ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասությանդատարանի վճիռ,
Դատավոր` Տ. Փոլադյան

Սնանկության գործ թիվ ԿԴ1/0151/04/17


Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ Ա Ն Ո Ւ Ն Ի Ց
Հայաստանի Հանրապետության Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը
/այսուհետնաև` Վերաքննիչ դատարան/

նախագահությամբ ԱՄՐԱՀԻ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ
մասնակցությամբ ԱՐՍԵՆ ՄԿՐՏՉՅԱՆԻ
ԱՐԹՈՒՐ ՍՄԲԱՏՅԱՆԻ

մասնակցությամբ
դիմողի ներկայացուցիչ` Գոհար Ալեքսանյան
պարտապանի ներկայացուցիչ` Վարազդատ Ասատրյան

2018 թվականի հունիսի 8-ին,
դռնբաց դատական նիստում քննելով <<ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ>> ՍՊ ընկերության վերաքննիչ բողոքը ըստ <<ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ>> ՍՊ ընկերության դիմումի` <<ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ>> ՍՊ ընկերությանը /այսուհետ նաև` ԼՏԹՖ ՍՊԸ/ սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին, ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի /այսուհետ` Դատարան 15.09.2017 թվականի վճռի դեմ.


Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
«ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը, դիմելով Դատարան, խնդրել է «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանը ճանաչել սնանկ:
Դատարանը 07.07.2017 թվականի որոշմամբ դիմումը ընդունել է վարույթ և սնանկության գործով ժամականավոր կառավարիչ է նշանակվել Արսեն Ասատրյանը:
Դատարանը 15.09.2017 թվականի վճռով «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության դիմումը բավարարել է:
Նշված վճռի դեմ<<ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ>> ՍՊ ընկերությունը 24.10.2017 թվականին ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք, որը Վերաքննիչ դատարանը24.11.2017 թվականի որոշմամբ ընդունել է վարույթ:
«ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը 09.11.2017 թվականին ներկայացրել է վերաքննիչ բողոքի պատասխան:
2. Վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.
Վերաքննիչ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքերի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Դատարանը սխալ է մեկնաբանել և կիրառել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի պահանջները, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 289, 294, 296, 408, 421 հոդվածների, ինչպես նաև 397-րդ հոդված հոդվածի 1-ին և 3-իդ մասերի պահանջները, խախտել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 5, 6, 47, 48, 51, 52, 53, 54, 73, 78, 122, 124, 130, 130.1, 130.3, 131, 132, 220, 220.3, 220.4 հոդվածների դրույթները, ՀՀ քաղաքացիական օրեսգրքի 289, 294, 296, 408, 421 հոդվածների, ինչպես նաև 397-րդ հոդված հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի պահանջները, «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի, 46-րդ, 82-րդ հոովւսծի պահանջները, ՀՀ դատական օրենսգրքի 15-րդ հոդվածի 3-րդ և 4-րդ մասերի պահանջները, ՀՀ Աահմանւսդրության 31-րդ հոդվածի պահանջները, ինչը հանգեցրել է գործի սխալ լուծմանը։
І. «Լուսակերտի Տոհմային Թռչանբուծական ֆաբրիկա» ՍՊ ընկերությունը վիճարկել է սնանկության դիմումի հիմքերը՝ պահանջ ներկայացնելով Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան ցեսիայի պայմանագիրը և սնանկության դիմումի մնացած հիմքերը` 27.05.2010թ. կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը, ինչպես նաև 07.09.2010թ. թիվ GV04411 վարկային պայմանգրերը անվավաեր ճանաչելու վերաբերյալ և այդ հիմքով առարկել է սնանկ ճանաչելու դիմումի դեմ։
Հարուցված ԵԿԴ/2959/02/17 գործի շրջանակներում հայցվոր «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈԻօԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը ի թիվս այլ հիմքերի վիճարկում է, թե «ՌԵԴՈՒԹ ԱԱԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» ՍՊԸ ընկերութան և «ԱՌԷԿԱԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» ՓԲԸ-ի միջև 16.12.2016թ. կնքված իրավունքների զիջման /ցեսիայի/ թիվ 2016/2 գլխավոր պայմանագիրն /այսուհետ Ցեսիայի պայմանագիր/, և թե Ցեսիայի պայմանագրի մասին պահանջի իրավունքը հավաստող փաստաթղթեր չստանալու հանգամանքը։
Այսինքն կողմերի միջև առկա է նյութաիրավական վեճ վճարային պարտավորություն առաջացնող, վերը նշված պայմանագրերի և համաձայնագրի մասով, ուստի, կողմի վճարակային պարտավորության վիճելի է։
Այսինքն ակնհայտ է, որ «Լուսակերտի Տոհմային Թռչանբուծական ֆաբրիկա» ՍՊ ընկերության վճարային պարտավորությունը վիճելի է, որպիսի պայմաններում բացակայում են վերջինիս մասով «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով նախտեսված հատկանիշները:
Դատարանն անտեսել է նաև ՀՀ Սահմանադրական դատարանի 25.02.2008թվականի թիվ ԱԴՈ-735 որոշմամբ առկա կարգավորումները, այն մասով, որ երբ առկա է վճարային պարտավորությունների վերաբերյալ վեճ, ապա պարտապանը ցանկացած դեպքում պետք է հնարավորություն ունենա այդ վեճը լիարժեք դատական քննության առարկա դարձնել, որից հետո միայն կարող է հարց դրվել նրա անվիճելի վճարային պարտավորությունների կատարման մասին, հակառակ դեպքում կոտնահարվի անձի Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ ամրագրված սեփականության իրավունքը:
ІІ. Դատարանը վճռի իրավական վերլուծության մասում արձանագրել է, որ գործում առկա փաստաթղթերի րւսումնասիրությունից պարզ է, որ թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 վճռով մերժվել է «Լուսակերտի տոհմային թռչնաբուծական ֆաբրիկա» ԱՊ ընկերության հայցն ընդդեմ «Առէկսիմբանկ-Գազպրոմբանկի Խումբ» ՓԲ ընկերության «Առէկսիմբանկ-Գազպրոմբանկի Խումբ» ՓԲ ընկերության և «Լուսակերտի տոհմային թռչնաբուծական ֆաբրիկա» ԱՊ ընկերության միջև 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV 04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV 04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ GV 04411 վարկային պայմանագիրն անավեր ճանաչելու պահանջի մասին, այնինչ, դիմող կողմը նման ապացույց, թե դիմումին կից և թե նիստի ընթացքում չի ներկայացրել:
ІІІ. Դատարանը որպես գործի համար նշանակություն ունեցող փաստ դիտարկել Է «Հայփոստ» փակ բաժնետիրական ընկերության գլխավոր գործադիր տնօրենի պաշտոնակատար Հ. Ավագյանի 23.08.2017 թվականի թիվ 2/3-3455 գրությունը, էական նշանակություն չտալով այն փաստին, որ այն վիճարկվում է պարտապանի կողմից, քանի որ ներկայացված ապացույցը պատճենի ձևով և չի ընդունվում պարտապանի կողմից, ավելին բացակայում է պարտապան ընկերության կողմից այդ ծանուցումը ստանալու փաստը հավաստող ապացույց։
Արդյունքում խախտվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 397-րդ և 400-րդ հոդվածի պահանջները, այն է` կողմը համապատասխան ցեսիայի մասով չստանալով անհրաժեշտ փաստաթղթեր նշված իրավանորմի ուժով անգամ կարող էր չկատարել ենթադրյալ պարտավորությունը, որպիսի իրավունքից կայացված վճռով զրկվել է:
ІV.Դատարանը էական նշանակություն չի տվել այն հանգամանքին, որ դիմողի ներկայացրած ապացույցները բնօրինակ չեն և ոչ էլ պատշաճ վավերացված պատճեն, անտեսել է պարտապան կողմի այդ մասով դատական նիստի ընթացքում ներկայացված բանավոր առարակությունները, ավելին դատարանը որպես պահանջի իրավունքը հավաստող փաստաթղթեր հանձնելու փաստը հիմնավորել է փոստային ծառայության ինչ-որ գրության պատճենով, այնինչ նման փաստը պետք է հաստատվեր պարտապանի կողմից տվյալ փաստաթղթերը ստանալու վերաբերյալ պատշաճ ապացույցներով, մասնավորապես ստացման հավաստագրով կամ պարատպանից առձեռն ստանալու հանգամանքով։
Դատարանն անտեսել է այս իրավակարգավորումը և տարածական մեկնաբանություն է տվել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասին և հաշվի չի առել, որ ակնհայտ օբյեկտիվ հիմքերը, որոնց առկայությունը արդեն իսկ բացառում է սնակության բոլոր երեք հատկանիշների միաժամանակյա առկայությունը: Այսինքն, Դատարանը սույն գործի շրջանականերում հայեցողական լիազորությունն իրականացրել է կամայական ձևով:
V. Դատարանը կայացնելով սխալ վճիռ, սխալ է լուծել նաև պետական տուրքի հարցը` խախտելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 68-րդ հոդվածը:
Ուստի, խնդրել է բեկանել Դատարանի վճիռը և գործն ուղարկել Դատարան այլ կազմով նոր քննության:
3.Վերաքննիչ բողոքի պատասխանի փաստարկները.
Բողոքի այն փաստարկը, որ Դիմող կողմըսնանկության դիմումին կից, ինչպես նաև դատական նիստի ընթացքում չի ներկայացրել 18.12.2015թվականի օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը,պետք է հայտնել, որ դատական նիստի ընթացքումվերոնշյալ վճիռը հրապարակվել է Ընկերության ներկայացուցչի կողմից, վճիռը տեղակայված է<<Դատալեքս>> տեղեկատվական համակարգում, բաց է ծանոթացման համար, և Կազմակերպությաններկայացուցչի կողմից վերոնշյալ վճռի վերաբերյալ տեղեկացված լինելու հետ կապվածառարկություն ներկայացված չլինելու, ինչպես նաև Դատարանի կողմից պահանջված չլինելու պայմաններում, նշված վճիռը ֆիզիկապես ներկայացված չլինելը խոչընդոտ չէր կարող հանդիսանալ գործը քննելու և դատական ակտ կայացնելու համար։
Սույն գործով պարտապան Կազմակերպությունը պետք է հիմնավորեր և ապացուցեր այն հանգամանքը, որ շարունակում է պատշաճ կատարել վճարային պարտավորությունները Բանկի հանդեպ, սակայն պարտապանի կողմից նման ապացույց սույն գործի քննության ընթացքում չի ներկայացվել։
Հաշվի առնելով ցեսիայի պայմանագրի և պարտավորության մեջ սուբյեկտների ու պարտավորության բովանդակության փոփոխության վերաբերյալ ներկայացված հիմնավորումները, պետք է եզրակացնել, որ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 01.04.2011 թվականի թիվ ԵԿԴ/0074/04/09 որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները սույն գործի փաստական հանգամանքների նկատմամբ կիրառելի չեն։
Վերոգրյալի հիման վրա խնդրել է մերժել վերաքննիչ բողոքը:
4.Վերաքննիչ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը, որոնք վերաքննիչ բողոքում չեն վիճարկվել.
1. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» փակ բաժնետիրական ընկերության և «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության միջև 28.12.2016թ. կնքվել է իրավունքների զիջման /ցեսիայի/ թիվ C-2016/2 գլխավոր պայմանագիրը /այսուհետ Ցեսիայի գլխավոր պայմանագիր/, որի հիման վրա համաձայն թիվ 6 հավելվածի պարտապան «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության նկատմամբ առկա վճարային պարտավորությունների կատարման իրավունքները, որոնք սահմանվել են 27.05.2010թ. թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագրով, 01.06.2010թ. կնքված թիվ GV04377/1 վարկի տրամադրման համաձայնագրով և 07.09.2010թ. կնքված GV04411 վարկային պայմանագրով փոխանցվել է /զիջվել է/ «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանը:
Հատոր 1-ին, գ.թ. 22-54
2.«ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ»փակ բաժնետիրական ընկերության և «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության միջև 27.05.2010թ. կնքվել է թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիր, որով վարկերի, վարկային գծերի, օվերդրաֆտների ե երաշխիքների տրամադրման առավելագույն սահմանաչափ է սահմանվել 820 000 000 (ութ հարյուր քսան միլիոն) ՀՀ դրամ (կամ դրան համարժեք այլ արժույթի),
Հատոր 1-ին, գ.թ. 59-64
3. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» փակ բաժնետիրական ընկերության, «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության, Մարատ Ռևիկի Մելքոնյանի և Տաիսիա էդուարդի Մելքոնյանի միջև 27.05.2010թ. կնքվել է թիվ GV04377/1 հողամասի հիփոթեքի պայմանագիր, որով Մարատ Ռևիկի Մելքոնյանը և Տաիսիա էդուարդի Մելքոնյանը գրավադրել են Արմավիրի մարզ, Արգինա գյուղում գտնվող 235 հեկտար ընդհանուր մակերեսով գյուղատնտեսական նշանակության հողամասը (14.01.2005թ. տրված Անշարժ գույքի սեփականության (օգտագործման) իրավունքի գրանցման թիվ 1200079 վկայական, 26.07.2010թ. տրված Գրավի, հիփոթեքի իրավունքի գրանցման թիվ 0109184 վկայական):
Հատոր 1-ին, գ.թ. 69-73
4. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» փակ բաժնետիրական ընկերության, «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության և Մարատ Ռևիկի Մելքոնյանի միջև 27.05.2010 թ. կնքվել է թիվ GV04377/2 հողամասի հիփոթեքի պայմանագիր, որով Մարատ Ռևիկի Մելքոնյանը գրավադրել է Արմավիրի մարզ, Արգինա գյուղում գտնվող 29.93 (քսանինն ամբողջ իննսուներեք հարյուրերորդական) հեկտար ընդհանուր մակերեսով գյուղատնտեսական նշանակության հողամասը (04.06.2007թ. տրված Անշարժ գույքի սեփականության (օգտագործման) իրավունքի գրանցման թիվ 2322766 վկայական, 06.07.2010թ. տրված Գրավի, հիփոթեքի իրավունքի գրանցման թիվ 0109183 վկայական):
