ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ
Քաղաքացիական գործ թիվ ԿԴ3/0207/02/14

ՀՀ Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի
ընդհանուր իրավասության դատարանի վճիռ
Նախագահող դատավոր` Գ. Հեբոյան

ՈՐՈՇՈՒՄ
ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը (այսուհետ նաև` Վերաքննիչ դատարան),

Նախագահությամբ դատավոր` Լ. ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ
Դատավորներ` Գ. ՄԱՏԻՆՅԱՆԻ Ա. ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ

2014 թվականի սեպտեմբերի 04-ին
դռնբաց դատական նիստում, քննելով «Լուսակերտ Բիոգազ Փլանթ» ՓԲ ընկերության կողմից բերված վերաքննիչ բողոքը ՀՀ Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի (այսուհետ` Դատարան) 2014 թվականի հունիսի 09-ի թիվ ԿԴ3/0207/02/14 վճռի դեմ, կայացված քաղաքացիական գործով ըստ հայցի` «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲ ընկերության ընդդեմ «Լուսակերտի Բիոգազ Փլանթ» ՓԲ ընկերության` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին,

ՊԱՐԶԵՑ

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը
«Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲ ընկերությունը (այսուհետ նաև` հայցվոր) հայց է ներկայացրել Դատարան ընդդեմ «Լուսակերտ Բիոգազ Փլանթ» ՓԲ ընկերության (այսուհետ նաև` պատասխանող), խնդրելով պատասխանողից հօգուտ իրեն բռնագանձել 3.183.949 դրամ, որպես մատակարարված բնական գազի, դրա համար ժամանակին չվճարելու հետևանքով հաշվարկված տույժի գումար, ինչպես նաև բռնագանձել դատական ծախսերը:
Դատարանի վճռով հայցը բավարարվել է:
Դատարանի վճռի դեմ վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել պատասխանողը, որի պատասխան է ներկայացրել հայցվորը:
Վերաքննիչ դատարանը 2014 թվականի օգոստոսի 08-ին որոշում է կայացրել բողոքը վարույթ ընդունելու մասին:

2. Վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը
Բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Դատարանը կիրառել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 345-րդ, 347-րդ, 348-րդ, 408-րդ, 556-րդ հոդվածները, ՀՀ «Էներգետիկայի մասին» օրենքի 41-րդ հոդվածի պահանջները, որոնք չպետք է կիրառեր և չի կիրառել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 17-րդ հոդվածը, որը պետք է կիրառեր:
Հայցվորը ներկայացված հայցադիմումի իրավական հիմքերում նշել է միայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 17-րդ հոդվածը, հետևաբար Դատարանն իր նախաձեռնությամբ իրավունք չուներ լրացնելու հայցի իրավական հիմքերը:
Դատարանը խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 51-րդ հոդվածի պահանջները, ներքոնշյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 51-րդ հոդվածի համաձայն` գործի հանգամանքները, որոնք, օրենքի կամ այլ իրավական ակտերի համաձայն, պետք է հաստատվեն միայն որոշակի ապացույցներով, չեն կարող հաստատվել այլ ապացույցներով:
Այն ապացույցները, որոնք անհրաժեշտ չեն գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը պարզելու համար, վերաբերելի չեն, և դատարանը հանում է ապացույցների կազմից:
Դատարանը վճռի հիմքում դրել է փոխադարձ հաշվարկների ստուգման ակտը, որին պատասխանող կողմը չի ծանոթացել և այն ստորագրվել է միայն հայցվորի կողմից: Հետևաբար նշված ապացույցը չի կարող դրվել սույն գործով վճռի հիմքում, քանի որ այն թույլատրելի ապացույց չէ, այլապես ցանկացած միակողմանի ստորագրված փաստաթուղթ կարելի է ներկայացնել Դատարան և նշել, որ այն հանդիսանում է փոխադարձ հաշվարկների ակտ:
Հայցվորը պահանջել է բռնագանձել տույժեր, իսկ Դատարանը բավարարել է այդ պահանջը հիմքում դնելով միայն չստորագրված և նույնիսկ պատասխանողին չներկայացված փոխադարձ հաշվարկների ակտը, որը վերաբերելի ապացույց չէ: Որևէ այլ տույժերի հաշվարկ հայցվորը չի ներկայացրել, հետևաբար այդ մասով վճիռը ևս ենթակա է ամբողջությամբ մերժման:
Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավության օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 3-րդ կետի` դատարանի վճիռը պետք է լինի օրինական և հիմնավորված:
Նույնիսկ Դատարանն իր նախաձեռնությամբ չի նշել որևէ իրավական հիմք տույժերի մասով հայցը բավարարելու համար: Հետևաբար այդ մասով վճիռն օրինական չէ:
Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 227-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի` նյութական իրավունքի նորմերը համարվում են խախտված կամ սխալ կիրառված, եթե դատարանը սխալ է մեկնաբանել օրենքը կամ Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագիրը կամ իրավական այլ ակտը:
Նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` նյութական իրավունքի նորմի խախտումը կամ սխալ կիրառումը վճռի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է գործի սխալ լուծման:
