել պարտավորեցնելը.
5) գույքն արգելանքից հանելու վերաբերյալ հայց ներկայացնելու դեպքում` գույքի իրացումը կասեցնելը.
6) պատասխանողի մոտ գտնվող` հայցվորին պատկանող գույքի վրա արգելանք դնելը.
7) օրենքով նախատեսված հայցի ապահովման այլ միջոցներ։
ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 129-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` հայցի ապահովման միջոցը պետք է համաչափ լինի ներկայացված պահանջին և հայցի ապահովմամբ հետապնդվող նպատակին։
ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 130-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` հայցի ապահովման միջոց կիրառելու մասին միջնորդությունը պետք է պարունակի հայցի ապահովման միջոց կիրառելու հիմքի առկայության վերաբերյալ հիմնավորումներ և նշում հայցի ապահովման միջոցի կամ միջոցների մասին։
ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 131-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ միջնորդությունը լրիվ կամ մասնակի մերժվում է, եթե բացակայում են հայցի ապահովման միջոց կիրառելու հիմքերը։
Նշված նորմերի բովանդակությունից բխում է, որ.
ա) հայցի ապահովման նպատակն այդպիսի ապահովում ակնկալող անձի` սոսկ տվյալ հայցի շրջանակներում արծարծվող իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությունն է հետագայում հնարավոր այնպիսի բացասական հետևանքներից, ինչպիսին է, մասնավորապես, միջնորդություն ներկայացրած անձին էական վնաս հասցվելու հավանական սպառնալիքը, և որ այդ նպատակը չի կարող դուրս գալ ներկայացված կոնկրետ հայցի շրջանակներից ու կտրվել այդ հայցի շրջանակներում հայցվորի հետապնդած նպատակից.
բ) հայցի ապահովման միջոցի կիրառումն այնպիսի սահմանափակում է, որն ինքնին` առանց դատարանի համապատասխան որոշմամբ կիրառվելու, գոյություն չունի, այսինքն` հայցի ապահովման միջոցը չի կարող նույնանալ կամ համընկնել օրենքով արդեն իսկ սահմանված սահմանափակման կամ արգելքի հետ, քանի որ այդպիսին արդեն իսկ սահմանված լինելու դեպքում հայցի ապահովման նույնաբովանդակ միջոցի կիրառումն ինքնանպատակ է, այլ կերպ ասած, հայցի ապահովման ակնկալվող միջոցի հետ իր էությամբ համընկնող ու օրենքով սահմանված սահանափակմամբ արդեն իսկ պաշտպանված են անձի այն իրավունքներն ու օրինական շահերը, որոնց պաշտպանության նպատակին պետք է ծառայի հայցի ապահովման նրա ակնկալած միջոցի կիրառումը։
Հայցի ապահովման ինստիտուտի վերաբերյալ վերը շարադրված մեկնաբանությունները թույլ են տալիս եզրակացնել, որ սույն գործով հայցվորի ներկայացրած` հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ միջնորդությունն իրավաչափ կերպով բավարարվել չէր կարող նաև այն պատճառաբանությամբ, որ.
հայցի ապահովման` հայցվորի ակնկալած միջոցի կիրառման նպատակը դուրս է սույն գործով ներկայացված հայցի շրջանակներից և ուղղված չէ հայցվորի` սոսկ տվյալ հայցի շրջանակներում արծարծվող իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությանը (սույն գործով ներկայացված հայցի շրջանակները սահմանափակվում են պատասխանողին վերագրվող կոնկրետ հայտարարության` հայցվորի պատիվն ու արժանապատվությունն արատավորող զրպարտչական բնույթ ունենալուն առնչվող հանգամանքների հաստատմանը կամ հերքմանն ուղղված քննության իրականացմամբ, ինչպես նաև այդպիսիք հաստատվելու պարագայում կիրառելի պատասխանատվության իրականացմամբ, իսկ պատասխանողի հնարավոր հետագա հայտարարություններով հայցվորի անմեղության կանխավարկածի խախտման ենթադրյալ հավանականությունը, առավել ևս` այդ հայտարարությունների բնույթը նշված չլինելու պայմաններում, որևէ կերպ չի առնչվում սույն գործով ներկայացված հայցի շրջանակներում հայցվորի հետապնդած նպատակին).
հայցվորի, ինչպես նաև ցանկացած այլ անձի անմեղության կանխավարկածը, որպես մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունք, երաշխավորված է ինչպես Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, այնպես էլ ՀՀ Սահմանադրության 66-րդ հոդվածով, ինչը նշանակում է, որ հայցվորի անմեղության կանխավարկածի խախտումն արդեն իսկ արգելված է հնարավոր ամենաբարձր իրավաբանական ուժ ունեցող նորմերով, իսկ այդպիսի խախտում տեղի ունենալու դեպքում էլ հայցվորը նույն նորմերի և դրանց խախտման համար պատասխանատվություն նախատեսող նորմերի ուժով կարող է լիարժեք կերպով հավակնել իր խախտված այդ իրավունքի երաշխավորված պաշտպանության` անկախ նույն նպատակով հայցի ապահովում կիրառված չլինելուց։
Ինչ վերաբերում է Հայաստանի Հանրապետությունում պատվի և արժանապատվության պաշտպանությանը վերաբերող գործերի քննության միջին տևողության վկայակոչմամբ բողոքում բերված հիմնավորմանը, ապա դրան վերաբերող մասով կիրառելի է ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 379-րդ հոդվածի 5-րդ մասը, որի ուժով Վերաքննիչ դատարանը չանդրադարձավ բողոքի այդ հիմնավորմանը, քանի որ հայցվորը տվյալ հարցի վերաբերյալ որևէ դիրքորոշում Դատարանին չի հայտնել և բողոքում էլ չի ներկայացրել այդ անելու հնարավորությունից զրկված լինելու մասին վկայող փաստարկներ։
Այսպիսով, Վերաքննիչ դատարանը եզրակացրեց, որ վերաքննիչ բողոքը չի պարունակում հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ հայցվորի միջնորդությունը մերժելու մասին Դատարանի 19.10.2018թ. որոշումը դատական սխալներով կայացված լինելու բավարար հիմնավորումներ, ուստի այդ որոշումը վերացնելու վերաբերյալ բողոք բերած անձի պահանջը բավարարվել չի կարող։
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղ. դատ. օր.-ի 131-րդ, 200-րդ, 379-րդ, 380-րդ և 382-րդ հոդվածներով, Վերաքննիչ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

Թիվ ԵԴ/20035/02/18 քաղաքացիական գործով, ըստ հայցի Ռոբերտ Սեդրակի Քոչարյանի ընդդեմ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի` հրապարակայնորեն ներողություն խնդրելուն պարտավորեցնելու պահանջի մասին, Դատարանի 19.10.2018թ.` «Հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ միջնորդությունը մերժելու մասին» որոշման դեմ հայցվորի անունից բերված վերաքննիչ բողոքը մերժել` նշված որոշումը թողնելով օրինական ուժի մեջ։

Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից և ենթակա չէ բողոքարկման։

ԴԱՏԱՎՈՐ Կ. ՉԻԼԻՆԳԱՐՅԱՆ