Հատոր 1-ին, գ.թ. 83-87
5. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» փակ բաժնետիրական ընկերության, «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության և Մարիամ Սարգսի Համբարձումյանի միջև 27.05.2010թ. կնքվել է թիվ GV04377/3 հողամասի հիփոթեքի պայմանագիր, որով Մարիամ Սարգսի Համբարձումյանը գրավադրել է Արմավիրի մարզ, Բաղրամյան գյուղում գտնվող 590.70 (հինգ հարյուր իննսուն ամբողջ յոթանասուն հարյուրերորդական) հեկտար ընդհանուր մակերեսով գյուղատնտեսական նշանակության հողամասը (04.07.2007թ. տրված Անշարժ գույքի սեփականության (օգտագործման) իրավունքի գրանցման թիվ 2327678 վկայական, 26.07.2010թ. տրված Գրավի, հիփոթեքի իրավունքի գրանցման թիվ 0109182 վկայական):
Հատոր 1-ին, գ.թ. 96-101
6. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» փակ բաժնետիրական ընկերության, «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության և «Մաքս Ռեկլամ» ՍՊԸ-ի միջև 07.06.2010թ. կնքվել է թիվ GV04377/9 ոչ բնակելի տարածքի, հարակից շինությունների և հողամասի հիփոթեքի պայմանագիր, որով «Մաքս Ռեկլամ» ՍՊԸ-ն գրավադրել է ք. Երևան, Էրեբունի համայնք, Արցախի 59բ հասցեում գտնվող 2,137 քմ ընդհանուր մակերեսով վարչական շենքը, 618.7 քմ ընդհանուր մակերեսով արհեստանոցը, պահեստը, պահակակետը, 1,520.4 քմ ընդհանուր մակերեսով արտադրամասերը և 0.5851 հեկտար ընդհանուր մակերեսով հողամասը (09.11.2005թ. տրված Անշարժ գույքի սեփականության (օգտագործման) իրավունքի գրանցման թիվ 671763 վկայական, 11.06.2010թ. տրված Գրավի, հիփոթեքի իրավունքի գրանցման թիվ 0253004 վկայական):
Հատոր 1-ին, գ.թ. 109-114
7. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» փակ բաժնետիրական ընկերության, «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության միջև 01.06.2010թ. կնքվել է թիվ GV04377/1 վարկի տրամադրման համաձայնագիր, որով 1814 օր ժամկետով, մինչև 20.05.2015թ.-ը մարման վերջնաժամկետով, տարեկան 13.5% տոկոսադրույքով, վարկի մարումն ըստ համաձայնագրի անբաժանելի մասը կազմող վարկի մարման ժամանակացույց-պարտավորագրով սահմանված չափերի, հաճախականության և ժամկետների «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» ՍՊԸ-ն Բանկից տրամարդել է 2 000 000 (երկու միլիոն) ԱՄՆ դոլար վարկ:
Հատոր 2-րդ, գ.թ. 13-14
8. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ» փակ բաժնետիրական ընկերության, «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության միջև 30.07.2010թ.կնքվել է թիվ GV04377/11 վարկի տրամադրման համաձայնագիր, որով 1755 օր ժամկետով, մինչև 20.05.2015թ. մարման վերջնաժամկետով, տարեկան 13% տոկոսադրույքով, վարկի մարումն ըստ համաձայնագրի անբաժանելի մասը կազմող վարկի մարման ժամանակացույց-պարտավորագրով սահմանված չափերի, հաճախականության և ժամկետների ՙԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈԻԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ՚ ՍՊԸ-ն Բանկից տրամադրել է 1 000 000 (մեկ միլիոն) ԱՄՆ դոլար վարկ:
Հատոր 2-րդ, գ.թ. 19-20
9. «ԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈԻՄԲ» փակ բաժնետիրական րնկերության և «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության միջև 07.09.2010 թ.կնքվել է թիվ V04411 վարկային պայմանագիր, որով «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈԻԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանը 1826 օր ժամկետով, մինչև 2015թ. սեպտեմբերի 7-ը մարման վերջնաժամկետով, տարեկան 14% տոկոս տոկոսադրույքի չափով, վարկի մարումն րստ վարկային պայմանագրի անբաժան մասը կազմող վարկի մարման ժամանակացույց-պարտավորագրով սահմանված կարգի, չափերի, հաճախականության և ժամկետների, Բանկից տրամադրել է՝ 1 500 000 (մեկ միլիոն հինգ հարյուր հազար) ԱՄՆ դոլարի չափով վարկ:
Հատոր 2-րդ, գ.թ. 25-34
10. Պարտապան ՙԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈԻԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ՚ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը 28.07.2017 թվականին Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարան է ներկայացրել առարկություն ՙՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ՚ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության կողմից ներկայացվածª ՙԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈԻԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ՚ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանը սնանկ ճանաչելու մասին դիմումի վերաբերյալ, որպիսի հիմքով նշանակվել է դատական նիստ:
Հատոր 3-րդ, գ.թ. 1
11. «ԼՈԻՍԱԿԵՐՏԻ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈԻԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը հայց է ներկայացրել ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան ընդդեմ ՙԱՌԷԿՍԻՄԲԱՆԿ-ԳԱԶՊՐՈՄԲԱՆԿԻ ԽՈՒՄԲ՚ փակ բաժնետիրական ընկերության, ՙՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ՚ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանª 16.12.2016թ.իրավունքների զիջման /ցեսիասի/ թիվ C-2016/2 գլխավոր պայմանագիրը, 27.05.2010թ. կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառույթների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV044377/11 համաձայնագրերը, ինչպես նաև 07.09.2010. թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին, որը դատարանի 01.08.2017 թվականի որոշմամբ ընդունվել է վարույթ:
Հատոր 2-րդ, գ.թ. 27-29
12. «Հայփոստ» փակ բաժնետիրական ընկերության գլխավոր գործադիր տնօրենի պաշտոնակատար Հ. Ավագյանի 23.08.2017 թվականի թիվ 2/3-3455 գրության համաձայն` պարտապան «Լուսակերտի Տոհմային Թռչնաբուծական Ֆաբրիկա» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը 11.01.2017 թվականին պատշաճ ստացել է դրամական և լրացուցիչ իրավունքների զիջման /ցեսիայի/ և ունեցած պարտավորությունները նոր պարտատիրոջ նկատմամբ կատարելու մասին ծանուցագիրը:
Հատոր 3-րդ, գ.թ. 42
5.Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.
Վերաքննիչ դատարանը սույն սնանկության գործով կայացրած դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում պայմանով, որ բողոք բերած անձը տվյալ հայցի վերաբերյալ իր դիրքորոշումը հայտնել է առաջին ատյանի դատարանում գործի քննության ժամանակ և զրկված չի եղել իր դիրքորոշումը հայտնելու հնարավորությունից:
Վերաքննիչ դատարանը բողոքը քննելիս առաջին ատյանի դատարանում հաստատված փաստերը ընդունում է որպես հիմք: Վերաքննիչ բողոքում որևէ փաստ չի վիճարկվել:
Վերաքննիչ դատարանը անդրադառնում է վերաքննիչ բողոքի բոլոր հիմքերին և հիմնավորումներին` պայմանականորեն դրանք խմբավորելով:
Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ վերաքննիչ բողոքը հիմնավոր է մասնակի հետևյալ պատճառաբանությամբ`
Համաձայն վերաքննիչ բողոքում որպես սխալ մեկնաբանված <<Սնանկության մասին>> ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի <<Պարտապանին սնանկ ճանաչելու հիմքերն ու անվճարունակության հատկանիշները>>:
1. Պարտապանը կարող է սնանկ ճանաչվել դատարանի վճռով` սեփական նախաձեռնությամբ (կամավոր սնանկության դիմում) կամ պարտատիրոջ պահանջով (հարկադրված սնանկության դիմում), եթե պարտապանն անվճարունակ է:
2. Պարտապանը` դատարանի վճռով կարող է սնանկ ճանաչվել`
1) հարկադրված սնանկության դիմումի հիման վրա` եթե թույլ է տվել օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանց, և վճռի կայացման պահին նշված կետանցը շարունակվում է (փաստացի անվճարունակություն)։ Վճարային պարտավորությունն անվիճելի է, եթե պարտապանը չի առարկում դրա դեմ, կամ եթե առարկում է հիշյալ պարտավորության դեմ, սակայն`
ա) վճարային պարտավորությունը ճանաչված է օրինական ուժի մեջ մտած վճռով կամ դատավճռով, և բացակայում է հաշվանցի հնարավորությունը,
բ) պահանջը հիմնված է գրավոր գործարքի վրա, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
գ) պահանջը բխում է օրենքով սահմանված հարկեր, տուրքեր կամ պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտապանի պարտավորությունից, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
դ) պահանջի չվիճարկվող մասը գերազանցում է օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը.
2) սեփական նախաձեռնությամբ` (կամավոր սնանկության դիմում) եթե պարտապանի պարտավորություններն օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկի և ավելի չափով գերազանցում են պարտապանի ակտիվների արժեքը` իրավաբանական անձի դեպքում` հաշվապահական հաշվառման կանոնների հիման վրա կատարված գնահատմամբ, ֆիզիկական անձի դեպքում` գնահատման ստանդարտների հիման վրա կատարված գնահատմամբ (հաշվեկշռային անվճարունակություն)։ Ակտիվների արժեքի մեջ չի ներառվում այն ակտիվների արժեքը, որոնց վրա օրենքի համաձայն բռնագանձում չի կարող տարածվել:
Բազմաթիվ դատական ակտերով, այդ թվում ՀՀ Վճռաբեկ դատարանի և ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշումներով ձևավորված դատական պրակտիկայում ցանկացած սնանկության գործով անհրաժեշտ է գործի քննությամբ վեր հանել վերը նշված հոդվածի հիպոթեզում նշված վավերապայմանների առկայությունը: Սույն գործով վերաքննիչ բողոքի հիմքում դրված է վճարային պարտավորության վիճելի լինելու հանգամանքը, հետևաբար Վերաքննիչ դատարանը հարկ է համարում պարզել արդյոք բողոք բերողի կողմից հիշատակված ԵԿԴ/2959/02/17 քաղաքացիական գործի շրջանակներում նյութաիրավական վեճի առկայությունը բացառում է սույն սնանկության գործով պարտապան <<Լուսակերտի տոհմային թռչնաբուծական ֆաբրիկա>> ՍՊ ընկերությանը սնանկ ճանաչելու հնարավորությունը:
<<Սնանկության մասին>> ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի իմաստով վճարային պարտավորությունն անվիճելի է եթե պարտապանը`
ա) չի առարկում դրա դեմ
բ)առարկում է պարտավորության դեմ, սակայն…ի թիվս այլոց…պահանջը հիմնված է գրավոր գործարքի վրա և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի /ներառյալ պահանջի…/ և պահանջի չվիճարկվող մասը գերազանցում է օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը`1 000 000 ՀՀ դրամը:
ՀՀ Սահմանադրային դատարանը 25.02.2008 թվականի թիվ ՍԴ11-735 որոշմամբ արձանագրել է, որ եթե առկա է վճարային պարտավորությունների վերաբերյալ վեճ, ապա պարտապանը պետք է հնարավորություն ունենա այդ վեճը լիարժեք դատական քննության առարկա դարձնել, որից հետո միայն կարող է հարց դրվել նրա անվիճելի վճարային պարտավորության կատարման մասին: ՀՀ Սահմանադրական դատարանը նշել է նաև, որ <<պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր. ձևակերպումը ենթադրում է,որ խոսքը վերաբերվում է ոչ թե պարտապանի պարտավորության կետանցի բացակայության փաստն ապացուցող հիմքերին, այլ նյութաիրավական վեճի առարկայությանը,այն է պարտավորության վիճելիությունը հավաստող հինքերին:
Վճռաբեկ դատարանը ևս իր բազմաթիվ որոշումներում, մասնավորապես բողոք բերողի կողմից հիշատակված ԵԿԴ/0074/04/09 քաղաքացիական գործով 01.04.2011 թվականին կայացրած որոշմամբ արտահայտել է իրավական դիրքորոշում այն մասին, որ վճարային պարտավորություններից խուսափելը, դրանք չկատարելը, կամ կետանցով կատարելը, հիմք են պարտապանին սնանկ ճանաչելու համար, եթե դրանք անվիճելի են, իսկ նշված դրույթը չի բացառում վճարային պարտավորությունների հիմքում դրված գործարքների վերաբերյալ վեճի քննությունն այլ վարույթի շրջանակներում: Այդ որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանն մեկնաբանել է <<պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր>> ձևակերպումը պարզաբանելով, եր այն ներառում է նաև պարտավորությունների հիմքերի հետ կապված նյութաիրավական վեճի առկայությունը:
Մեկ այլ` ԵՇԴ/0009/04/12 քաղաքացիական գործով 05.04.2013 թվականի որոշմամբ Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ պահանջը կարող է անվիճելի լինել, եթե պարտապանի կողմից ներկայացված առարկությունն ուղղված է պահանջի մի մասի դեմ, իսկ մնացած մասով պահանջն անվիճելի է, կամ չի վիճարկվում և այդ չվիճարկվող մասով պարտավորության չափը գերազանցում է օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը:
Յուրաքանչյուր դեպքում, երբ պարտապանը առարկելով վճարային պարտավորության դեմ կասկածի տակ է դնում պարտավորության անվիճելիությունը` դատարանին պետք է ներկայացնի բավարար ապացույցներ իր առարկությունները և դրանով պայմանավորված պարտավորությունը վիճելի լինելու հանգամանքը ապացուցելու համար:
Այսինքն, նյութաիրավական վեճը պետք է լինի այնպիսին, որ հնարավորություն ստեղծի պարտապանի կողմից ընդհանրապես չկատարել պարտատիրոջ պահանջը` անկախ նյութաիրավական վեճի հիմքից:
Սույն գործի փաստերի համաձայն <<Ռեդութ Ասեթ Մենեջմենթ>> ՍՊ ընկերությունը /վերանվանված անվանումը` <<Ռեդութ Ասեթ Մենեջմենթ>> ՍՊԸ /այսուհետ նաև Ցեսիոնար/ 06.07.2017 թվականին սնանկության դիմում է ներկայացրել Դատարան <<Լուսակերտի տոհմային թռչնաբուծական ֆաբրիկա>>ՍՊ ընկերոթյանը /այսուհետ նաև ԼՏԹՖ/ սնանկ ճանաչելու խնդրանքով:
«Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով ԼՏԹՖ –ն ներկայացրել է առարկություն նշելով, որ բացակայում է անվիճելի վճարային պարտավորության 60 օրվա կամ ավելի ժամկետով կետանցը` օրենքով սնանկ ճանաչելու համար անհրաժեշտ դրամայոին պարտավորությունների չափով, ընդ որում, առարկությունների հետ միասին դատարանին է ներկայացրել հայցադիմումի օրինակը ընդդեմ <<Առէկսիմբանկ-գազպրոմբանկի խումբ>> ՓԲ ընկերության և <<Ռեդութ Ասեթ Մենեջմենթ>> ՍՊ ընկերության` 16.12.2016 թվականի իրավունքների զիջման /ցեսիայի/ թիվ C-2016/ գլխավոր պայմանագիրը, 27.05.2010 թվականի վարկային գործառույթների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, համաձայնագրերը և վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու մասին և Դատարանի 01.08.2017 թվականի որոշումը այդ պահանջներով ԵԿԴ/2959/02/17 քաղաքացիական գործով հարուցելու և հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին:
Հայցապահանջի հիմքում հայցվորը դրել է այն հանգամանքը, որ վերը նշված պայմանագրերի և համաձայնագրերի հիմքով ԼՏԹՖ-ն բանկից գումար չի ստացել:
Սակայն գործի շրջանակներում առկա չէ ապացույց այն մասին, որ վարկային պայմանագրերով նախատեսված գումարները ԼՏԹՖ ՍՊԸ-ն ստացել է կամ այդ գումարները փոխանցվել են Ցեսիոնարի վարկային հաշվին:
Ըստ դատարանի կողմից հաստատված գործի համար էական նշանակություն ունեցող փաստերի վարկային գործառույթների իրականացման գլխավոր պայմանագրով (GV04377) վարկերի տրամադրման ենթաբաժնով 3-րդ կետի Բանկը` պայմանագրի պայմանների համաձայն, հաճախորդին կտրամադրի դրամական միջոցներ, իսկ նույն պայմանագրի 5-րդ կետի համաձայն վարկային գիծ է համարվում այն վարկը, երբ վարկի տրամադրման պահից բանկում սահմանված կարգով բացվում է վարկային հաշիվ:
Սույն գործում առկա չէ ապացույց բանկային հաշվի բացման, դրա առկայության և այդ հաշվի վրա վարկային սահմանաչափով գումար տրամադրելու և այդ հաշվից գումարներ դուրսգրելու վերաբերյալ, որպեսզի պայմաններում դատարանը չի կարող եզրահանգում անել վարկը տրամադրված լինելու վերաբերյալ, իսկ Վերաքննիչ դատարանը զրկված է արձանագրել, որ այնուամենայնիվ առկա է նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի և ստացված ու չվերադարձված, կենտանցված վարկային պարտավորություն: Նման պայմաններում, և ԵԿԴ/2959/02/17 քաղաքացիական գործի շրջանակներում գործարքների անվավերության պահանջներ ներկայացնելու հիմքով, Վերաքննիչ դատարանը կարող է միայն արձանագրել, որ ԼՏԹՖ ՍՊԸ-ն սնանկ ճանաչելու հիմքում առկա չէ անվիճելի վճարային պարտավորության և այդ հիմքով վերաքննիչ բողոքը հիմնավոր է:
II. Համաձայն վճռի կայացման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 117-րդ հոդվածի գործով ապացույցներ են սույն օրենսգրքով և այլ օրենսգրքերով նախատեսված կարգով ձեռք բերված տեղեկատվությունները … Օրենքի խախտմամբ ձեռք բերված ապացույցները իրավաբանական ուժ չունեն և չեն կարող դրվել դատարանի վճռի հիմքում:
Համաձայն վճռի կայացման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 49-րդ հոդվածի ապացույցներ ներկայացնում են գործին մասնակցող անձիք:
Համաձայն վճռի կայացման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետի … քննվող քաղաքացիական գործով օրինական ուժի մեջ մտած դատարանի վճռով հաստատված հանգամանքները նույն անձանց միջև դատարանում այլ գործ քննելիս կրկին չեն ապացուցվում:
Վերը նշված հոդվածների համատեքստում վերաքննիչ դատարանը հաշվում է որ ցանկացած ապացույց դատարանին կարող են ներկայացնել միմիայն գործին մասնակցող անձիք` կողմերը և երրորդ անձիք: Այլ կերպ որևէ ապացույց չի կարող կցվել գործի նյութերին, կամ դրվել դատական ակտի հիմքում: Դատարանը զրկված է որևէ ապացույց ձեռք բերելու և գործին կցելու իրավասությունից, եթե դրանք սահմանված չեն օրենքով առավել ևս որևէ ապացույցի վերաբերյալ դատողություններ անելու հնարավորությունից, որոնք չեն ներկայացրել կողմերը և որոնք հետազոտման առարկա չեն դարձել գործի քննության ընթացքում: Հակառակ դեպքում կխախտվի կողմերի հավասարության և մրցակցության իրավունքը:
Ավելին, համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 122-րդ հոդվածի դատարանը գործը քննելիս պարտավոր է գործի ապացույցները հետազոտել անմիջականորեն` ծանոթանալ գրավոր ապացույցներին, զննել իրեղեն ապացույցները և այլն:
Այսինքն, որևէ ապացույց, այդ թվում գրավոր, այդ թվում այլ քաղաքացիական գործով քննված դատարանի վճիռ, որը` որպես գրավոր ապացույց, տեղեկություններ է պարունակում քննվող գործի համար, կարող է մեկ այլ գործով ապացույց համարվել միայն այն դեպքում, երբ այն ներկայացրել է կողմերից կամ դատավարության մասնակիցներից որևէ մեկը, այն կցվել է գործի նյութերին և հետազոտվել` լսելով այդ ապացույցի վերաբերյալ կողմերի դիրքորոշումները: Դատարանը կարող է իր դատական ակտը պատճառաբանելիս հղում կատարել միայն այն ապացույցին, որը դարձել է քննության և հետազոտման առարկա:
Դատարանը պահանջատեր <<Ռեդութ Ասեթ Մենեջմենթ>> ՍՊԸ-ի դիմումը բավարարելիս վճռի հիմքում դրել է նաև նախկինում կողմերի միջև քննված մեկ այլ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով դատական ակտերը և որոնցով վարկային պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու պահանջները մերժվել են: Սակայն դատարանը վճռի պատճառաբանական մասում չի բացահայտել այդ վճիռներին հղում կատարելու հարցը, այն դեպքում երբ այդ ապացույցը կողմերը դատարանին չեն ներկայացրել և գործի նյութերում նման ապացույց առկա չէ և այդ ապացույցը անմիջականորեն չի հետազոտվել և քննության առարկա չի դարձվել:
Ավելին, Դատարանն իր վճռի պատճառաբանական մասում անդրադառնալով վարկային պայմանագրերին արձանագրել է, որ ԼՏԹՖ ՍՊԸ-ն բանկից ստացել է տարբեր չափի գումարներ ` չնշելով այն ապացույցները որոնք Դատարանի համար հիմք են հանդիսացել հանգելու նման հետևության: Իսկ գործում առկա և վարկային պայմանագրերում, որոնք նշում չեն պարունակում վարկը տրամադրված լինելու մասին և բնականաբար պայմանագրում չէր ել կարող գումարը հանձնված լինելու վերաբերյալ նշում արվել, քանի որ ըստ պայմանագրերի կողմերը միմյանց հետ իրականացնելու են օրենքով նախատեսված ֆինանսական գործառույթներ, եթե դրանց իրականացման պահին հաճախորդը բավարարում է բանկի կողմից սահմանված ներքին իրավական ակտերի պահանջներին: Այսինքն, համագործակցությունը կարող էր իրականացվել միայն որոշակի պայմանների առկայության դեպքում, որի վերաբերյալ ապացույց այս գործում առկա չէ:
Նման պայմաններում Վերաքննիչ դատարանը հիմնավոր է համարում այս բաժնում ներկայացված վերաքննիչ բողոքի փաստարկները և գտնում է, որ դրանք ազդել են գործի ելքի վրա: Քանի որ, եթե առանց բավարար հիմքերի դատարանը չհանգեր հետևության, որ վարկը ստացվել է , դատական ակտը բավարարելու փոխարեն կարող էր այն մերժել:
III. Բողոք բերող անձը որպես Վճռի կայացման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի պահանջների խախտում ներկայացրել է այն հիմնավորումները, որ դիմողի ներկայացրած ապացույցները բնօրինակով չեն և ոչ էլ պատշաճ վավերացված, մասնավորապես նշվել է <<Հայփոստ>> ՓԲԸ-ի գործադիր տնօրենի 23.08.2017 թվականի թիվ 2/3-3455 գրությունը:
Համաձայն վճռի կայացման պահին գործող ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 2-րդ կետի գրավոր փաստաթղթերը ներկայացվում են բնօրինակով կամ պատշաճ վավերացված պատճենի տեսքով:
Սույն գործի նյութերում առկա բոլոր պայմանագրերը, համաձայնագրերը և մի շարք այլ ապացույցներ պատճենի/լուսապատճենի/ տեսքով են, որոնց վրա առկա <<իսկականի հետ ճիշտ է , Մխիթարյան և ստորագրություն/ նշումն, որն ըստ ամենայնի դիմող ընկերության տնօրենի կողմից է կատարվել և օրենքի պահանջի առումով չի կարող համարվել պատշաճ վավերացում, քանի որ այն կատարվել է շահագրգիռ անձի` դիմող կողմի տնօրենի կողմից: Հետևաբար բողոքի այս փաստարկը ևս հիմնավոր է և այն կարող էր ազդել գործի ելքի վրա:
Վերաքննիչ դատարանն անհրաժեշտ է համարում արձանագրել նաև, որ փաստաթղթերը պատճենների տեսքով ներկայացնելու անթույլատրելիության մասին բողոք բերողը դիրքորոշում է հայտնել նաև առաջին ատյանի դատարանում, սակայն ի խախտումն վերը նշված հոդվածի անտեսվել է դատարանի կողմից:
Ինչ վերաբերվում է <<Հայփոստ>> ընկերության տնօրենի գրության լուսապատճենին, ապա Վերաքննիչ դատարանը գտնում է որ այդ գությամբ դիմողը փորձել է Դատարանում հաստատել, որ ցեսիայի պայմանագրի մասին ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքի 397-րդ և 400-րդ հոդվածի պահանջների պահպանմամբ ցեսիոնարը չի հանտնել պարտապանին:
Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ բողոքի սույն փաստարկը չի ազդել և չի կարող ազդել գործի ելքի վրա, քանի որ անգամ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 379-րդ և 400-րդ հոդվածների պահանջների խախտման դեպքում պարտապանը չի ազատվում իր պարտավորությունները կատարելու պարտականությունից:
Այսպես համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 397-րդ հոդվածի, եթե պարտապանը գրավոր չի տեղեկացվել պարտատիրոջ իրավունքներն այլ անձի անցնելու մասին, ապա նոր պարտատերը կրում է դրանից բխող անբարենպաստ հետևանքների ռիսկը: Այդ դեպքում պարտավորության կատարումն սկզբնական պարտատիրոջը համարվում է կատարված` կատարված պատշաճ պարտատիրոջը:
Այսինքն, եթե պահանջի իրավունքի զիջման մասին պարտապանը ծանուցված չլինելու պայմաններում պարտավորությունը կատարել է հին պարտատիրոջ նկատմամբ, ապա այն համարվում է կատարված պատշաճ, այսինքն նոր պարտատիրոջը /ցեսիոնարին/ սույն գործով չի ներկայացվել որևէ փաստարկ, որ սկզբնական պարտատիրոջ նկատմամբունեցել պարտավորություն ազատվել է ցեսիոն պայմանագրից հետո:
Սույն փաստարկը էական նշանակություն կարող էր ունենալ միայն այն դեպքում, երբ պարտապանը սնանկության գործը քննող դատարանին ներկայացներ ապացույց, որ սկզբնական պարտատիրոջ նկատմամբ ունեցած պարտավորությունը կատարվել է ամբողջությամբ, կամ այն ծավալով, որի մնացորդը չի գերազանցում սնանկության մասինն օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված նվազագույն սահմանաչափը` այսինքն 1 000 000 ՀՀ դրամը:
IV. Վերը նշված պատճառաբանությունների լույսի ներքո վերաքննիչ դատարանը հիմնավոր է համարում նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրեսգրքի 130.1 հոդվածի հիմքը և նույն օրենսգրքի 68-րդ / վերաքննիչ բողոքում նշված է 78-րդ հոդված, սակայն փաստարկներից հասկանալի է, որ խոսքը վերաբերվում է 68-րդ հոդվածին
/պահանջների խախտման մասով:
Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրեսգրքի 130.1 հոդվածի 2-րդ կետի առաջին ատյանի դատարանի վճիռը հիմնավորված է, եթե վճռում շարադրված եզրահանգումները և հաստատված փաստերը համապատասխանում են առաջին ատյանի դատարանում հետազոտված ապացույցներին:
Ինչպես նշվեց վերևում, Դատարանը կայացրած դատական ակտում չարձանագրելով հաստատված այնպիսի փաստ, որ ստացված վարկի չվճարված և կետանցված մասը ավելին է, քան 1 000 000 ՀՀ դրամը, վճռի պատճառաբանական մասում հանգել է հետևության, որ առկա է անվիճելի վճարային պարտավորություն և այդ կետանց 60 և ավելի օրվա ժամկետով է: Ավելին, հաստատելով փաստ, որը հիմված չէ գործում առկա ապացույցների գնահատման, փաստի հաստատման և իրավունքի կիրառման գործընթացի կապակցությամբ` դատողությունների և եզրահանգումների վրա` Դատարանը կայացրել է չհիմնավորված դատական ակտ:
Այս իմաստով Դատարանի կայացրած դատական ակտը չի կարող համարվել օրինական, հիմնավորված և պատճառաբանված:
Հիմնավոր է նաև բողոքի այն փաստարկը, որ կայացնելով սխալ դատական ակտ Դատարանը ճիշտ չի լուծել նաև պետական տուրքի հարցը:
Ելնելով վերոգրյալից և հաշվի առնելով, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 380-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն վերաքննիչ դատարանը ամբողջությամբ կամ մասնակի բեկանում և փոփոխում է վճիռը` չհիմնավորված համարելով դատարանի հաստատած այն փաստը, որ պարտապանը թույլ է տվել օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրվա կամ ավելի ժամկետով կետանց և վճռի կայացման պահին կետանցը շարունակվում է, գտնում է, որ վճիռը ենթակա է բեկանման և փոփոխման` մերժելով «ԼՏԹՖ» ՍՊ ընկերությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին դիմումը:
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ դատական ակտը ենթակա է բեկանման և փոփոխման, իսկ պարտապանին սնանկ ճանաչելու դիմումը` մերժման, Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ Բողոք բերողի կողմից վճարված պետական տուրքի գումարը ենթակա է գանձման դիմումատուից:
Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 380-րդ և 381-րդ հոդվածներով` Վերաքննիչ դատարանը.



Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1.«ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» ՍՊ ընկերության վերաքննիչ բողոքը բավարարել մասնակի.
Թվ ԿԴ1/0151/04/17 սնանկության գործով Դատարանի 15.09.2017 թվականի վճիռը բեկանել և փոփոխել.
«ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» ՍՊ ընկերության դիմումը` «ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» ՍՊ ընկերությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին, մերժել:
2. «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» ՍՊ ընկերությունից հօգուտ «ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» ՍՊ ընկերության բռնագանձել 10.000 ՀՀ դրամ` որպես վերաքննիչ բողոքի համար նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
Սույն որոշումը կամովին չկատարելու դեպքում այն կկատարվի ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության կողմից պարտապանի միջոցների հաշվին:
Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո և նույն ժամկետում կարող է բողոքարկվել ՀՀ վճռաբեկ դատարան:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ
ԱՄՐԱՀԻ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐ
ԱՐՍԵՆ ՄԿՐՏՉՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐ
ԱՐԹՈՒՐ ՍՄԲԱՏՅԱՆ












Սույն որոշումը մտել է օրինական ուժի մեջ:

Նախագահող դատավոր` -------------------------- Ա.Պետրոսյան

 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆ

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական Սնանկության գործ թիվ ԿԴ1/0151/04/17
դատարանի որոշում 2020թ.
Սնանկության գործ թիվ ԿԴ1/0151/04/17
Նախագահող դատավոր` Ա. Պետրոսյան
Դատավորներ` Ա. Մկրտչյան
Ա. Սմբատյան



Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈՒՆԻՑ

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական
և վարչական պալատը (այսուհետ՝ Վճռաբեկ դատարան) հետևյալ կազմով`

նախագահող Ռ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ
զեկուցող Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆ
Վ. ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ
Ա. ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
Մ. ԴՐՄԵՅԱՆ
Գ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ
Ս. ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ
Տ. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
Է. ՍԵԴՐԱԿՅԱՆ
Ն. ՏԱՎԱՐԱՑՅԱՆ

2020 թվականի դեկտեմբերի 16-ին
գրավոր ընթացակարգով քննելով «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵՏ ՄԵՆԵՋՄԵՆՏ ԿՈՄՊԱՆԻ» ՍՊԸ-ի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 08.06.2018 թվականի որոշման դեմ` ըստ «ՌԵԴՈՒՏ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» ՍՊԸ-ի (ներկայումս՝ «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵՏ ՄԵՆԵՋՄԵՆՏ ԿՈՄՊԱՆԻ» ՍՊԸ-ի, այսուհետ՝ Ընկերություն) դիմումի` «ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» ՍՊԸ-ին (այսուհետ` Կազմակերպություն) սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը
Դիմելով դատարան՝ Ընկերությունը պահանջել է Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչել:
ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Տ. Փոլադյան) (այսուհետ` Դատարան) 15.09.2017 թվականի վճռով դիմումը բավարարվել է:
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 08.06.2018 թվականի որոշմամբ Կազմակերպության վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն` Դատարանի 15.09.2017 թվականի վճիռը բեկանվել և փոփոխվել է` Ընկերության դիմումը` Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին, մերժվել է:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Ընկերությունը:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել։

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը
Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.
Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի «բ» կետը, չի կիրառել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետը, որը պետք է կիրառեր, խախտել է 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի (այսուհետ՝ Նախկին օրենսգիրք) 47-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 48-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետը, 53-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 130.1-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 219-րդ հոդվածը, 220.1-րդ հոդվածի 1-ին կետը:
Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.
Սույն գործով Կազմակերպությունը, ստանալով Ընկերության կողմից դատարան ներկայացված հարկադրված սնանկության դիմումը, որը Դատարանի կողմից վարույթ է ընդունվել 07.07.2017 թվականին, 25.07.2017 թվականին հայցադիմում է ներկայացրել Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան՝ վիճարկելով պարտավորության հիմքը հանդիսացող պայմանագրերի վավերականությունը՝ դրանք անփող լինելու, ինչպես նաև ցեսիայի մասին չծանուցված լինելու հիմքով:
06.09.2017 թվականի դատական նիստի ընթացքում Ընկերությունը հայտնել է, որ Կազմակերպությունը սնանկության դիմումը ստանալուց հետո արդեն երկրորդ անգամ ձեռնամուխ է լինում այնպիսի գործողություններ ձեռնարկելուն, որոնք խոչընդոտում են սնանկության վարույթի իրականացմանը: Այսպես, նախկինում «Առէկսիմբանկ-Գազպրոմբանկի Խումբ» ՓԲԸ-ի (այսուհետ՝ Բանկ) կողմից 14.04.2015 թվականին ներկայացվել է դիմում՝ նույն Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին, որը վարույթ է ընդունվել 15.04.2015 թվականին: 02.06.2015 թվականին, այսինքն՝ սնանկության դիմումը ներկայացվելուց հետո, Կազմակերպությունը հայցադիմում է ներկայացրել Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան՝ ընդդեմ Բանկի՝ 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին (թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործ), որը 18.12.2015 թվականի վճռով մերժվել է: Վերոգրյալ օրինական ուժի մեջ մտած վճռով դատարանը ճանաչել է վճարային պարտավորության հիմք հանդիսացող վարկային պայմանագրերի վավերականությունը, իսկ ներկայացված սնանկության դիմումի շրջանակներում հիմնավորվել և ապացուցվել է պարտապան Կազմակերպության կողմից վճարային պարտավորությունների ոչ պատշաճ կատարման հանգամանքը:
Անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի այն փաստարկին, որ գործում բացակայում են թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով դատական ակտերը, դրանք դատարանին չեն ներկայացվել, գործի նյութերում դրանք առկա չեն, այդ ապացույցը անմիջականորեն չի հետազոտվել և քննության առարկա չի դարձվել, հիմնավոր չէ, քանի որ 06.09.2017 թվականի դատական նիստի ընթացքում թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարակվել է Ընկերության ներկայացուցչի կողմից, այդ վճռի առնչությամբ իր դիրքորոշումն է հայտնել Կազմակերպության ներկայացուցիչը, այդ վճիռը և դրանով հաստատված փաստերը քննության են առնվել դատական նիստի ընթացքում: Վերոգրյալը արձանագրվել է 06.09.2017 թվականի դատական նիստի արձանագրությամբ: Բացի այդ, Դատարանը չի պահանջել ներկայացնելու այդ վճռի բնօրինակը կամ պատշաճ վավերացված պատճենը:
Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանությանը, որ փաստաթղթերի պատճենները՝ ներկայացված տեսքով վավերացված լինելը օրենքի իմաստով չի համարվում պատշաճ վավերացում, բողոքաբերը գտել է, որ Վերաքննիչ դատարանը տվյալ դեպքում պետք է մեջբերեր այն իրավանորմը, որի ուժով այդ կերպ արված վավերացումը չի համարվում պատշաճ վավերացում՝ հաշվի առնելով, որ ինչպես Նախկին օրենսգիրքը, այնպես էլ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը որևէ դրույթ չի պարունակում առ այն, թե որն է համարվում պատշաճ վավերացում այն դեպքում, երբ իրավաբանական անձը ներկայացրել է իր կամ իր իրավանախորդի կողմից կնքված, նոտարական կարգով վավերացված, իսկ օրենքով նախատեսված դեպքում՝ նաև համապատասխան պետական գրանցում ստացած պայմանագրերի պատճենները, դրանց վրա իրավաբանական անձի գործող տնօրենը (նշված փաստը հիմնավորվում է դիմումին կից ներկայացված Ընկերության պետական ռեգիստրի վկայականի և տնօրենի անձնագրի պատճեններով) նշում է կատարել այն մասին, որ դրանք հանդիսանում են բնօրինակ փաստաթղթերից կատարված պատճեններ, որի կապակցությամբ տնօրենը ստորագրել և կնքել է Ընկերության կնիքով:
Բացի այդ, սույն գործի քննության հետ կապված հարկ է անդրադառնալ այն հարցադրմանը, թե արդյոք Կազմակերպության վճարային պարտավորությունը վիճելի է դառնում այն պայմաններում, երբ օրինական ուժի մեջ մտած վճռով հաստատվել է վերջինիս պարտավորությունների անվիճելիությունը, իսկ ցեսիայի պայմանագրի վիճարկման առարկան ոչ թե հիմնական պարտավորության բովանդակությունն է, որը փոփոխության չի ենթարկվել, այլ պարտավորության մեջ անձանց՝ պարտատերերի փոփոխության իրավաչափությունը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 08.06.2018 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 15.09.2017 թվական վճռին:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը
Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.
1) Բանկի և Կազմակերպության միջև 07.09.2010 թվականին կնքվել է թիվ V04411 վարկային պայմանագիրը, համաձայն որի` Կազմակերպությունը 1826 օր ժամկետով, մինչև 07.09.2015 թվականը մարման վերջնաժամկետով, տարեկան 14% տոկոս տոկոսադրույքի չափով Բանկից ստացել է՝ 1.500.000 ԱՄՆ դոլարի չափով վարկ (հատոր 2-րդ, գ.թ. 25-34).
2) Բանկի և Կազմակերպության միջև 27.05.2010 թվականին կնքվել է թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիր, որով վարկերի, վարկային գծերի, օվերդրաֆտների և երաշխիքների տրամադրման առավելագույն սահմանաչափ է սահմանվել 820.000.000 ՀՀ դրամ (կամ դրան համարժեք այլ արժույթ) (հատոր 1-ին, գ.թ. 59-64).
3) Բանկի, Կազմակերպության, Մարատ Մելքոնյանի և Տաիսիա Մելքոնյանի միջև 27.05.2010 թվականին կնքվել է թիվ GV04377/1 հողամասի հիփոթեքի պայմանագիրը, որով Մարատ Մելքոնյանը և Տաիսիա Մելքոնյանը գրավադրել են Արմավիրի մարզ, Արգինա գյուղում գտնվող 235 հեկտար ընդհանուր մակերեսով գյուղատնտեսական նշանակության հողամասը (14.01.2005 թվականին տրված անշարժ գույքի սեփականության (օգտագործման) իրավունքի գրանցման թիվ 1200079 վկայական, 26.07.2010 թվականին տրված գրավի, հիփոթեքի իրավունքի գրանցման թիվ 0109184 վկայական) (հատոր 1-ին, գ.թ. 69-73).
4) Բանկի և Ընկերության միջև 28.12.2016 թվականին կնքվել է իրավունքների զիջման (ցեսիայի) թիվ C-2016/2 գլխավոր պայմանագիրը (այսուհետ` Ցեսիայի գլխավոր պայմանագիր), որի հիման վրա կազմված թիվ 6 հավելվածի համաձայն՝ պարտապան Կազմակերպության նկատմամբ առկա վճարային պարտավորությունների կատարման իրավունքները, որոնք սահմանվել են 27.05.2010 թվականի թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագրով, 01.06.2010 թվականին կնքված թիվ GV04377/1 վարկի տրամադրման համաձայնագրով և 07.09.2010 թվականին կնքված GV04411 վարկային պայմանագրով փոխանցվել է (զիջվել է) Ընկերությանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 22-54).
5) Կազմակերպությունը 28.07.2017 թվականին Դատարան է ներկայացրել առարկություն Ընկերության կողմից ներկայացված՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու մասին դիմումի վերաբերյալ, հայտնելով, որ բացակայում են «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված սնանկության հատկանիշները՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու համար, մասնավորապես՝ բացակայում է նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանցի փաստը: Լրացնելով առարկությունը Կազմակերպությունը հայտնել է նաև, որ սնանկ ճանաչելու դիմումի հիմքում դրված պայմանագրերը վիճարկվում են և առկա է նյութաիրավական վեճ, որը ևս հիմք է սնանկ ճանաչելու դիմումը մերժելու համար (հատոր 2-րդ, գ.թ. 1, 25-26).
6) 06.09.2017 թվականին կայացված դատական նիստի ընթացքում Կազմակերպության առարկությունների քննության ժամանակ Ընկերության ներկայացուցիչը հայտնել է, որ Երևանի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 վճռով Կազմակերպության հայցն ընդդեմ Բանկի` կողմերի միջև 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, մերժվել է, և դատական ակտը մտել է օրինական ուժի մեջ (հատոր 3-րդ, գ.թ. 51-54).
7) Դատարանը և Կազմակերպության ներկայացուցիչը չեն պահանջել Ընկերության ներկայացուցչից ներկայացնել փաստաթղթի բնօրինակը:

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները
Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքի վարույթ ընդունումը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում՝ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի իմաստով, այսինքն՝ Վերաքննիչ դատարանի կողմից Նախկին օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 2-րդ կետի խախտման արդյունքում թույլ է տրվել դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:
Վերոգրյալով պայմանավորված Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ Նախկին օրենսգրքի 52-րդ և 53-րդ հոդվածների կիրառելիության որոշ հարցերին:
«Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` սնանկության գործերի վարումն իրականացվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով, Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքով և նույն օրենքով սահմանված կարգով:
«Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ պարտապանը կարող է սնանկ ճանաչվել դատարանի վճռով` սեփական նախաձեռնությամբ (կամավոր սնանկության դիմում) կամ պարտատիրոջ պահանջով (հարկադրված սնանկության դիմում), եթե պարտապանն անվճարունակ է: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ պարտապանը դատարանի վճռով կարող է սնանկ ճանաչվել հարկադրված սնանկության դիմումի հիման վրա, եթե թույլ է տվել օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանց, և վճռի կայացման պահին նշված կետանցը շարունակվում է (փաստացի անվճարունակություն)։ Վճարային պարտավորությունն անվիճելի է, եթե պարտապանը չի առարկում դրա դեմ, կամ եթե առարկում է հիշյալ պարտավորության դեմ, սակայն`
ա) վճարային պարտավորությունը ճանաչված է օրինական ուժի մեջ մտած վճռով կամ դատավճռով, և բացակայում է հաշվանցի հնարավորությունը, (...)
բ) պահանջը հիմնված է գրավոր գործարքի վրա, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
գ) պահանջը բխում է օրենքով սահմանված հարկեր, տուրքեր կամ պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտապանի պարտավորությունից, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
դ) պահանջի չվիճարկվող մասը գերազանցում է օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը:
Գնահատելով գործի փաստական հանգամանքները և Վերաքննիչ դատարանի իրավական վերլուծությունները` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոք բերողի փաստարկները դատավարական իրավունքի նորմերի խախտման վերաբերյալ հիմնավոր են հետևյալ պատճառաբանությամբ.
Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ նախկինում քննված` քաղաքացիական գործով օրինական ուժի մեջ մտած դատարանի վճռով հաստատված հանգամանքները նույն անձանց միջև դատարանում այլ գործ քննելիս կրկին չեն ապացուցվում:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով վերոնշյալ իրավական նորմի վերլուծությանը, նշել է, որ օրինական ուժի մեջ մտած սկզբնական դատական ակտի նախադատելիությունը պայմանավորում է նույն անձանց միջև այլ գործի քննության արդյունքում նոր կայացվելիք դատական ակտի բովանդակությունն այն մասով, որը վերաբերում է նախկինում քննված այլ գործով արդեն իսկ հաստատված հանգամանքներին։
Գործին մասնակցող անձանց համար նախադատելիությունը նշանակում է որոշակի սահմաններում ապացուցման պարտականությունից ազատում, ինչպես նաև կրկնակի ապացուցման կամ նման հանգամանքները հետագա դատավարություններում հերքելու արգելք։ Նախադատելիությունը դատարանի համար ենթադրում է պարտականություն` ներմուծելու նման հանգամանքը նոր կայացվող դատական ակտում։ Որպես կանոն, դատական ակտերի պրեյուդիցիալ կապը ենթադրում է դատական ակտի նախադատելիության տարածում ամբողջ ծավալով` թե´ գործին մասնակցող անձանց, թե´ դատարանի վրա (Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետ)։ Հետևաբար նախադատելիությունն օրենքի ուժով միանշանակ կանխորոշիչ դերակատարություն է ունենում նոր դատական ակտի համար, իսկ գործին մասնակցող անձանց կամքը և դատական հայեցողությունն այս հարցում ազդեցություն չունեն: Դատական ակտի պրեյուդիցիալ կապի կամ նախադատելիության օբյեկտիվ սահմանները որոշվում են հանգամանքների այն շրջանակով, որոնք պետք է հաստատված լինեն օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտով և ենթակա չեն կրկին ապացուցման կամ հերքման այլ գործ քննելիս:
Միաժամանակ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ նախադատելիության օբյեկտիվ սահմանների որոշման համար էական նշանակություն ունի հետևյալ երկու դատավարական կանոնների պահպանումը`
1) վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը դատարանը պարզում է միայն oրենքով նախատեuված կարգով ձեռք բերված և հետազոտված ապացույցների միջոցով (բացառություն են կազմում միայն Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերը).
2) դատարանը պարզում է միայն գործին մաuնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները հիմնավորող, ինչպեu նաև վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը (վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքներ): Այս կանոնը կիրառելիս դատարանը պարտավոր է առաջնորդվել հայցվորի կողմից կանխորոշված հայցի առարկայի և հիմքի սահմաններով, որի փոփոխման բացառիկ իրավունքը պատկանում է հայցվորին:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հատկապես կարևորել է ապացուցման առարկայի` վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների ճիշտ որոշման հարցը, քանի որ դատարանի կողմից ապացուցման առարկայի սահմանների կամայական (առանց դատավարական նախադրյալի` հայցվորի կամահայտնության) ընդլայնումը բերում է այդ գործով կայացված դատական ակտով հաստատված որոշակի հանգամանքների նախադատելիության բացառման (տե´ս, «Սաթնէ» ՍՊԸ-ն ընդդեմ Աշոտ և Հենրիկ Այվազյանների թիվ 3-93(ՎԴ) գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 29.02.2008 թվականի որոշումը)։
Մեկ այլ որոշմամբ զարգացնելով վերը նշված դիրքորոշումը` ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հավելել է, որ համաձայն ընդհանուր կանոնի` նախադատելիությունն ունի օբյեկտիվ և սուբյեկտային շրջանակ: Նախադատելիության օբյեկտիվ սահմանները կազմում են այն փաստական հանգամանքները, որոնք հաստատվել են ավելի վաղ քննված գործով օրինական ուժի մեջ մտած վճռով:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը միաժամանակ ընդգծել է, որ նախադատելիության ինստիտուտը կարևոր նշանակություն ունի դատական խնայողության սկզբունքի ապահովման և դատական ակտերի միջև անհաղթահարելի հակասությունների կանխարգելման առումով: Մասնավորապես՝ այն մի կողմից կոչված է պարզեցնելու խախտված իրավունքները վերականգնելու դատավարական կարգը` ազատելով կողմերին նույն փաստը կրկին ապացուցելու պարտականությունից, մյուս կողմից կոչված է բացառելու միևնույն փաստերի տարբեր, հակասական գնահատումը, որը կարող է հանգեցնել իրավական որոշակիության սկզբունքի խախտման:
Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված նորմի նպատակն է պարզեցնել ապացուցման գործընթացը, այն է՝ միևնույն փաստը մեկ անգամ մեկ այլ դատարանի կողմից հաստատված լինելու դեպքում կողմերին և դատարանին ազատել այդ փաստերը հաստատելու գործընթացը կրկին կատարելու բեռից (տե´ս, Մանյա Մանուկյանն ընդդեմ Աշտարակի քաղաքապետարանի թիվ ԱՐԱԴ/0209/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 18.07.2014 թվականի որոշումը):
Սույն գործով Դատարանը, բավարարելով դիմումը, նշել է, որ գործում առկա փաստաթղթերի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 վճռով մերժվել է Կազմակերպության հայցն ընդդեմ Բանկի` Բանկի և Կազմակերպության միջև 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին: ՀՀ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.06.2016 թվականի որոշմամբ Կազմակերպության վերաքննիչ բողոքը մերժվել է: Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ` օրինական ուժի մեջ: ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 20.07.2017 թվականի որոշմամբ թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.06.2016 թվականի որոշման դեմ Կազմակերպության բերած վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է: Տվյալ պարագայում Դատարանը գտել է, որ, չնայած ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանում քննվող գործի առկայությանը, միևնույն առարկայի վերաբերյալ արդեն իսկ առկա է օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ, որի անտեսումն ուղղակիորեն կհանգեցնի ոչ միայն սնանկության վարույթի` օրենսդրորեն ամրագրված նպատակների անտեսմանը, այլև` վարույթի մասնակիցների իրավունքների և օրինական շահերի ոտնահարմանը:
Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով Դատարանի վճիռը, արձանագրել է, որ Դատարանը պահանջատեր Ընկերության դիմումը բավարարելիս վճռի հիմքում դրել է նաև նախկինում կողմերի միջև քննված մեկ այլ թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով դատական ակտերը, որոնցով վարկային պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու պահանջները մերժվել են: Սակայն Դատարանը վճռի պատճառաբանական մասում չի բացահայտել այդ վճիռներին հղում կատարելու հարցը, այն դեպքում, երբ այդ ապացույցը կողմերը Դատարանին չեն ներկայացրել և գործի նյութերում նման ապացույց առկա չէ և այդ ապացույցն անմիջականորեն չի հետազոտվել և քննության առարկա չի դարձվել:
Սույն գործի փաստերի համաձայն` Բանկի և Ընկերության միջև 28.12.2016 թվականին կնքվել է իրավունքների զիջման /ցեսիայի/ թիվ C-2016/2 գլխավոր պայմանագիրը, որի հիման վրա կազմված թիվ 6 հավելվածի համաձայն` պարտապան Կազմակերպության նկատմամբ առկա վճարային պարտավորությունների կատարման իրավունքները, որոնք սահմանվել են 27.05.2010 թվականի թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագրով, 01.06.2010 թվականին կնքված թիվ GV04377/1 վարկի տրամադրման համաձայնագրով և 07.09.2010 թվականին կնքված GV04411 վարկային պայմանագրով փոխանցվել է (զիջվել է) Ընկերությանը:
Ընկերությունը 06.07.2017 թվականին դիմում է ներկայացրել Դատարան Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին: Կազմակերպությունը 28.07.2017 թվականին Դատարան է ներկայացրել առարկություն Ընկերության կողմից ներկայացված՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու մասին դիմումի վերաբերյալ, հայտնելով, որ բացակայում են «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված սնանկության հատկանիշները՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու համար, մասնավորապես՝ բացակայում է նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանցի փաստը: Լրացնելով առարկությունը` Կազմակերպությունը հայտնել է նաև, որ սնանկ ճանաչելու դիմումի հիմքում դրված պայմանագրերը վիճարկվում են և առկա է նյութաիրավական վեճ, որը ևս հիմք է սնանկ ճանաչելու դիմումը մերժելու համար: 06.09.2017 թվականին կայացված դատական նիստի ընթացքում Կազմակերպության առարկությունների քննության ժամանակ Ընկերության ներկայացուցիչը հայտնել է, որ Երևանի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 վճռով Կազմակերպության հայցն ընդդեմ Բանկի` կողմերի միջև 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, մերժվել է, և դատական ակտը մտել է օրինական ուժի մեջ: Դատական նիստի ընթացքում վկայակոչված դատական ակտը դատարան չի ներկայացվել, իսկ Դատարանը և Կազմակերպության ներկայացուցիչը չեն պահանջել Ընկերության ներկայացուցչից ներկայացնել փաստաթղթի բնօրինակը:
Դիմողի կողմից վկայակոչված օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը կայացվել էր պարտապանի հայցի հիման վրա և նման փաստական հանգամանքը չի ժխտվել պարտապանի կողմից:
Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանություններին, որ վճարային պարտավորության հիմքում դրված փաստաթղթերի բնօրինակները դատարան չեն ներկայացվել, ապա Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նկատել, որ պարտապանը 15.08.2017 թվականին ներկայացրած առարկության լրացմամբ հայտնել էր, որ վճարային պարտավորության հիմքում ընկած պայմանագրերը վիճարկվում են դատական կարգով` ներկայացնելով «Դատալեքս» կայքից տպված փաստաթղթերը: Այսինքն` պարտապանը ոչ միայն կասկածի տակ չի դրել դրանց բովանդակությունը, այլև հայտնել է, որ վիճարկում է դրանք դատական կարգով, ընդ որում ներկայացնելով ոչ թե դատավարական բնօրինակ փաստաթղթերը` այլ քաղվածք «Դատալեքս» տեղեկատվական կայք էջից:
Վերաքննիչ դատարանը վճռի բեկանման հիմքում դրել է նաև այն հանգամանքը, որ Դատարանը պահանջատեր Ընկերության դիմումը բավարարելիս վճռի հիմքում դրել է նախկինում կողմերի միջև քննված մեկ այլ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով դատական ակտերը, որոնցով վարկային պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու պահանջները մերժվել են: Սակայն դատարանը վճռի պատճառաբանական մասում չի բացահայտել այդ վճիռներին հղում կատարելու հարցը, այն դեպքում, երբ այդ ապացույցը կողմերը դատարանին չեն ներկայացրել և գործի նյութերում նման ապացույց առկա չէ և այդ ապացույցը անմիջականորեն չի հետազոտվել և քննության առարկա չի դարձվել:
Այսինքն` պարտապանի կողմից ներկայացված «Դատալեքս» տեղեկատվական համակարգից տպված փաստաթղթերը Վերաքննիչ դատարանի կողմից ընդունվել են որպես նյութաիրավական վեճի առկայությունը հաստատող հանգամանք և մյուս կողմից կասկածի տակ է դրվել դիմողի կողմից վկայակոչված և «Դատալեքս» տեղեկատվական համակարգում հասանելի դատական ակտի առկայությունը:
Ընդ որում, նման կասկածի դեպքում պարտապանը կարող էր պահանջել դիմողից ներկայացնելու դատական ակտի բնագիրը կամ իր առարկությունները հիմնավորելու համար դատարանին տրամադրել վկայակոչված դատական ակտի իր օրինակը:
ՀՀ Սահմանադրական դատարանը, 12.06.2016 թվականի թիվ ՍԴՈ-1293 որոշմամբ անդրադառնալով վճռաբեկ բողոքում վկայակոչված դատական ակտերը բողոքին կցված չլինելու դեպքին, արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը. «Վկայակոչվող դատական ակտերը կցելու պահանջ նախատեսելն այն պարագայում, երբ դրանք հասանելի են դատավարության կողմերին և ՀՀ վճռաբեկ դատարանին (այդ թվում` համացանցի համապատասխան պաշտոնական կայքէջերից օգտվելու միջոցով), հիմնավոր չէ: Պետության պոզիտիվ պարտականությունն է ապահովել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռների, Սահմանադրական դատարանի և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումների, ինչպես նաև ստորադաս դատարանի դատական ակտերի հասանելիությունը»:
ՀՀ սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դատավարության մասնակցի կողմից վկայակոչվող դատական ակտերը ներկայացնելու պահանջ դնելը չի կարող արդարացված լինել այն պարագայում, երբ դրանք հասանելի են դատարանին դատական համակարգի պաշտոնական կայքէջի միջոցով, իսկ դատավարական կողմը չի պահանջել դրա բնագիրը դատավարության համապատասխան փուլում:
Վերաքննիչ դատարանն իր որոշմամբ անդրադարձել է նաև պահանջի զիջման պայմանագրի անվավերության հարցին, նշելով, որ եթե պահանջի իրավունքի զիջման մասին պարտապանը ծանուցված չլինելու պայմաններում պարտավորությունը կատարել է հին պարտատիրոջ նկատմամբ, ապա այն համարվում է կատարված պատշաճ:
Սույն փաստարկը էական նշանակություն կարող էր ունենալ միայն այն դեպքում, երբ պարտապանը սնանկության գործը քննող դատարանին ներկայացներ ապացույց, որ սկզբնական պարտատիրոջ նկատմամբ ունեցած պարտավորությունը կատարվել է ամբողջությամբ, կամ այն ծավալով, որի մնացորդը չի գերազանցում «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված նվազագույն սահմանաչափը` այսինքն 1.000.000 ՀՀ դրամը:
Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ պահանջի զիջման պայմանագրի վիճարկումը չի կարող հիմք հանդիսանալ պահանջի անվիճելիության վիճարկման համար, քանի որ դրա անվավերությունը չի դադարեցնում առկա պարտավորությունը, այլ որոշում է պահանջի իրավունք ունեցող սուբյեկտին, որի նկատմամբ պետք է կատարվի պարտավորությունը: Սույն գործի շրջանակներում դատական կարգով պահանջի իրավունքի զիջման վիճարկումը չի կարող ազդել սնանկ ճանաչելու դիմում ներկայացրած անձի դատավարական իրավասուբյեկտության պատշաճության վրա, քանի որ մինչև դրա վավերականության հարցի ստուգումը տվյալ անձը պահպանում է պահանջի իրավունքը:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով սահմանված՝ առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալու՝ Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.
Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք։ Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար։ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից։ Տվյալ դեպքում, Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է։
Առաջին ատյանի դատարանի վճռին օրինական ուժ տալիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը։