Դատարանի կողմից թույլ տրված խախտումներն ազդել են քննարկվող վեճի ելքի վրա, քանի որ հակառակ պարագայում, եթե Դատարանն իր նախաձեռնությամբ չկիրառեր իրավական նորմերը, այլ դրանք ներկայացվեին հայցվորի կողմից, պատասխանողը հնարավորություն կունենար ծանոթանալու հայցապահանջի հիմքում ընկած իրավակաև հիմքերին, և կներկայացներ համապատասխան հայցադիմումի պատասխան:
Բացի այդ Դատարանը հայցի հիմքում դնելով միակողմ ստորագրված փաստաթուղթը միանշանակ թույլ է տվել դատավարական խախտում, որի հետևանքով բավարարել է տույժեր բռնագանձելու հայցվորի պահանջը, առավել ևս, որ որևէ իրավական հիմք այդ պահանջի մասով նշված չի եղել հայցում:
Խնդրել է բեկանել վճիռը և գործն ուղարկել նոր քննության:

2.1 Վերաքննիչ բողոքի պատասխան ներկայացրած անձի դիրքորոշումը և հիմնավորումները
«Լուսակերտի Բիոգազ Փլանթ» ՓԲԸ-ն 2013 թվականի նոյեմբեր ամսին սպառել է 26.550 խմ բնական գազ` 2.984.474 դրամ արժողությամբ: Սակայն, չկատարելով պայմանգրային պարտավորությունները, չի կատարել համապատասխան վճարումները: Համաձայն ՀՀ Հանրային ծառայությունները կարագավորող հանձնաժողովի 08.07.2005թ. թիվ 95-Ն որոշման 6.6 կետի` դադարեցվել է պատասխանողի գազամատակարարումը: Պատասխանողի վերաքննիչ բողոքում հիշատակված տույժը հաշվարկվել է բնական գազի մատակարարման (մատակարար-ոչ կենցաղային սպառում ունեցող բաժանորդ) պայամանգրի 9.2 կետով, համաձայն որի` սահմանված վճարման ժամկետը խախտելու դեպքում Մատակարարն իրավունք ունի պահանջել Բաժանորդից վճարելու տույժ` ժամկետանց յուրաքանչյուր օրվա համար ժամանակին չվճարված գումարի 0.1%-ի չափով, բայց ոչ ավելի, քան չվճարված գումարի 10%- ը, կատարվել է 199.930 դրամի չափով տույժի հաշվարկում: Վերոհիշյալ գումարներր դատական կարգով բռնագանձելու համար ս. թ. մարտ ամսին պատասխանողին մի քանի անգամ ներկայացվել է համապատասխան փոխադարձ հաշվարկների ստուգման ակտ, սակայն վերջինս կամայականորեն հրաժարվել է այն ստորագրել և կնքել:
16.04.2014 թվականին դեբիտորական պարտքի բռնագանձման վերաբերյալ հայցադիմում է ներկայացվել Դատարան: Նշանակվել է դատաքննություն, սակայն պատասխանողը հայցադիմումի պատասխան չի ներկայացրել և դատական նիստին չի ներկայացել:
Հայացադիմումում որպես իրավական հիմք նշվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 17-րդ, 556-րդ, 559-րդ հոդվածները, ինչպես նաև ՀՀ «Էներգետիկայի մասին» օրենքի 41-րդ հոդվածը: Պատասխանողի հետ նախկինում եղել է կնքված փոխադարձ հաշվարկների ստուգման ակտ առ` 01.12.2013 թվականը, ինչպես նաև ապրանքների մատակարարման 12.12.2013 թվականին թիվ Ա 3732460405 հարկային հաշիվը, որի լուսապատճեն ներկայացված է եղել Դատարան: Պատասխանողին համապատասխան ծանուցումներով տեղյակ է պահվել դեբիտորական պարտքը չվճարելու հետևանքների մասին: Բացի այդ 30.01.2014 թվականին վճարման կարգադրություն արձակելու մասին դիմում է հանձնվել Դատարան, սակայն Պատասխանողն առանց, որևէ հիմնավորման առարկություն է ներկայացրել բանավոր պատասխանելով. «Դրամական միջոցներ չունենք, ժամանակ շահելու համար ենք ներկայացրել»: Որից հետո նոր կազմվել է համապատասխան հայցադիմում և ներկայացվել Դատարան:
Խնդրել է մերժել վերաքննիչ բողոքը:

3. Վերաքննիչ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը
Վերաքննիչ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.
Կողմերի միջև 18.04.2008 թվականին կնքվել է բնական գազի մատակարարման թիվ 06004086468 պայմանագիրը, որի համաձայն` հայցվորը բնական գազ է մատակարարել պատասխանողին, որը սպառված գազի դիմաց պատշաճ վճարումներ չի կատարել և դրա հետևանքով նրա մոտ 01.04.2014 թվականի դրությամբ առաջացել է պարտավորություն` 3.183.949 դրամի չափով, որից 2.984.019 դրամը` մատակարարված բնական գազի գումար, 199.930 դրամը` հաշվարկված տույժի գումար` համաձայն պայմանագրի 9.2 կետով, համաձայն որի` սահմանված վճարման ժամկետը խախտելու դեպքում Մատակարարն իրավունք ունի պահանջել Բաժանորդից վճարելու տույժ` ժամկետանց յուրաքանչյուր օրվա համար ժամանակին չվճարված գումարի 0.1%-ի չափով, բայց ոչ ավելի, քան չվճարված գումարի 10%-ը:

4. Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները
Քննելով վերաքննիչ բողոքը դրանում նշված հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում` Վերաքննիչ դատարանը եկավ հետևյալ եզրակացության.
Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 345-րդ հոդվածի` պարտավորության ուժով մի անձը (պարտապանը) պարտավոր է մեկ այլ անձի (պարտատիրոջ) օգտին կատարել որոշակի գործողություն. այն է` վճարել դրամ, հանձնել գույք, կատարել աշխատանք, մատուցել ծառայություն և այլն կամ ձեռնպահ մնալ որոշակի գործողություն կատարելուց, իսկ պարտատերն իրավունք ունի պարտապանից պահանջել կատարելու իր պարտականությունը:
Պարտավորությունները ծագում են պայմանագրից, վնաս պատճառելու հետևանքով և սույն օրենսգրքում նշված այլ հիմքերից:
Նույն օրենսգրքի 347-րդ հոդվածի համաձայն` պարտավորությունները պետք է կատարվեն պատշաճ` պարտավորության պայմաններին, օրենքին և այլ իրավական ակտերի պահանջներին համապատասխան:
Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 348-րդ հոդվածի 1-ին մասի` պարտավորությունը կատարելուց միակողմ հրաժարվել և դրա պայմանները միակողմ փոփոխել չի թույլատրվում, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի:
Համաձայն «Էներգետիկայի մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կետերի` սպառողին էլեկտրական, ջերմային էներգիայի կամ բնական գազի մատակարարումը (ծառայությունների մատուցումը) կատարվում է մատակարարման պայմանագրի համաձայն, որով մատակարարը պարտավորվում է այդ պայմանագրով, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգով մատակարարել էներգիա, բնական գազ, իսկ սպառողը` ընդունել դա և վճարել դրա համար:
Էներգամատակարարման և գազամատակարարման պայմանագրերով սահմանվում են մատակարարման (սպառման) պայմաններն օրենքներին, այլ իրավական ակտերին և մատակարարման ու օգտագործման կանոններին համապատասխան:
Պայմանագրային պարտավորությունները չկատարելու հետևանքով հասցված վնասը փոխհատուցվում է խախտողի կողմից` օրենքով սահմանված կարգով:
Տվյալ դեպքում պատասխանողը չի վիճարկել սույն գործի դատաքննությամբ հիմնավորված այն հանգամանքը, որ կողմերի միջև 18.04.2008 թվականին կնքվել է բնական գազի մատակարարման թիվ 06004086468 պայմանագիր, որի համաձայն` հայցվորը բնական գազ է մատակարարել պատասխանողին: Համաձայն պայմանագրի 9.2 կետի` սահմանված վճարման ժամկետը խախտելու դեպքում Մատակարարն իրավունք ունի պահանջել Բաժանորդից վճարելու տույժ` ժամկետանց յուրաքանչյուր օրվա համար ժամանակին չվճարված գումարի 0.1%-ի չափով, բայց ոչ ավելի, քան չվճարված գումարի 10%-ը:
Միևնույն ժամանակ պատասխանողը, խախտելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջները, չի ներկայացրել ապացույցներ հիմնավորող այն փաստը, որ նա սպառված գազի համար կատարել է համապատասխան վճարումներ, որպիսի պայմաններում Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ Դատարանի հետևությունն այն մասին, որ 01.04.2014 թվականի դրությամբ պատասխանողի կողմից սպառված 26.550 խմ գազի համար (1խմ-ի արժեքն է`93.67 դրամ) պատշաճ վճարումներ չեն կատարվել և դրա հետևանքով առաջացել է ` 3.183.949 դրամի չափով պարտավորություն, որից 2.984.019 դրամը` մատակարարված բնական գազի գումար, 199.930 դրամը` հաշվարկված տույժի գումար, որն էլ ենթակա է բռնագանձման, միանգամայն իրավաչափ է, քանի որ այդ եզրահանգումն հիմնավորվել է վերը նշված ապացույցներով հաստատված փաստական հանգամանքներով:
Վերոնշյալի հիմնավորմամբ Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ բողոքի հիմքերը բավարար չեն վճիռը բեկանելու համար, ուստի այն պետք է թողնել օրինական ուժի մեջ:
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ վերաքննիչ բողոքի համար օրենքով սահմանված պետական տուրքի վճարման ժամկետը հետաձգվել էր և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 73-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ կետերով, Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ «Լուսակերտ Բիոգազ Փլանթ» ՓԲ ընկերությունից հօգուտ պետական բյուջե պետք է բռնագանձել 95.518 դրամ, որպես պետական տուրք:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 220-րդ և 221-րդ հոդվածներով` Վերաքննիչ դատարանը

ՈՐՈՇԵՑ

1. Վերաքննիչ բողոքը մերժել: ՀՀ Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի 09.06.2014 թվականի թիվ ԿԴ3/0207/02/14 քաղաքացիական գործով կայացրած վճիռը թողնել օրինական ուժի մեջ:
2. «Լուսակերտ Բիոգազ Փլանթ» ՓԲ ընկերությունից հօգուտ պետական բյուջե բռնագանձել 95.518 դրամ, որպես պետական տուրք:
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո և նույն ժամկետում կարող է բողոքարկվել Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարան:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ` ԴԱՏԱՎՈՐ` ԴԱՏԱՎՈՐ`
Լ. ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ Գ. ՄԱՏԻՆՅԱՆ Ա. ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ





Ծանոթություն` սույն որոշումը մտել է օրինական ուժի մեջ:
Նախագահող դատավոր՝ Լ. ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