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու և բողոքի քննության հետ կապված դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են [ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ] գլխի կանոններին համապատասխան: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ բողոքարկված դատական ակտը բեկանելու և փոփոխելու դեպքում վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարանը եզրափակիչ դատական ակտով գործին մասնակցող անձանց միջև վերաբաշխում է դատական ծախսերը`[ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ] գլխի կանոնների համաձայն:
Սույն գործով նկատի ունենալով, որ վճռաբեկ բողոքի բավարարման արդյունքում ստորադաս դատարանի դատական ակտը ենթակա է բեկանման և օրինական ուժ է տրվում Դատարանի 15.09.2017 թվականի վճռին, Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի իրավակարգավորումը, գտնում է, որ Կազմակերպությունից հօգուտ Ընկերության պետք է բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար նախապես վճարված պետական տուրքի հատուցման գումար։

Ելնելով վերոգրյալից և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ, 406-րդ, 408-րդ հոդվածներով` Վճռաբեկ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց

1. Վճռաբեկ բողոքը բավարարել։ Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 08.06.2018 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.09.2017 թվականի վճռին։
2. «ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» ՍՊԸ-ից հօգուտ «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵՏ ՄԵՆԵՋՄԵՆՏ ԿՈՄՊԱՆԻ» ՍՊԸ-ի բռնագանձել 20.000 ՀՀ դրամ՝ որպես վճռաբեկ բողոքի համար նախապես վճարված պետական տուրքի հատուցման գումար։
3. Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և ենթակա չէ բողոքարկման:

Նախագահող Ռ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Զեկուցող Ս. ԱՆՏՈՆՅԱՆ

Վ. ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

Ա.ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ

Մ. ԴՐՄԵՅԱՆ

Գ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Ս. ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

Տ. ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

Է. ՍԵԴՐԱԿՅԱՆ

Ն. ՏԱՎԱՐԱՑՅԱՆ







Հատուկ կարծիք

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական
և վարչական պալատի կողմից թիվ ԿԴ1/0151/04/17 սնանկության գործով 16.12.2020 թվականին կայացված որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերի վերաբերյալ

16.12.2020 թվական

Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատը (այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան), 2020 թվականի դեկտեմբերի 16-ին գրավոր ընթացակարգով քննելով «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵՏ ՄԵՆԵՋՄԵՆՏ ԿՈՄՊԱՆԻ» ՍՊԸ-ի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 08.06.2018 թվականի որոշման դեմ՝ ըստ դիմումի «ՌԵԴՈՒՏ ԱՍԵԹ ՄԵՆԵՋՄԵՆԹ» ՍՊԸ-ի (ներկայումս՝ «ՌԵԴՈՒԹ ԱՍԵՏ ՄԵՆԵՋՄԵՆՏ ԿՈՄՊԱՆԻ» ՍՊԸ-ի, այսուհետ՝ Ընկերություն)` «ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ ՏՈՀՄԱՅԻՆ ԹՌՉՆԱԲՈՒԾԱԿԱՆ ՖԱԲՐԻԿԱ» ՍՊԸ-ին (այսուհետ` Կազմակերպություն) սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին, Վճռաբեկ դատարանի դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ որոշել է վճռաբեկ բողոքը բավարարել, բեկանել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 08.06.2018 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի 15.09.2017 թվականի վճռին:
Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի դատավորներ Գ. Հակոբյանս, Ռ. Հակոբյանս և Ս. Միքայելյանս, համաձայն չլինելով վերը նշված որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի դատավորների մեծամասնության կարծիքի հետ, ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 9-րդ և 10-րդ մասերով, շարադրում ենք մեր հատուկ կարծիքն այդ մասերի վերաբերյալ:

1. Վճռաբեկ դատարանը որպես գործի դատավարական նախապատմություն նշել է հետևյալը.
«Դիմելով դատարան՝ Ընկերությունը պահանջել է Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչել:
ՀՀ Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի (դատավոր` Տ. Փոլադյան) (այսուհետ` Դատարան) 15.09.2017 թվականի վճռով դիմումը բավարարվել է:
ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 08.06.2018 թվականի որոշմամբ Կազմակերպության վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն` Դատարանի 15.09.2017 թվականի վճիռը բեկանվել և փոփոխվել է` Ընկերության դիմումը` Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին, մերժվել է:
Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Ընկերությունը:
Վճռաբեկ բողոքի պատասխան չի ներկայացվել»։

2. Վճռաբեկ դատարանը որպես վճռաբեկ բողոքի հիմքեր, հիմնավորումներ և պահանջ նշել է հետևյալը.
«Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի «բ» կետը, չի կիրառել «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ա» կետը, որը պետք է կիրառեր, խախտել է 17.06.1998 թվականին ընդունված, 01.01.1999 թվականին ուժի մեջ մտած և 09.04.2018 թվականին ուժը կորցրած ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի (այսուհետ՝ Նախկին օրենսգիրք) 47-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 48-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետը, 53-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 130.1-րդ հոդվածի 1-ին կետը, 219-րդ հոդվածը, 220.1-րդ հոդվածի 1-ին կետը:
Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.
Սույն գործով Կազմակերպությունը, ստանալով Ընկերության կողմից դատարան ներկայացված հարկադրված սնանկության դիմումը, որը Դատարանի կողմից վարույթ է ընդունվել 07.07.2017 թվականին, 25.07.2017 թվականին հայցադիմում է ներկայացրել Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան՝ վիճարկելով պարտավորության հիմքը հանդիսացող պայմանագրերի վավերականությունը՝ դրանք անփող լինելու, ինչպես նաև ցեսիայի մասին չծանուցված լինելու հիմքով:
06.09.2017 թվականի դատական նիստի ընթացքում Ընկերությունը հայտնել է, որ Կազմակերպությունը սնանկության դիմումը ստանալուց հետո արդեն երկրորդ անգամ ձեռնամուխ է լինում այնպիսի գործողություններ ձեռնարկելուն, որոնք խոչընդոտում են սնանկության վարույթի իրականացմանը: Այսպես, նախկինում «Առէկսիմբանկ-Գազպրոմբանկի Խումբ» ՓԲԸ-ի (այսուհետ՝ Բանկ) կողմից 14.04.2015 թվականին ներկայացվել է դիմում՝ նույն Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին, որը վարույթ է ընդունվել 15.04.2015 թվականին: 02.06.2015 թվականին, այսինքն՝ սնանկության դիմումը ներկայացվելուց հետո, Կազմակերպությունը հայցադիմում է ներկայացրել Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան՝ ընդդեմ Բանկի՝ 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին (թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործ), որը 18.12.2015 թվականի վճռով մերժվել է: Վերոգրյալ օրինական ուժի մեջ մտած վճռով դատարանը ճանաչել է վճարային պարտավորության հիմք հանդիսացող վարկային պայմանագրերի վավերականությունը, իսկ ներկայացված սնանկության դիմումի շրջանակներում հիմնավորվել և ապացուցվել է պարտապան Կազմակերպության կողմից վճարային պարտավորությունների ոչ պատշաճ կատարման հանգամանքը:
Անդրադառնալով Վերաքննիչ դատարանի այն փաստարկին, որ գործում բացակայում են թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով դատական ակտերը, դրանք դատարանին չեն ներկայացվել, գործի նյութերում դրանք առկա չեն, այդ ապացույցը անմիջականորեն չի հետազոտվել և քննության առարկա չի դարձվել, հիմնավոր չէ, քանի որ 06.09.2017 թվականի դատական նիստի ընթացքում թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով վճիռը հրապարակվել է Ընկերության ներկայացուցչի կողմից, այդ վճռի առնչությամբ իր դիրքորոշումն է հայտնել Կազմակերպության ներկայացուցիչը, այդ վճիռը և դրանով հաստատված փաստերը քննության են առնվել դատական նիստի ընթացքում: Վերոգրյալը արձանագրվել է 06.09.2017 թվականի դատական նիստի արձանագրությամբ: Բացի այդ, Դատարանը չի պահանջել ներկայացնելու այդ վճռի բնօրինակը կամ պատշաճ վավերացված պատճենը:
Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանությանը, որ փաստաթղթերի պատճենները՝ ներկայացված տեսքով վավերացված լինելը օրենքի իմաստով չի համարվում պատշաճ վավերացում, բողոքաբերը գտել է, որ Վերաքննիչ դատարանը տվյալ դեպքում պետք է մեջբերեր այն իրավանորմը, որի ուժով այդ կերպ արված վավերացումը չի համարվում պատշաճ վավերացում՝ հաշվի առնելով, որ ինչպես Նախկին օրենսգիրքը, այնպես էլ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը որևէ դրույթ չի պարունակում առ այն, թե որն է համարվում պատշաճ վավերացում այն դեպքում, երբ իրավաբանական անձը ներկայացրել է իր կամ իր իրավանախորդի կողմից կնքված, նոտարական կարգով վավերացված, իսկ օրենքով նախատեսված դեպքում՝ նաև համապատասխան պետական գրանցում ստացած պայմանագրերի պատճենները, դրանց վրա իրավաբանական անձի գործող տնօրենը (նշված փաստը հիմնավորվում է դիմումին կից ներկայացված Ընկերության պետական ռեգիստրի վկայականի և տնօրենի անձնագրի պատճեններով) նշում է կատարել այն մասին, որ դրանք հանդիսանում են բնօրինակ փաստաթղթերից կատարված պատճեններ, որի կապակցությամբ տնօրենը ստորագրել և կնքել է Ընկերության կնիքով:
Բացի այդ, սույն գործի քննության հետ կապված հարկ է անդրադառնալ այն հարցադրմանը, թե արդյոք Կազմակերպության վճարային պարտավորությունը վիճելի է դառնում այն պայմաններում, երբ օրինական ուժի մեջ մտած վճռով հաստատվել է վերջինիս պարտավորությունների անվիճելիությունը, իսկ ցեսիայի պայմանագրի վիճարկման առարկան ոչ թե հիմնական պարտավորության բովանդակությունն է, որը փոփոխության չի ենթարկվել, այլ պարտավորության մեջ անձանց՝ պարտատերերի փոփոխության իրավաչափությունը:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 08.06.2018 թվականի որոշումը և օրինական ուժ տալ Դատարանի 15.09.2017 թվական վճռին»:

3. Վճռաբեկ դատարանը որպես վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստեր նշել է հետևյալը.
«1) Բանկի և Կազմակերպության միջև 07.09.2010 թվականին կնքվել է թիվ V04411 վարկային պայմանագիրը, համաձայն որի` Կազմակերպությունը 1826 օր ժամկետով, մինչև 07.09.2015 թվականը մարման վերջնաժամկետով, տարեկան 14% տոկոս տոկոսադրույքի չափով Բանկից ստացել է՝ 1.500.000 ԱՄՆ դոլարի չափով վարկ (հատոր 2-րդ, գ.թ. 25-34).
2) Բանկի և Կազմակերպության միջև 27.05.2010 թվականին կնքվել է թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիր, որով վարկերի, վարկային գծերի, օվերդրաֆտների և երաշխիքների տրամադրման առավելագույն սահմանաչափ է սահմանվել 820.000.000 ՀՀ դրամ (կամ դրան համարժեք այլ արժույթ) (հատոր 1-ին, գ.թ. 59-64).
3) Բանկի, Կազմակերպության, Մարատ Մելքոնյանի և Տաիսիա Մելքոնյանի միջև 27.05.2010 թվականին կնքվել է թիվ GV04377/1 հողամասի հիփոթեքի պայմանագիրը, որով Մարատ Մելքոնյանը և Տաիսիա Մելքոնյանը գրավադրել են Արմավիրի մարզ, Արգինա գյուղում գտնվող 235 հեկտար ընդհանուր մակերեսով գյուղատնտեսական նշանակության հողամասը (14.01.2005 թվականին տրված անշարժ գույքի սեփականության (օգտագործման) իրավունքի գրանցման թիվ 1200079 վկայական, 26.07.2010 թվականին տրված գրավի, հիփոթեքի իրավունքի գրանցման թիվ 0109184 վկայական) (հատոր 1-ին, գ.թ. 69-73).
4) Բանկի և Ընկերության միջև 28.12.2016 թվականին կնքվել է իրավունքների զիջման (ցեսիայի) թիվ C-2016/2 գլխավոր պայմանագիրը (այսուհետ` Ցեսիայի գլխավոր պայմանագիր), որի հիման վրա կազմված թիվ 6 հավելվածի համաձայն՝ պարտապան Կազմակերպության նկատմամբ առկա վճարային պարտավորությունների կատարման իրավունքները, որոնք սահմանվել են 27.05.2010 թվականի թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագրով, 01.06.2010 թվականին կնքված թիվ GV04377/1 վարկի տրամադրման համաձայնագրով և 07.09.2010 թվականին կնքված GV04411 վարկային պայմանագրով փոխանցվել է (զիջվել է) Ընկերությանը (հատոր 1-ին, գ.թ. 22-54).
5) Կազմակերպությունը 28.07.2017 թվականին Դատարան է ներկայացրել առարկություն Ընկերության կողմից ներկայացված՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու մասին դիմումի վերաբերյալ, հայտնելով, որ բացակայում են «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված սնանկության հատկանիշները՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու համար, մասնավորապես՝ բացակայում է նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանցի փաստը: Լրացնելով առարկությունը Կազմակերպությունը հայտնել է նաև, որ սնանկ ճանաչելու դիմումի հիմքում դրված պայմանագրերը վիճարկվում են և առկա է նյութաիրավական վեճ, որը ևս հիմք է սնանկ ճանաչելու դիմումը մերժելու համար (հատոր 2-րդ, գ.թ. 1, 25-26).
6) 06.09.2017 թվականին կայացված դատական նիստի ընթացքում Կազմակերպության առարկությունների քննության ժամանակ Ընկերության ներկայացուցիչը հայտնել է, որ Երևանի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 վճռով Կազմակերպության հայցն ընդդեմ Բանկի` կողմերի միջև 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, մերժվել է, և դատական ակտը մտել է օրինական ուժի մեջ (հատոր 3-րդ, գ.թ. 51-54).
7) Դատարանը և Կազմակերպության ներկայացուցիչը չեն պահանջել Ընկերության ներկայացուցչից ներկայացնել փաստաթղթի բնօրինակը»:

4. Վճռաբեկ դատարանը որպես Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանություններ և եզրահանգումներ նշել է հետևյալը.
«Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վճռաբեկ բողոքի վարույթ ընդունումը պայմանավորված է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ, այն է` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում՝ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի իմաստով, այսինքն՝ Վերաքննիչ դատարանի կողմից Նախկին օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 2-րդ կետի խախտման արդյունքում թույլ է տրվել դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:
Վերոգրյալով պայմանավորված Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ Նախկին օրենսգրքի 52-րդ և 53-րդ հոդվածների կիրառելիության որոշ հարցերին:
«Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` սնանկության գործերի վարումն իրականացվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով, Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքով և նույն օրենքով սահմանված կարգով:
«Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ պարտապանը կարող է սնանկ ճանաչվել դատարանի վճռով` սեփական նախաձեռնությամբ (կամավոր սնանկության դիմում) կամ պարտատիրոջ պահանջով (հարկադրված սնանկության դիմում), եթե պարտապանն անվճարունակ է: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ պարտապանը դատարանի վճռով կարող է սնանկ ճանաչվել հարկադրված սնանկության դիմումի հիման վրա, եթե թույլ է տվել օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանց, և վճռի կայացման պահին նշված կետանցը շարունակվում է (փաստացի անվճարունակություն)։ Վճարային պարտավորությունն անվիճելի է, եթե պարտապանը չի առարկում դրա դեմ, կամ եթե առարկում է հիշյալ պարտավորության դեմ, սակայն`
ա) վճարային պարտավորությունը ճանաչված է օրինական ուժի մեջ մտած վճռով կամ դատավճռով, և բացակայում է հաշվանցի հնարավորությունը, (...)
բ) պահանջը հիմնված է գրավոր գործարքի վրա, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
գ) պահանջը բխում է օրենքով սահմանված հարկեր, տուրքեր կամ պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտապանի պարտավորությունից, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
դ) պահանջի չվիճարկվող մասը գերազանցում է օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը:
Գնահատելով գործի փաստական հանգամանքները և Վերաքննիչ դատարանի իրավական վերլուծությունները` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ բողոք բերողի փաստարկները դատավարական իրավունքի նորմերի խախտման վերաբերյալ հիմնավոր են հետևյալ պատճառաբանությամբ.
Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն՝ նախկինում քննված` քաղաքացիական գործով օրինական ուժի մեջ մտած դատարանի վճռով հաստատված հանգամանքները նույն անձանց միջև դատարանում այլ գործ քննելիս կրկին չեն ապացուցվում:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով վերոնշյալ իրավական նորմի վերլուծությանը, նշել է, որ օրինական ուժի մեջ մտած սկզբնական դատական ակտի նախադատելիությունը պայմանավորում է նույն անձանց միջև այլ գործի քննության արդյունքում նոր կայացվելիք դատական ակտի բովանդակությունն այն մասով, որը վերաբերում է նախկինում քննված այլ գործով արդեն իսկ հաստատված հանգամանքներին։
Գործին մասնակցող անձանց համար նախադատելիությունը նշանակում է որոշակի սահմաններում ապացուցման պարտականությունից ազատում, ինչպես նաև կրկնակի ապացուցման կամ նման հանգամանքները հետագա դատավարություններում հերքելու արգելք։ Նախադատելիությունը դատարանի համար ենթադրում է պարտականություն` ներմուծելու նման հանգամանքը նոր կայացվող դատական ակտում։ Որպես կանոն, դատական ակտերի պրեյուդիցիալ կապը ենթադրում է դատական ակտի նախադատելիության տարածում ամբողջ ծավալով` թե´ գործին մասնակցող անձանց, թե´ դատարանի վրա (Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետ)։ Հետևաբար նախադատելիությունն օրենքի ուժով միանշանակ կանխորոշիչ դերակատարություն է ունենում նոր դատական ակտի համար, իսկ գործին մասնակցող անձանց կամքը և դատական հայեցողությունն այս հարցում ազդեցություն չունեն: Դատական ակտի պրեյուդիցիալ կապի կամ նախադատելիության օբյեկտիվ սահմանները որոշվում են հանգամանքների այն շրջանակով, որոնք պետք է հաստատված լինեն օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտով և ենթակա չեն կրկին ապացուցման կամ հերքման այլ գործ քննելիս:
Միաժամանակ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ նախադատելիության օբյեկտիվ սահմանների որոշման համար էական նշանակություն ունի հետևյալ երկու դատավարական կանոնների պահպանումը`
1) վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը դատարանը պարզում է միայն oրենքով նախատեuված կարգով ձեռք բերված և հետազոտված ապացույցների միջոցով (բացառություն են կազմում միայն Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերը).
2) դատարանը պարզում է միայն գործին մաuնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները հիմնավորող, ինչպեu նաև վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը (վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքներ): Այս կանոնը կիրառելիս դատարանը պարտավոր է առաջնորդվել հայցվորի կողմից կանխորոշված հայցի առարկայի և հիմքի սահմաններով, որի փոփոխման բացառիկ իրավունքը պատկանում է հայցվորին:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հատկապես կարևորել է ապացուցման առարկայի` վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների ճիշտ որոշման հարցը, քանի որ դատարանի կողմից ապացուցման առարկայի սահմանների կամայական (առանց դատավարական նախադրյալի` հայցվորի կամահայտնության) ընդլայնումը բերում է այդ գործով կայացված դատական ակտով հաստատված որոշակի հանգամանքների նախադատելիության բացառման (տե´ս, «Սաթնէ» ՍՊԸ-ն ընդդեմ Աշոտ և Հենրիկ Այվազյանների թիվ 3-93(ՎԴ) գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 29.02.2008 թվականի որոշումը)։
Մեկ այլ որոշմամբ զարգացնելով վերը նշված դիրքորոշումը` ՀՀ վճռաբեկ դատարանը հավելել է, որ համաձայն ընդհանուր կանոնի` նախադատելիությունն ունի օբյեկտիվ և սուբյեկտային շրջանակ: Նախադատելիության օբյեկտիվ սահմանները կազմում են այն փաստական հանգամանքները, որոնք հաստատվել են ավելի վաղ քննված գործով օրինական ուժի մեջ մտած վճռով:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը միաժամանակ ընդգծել է, որ նախադատելիության ինստիտուտը կարևոր նշանակություն ունի դատական խնայողության սկզբունքի ապահովման և դատական ակտերի միջև անհաղթահարելի հակասությունների կանխարգելման առումով: Մասնավորապես՝ այն մի կողմից կոչված է պարզեցնելու խախտված իրավունքները վերականգնելու դատավարական կարգը` ազատելով կողմերին նույն փաստը կրկին ապացուցելու պարտականությունից, մյուս կողմից կոչված է բացառելու միևնույն փաստերի տարբեր, հակասական գնահատումը, որը կարող է հանգեցնել իրավական որոշակիության սկզբունքի խախտման:
Նախկին օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված նորմի նպատակն է պարզեցնել ապացուցման գործընթացը, այն է՝ միևնույն փաստը մեկ անգամ մեկ այլ դատարանի կողմից հաստատված լինելու դեպքում կողմերին և դատարանին ազատել այդ փաստերը հաստատելու գործընթացը կրկին կատարելու բեռից (տե´ս, Մանյա Մանուկյանն ընդդեմ Աշտարակի քաղաքապետարանի թիվ ԱՐԱԴ/0209/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 18.07.2014 թվականի որոշումը):
Սույն գործով Դատարանը, բավարարելով դիմումը, նշել է, որ գործում առկա փաստաթղթերի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 վճռով մերժվել է Կազմակերպության հայցն ընդդեմ Բանկի` Բանկի և Կազմակերպության միջև 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին: ՀՀ Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.06.2016 թվականի որոշմամբ Կազմակերպության վերաքննիչ բողոքը մերժվել է: Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի վճիռը թողնվել է անփոփոխ` օրինական ուժի մեջ: ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 20.07.2017 թվականի որոշմամբ թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.06.2016 թվականի որոշման դեմ Կազմակերպության բերած վճռաբեկ բողոքը վերադարձվել է: Տվյալ պարագայում Դատարանը գտել է, որ, չնայած ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանում քննվող գործի առկայությանը, միևնույն առարկայի վերաբերյալ արդեն իսկ առկա է օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ, որի անտեսումն ուղղակիորեն կհանգեցնի ոչ միայն սնանկության վարույթի` օրենսդրորեն ամրագրված նպատակների անտեսմանը, այլև` վարույթի մասնակիցների իրավունքների և օրինական շահերի ոտնահարմանը:
Վերաքննիչ դատարանը, բեկանելով Դատարանի վճիռը, արձանագրել է, որ Դատարանը պահանջատեր Ընկերության դիմումը բավարարելիս վճռի հիմքում դրել է նաև նախկինում կողմերի միջև քննված մեկ այլ թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով դատական ակտերը, որոնցով վարկային պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու պահանջները մերժվել են: Սակայն Դատարանը վճռի պատճառաբանական մասում չի բացահայտել այդ վճիռներին հղում կատարելու հարցը, այն դեպքում, երբ այդ ապացույցը կողմերը Դատարանին չեն ներկայացրել և գործի նյութերում նման ապացույց առկա չէ և այդ ապացույցն անմիջականորեն չի հետազոտվել և քննության առարկա չի դարձվել:
Սույն գործի փաստերի համաձայն` Բանկի և Ընկերության միջև 28.12.2016 թվականին կնքվել է իրավունքների զիջման /ցեսիայի/ թիվ C-2016/2 գլխավոր պայմանագիրը, որի հիման վրա կազմված թիվ 6 հավելվածի համաձայն` պարտապան Կազմակերպության նկատմամբ առկա վճարային պարտավորությունների կատարման իրավունքները, որոնք սահմանվել են 27.05.2010 թվականի թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագրով, 01.06.2010 թվականին կնքված թիվ GV04377/1 վարկի տրամադրման համաձայնագրով և 07.09.2010 թվականին կնքված GV04411 վարկային պայմանագրով փոխանցվել է (զիջվել է) Ընկերությանը:
Ընկերությունը 06.07.2017 թվականին դիմում է ներկայացրել Դատարան Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու պահանջի մասին: Կազմակերպությունը 28.07.2017 թվականին Դատարան է ներկայացրել առարկություն Ընկերության կողմից ներկայացված՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու մասին դիմումի վերաբերյալ, հայտնելով, որ բացակայում են «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված սնանկության հատկանիշները՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու համար, մասնավորապես՝ բացակայում է նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանցի փաստը: Լրացնելով առարկությունը` Կազմակերպությունը հայտնել է նաև, որ սնանկ ճանաչելու դիմումի հիմքում դրված պայմանագրերը վիճարկվում են և առկա է նյութաիրավական վեճ, որը ևս հիմք է սնանկ ճանաչելու դիմումը մերժելու համար: 06.09.2017 թվականին կայացված դատական նիստի ընթացքում Կազմակերպության առարկությունների քննության ժամանակ Ընկերության ներկայացուցիչը հայտնել է, որ Երևանի Կենտրոն և Նորք Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 18.12.2015 թվականի թիվ ԵԿԴ/2482/02/15 վճռով Կազմակերպության հայցն ընդդեմ Բանկի` կողմերի միջև 27.05.2014 թվականին կնքված թիվ GV04377 վարկային գործառնությունների իրականացման գլխավոր պայմանագիրը, թիվ GV04377/1 և GV04377/11 համաձայնագրերը և 07.09.2010 թվականին կնքված թիվ V04411 վարկային պայմանագիրն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, մերժվել է, և դատական ակտը մտել է օրինական ուժի մեջ: Դատական նիստի ընթացքում վկայակոչված դատական ակտը դատարան չի ներկայացվել, իսկ Դատարանը և Կազմակերպության ներկայացուցիչը չեն պահանջել Ընկերության ներկայացուցչից ներկայացնել փաստաթղթի բնօրինակը:
Դիմողի կողմից վկայակոչված օրինակն ուժի մեջ մտած դատական ակտը կայացվել էր պարտապանի հայցի հիման վրա և նման փաստական հանգամանքը չի ժխտվել պարտապանի կողմից:
Ինչ վերաբերում է Վերաքննիչ դատարանի այն պատճառաբանություններին, որ վճարային պարտավորության հիմքում դրված փաստաթղթերի բնօրինակները դատարան չեն ներկայացվել, ապա Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նկատել, որ պարտապանը 15.08.2017 թվականին ներկայացրած առարկության լրացմամբ հայտնել էր, որ վճարային պարտավորության հիմքում ընկած պայմանագրերը վիճարկվում են դատական կարգով` ներկայացնելով «Դատալեքս» կայքից տպված փաստաթղթերը: Այսինքն` պարտապանը ոչ միայն կասկածի տակ չի դրել դրանց բովանդակությունը, այլև հայտնել է, որ վիճարկում է դրանք դատական կարգով, ընդ որում ներկայացնելով ոչ թե դատավարական բնօրինակ փաստաթղթերը` այլ քաղվածք «Դատալեքս» տեղեկատվական կայք էջից:
Վերաքննիչ դատարանը վճռի բեկանման հիմքում դրել է նաև այն հանգամանքը, որ Դատարանը պահանջատեր Ընկերության դիմումը բավարարելիս վճռի հիմքում դրել է նախկինում կողմերի միջև քննված մեկ այլ ԵԿԴ/2482/02/15 քաղաքացիական գործով դատական ակտերը, որոնցով վարկային պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու պահանջները մերժվել են: Սակայն դատարանը վճռի պատճառաբանական մասում չի բացահայտել այդ վճիռներին հղում կատարելու հարցը, այն դեպքում, երբ այդ ապացույցը կողմերը դատարանին չեն ներկայացրել և գործի նյութերում նման ապացույց առկա չէ և այդ ապացույցը անմիջականորեն չի հետազոտվել և քննության առարկա չի դարձվել:
Այսինքն` պարտապանի կողմից ներկայացված «Դատալեքս» տեղեկատվական համակարգից տպված փաստաթղթերը Վերաքննիչ դատարանի կողմից ընդունվել են որպես նյութաիրավական վեճի առկայությունը հաստատող հանգամանք և մյուս կողմից կասկածի տակ է դրվել դիմողի կողմից վկայակոչված և «Դատալեքս» տեղեկատվական համակարգում հասանելի դատական ակտի առկայությունը:
Ընդ որում, նման կասկածի դեպքում պարտապանը կարող էր պահանջել դիմողից ներկայացնելու դատական ակտի բնագիրը կամ իր առարկությունները հիմնավորելու համար դատարանին տրամադրել վկայակոչված դատական ակտի իր օրինակը:
ՀՀ Սահմանադրական դատարանը, 12.06.2016 թվականի թիվ ՍԴՈ-1293 որոշմամբ անդրադառնալով վճռաբեկ բողոքում վկայակոչված դատական ակտերը բողոքին կցված չլինելու դեպքին, արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը. «Վկայակոչվող դատական ակտերը կցելու պահանջ նախատեսելն այն պարագայում, երբ դրանք հասանելի են դատավարության կողմերին և ՀՀ վճռաբեկ դատարանին (այդ թվում` համացանցի համապատասխան պաշտոնական կայքէջերից օգտվելու միջոցով), հիմնավոր չէ: Պետության պոզիտիվ պարտականությունն է ապահովել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռների, Սահմանադրական դատարանի և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումների, ինչպես նաև ստորադաս դատարանի դատական ակտերի հասանելիությունը»:
ՀՀ սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դատավարության մասնակցի կողմից վկայակոչվող դատական ակտերը ներկայացնելու պահանջ դնելը չի կարող արդարացված լինել այն պարագայում, երբ դրանք հասանելի են դատարանին դատական համակարգի պաշտոնական կայքէջի միջոցով, իսկ դատավարական կողմը չի պահանջել դրա բնագիրը դատավարության համապատասխան փուլում:
Վերաքննիչ դատարանն իր որոշմամբ անդրադարձել է նաև պահանջի զիջման պայմանագրի անվավերության հարցին, նշելով, որ եթե պահանջի իրավունքի զիջման մասին պարտապանը ծանուցված չլինելու պայմաններում պարտավորությունը կատարել է հին պարտատիրոջ նկատմամբ, ապա այն համարվում է կատարված պատշաճ:
Սույն փաստարկը էական նշանակություն կարող էր ունենալ միայն այն դեպքում, երբ պարտապանը սնանկության գործը քննող դատարանին ներկայացներ ապացույց, որ սկզբնական պարտատիրոջ նկատմամբ ունեցած պարտավորությունը կատարվել է ամբողջությամբ, կամ այն ծավալով, որի մնացորդը չի գերազանցում «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված նվազագույն սահմանաչափը` այսինքն 1.000.000 ՀՀ դրամը:
Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ պահանջի զիջման պայմանագրի վիճարկումը չի կարող հիմք հանդիսանալ պահանջի անվիճելիության վիճարկման համար, քանի որ դրա անվավերությունը չի դադարեցնում առկա պարտավորությունը, այլ որոշում է պահանջի իրավունք ունեցող սուբյեկտին, որի նկատմամբ պետք է կատարվի պարտավորությունը: Սույն գործի շրջանակներում դատական կարգով պահանջի իրավունքի զիջման վիճարկումը չի կարող ազդել սնանկ ճանաչելու դիմում ներկայացրած անձի դատավարական իրավասուբյեկտության պատշաճության վրա, քանի որ մինչև դրա վավերականության հարցի ստուգումը տվյալ անձը պահպանում է պահանջի իրավունքը:

Այսպիսով, վճռաբեկ բողոքի հիմքի առկայությունը Վճռաբեկ դատարանը դիտում է բավարար` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու համար:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով անհրաժեշտ է կիրառել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 405-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով սահմանված՝ առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալու՝ Վճռաբեկ դատարանի լիազորությունը հետևյալ հիմնավորմամբ.
Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի ողջամիտ ժամկետում իր գործի քննության իրավունք։ Սույն քաղաքացիական գործով վեճի լուծումն էական նշանակություն ունի գործին մասնակցող անձանց համար։ Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ գործը ողջամիտ ժամկետում քննելը հանդիսանում է Կոնվենցիայի նույն հոդվածով ամրագրված անձի արդար դատաքննության իրավունքի տարր, հետևաբար գործի անհարկի ձգձգումները վտանգ են պարունակում նշված իրավունքի խախտման տեսանկյունից։ Տվյալ դեպքում, Վճռաբեկ դատարանի կողմից ստորադաս դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալը բխում է արդարադատության արդյունավետության շահերից, քանի որ սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելու համար նոր հանգամանք հաստատելու անհրաժեշտությունը բացակայում է։
Առաջին ատյանի դատարանի վճռին օրինական ուժ տալիս Վճռաբեկ դատարանը հիմք է ընդունում սույն որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը»:

Վճռաբեկ դատարանի դատավորներ Գ. Հակոբյանս, Ռ. Հակոբյանս և Ս. Միքայելյանս, համաձայն չլինելով վերը նշված որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերում Վճռաբեկ դատարանի դատավորների մեծամասնության կողմից արտահայտված կարծիքի հետ, շարադրում ենք մեր հատուկ կարծիքը դրանց վերաբերյալ:

Այսպես`
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 394-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ վճռաբեկ բողոքն ընդունվում է քննության, եթե Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ նույն հոդվածի իմաստով` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում, եթե բողոքարկվող դատական ակտը կայացնելիս դատարանը թույլ է տվել նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ դատավարական իրավունքի նորմերը համարվում են խախտված կամ սխալ կիրառված, եթե առկա է նույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերից որևէ մեկը:
ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը դատական ակտի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։ (…)
Վերը նշված նորմերի վերլուծությունից բխում է, որ մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտման առերևույթ առկայության հիմքով վճռաբեկ բողոքն ընդունվում է քննության, եթե բողոքարկվող դատական ակտը կայացնելիս դատարանը թույլ է տվել նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտում, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը: Տվյալ դեպքում օրենսդիրը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 390-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և նույն օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 1-ին մասի իմաստով՝ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտման առումով այդպիսի խախտում, իսկ դրա արդյունքում՝ դատական ակտի բեկանման հիմք է համարում դատավարական իրավունքի նորմերի այնպիսի խախտումը կամ դրանց սխալ կիրառումը, որը հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։
Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանը, ինչպես արդեն իսկ վերը նշվեց, սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը բացառապես պայմանավորել է Վերաքննիչ դատարանի կողմից Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության 1998 թվականի հունիսի 17-ի օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 2-րդ կետի խախտման արդյունքում արդարադատության բուն էությունը խաթարող դատական սխալ թույլ տալով, և Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանել է ու օրինական ուժ է տվել Դատարանի դատական ակտին՝ հիմք ընդունելով բացառապես իր որոշման պատճառաբանությունները, ինչպես նաև գործի նոր քննության անհրաժեշտության բացակայությունը:
Դրանից ելնելով անհրաժեշտ ենք համարում անդրադառնալ բացառապես Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանություններին՝ պարզելու համար, թե արդյո՞ք դրանցում նշվածները կարո՞ղ էին բավարար հիմք հանդիսանալ Վերաքննիչ դատարանին դատավարական իրավունքի նորմի այնպիսի խախտում վերագրելու համար, որը հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման, իսկ դրա արդյունքում՝ Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու և Դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալու համար։
«Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ պարտապանը կարող է սնանկ ճանաչվել դատարանի վճռով` սեփական նախաձեռնությամբ (կամավոր սնանկության դիմում) կամ պարտատիրոջ պահանջով (հարկադրված սնանկության դիմում), եթե պարտապանն անվճարունակ է:
Նույն հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ պարտապանը դատարանի վճռով կարող է սնանկ ճանաչվել հարկադրված սնանկության դիմումի հիման վրա, եթե թույլ է տվել օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանց, և վճռի կայացման պահին նշված կետանցը շարունակվում է (փաստացի անվճարունակություն)։ Վճարային պարտավորությունն անվիճելի է, եթե պարտապանը չի առարկում դրա դեմ կամ եթե առարկում է հիշյալ պարտավորության դեմ, սակայն`
ա) վճարային պարտավորությունը ճանաչված է օրինական ուժի մեջ մտած վճռով կամ դատավճռով, և բացակայում է հաշվանցի հնարավորությունը,
բ) պահանջը հիմնված է գրավոր գործարքի վրա, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
գ) պահանջը բխում է օրենքով սահմանված հարկեր, տուրքեր կամ պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտապանի պարտավորությունից, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը),
դ) պահանջի չվիճարկվող մասը գերազանցում է օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նախկինում կայացրած որոշմամբ անդրադառնալով սնանկ ճանաչելու պայման հանդիսացող վճարային պարտավորության անվիճելիության հատկանիշի մեկնաբանմանը, արձանագրել է, որ հարկադրված սնանկության դեպքում վճարային պարտավորության անվիճելիությունը, այդպիսի պարտավորության առնվազն 60-օրյա ժամկետով կետանցը և վճռի կայացման պահին այդպիսի կետանցի շարունակվելն այն երեք պայմաններն են, որոնցից յուրաքանչյուրի առկայությունն անհրաժեշտ է, իսկ բոլորինը միասին` բավարար` անձին սնանկ ճանաչելու համար (տե՛ս, «Յունիբանկ» ՓԲԸ-ն ընդդեմ Գևորգ Հարոյանի թիվ ԵՇԴ/0009/04/12 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 05.04.2013 թվականի որոշումը):
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը մեկ այլ որոշմամբ արձանագրել է, որ ելնելով անձին սնանկ ճանաչելու տարբեր հիմքերի առանձնահատկություններից` օրենսդիրն անձին սնանկ ճանաչելու յուրաքանչյուր հիմքի համար սահմանել է տարբեր կարգավորումներ: Այսինքն՝ կախված այն հանգամանքից, թե սնանկության դիմումի հիմքում «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով սահմանված որ հիմքն է ընկած, կիրառվում է տվյալ հիմքին բնորոշ օրենսդրական կարգավորումը (տե´ս, ՀՀ ֆինանսների նախարարությունն ընդդեմ Ա/Ձ Մկրտիչ Հարությունյանի թիվ ԿԴ2/0078/04/14 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 02.12.2016 թվականի որոշումը):
Տվյալ դեպքում Վճռաբեկ դատարանի որոշման «Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը» վերնագիրը կրող բաժնում որպես 5-րդ փաստ ներառվել է այն, որ «Կազմակերպությունը 28.07.2017 թվականին Դատարան է ներկայացրել առարկություն Ընկերության կողմից ներկայացված՝ Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու մասին դիմումի վերաբերյալ՝ հայտնելով, որ բացակայում են «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված սնանկության հատկանիշները Կազմակերպությանը սնանկ ճանաչելու համար, մասնավորապես՝ բացակայում է նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող անվիճելի վճարային պարտավորությունների 60-օրյա կամ ավելի ժամկետով կետանցի փաստը: Լրացնելով առարկությունը Կազմակերպությունը հայտնել է նաև, որ սնանկ ճանաչելու դիմումի հիմքում դրված պայմանագրերը վիճարկվում են և առկա է նյութաիրավական վեճ, որը ևս հիմք է սնանկ ճանաչելու դիմումը մերժելու համար»։
Այսինքն՝ Կազմակերպությունը հարկադրված սնանկության վերաբերյալ դիմումին առարկել է այն հիմքով, որ բացակայում են անձին սնանկ ճանաչելու համար անհրաժեշտ պայմաններից երկուսը՝ վճարային պարտավորության առնվազն 60-օրյա ժամկետով կետանց թույլ տրված լինելը, և այդ պարտավորության անվիճելիությունը։
Մինչդեռ, ինչպես պարզեցինք Վճռաբեկ դատարանի որոշման բովանդակությունից, վերջինս որոշման պատճառաբանական մասում բացառապես անդրադարձել է վճարային պարտավորության անվիճելիության պարտադիր պայմանին, իսկ առարկության հիմքում դրված՝ անձին սնանկ ճանաչելու մյուս պարտադիր պայմանին՝ վճարային պարտավորության առնվազն 60-օրյա ժամկետով կետանց թույլ տրված լինելուն, որը ևս վիճարկվել է, ընդհանրապես չի անդրադարձել։
Դրանից ելնելով կարծում ենք, որ հիմք ընդունելով Վճռաբեկ դատարանի կողմից նախկինում կայացրած որոշումներում արտահայտված վերը նշված դիրքորոշումները՝ Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները չէին կարող բավարար հիմք հանդիսանալ Դատարանի վճռին, որով Կազմակերպությունը ճանաչվել է սնանկ, ուժ տալու համար, քանի որ տվյալ դեպքում նաև անհրաժեշտ էր հաստատված համարել Կազմակերպությանը հարկադրված սնանկության դիմումի հիման վրա սնանկ ճանաչելու համար անհրաժեշտ մյուս երկու պայմաններից յուրաքանչյուրի առկայության փաստը, որը Վճռաբեկ դատարանը հաստատված չի համարել:
Այսպիսով, կարծում ենք, որ Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանություններում նշվածները չէին կարող բավարար հիմք հանդիսանալ Վերաքննիչ դատարանին դատավարական իրավունքի նորմի այնպիսի խախտում վերագրելու համար, որը հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման, իսկ դրա արդյունքում՝ Վերաքննիչ դատարանի դատական ակտը բեկանելու և Դատարանի դատական ակտին օրինական ուժ տալու համար։
Նման պայմաններում անհրաժեշտ չենք համարում անդրադառնալն այն հարցին, թե արդյո՞ք բացակայել է այդ պարտադիր պայմաններից վճարային պարտավորության անվիճելիության պայմանը, որին անդրադարձել է Վճռաբեկ դատարանը։

Դատավորներ`

Գ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ Ռ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ Ս. ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